’T 3 7 7 8 4 IT
l i f t ^ t l b l j f l U C t
I j e t n m n n f r n l ł i c c u n b
Ö c r © d ? 0 p f e c b e e & l e i i v m e v I 7 S6 — J 8 ł o .
P o u
tb . Oppermann.
©onöcrabfcfud’ au« bet- illo n a t s f & r if t „«'bet-f^lefjcn"
^eeausgebet’ : pt-ofelfot- Dr. p . S u ö te l D e tla g von @fbn'iber 23öbm, S a tto w ig ©.»0.
m i .
fc u trf »on (eebfübet 23öl)m, •Sattocntt; ©
9?acf) einem ©eniätbe non S. .'p- 0 c,vfclt-
£>ei' -S ilö ^ a u e t Ą w m a n n iE rn fr Vfv c u n t.
S o n f c e r c t b b r u c f a u s b e r I H o n a t s f c f y r t f t „ © b e r ( Ą l e f i e n ^ . Herausgeber: profeffoc Dr. p . K n o t e t .
(üevtag »sit ©eSrübit Scttm, Haltoieitf (6 . 3 a b L'3 a , I 9- * p * f l p r i l ^ 9 ( 7 .
> (h z M u d li. / / ^ 3 / /V; Q ij,:
■ fcu fa w ® m t / p f y ^ ■ / y f l j t .
Cu#. .
.Der BildDauer ftermanit €rnlt freund
ber Sdjöpfer bes (SlettPt^er Sefy^os \7 8 6 — is^o von
C b - © p p e t nt a n n . *)
; g ib t IT lä n n e r, bie gang n o m 5 ebnen n a d j S c h ö n h e it b e fe e lt fin b . 3 b r g a n je s S tre b e n u n b P e rla n g e n b ai a fe etn3tges
§ i e l, S ch ö n b e tt j u fch a ffe n . S ie g e b ä re n bent 2tb e l im H eiche be r K u n ft a n .
© er Silb bauer b j e r n t a n n ( E r n f t ^ r e u n b mar einer biefer 2lt:serforcnen.
P o n (S e b n rt m a r ^ r e tm b © e u ifd te r , bnreh fe in e (E rjie b u n g m ü rb e er © iin e . <Er m a r a m t5 . © F to b e r t? 8 6 in U th lc b e in b e r H a b e n o n 23re m e n gebo re n . P ie r b a t e r fe in e 'K in b b e it u n b bie e rfte n 3 n 9 e n b * fa h re n e rle b i. S e in P a te r m a r K u rfc h m ie b , ü ie r a r s t n o n P e r u f u n b b e m irtfe h a fte te g le ic b je iiig e in Fleines C anbm efen, bas er n o n fe in e m S c b m ie g e rn a te r, b e m S c b m ie b e m e ifte r n. IP ü r b e n , ü b e rn o m m e n b u tte .
*) § u ben £jauptfc£?ät;en bes 3)berfc^fefifc[;en ITtufeums ju (Sleitui^ gehört ein etferner EefytboS/ e'ne ©raburne, bie ber beutfebbänifebe S iibtja uer Herm ann € rn ft
^teitn b im 3«bre t 828 fü r feinen in (SleitDitj als 3 !!3enie'lr nerflorbeneu S rub er (Seorg
© briftian ^reunb (ttg a — t8 2t) gefdjaffen bat. IHefe © raburne ftanb bis t>or tnenigen 3abren auf bem Siecbenbausftiebbofe in © leim itj unb mürbe bant ben Semübungen bes Ejerrn ©elj. 3 ufÜ3rat 2J. S d jille r »or bem §erfcblagen unb (Einfcbmeljen bemabrt unb ben Sammlungen bes tltufeum s ju ge fü brt. Itber ben Schöpfer bes fdjönen flaffifcben ICertes ift im »ergangenen 3 at)re ein reich m it B ilb e rn gefcbmücttes IDer! erfdfienen:
Billedhuggeren H . E. Freund 1.786 — tsuo. E n K un sthistorisk Skilderung, bas ben früheren D ire fto r ber © lyptotbe t in Kopenhagen, Eferrn © ). © pperm ann, ju m Derfaffer Ijot.
3bm nerbanten m ir auch bie fotgenbe tu rje , fü r unfere ITtonatsfchrift befonbers gefchrie»
bene unb überfeine Kbbanbiung über ^reunb, bie toegen bes im ©bevfcblefifchen UTufcum befinblicben JPertes uon feiner fjn n b ficher bei ben Eefern unferer Ktonats*
febrift befonbere Teilnahme finben bürfte, 3um ai uns in ^reunb eine ftarfe K ünftler*
perfönlichfeit entgegentritt, Pie Schriftleitung.
Ü b rig e n s b ie n te er b e i ben H ja n n o p e tfd je n D ra g o n e rn u n b b a tte m i t fe in e m R e g im e n t bie n a p o le o n iftb e n K rie g e m itg e m a d jt.
D a s (E lte rn b a n s m a r a n fp ru c b s lo s u n b glü ctlicb . (Eine H e ib e tücb^
tig e r S ö b n e g in g b a ra u s bert)or- D e r ä lte fte , 3 ° b a n n ^ r ie b r id ) , m ürbe IT T ü n jm e ifte r in K Ito n a , f f e r m a n n (E rn ft m a r b e r näcbfte. U n te r ben jü n g e r e n m u fj (S eorg (E b riftia n g e n a n n t m e rb e n . (Er g rü n b e te i n B e r lin bie b e fa n n ie ^ re u n b fc b e U T a f< b in e n fa b rif, bie nad? fe in e m C obe (1 8 2 0 n o n fe in e m S r u b e r 3 u I i U5 K o n ra b ü b e rn o m m e n m ü rb e .
U n s E fe rm a n n (E rnfts B r ie fe n ans ben 3 l l 9 er>b'3 u n b U Tänner*
ja b re n f p ü r t m a n es, m ie er, m e n n a u d j^ b e m (E lte rn b a u fe fe rn , fe in (E lte rn b a u s fie ts m i t le b b a f te m 3 n tc re ffe n e x fo lg t; er b c u tt „ m i t S c b n fu d jt a n (E lte rn u n b (S e fc b m ifte r" u n b g e b e n ft be r n ie b t b e fo n b e rs fd jö n e n (Segenb, „b ie ib m boeb fo lie b u n b n e r t r a u t i f t “ , u n b i m K re ife ber
^ re u n b e fa n n er „ n o n b e r fto b e n (S e fe llig fe it fe in e r 3 u g e n b " ergäblen.
(Es f o i l bie U b fid jt bcs P a te rs gem efen fe in , ib n a ls (E ie ra rjt a u f b er P e te r in ä r fd iu le in E ja n n o n e r a u s b ilb e n 3U la ffe n , D ie fe r p la n m ü rb e jeboeb au fg e g e b e n , u n b \8 3 a ^ re f a m er I 803 nac^ K o p e n h a g e n in bie £ e b re b e i e in e m B r u b e r fe in e r E Ttutter, bem fe in e r3 e it fe b r ange-*
fe b e n e n S c b m ie b e m e ifte r n. E P ü rb e n , b e ffe n hübfehes (S e fe lle n ftü d , e in S d jlo g , i m B e r lin e r (S e m e rb e m u fe u m p l a ^ g e fu n b e n b o t.
^ r e u n b m ü rb e e in jie m lic b a lte r , a b e r b e fo n b e rs tü c h tig e r £ e h r*
ju n g e , ber. jebe n o rfo m m e n b e (S e le g e n b e it a u s n ü ^ te , u m fe in e K e n n tn iffe 3Ü e rm e ite rn . (Er b e fu d jte bie U T agm annfcben ,5 o n n ta g s fd ? u Ie n u n b bie © rn a m e n tfc b u le ber K u n fta fa b e m ie , bie beibe f ü r lü n f t ig e Ejanb=
m e rfe r b e ftim m t m a re n . (Er b ö rte P o r lc fu n g e n in E lT a tb e m a tif, u n b a ls er in be r I P e r f f t a t t bes (D b e im s ben IT E ebailleur (E o n ra b fe n Eennen le rn te , — e in e n n id jt b e fo n b e rs b erDo rra g e n b e n K ü n f t le r ü b rig e n s —, bem og e r b ie fe n ba3u, ib m U n te rr ic h t im (S ra o ie re n 3U e rte ile n . D ie s m ü rb e f ü r fe in e (E n tm ic fe lu n g u o n b u re b g re ife n b e r B e b e u tu n g , e rö ffn e te ib m ben EPeg j u r B ilb b a u e r fu n f t.
H a cb b em er t.806 (S efelle g e m o rb e n m a r u n b a ls fo ld je r fr e ie r ü b e r fe in e g je it te r f ü g e n Eonnte, e n tm ic fe lte er ficb fd jn e ll a ls g e m a n b te r (S ra u e u r. 3 m 3 ab re I 8Cl9 b a tte er cs fo m e it g ebracht, bag er bureb fe in e U r b e it a ls S te m p e lfd jn e ib e r f ü r (S o lb fcb m ie b e , ( S ü r t le r u n b p o fa m e n ^ tie r e r e in p a a r C age m öchentlicb fo u te l u e rb ie n te , b a g e r bie ü b rig e n fe in e r fü n ftle rifc h e n 21u s b ilb u n g m ib m e n Eonnte.
Hocb a ls S c b m ie b e g c fe ll b u tte e r fd jo u e in e n re g e lm ä g ig c n S tu b ie n * g a n g b u rd j bie K u n fta E a b e m ie a n g e fa n g e n , je g t fegte 'e r tb u m it g ro g e r K r a f t f o r t . D a s D u rd jfe g e n fe in e s EPeges m a r 'ü u g e rft fd jm ie rig , bodj g in g er m it u n b e u g fa m e r C a t f r a f t a u f fe in § i e l lo s. P o rt bem (S eifte,
t>cr i ln i b e fe e lte , 36119! e in B r ie f , ben er \ 8 H5 e in e m jü n g e re n B r u b e r gefcfjrteben I|a t. I) ie S prache i f t ^voai m itt e lm ä ß ig ; fe in D ä n ifc b fo m ie fe in D e u tfc ^ if t n n b b le ib t jd ja n b e rß a ft, be r S in n a b e r if t Ijie r m ie m e ifte n s in fe in e n B r ie f e n 911t g e n u g . (Ein B rucE jftüc! b ü rfte b e s e idjn e n b fe in : — „E fa ft bu b rin g e n b e s 5 o rl a n 9 en € b e l, (Sered?t, 311 fe in u n b 311 b a n b e ln : m u ß D u A r b e it u n b IT fü lje ,
u n b fjiß e , ff u n g e r u n b D ü r ft n id jt s achten, ben a u f ben rueg b e r C u g e n b m a ffe n b nicßt niete B o fe n , D o rrie u n b D if te l i f t bas m e ß rfte uas D u tr e ff e n n ir f t , u n b aucli fin b e ft D u fp g r fa m eine B o fe m u s D u fie n i d jt fo r D id ; fe lb ft p f lü f f e n es m u s D ir g e n u f fe in bas D u fie n u r p f t ü f t s ; b e n bie C u g e n b le ib e t fe in e (E ig e n n u ß ." —
D ie D e r b ä ltn iffe b e r K o p e n b a g e n e r K u n ft*
a fa b e m ie m a re n b a m a ls f ü r ben ju n g e n B ilb * b a u e r fe ß r u n g ü n ftig . D e r ß e ru o rra g e n b e tH a le r IT. 21 b i I b 9 a a r b , m elcßer f ü r bie (E n tm ic fe lu n g eines (E b o n u a lb fe n fo u ie l B e b e u tu n g h a tte , m a r fu r3 u o r b e r g je it, a ls ^ re u n b in bie B la ffe n ber 21fabem ie ß in e in fa m , g e fto rb e n . C ß o r ^ , m a I b f e n b e fa n b ficb in B o rn . £ e b re r b e r B ilb ^ b a u e rfu n ft m a r be r n ic ß t b e fo n b e rs b ebeutenbe u n b m e n ig fcß a ffe n b e D a j o n . D e r ITEann, m e ld ;e r m i t u n b e fd ;rä n fte r 2 1 u to ritä t bie fü n ftle » rifcße (E n tm id e lu n g in D ä n e m a r f b e ß e rrfd ^te , m a r b er 2T r d ;ite ftu r p r o fe ffo r < £ .,$ . b f a n f e n . (Er le ite te bie 21u ff ü h r u n g e in e r B e iß e fe ß r g ro ß e r B a u te n , b a r u n te r bes fö n ig lid je n S d jlo ffe s (Eßrü
ftia n s b o rg , ber B irc ß c u n fe re r lie b e n ^ r a u u n b bes für ( g e ^ ^ l j u n n ^reunb.
B a tß a u fe s i n K o p e n h a g e n , m e ß r a ls irg e n b e in D w a n b e re r b ä n ifd je r K ü n ft le r u n te r b e n § e itg e n o ffe n
m ir fte <£. E ja n fe n in u ö llig e r tt b e r e in ft im m u n g m it ber § e i t gleicß n a d ; b e r g ro ß e n fra n s ö fifc ß e n B e n o lu t io n , m i t ib r e r B e a ft io n gegen bas B ococco, iß re m S tre b e n n a d ; S tre n g e u n b (E rn ft. <Z. E fanfen fa n b rnoßl in fe in e n (S e b ä u b e n siem licß r e id jlid je D e rro e n b u n g f ü r S f u lp t u r , bod; m i t fe ß r e n g e t B e g re n s u n g . S ä m tlic b e n o n iß m u e rm e n b e te n B ilb * fa u le n fo llte n burcß 2 1 u ffte IIu n g in B if d ie n u n b b e m e n tfp re d jc n b e ftre n g c E fa ltu n g m i t b e r non ib m g e fd ia ffe n e n a rc h ite fto n ifc ß e n (S e fa m tß e it 3 u fa m m e n g e ftim m t m e rb e n . ^ ü r ID ä n b e u n b D e d e n 30g er in Ü b e re in * ftim m u n g h ie r m it e in e n S c b m u d n o n a u s g e p rä g te r a rc ß ite fto n ifc b e r
_ 4 —
iD irü u n g u or. (Ä egoffene 0 m a m e n te, n a d j F ta ffifd je m l l t i i f t e r g e fc n n ł, b e lje rr fd jie n a lle s ; f ü r bte n o m B t lb l|a u e r a u f b e r S te lle a u s g e fü b rte n D e F o ra ito n e n fr e ie r e r ID tr fu n g fa n b e r Feinen p i a ^ . ID e il fid j eben u m biefe § e i t m a d jfe n b e K r ä ft e in be r b ä n ifd je n B ilb b a n e rF u n ft g e ltenb m achten u n b fid? bei ben a u s ü b e n b e n K ü n ft le r n Ijie r m ie ü b e ra ll in ben fü b re n b e n S ä u b e rn ein (S e fü ljl non e ig e ne m fe lb ftä n b ig e n ID e r t re g te , m ie ja auc^ i l j r e rfte r FTtann, C ljo rtn a lb fe n , b u rd j fe in e n e in jig a r tig e n iP e ltr u fy m ü b e rm ä ltig e n b e A u t o r i t ä t ü b te , fo m irb m a n nerftefyen Fönneu, b a§ fe rn e re H e ib u n g e n jtn tfc b e n bem g e b ie te rifcf)e n S d jIo § b a u m e ifte r u n b ben B ilb lja u e r n n i d jt j u n e rm e ib e n m a re n .
D e n S ilb lja u e r n fe h lte g a n j be r B l i d f ü r bas g ro ß a rtig e u n b fe ft g egoffene in <L b ja n fe n s K u n ft , m ä ljre n b fie bage g e n fel^r g u t fe in e S d jm ä d je , eine g e m iffe C ro d e n b e it b er ^ o r m u n b (E ngheit bes F ü n ftle rifd je n S in n s , 3U e n tb e d e n m u ß te n . XDeil tatfäcblicfj fe in (E in flu ß e in u n b c fd jrä n F te r m a r, Farn er Urnen fo jie m lid ] a ls
D e s p o t n o r.
3 n b ie fe r K a m p ff te llu n g ber B ilb lja u e r b e m B a u m e ifte r g e g e n ü b e r f ie l ^ r e u n b e in e r b e r fja u p ip o f te n j u , le ib e r e in re d )t u n g lü d lid je r , in b e r C a t u ie lle id jt be r e in jig e tr a g ifd /e . ^ r e u n b Farn f r ü l; a u f g e fp a n n te n 5 « ß m it €■ b fa n fe n .
3 n ben K la ffe n b e r 2l!a b e m ie b a tte b ie fe r ^fre u n b m o b l bem erFt, u n b m e il e r f ü r fe in e B a u u n te r n e fjr m m g e n g u te © rn a m e n tb U b fy a n e r fu cfjte , Ija tte e r ifym n o rg e fd jla g e n , in biefes ^ a d ; ü b e t3 u tre te n . 2 lu f
^ r e u n b s C rF Iä ru n g , baß fe in S in n u n b S tre b e n be r B ilb lja u e r F u n ft g e h ö rte n , fo lg te eine fcbarfe K u s e in a n b e rfe ß u n g , bie C . 5 - ß o n fe n m it fo lg e n b e m K r a f t f p r u d je b e e n b ig t ßaben f o il: „ t ü e n n S ie u e rfd jie b e n e I lla le ben b fu n g e r p r o b ie r t, itn b fid ; bie Sacl;e in b ie fe m g u fta n b e ge*
u a u e r ü b e rle g t ß aben, F önnen S ie ja m ie b e r F o m m e n u n b fid j m i t m ir b e fp re d je n ".
^ r e u n b s tD e ite rfd ? re ite n b u rd ] bie K la ffe n b e r K Fabem ic m ü rb e ä u ß e rft m ü b fa m . C r m a r eine fd u n e r a rb e ite n b e B a t u r . U n g e h e u e r b a t er fid ] a n ftre n g e n m ü ffe n , u m b e n rechten ( S r if f 31t g e m im te n . C in e 35e tt la n g b a d jte er e rn ftlid ] b a ra n , fiel; be r tlle b a ille u r F u n ft 311 m ib m e n u n b ß a t in b ie fe r 2lb fid ]t and? e in P a a r U te b a ille n fte m p e l a u s g e fü ß rt, in be r K u ff a ff u n g tjü b fd ], in ber K u s fü b r u u g c tm a s n a in . iD e il e r jebodt a u f b ie fe m iD e g Feine ^ o r t f d ] r i t t e m aebte, n e rle g te er a ll fe in e K r a f t a u f bie B ilb b a u e rF u n ft. S e in e K n ftr e n g u n g e n m ü rb e n b e n u a n d ; m it (S lü d geF rö n t. K m 3. © F to b e r \ 8 { 7 m ü rb e iß m bie große golbeue D Tebaille ber K F a b e m ie f ü r bas B e li e f : K b ra b a m , be r fja g a r u n b 3 S*
m a e l m a n b e rn lä ß t, 3 u g e te ilt.
—
5
—D ie s b e b e u te le eine ber g ro ß e n lü e u b u n g e n fe in e s £eb e n s. llT it b e r IT le b a iile m a r ein m e h rjä h rig e s H e tfe fiip e n b tu m n e rb u n b e n . P e r łP e g fta n b ih m je ^ t a ffe n , u m bas g i e l fe in e s S e b n e n s , H o rn , 311 erreichen.
P a s oben g e n a n n te H e lie f i f t ttn rH ich fd jö n ; im S e fi^ e b e r K u n ft*
a fa b e m ie in K o p e n h a g e n h e^^ es h°d? rib e r bas l l l a f j be r ent^
fp re ch e n b e n K o n fn r r e n s a r b e ite n e m p o r. P ie K o m p o fitio n i f t im (S a n je n m o l]! a u fg e b a u t, bie C D irfu n g ber ^ ä d ] e n o n g u te r f f a lt u n g , bie l i t o ' b e llie ru n g n o n fjä n b e n , K r m e n u n b 5 ü § e n b u rd j (S rö§e b e r K u ff a ff u n g a usgeseichnet. P e n f jö h e p u n f t h a t ^ r e u n b in b e r S d rilb e ru n g b e r £ ja g a r e rre ic h t, eine g ro ß gegoffene (S e fta lt, m e ld re r be r fd jö n e K u s b r u d u n b bie ru h ig e H e in e g u n g m i t b e r h iib fd je n 5 aI i u1l9 bes (S em anbes 311=
fa m m e n b e b e u te n b e tü ü r b e o e rle ih e n . 3 m S to ffe n u n b g a n se n g ib t biefe K r b e it g e u g n is n o n be r K n e ig n u n g eines p e rfö n lid je n , f ü r ^ re u n b e ig e n tü m lic h e n S t ils . P ie fe r b a t 3 to e ife llo s fe in e n U r fp r u n g aus bem a d jts e h n te n 3 a h t h u 1 lb e rt m i t b e ffe n P o rlie b e f ü r bie g e fd rm u n g e n e P ra * p ie r u n g , bie ficb bem K ö r p e r fo eng a n fc b lie fjt, b a § bie f o r m e n etrnas u n te u fcb h a t t o r t r e t e n , boeb t o m m t n o d j ‘’ OS11 b e fo n b e re s (S e p rä g e , eine K r a f t u n b n a m e n tlic h eine K la r h e it in be r ^ o rm b e h a n b lu n g u n b
£ in ie n fü h r u n g , bie ben ä lte re n tTTeiftern m e ifte n s fe h le n .
P a s p re is g e frö n te H e lie f i f t le ib e r bie e in s ig e rh a lte n e g rö ß e re K r b e it a u s ^ te u n b s £ e h rja h re n . K u s b e n C it e ln be r n e r n id jte te n K r b e ite n g e h t b e rn o r, baß er, m o bie t P a h l f r e i m a r, f t a r f b r a m a tifd j bem egte PTotine n o rg e so g e n h o t, m ie „ ü h is b e fin b e t ben p y r a m u s m it b e m C obe r in g e n b " , „ f f e r f u le s fd jle u b e r t £ichas in bas IT te e r" u . a. m ., e in H e m e is bes b e rn o rtre te n b e n le ib e n fc h a ftlic h e n (E le m e n te s fe in e r H a t u r .
S d io n K n fa n g P e s e m b e r u s t ? fo n n te ^ r e u n b bie H e ife n a d j
~StaIien a n tr e te n . Had? S e fu d ? b e i ben H e rm a n b te n in K lto n a , U th le b e u n b 23e r lin g in g es m e ite r fü b m ä rts burd? P e u tfd ? Ia n b , © fte rre id ? ü b e r C r ie ft u n b P e n e b ig . (Er g ö n n te fid? u n te rm e g s S e it u n b f a m e rft K n fa n g I K a i \8 !(8 in H o rn a n . 3 n e in ig e n H r ie f e n a n ben ä lte re n S r u b e r , ^ rie b rid ? , h o t er a u s fü b rlid ? non ben (E in b rü d e n fe in e r H e ife b e ric h te t. (Es i f t be3eid?nenb, baß iß m be r S in n f ü r bie o ie le n l?err*
lid?en g o tifd ? e n B ilb e r m e r fe , bie e r a u f fe in e m IP e g c burd? P e u tfd ? Ia n b (S elegenf?eit 3U fe b e u h o tte , gans fe h lte , ^ ü r bie a n tife K u n ft, bie ih m in K b g ü ffe n o b e r © r ig in a le n b e g e g n e te , m a r er a b e r ^ e u e r u n b f la m m e , K u ß e rb e m in te r e ffie r te n ih n (Eanooas 2lrb e ite n le b h a ft, u n b m ic b e l*
a n g e lo s K u n ft, bie e r m ä lire n b fe in e s K u fe n t h a lt s in ^ Io re n 3 (S e le g en h e it h a tte g rü n b lid ? 3U ftu b ie .re n , l?ot il?n m ä d ? tig e r g r iffe n . Poch ode reid? u n b m a n n ig fa ltig and? bie (Ernte fe in e r H e ife gem efen m a r, m ü rb e
^ re u n b bod? n o n H o m gait3 ü b e r m ä ltig t.
—
6
—£ r la m a u s e in e r fle tu en, fu n fta r m e n S ia b t u n b fiil|H e f i # jc ^ t n o n e in e m Ü b e rflu ß eben b er K u n ft u m g e b e n , f ü r bie er, f r a f t fe in e r tE r jie liu n g u n b bes (S eiftes fe in e r § e i f , b e fo tib e re P o ra u s fe ß u n g e n bes P e rfte fje n s u n b (S e n ie ß e n s befaß. € r f a m a u s e in e r S ta b t, mo bie B ilb b a u e r f u n f t ein b im n e lfe n b e s D a fe in fü h r te . fe in e n fä m tlic b e n S e tjrja ljre n fja tte n bie ü u s fte llu n g e n b er K o p e n b a g e n e r ü fa b e r n ie n u r jt u e i B ilb fä u le n a u fm e ife n fö n n e n , n o n melcfyen er fe lb ft XlTeifter be r e in e n gem efen m a r. (Er m a r je t jt i n b e r S ta b t, m o fid j K ü n ft le r aus a lle r E ferren S a u b e r b e g e g n e te n , u n b mo bie S ilb fy a u e r fu n ft b a m a ls b lü h te , m ie fo n ft an fe in e m a n b e re n © r i b e r (Erbe. (Es b a u e rte e in ig e § e it , b is er fiel? reefjt fa m m e in fo n n te , u m m ie b e r B a n b a n s IP e r f j u legen.
2lls b ä n ifd je r S t ip e n b ia i fta n b il; m bas ü t e lie r r>on C Ito rm a lb fe n o ffe n . (Er m ü rb e u o m Ü Teifter fr e u n b lid j e m p fa n g e n , b e r i t ] m e in e n p ia ß in fe in e m ü t e l i e r m ie Z u t r i t t 31t fe in e n K u n ftfa m m lu n g e n gab u n b ib n e in lu b , b e i i t j m j u m o lp te n . D e s e m b e r b e sfe lb e n 3 a I?r es 30g
^ re u n b b e i C b o rm a lb fe n e in u n b b lie b b e i ib m f ü r u n g e fä h r ben H e ft fe in e s je h n jä b r ig e n A u fe n t h a lt s in H o rn , fo m e it m a n fehen fa n n a ls C h o rm a lb fe n s (S a ft. D a s D e rh ä ltn is m a r e ig e n tü m lic h , ^ r e u n b , ftobj m ie e in fp a n ife b e r (S ra ttb e , m ie er m a r, h ai fiä? 3 u m Ü b e rflu ß f ü r bie g e n o ffe n e ( S a ftfr e ib e it e rfe n n tlid ? geseigt, (Er h « t v ie lfa c h E h o rtI,a ^ f en b e ig e fta n b e n u n b b a t fe in e 3 r ü e re ffe n Ü berm acht, boch m o llte er n ie , m ie fd jm e r ih n auch m a n c h m a l p e fu n iä re S o rg e n b rü e fte n , b e i C h o rm a lb fe n f ü r S o h n a r b e ite n ; er m o llte fe in e U n a b h ä n g ig fe it u n b e e in flu ß t b e m a h re n , m o llte e in fr e ie r K ü n f t le r fe in , ü b e r ben n ie m a n b 311 b e fe h le n h a tte .
A u f ^ r e u ttb s fü n ftle rifc h e (E n tm icfe lu n g m ü rb e be r (E in flu ß u o n C h o rm a lb fe n tto u tie fg e h e n b e r S e b e u tu n g . D ie 2 lrb e ite n fe in e r e rfte n 3 a hre in H o rn , m ie bie S ilb fä u le n (Eßloe, ffe rm e s u n b S u fa s , u n b bie B ü ß e n bes D id jte r s ^ u g e m a n n u n b bes (S ra fe n S. 311 S to IIb e rg , geben b e u tlid je s § e u g n is b a u o n . (Er f d jr e ib t \8 2 0 an e in e n ^ re u n b :
„ 3 d? m a r u n b b in uod? fel?r ro h a Is K ü n ft le r , m ie e in S te in m it fd ? a rfe n u n b fp iß e n (Eden. K lü g lid ? e n h ^b e id j b ie fe n S te in a n C h o rm a lb fe n s große X D e rffta tt ge b ra ch t u m ih n 311 e rm e id je n fo m e it, m ie es n ö tig m a r ; u n b fo la n g e m a n b a ra u f a rb e ite t bie K a n te n u n b (Eden 31t e n t*
fe r n e n ohne b e m K e r n e tw a s a n ^ u iu n , f o i l er ba b le ib e n , u n b lä ß t fid? n ic h t n o n b o r t b r in g e n .“
(Es herrfeßte b a m a ls in K o m e in X D irrm a rr n o n K u n ftric h tu n g e n u n b (S ru p p e n b ilb u n g e n u e rfc h ie b e n e r A r t , bie fid? g e g e n fe itig b e fä m p fte n . D o n b ie fe m A n fe in b e n u n b u o rt bem fd ? n e lle n XDed?fel ber XlToben m a r ^ r e u n b u n b e rü h rt. A u ß e r C b o rm a lb fe n m a re n es n u r 3m ei K u n ft#
rid rtu n g e n , bte eine ite fe re l ü t r f u n g a u f tin t a u s ü b ie n . § u e t f t u n te r ih n e n m u ffe n hie ila s a r e n e r g e n a n n t m erben*
2lls ^ r e u n b K o p e n h a g e n u e rlte § , g la u b te er b e n K u f t r a g be r 3 tu ö lf K p o fte lb ilb fä u le n fü r bie K irc h e u n fe re r lie b e n ^ r a u e rh a lte n 31t h a betu K ie S e fc ljä ftig u n g m it b e r £ ö fu n g biefes K u ftr a g e s fü h r te ih n m it ben H a s a re n e rn g u fa m m e n , melche ih n in B e r ü h r u n g m i t be r a lte n beutfcl)en K u n ft b rachten. 3 h r ent (E in flu ß if t es tD ahrfcheinlich 3U » e rb a u fc n , baß e r fid ; Z e ic h n u n g e n nach P e te r P tfc h e rs 3 tü ö lf K p o fte ln u e rfc h a ffte . N a m e n tlic h bie D ra p e rte b e h c m b lu n g s e ig t ö fte rs in ben fe ß r fo m p * lin ie rte n K T o tio e n (E in flu ß a lte r b eutfcher ilt e if te r .
B o n e in flu ß re ic h e re r B e b e u tu n g m a r a b e r boch m o h l bie ^ re u n b * fd ^ a ft m it b e m B ilb h a u e r 3 - iTT- J B a g n e r u n b m it b e m K r e is n o n 2lrc b ä o Io g e n , ber fid / u m b ie fe n fa m m e lte .
2Todt vov fe in e m 2 lu fe n th a lt in 2^om m a r ^ r e u n b ö u rd j ben be^
fa n n te n b ä n ifch e n 2lrd ]ä o Io g e n p . © . B r o n b fte b , T e iln e h m e r a n ben 2tu s g ra b u n g e n a u f 2le g iu a u n b b e i P h ig a lia , bie (Sröße be r g r ie d jifä je n K u n f t e in le u ch te n b g e m o rb e n . 3 m B e r fe h r m i t J B a g n e r, b e m b e g e ifte r*
te n (E rflä re r bes p h ig a lia fr ie fe s , m it S ta d e lb e rg , bem K e n n e r ber g rie d ß fch e n (S ra b m ä le t, m ü rb e fe in e m B e r fta n b n is ber griechifchen K u n ft eine 3 u o e rIä ffig e (S ru n b la g e gegeben.
B a s 3 a h r t 820 brachte 5 re im b eine (E n ttä u fd ^u n g , bie er m o h l e ig e n tlic h n ie gan3 ü b e rm a n b . B e r e n b g ü ltig e 2t u f t r a g be r e rm ä h n te n 3 m ö lf 2lp o fte l f ü r bie K tr d je u n fe re r lie b e n ^ r a u m ü rb e a n T h o rm a lb fe n gegeben, m elcher fr ü h e r m ie b e rh o lt a u fg e fo rb e rt m a r, fich b ie fe r K u fg a b e 31t u n te r jie h e n , u n b je ß t n u r a u f bie B e b iu g u n g h in e in m illig te , baß m a n b a n n ^ t e u n b an b e re 2lu ftr ä g e n o n g le ich e r B e b e u tu n g ü b e r tr u g .
B a ß b ie fe r S cßlag ^ r e u n b fo g e m a ltig t r a f , la g m a h rfd je in lic h n id jt n u r b a ra n , baß iß m bie fd jö n e 2 tu fg a b e , b ereu £ ö fu n g er fcßon la n g e o o rb e r e ite t h a tte , e n iso ge n m ü rb e , fo n b e rn auch b a ra n , baß eine foldze 2 lr b e it ih m bie IT Iö g ü ch fe it b o t, fid j u o n T h o rm a lb fe n g e iftig fr e i 3u m achen. B e r ITTeifter h a lle b a m a ls n u r fe ite n chriftliche B lo tiu e b e h a n b e lt, a u f b ie fe m (S ebiete noch te in e B a h n gebrochen, ^ r e u n b m o llte fe lb ft ITTeifter fe in u n b h a t je b e n fa lls bie B e b e u tu n g b e ffe n nicßt u n te rfch ä ß e n fö n n e n , a ls K ü n ftle r fe lb ftg e fch a ffe n e JBege 3U b e tre te n . B ie fe n !B e g fa n b er je ß t u e rfp e rrt. Bod? ö ffn e te fich iß m g lü d lid je r * m eife b a lb e in a n b e re r u n b g le ic h s e itig e in n e u e r.
S e in (S ö n u e r, b e r h o d ju e rb ie n te unb e in flu ß re ic h e fö n ig lic ß bänifche B e a m te 3 o r i a s T o I I i n fuchte u m biefe Z e it 5 r e u n i)S 3 n i eref f e f ü r ben n o r b ifd je n (S ö tte r« u n b S a g e n tre is 311 e rm e d e n . S e in e S a a t fa n b e in e n fru c h tb a re n B o b e n . fü h r te gleich eine B e ih e S fis s e n
— 8 —
f ü r e in e K o n f u r r e n j aus. § u > e i n o n b te fe n , £o?i u ilb © b in (ID o ia n ) fin b e rh a lte n . S ie fin b u o r jü g lid j. Ü b e r © b in — a u f fe in e m © b ro n fit5enb b a rg e fte llt — lie g t e tm a s lü e itfc fia u e n b e s , eine H o ie gang b e fo n b e rs p e rfö n lic b e r 21r t , e in e ig e n tü m lic h e r C o n fchönen u n b re in e n K la n g e s . Hoch m u c h tig e r i f t bocb £ o fi, b e r (S ö tte r b ö fe r (S e ift. (S e h ü llt in m e ite K le ib u n g , ^ le b e r m a u s flü g e l a u f b e m H ü c fe n ,'fc h le ic h t er la u tlo s h e ru o r, ( S ift u n b B o s h e it u m fid j ire rb re ite n b . 3 n t ie fe r K r b e it g e ig t ^ re u n b fiel] ta tfä c h lic h n o m t lle if t e r gang u n a b h ä n g ig . C h ° rm a lb fe n s K u n ft b a u t f a f i a u s fc b lie ^ lic b a u f h a rm o n ifc h e t ü ir f u n g e n , fe in e (S ö tte r u n b llle n fc h e n fin b fo g u t m ie im m e r n o n g e iftig e m (S leichgem icht. ^ ^ e u ^ ö s £ o ti, non ie ib e n fe h a ft g e r f p litt e r t, t r e n n t fich n o n ih n e n m ie S d jm a rg n o m IX’e i^ .
H ie n o rb ifc h e n ÜTotine h a ü en ^ r e u n b in ^ e ffe ln gefchlagen. € r h a t b a lb b a m it a n g e fa n g e n , e in e n m ä c h tig e n ^ r ie s n o n n ic h t g e rin g e re m 3 n h c ilt a ls H a g n a r o f ((S ö tte rb ä m m e ru n g ) gu fo m p o n ie re n . (£r m a d jte eine Sfigge in reebt g ro ß e m ÜTaß u n b e rh ie lt ben ü u f t r a g , ben gangen x^ r ie s f ü r C h riftia n s b o rg fc b lo ß a u s g u fü h re n . P o n bem H a g n a r o ffr ie s in e n b g ü ltig e r (S e fta lt g e la n g cs ^ u n b n u r n e rb ä ltn is m ä ß ig H eine P a r tie n b u rc h g u fü h re n ; u o lle n b e t m ü rb e er e rft nach fe in e m C obe n o n S c h ü le rn . S o m o h l b er ^ r ie s fe lb ft m ie bie S fig g e n bagu g in g e n u m glücH icber IP e ife bei b e m S ch lo ß b ra n b e t s s ^ n e rlo re n . § m e i n o llftä n b ig e Z e ic h n u n g e n u n b e in ig e P h o to g ra p h ie n , nach bem B r a n b e u n te r feh*
u n g ü n ftig e n P e r h ä ltn iffe n a u fg e n o m m e n , a ls b e r ^ r ie s m e h r a ls tm lb ' m egs e n tf te llt m a r, geben e in e n B e g r i f f b a n o n , melche m ä ch tig e K o n u p o fitio n ^ re u n b h ie r g e r a f f e n h a tte .
IP ä h re n b © b o rm a lb fe n in fe in e m b e rü h m te n K le p a n b e rg u g bem p a r t b e n o n fr ie s g e fo lg t h a t u n b i n g e n a u e r Ü b e r e in ftim m u n g m it fe in e m H a t u r e ll biefe K o m p o fitio n a u f re in flin g e n b e p a r m o n ie n g e b a u t h a t, h a t a u f ben le ib e n fc h a ftlic h e n u n b e nergifeben ^ r e u n b ber p h ig a lia f r ic s fta rfe n (H in flu ß g e ü b t, p ie r u o n g e u g t bie u n ru h ig e u n b fü h n e H norb»
n u n g bes H a g n a r o tfr ie fc s , bie (H in te ilu n g in eine H c ih c u o u (S ru p p e n , be r tr ä f t ig e ü u s b ru e f, bas B r a u fe n u o n K a m p f u n b £ e ib e n fc h a ft, bie 3 n t e n f it ä t b er e n e rg ifd je n B e m e g u n g , a lle s bas, m as bie in n e rlic h e
S eele biefes IP e r fs b ilb e t.
(Eine g e m a ltig e H r b e it — auch in gang m ö rtlic b e m S in n e — fte d t in b ie fe r K o m p o f it io n ; b er a u s g e fü h rte 5 r i es u ia r 56 ÜTeter la n g ,
^ ü r ^ r e u n b m ü rb e biefe K r b e it e in 3 a ^al,si:in g e n , S ie g u n b bocb U n te rlie g e n . 3 m (Seifte fa h er fieß als B a h n b re c h e r e in e r neuen n o rb ifc h e n K u n ft, bie n ic h t a lle in bie K lä r te fe in e r p e r fö n lic b fe ii trü g e , fo n b e rn auch an S c h ö n h e it fich m i t ben B e ftc n ber a lte n K u n ft fo lfte
m e ffe n tö n n e n .
—
9
—(Staburne fü r HTartiii fliig u ft ^reunb.
('Eorottieenfiäbt. ffirdjljof in ®er(in.)
~\n fe in e m D e rla n g e n , bte g rö ß te ü o llf o m m e n t je t t 3« erreicben, im irb e e r m e b r u n i) m e b r o o n b e r a n tife n K u n f i g e fe ffe lf; er Jo n n ie es n ic ljt la ffe n fe in e 2 lr b e ii m it b ie fe r 3« n e rg le id je n n n b to n n te es fe in e m m a ^ rb e its lie b e n b e n £jer3 n ic b t n e rb e b le n , ba§ n u r ba, mo er b ie fe r K u n ft fo lg te , ba a lle in fid ) eine IH ö g lic b fe it fa n b , aucfy ifjrc Ejötje 311 erreichen. 5 o e rm a tte te fe in S tre b e n , eine n o rb ifc b e K u n ft 3U fcb a ffe n ,
—
10
—la n g fa m . Had? u n i) nad? lu u rb c er gang e in tr e u e r £el?rlinęs, e in g e ift*
u o lle r H e rfä n b e r be r £ ? e rriid ? !e it ber a n tife n K u n ft. <2r tu u rb e es in g a n j b e fo n b e re r W e ife ; b enn eben burd? fe in e n K a m p f, u m fid?
n o n it?r f r e i 31t maefjen, tja tte er in r»or3Üglid?em (S rabe g e le rn t, it?re
^ e in fje ite n 311 u e rfte b e n u n b eine fid?ere K u f f a f f n n g il?res in n e rfte n W e fe n s g e m o n n e n .
K Is ^ r e u n b (Hnbe 1827 nad? D ä n e m a rf 3urücE feIjtte, Ija tte fid?
b iefe P e rfd ? ie b u n g fe in e r K u n fta n fd ja u u n g fo sie m lid ? u o l^ o g e n , W ät?renb fe in e s 2tu fe n tl? a lts in 23e r lin a u f be r £?eim reife m o b e llie rte er eine (S ra b u rn e , bie m it H e in e re n 2tb ro e id ? u n g e n bes S d jm u d e s , in (Eifen g e g o ffe n , a u f ben (S rä b e rn b e r B r ü b e r (S eorg <£l?riftian u n b ITTartin H u g u ft in (S fe im i^ u n b B e r l in e rric h te t m ü rb e . P a s gricd?ifd?e u n b bas norbifcf?e (E le m e n t, bie in ^ r e u n b ra n g e n , b a b e n beibe b iefe K r b e it g e p rä g t. P ie ^ o r m be r D a fe 3m ifd?en e in e m S e f^tl? 05 u n b e in e m £ o u tr o fo r if t n o n b e r gried?ifd?en K u n f t g e lie h e n , bie H Totiue b e r b ilb n e r ifd je n P a r ft e llu n g fin b a b e r u o m H o rb e n u n b aus bem £eb e n g e b o lt. K u f b e r e in e n S e ite fiel?t m a n bie H o m e S H ilb , bie ( g ö t tin be r „(E n tfd ? e ib u n g ‘‘, als W a ltü r c g e fle ib e t; fie i f t » o m P fe rb g e ftie g e n u n b u e r fä u b e t bas U r t e i l bes S d ? id fa ls . 2l u f be r a n b e re n S e ite fin b a u f be r P a fe f ü r (S eorg d b r if t ia n fe in H a rn e u n b B ilb n is in B e lie f a n g e b ra c h t, m äl?renb bie P a fe bes H T a rtin K u g u ft e in B e lie f m i t bem IP e rts e u g e bes S cbm iebes ü b e r b e m H a m e n tr ä g t. P ie s m ürb e e in e fe in e r le tjte n H r b e itc n m i t P a r fte llu n g e n aus b e m n o rb ifc h e n P o rfte llu n g s F re ife . C a tfä ch lid? b a tte er fchon fe in e n S ta n b p u n f t e rm ä h lt.
(Er m o llte n u r e i n e m £?errn b ie n e n , e in e m b e r b e rrlid ? fte n , ber S d ? ö n h e it fe lb e r; bas n a t io n a le u n b bas H o rb ifd ? e h a tte n ih re n B e i3 f ü r ih n o e rlo re n . (Er h a tte fe in e n S ta n b p u n f t e rm ä h lt u n b bie a n tife K u n f t a ls R ü h re r e rfo re n . P ie fe fd?icn il?m e rh a b e n » o r a lle m . P ie (S rö fje , b e r (E rn ft u n b bie R e in h e it be r gried?ifchen S f u l p t u r u n b H rcb ü t e f t u r be r a lte n (S ra b m ä le r u n b C e m p e l, bie (S ra s ie , P h a n ta fie u n b F a rb e n p ra c h t b e r p o m p e ja n fe h e n P e fo ra tio n e n u n b bie m o n u m e n ta le K r a f t b e r rö m ifd ? e n B il b n is f u n f t m ü rb e n fe in e h ° h en 3 beale.
Had? K o p e n h a g e n gegen 3 a hre s fd?Iu§ 1828 s u tü c fg e fe b rt, fta n b F te u n b a ls e in K T e ifte r fe in e s Fad?es ba. I8 2 9 m ü rb e e r 3 u m p r o f e ff o r an b e r b o rtig e n K u n fta fa b e m ie e r n a n n t. S e in e (E ä tig fe it rourbe aber, fo m ie fid? bie P e r b ä ltn if fe n u n e in Xttal e n tm ic fe lt h a tte n , in eine an b e re B ic h tu n g g e le n ft, a ls e r fid? u rfp rü n g lid ? gebad?t h a tte . P e r IP ib e r fta n b u n b bie h a ith e r3 ig e B e h a n b lu n g , bie ih m fo rtm ä h re n b u o n S e ite n bes ü b e ra u s e in flu ß re ic h e n S c b lo ß b a u m e ifte rs £ . F- p a n fe n b e g e g n e te n , h a t ih m u n jm c if e lb a f t b k £ u ft b e n o m m e n , fid? m it foId?en
_
11
_g ro ß e n A u fg a b e n j u b e fa ffe n , bte n u r n o m K ö n ig e u n b S ta a te b e ja ijlt rue rb e n fo n n te n , u n b tn o b e i er ftd; a u ß e rb e m r>on fo m e le n u n fü n ftle » rifd ^ e n K ü d fic ^ te n a b h ä n g ig f ü l l t e .
(Hs e n tfta n b bte K u n ft, bie itjm n a m e n tlic h nac^ Ü b e r- je u g u n g 311 b a n b e ln , u n b bie [ f ü r j bie ih m g le ic h ą e fte llte n fo s ia le n Schichten, bie ib e a l n e ra n la g te n K re ife b e r S ü rg e rfc h a ft, e tm a s b e b e m i e t e : | D ie b e to ra tiu e K u n ft i n u e tfd jie b e n e n 5 0 r ni e ii, u u b bas 23ilb n is * fach, bie u o n je ß t ab fe in e K r ä ft e m e fe n tlich in K n fp r u d i n a h m e n .
P ie K u s fc h m ü c fu n g fe in e r ’; ih m a ls K fa b e m ie p r o fe ffo r ju g e te ilte n K m ts m o h n u n g m ü rb e u o n m e itg re ife n b e r S e b e u tu n g . <Hr u c rfta n b es, bie jü n g e re n K n n ft le r m itju r e iß e n , u n b fe in e b e ib e n H fe lfe r,“ bie IT ta le r H filfe r u n b K o n ft a n tin ß a n fe n b a u te n m e ite r a u f bem u o n 5 r e iln ö 36=“
fd ja ffe n e n (S ru n b e . P ie P e fo ra tio n e n in ü h o rm a lb fe n s K T u fe u m u n b b e r K o p e n h a g e n e r K n io e r f it ä t lie f e r n bie fch ö n fte n S e m e ife b a fiir .
U n te r ^ r e u n b s ü b rig e n b e fo ra tiu e n K r b e itc n n e b m e n bie (g ra b * m ä le r ben e rfte n p ia ß e in , n ic h t n u r ih r e r U n s a b l m egen, noch m c b r burch bie 2lu s fü h r u n g fe lb ft. P ie griechifcße (S ra b fte le m a r fe in P o r*
b ilb g e m o rb e n , bas er m o h l n u r in e in jc ln e n f ä l l e n gerabesu n a d jg e b ilb e t h a t, u o n b e m e r a b e r fa ft im m e r fe in e n U n s gart g s p u n tt n a h m . P ie n o n ^ re u n b g e fch a ffe n e n P e n fm ä le r b ilb e n e in e K r ifto f r a t ie u n fe r e r
^ rie b h ö fe . 3 e b e r, b e r m i t ih n e n u e r t r a u t ift, te n n t fie feßon n o n m e ite r (E n tfe rn u n g . S ie b e fiß e n eine große R e in h e it, ih r tP e fe n if t n o n — m a n m öchte fa g e n — ju n g fr ä u lic h e r P o rn e b m b e it, m ie fo n ft in ih r e r U m »
g e b u n g fe in e a n b e re n . >
Steiber m ü rb e ^ r e u n b n u r m e n ig a ls S ilb n is f ü n f t le r b e fc h ä ftig t u m fo m e h r b e b a u e rlic h , ba e in ig e fe in e r B ü fie n 31t ben a lle rb e fte n b e r m o b e rn e n g e h ö re n . (Er n e rn ta g es in fe lte n e m (g ra b e eine feborfe, fla r e u n b fe b r e in g eb e n b e (E b a ra fte riftif m i t (g ro ß e b e r ^ o rm b e b a u b lu n g u n b m o n u m e n ta le r f ja l t u n g 3U u erb in ben u n b u e rfta n b noch b asu m it e rfta u n lic h fic h e re m (5 e fü h l in fe in e n U T a rm o r* o b e r B ro n s e a rb e ite n bte (E ig e n a rt bes b e tr e ffe u b e n S to ffe s s u r (g e ltu n g 3U b rin g e n .
P ie B e ih e b e r U2 e rfe aus ^ r e u n b s U T e ifte rja h re n m ü rb e in b e ffe n fe in e groß e. H u r m e n ig e U rb e its ja h r e m a re n ih m nach fe in e r ff e im f e h r n o n H o m n e rg ö n n t* P u rc h ü b e rm ä ß ig a n ftre n g e n b e ^ u ß m a n b e ru n g e n a u f be r B e ife nach ffa u fe h a tte fe in ife r s g e litte n . H ach fu r s e n f a h r e n b e r (g e fu n b - b e it n a h m e n fe in e K r ä ft e m i t re iß e n b e r S c h n e llig fe it ab. P e n 3 0 . 3 u n t 1810 b a tte er a u s g e litte n . U m 6. 3 u l i fa n b bie B e e r b ig u n g a u f bem U ffift e n s fr ie b h o f in K o p e n h a g e n f t a t t . (Eine S d ja a r n o n ^ re u n b e n , K ü n ft le r n u n b (g e le h rte n m i t d h o rm a lb fe n a n be r S p iß e gab ih m bas (g ra b g e le it.
—
12
—3 u D ä n e m ar? le b t bas 21nben?en n o n ^ e r m a n n (Ecnft ^ r e im b f o r t. (2 r m a r e in e r be r 21u se r? o re n e n , b c r im D ie n fte be r 3 äee a rb e i*
te te . U m bie S cfjönfyeit u n b D o llto m m e n tje it, bie i ljm n o rfd jm e b te n , 3u e rre id je n , m a r ify m ?eine U n ftr e n g u n g j u g ro ß . tD a s er u n s g e fd je n ft tja t, m a r fe in te u e r e rm o rb e n e s p e rfö n lid je s (E ig e n tu m , o ft u n te r g a rte n K ä m p fe n e rru n g e n .
D e r (S la n j fe in e r fyotjen Seele m e ilt nod) ü b e r fe in e m ID er?.
/
B ib lio t e k a Śląska w Katowicach Id : 0030000570974