Henryk JURK'mwlCZ, Zbigniew KOW .AlLCZEWSK·I, Andrzej wmĘRlZBOWSKI
Przekrói geolc)gic%ny przez osady permsko-mezozoiczne Niecki ' Nidziańskiei
. w
wyn1ku prac geologic7Jl'llO-lWieT1lniczyoh prowadzooych !przez Oddz'ilał SwiętakTzySki IG lDa obszarze Niecki ,Nidziańskiej uzyskano pierwszy !PO- przeczny przeIkT6j . geologiczny przez część centralną tego waŻlIlego .ele- menrtu strulktura,ln-ego..· ; " .' . ; . ' .. " Pr~9j wytkooatno na podSta'W'ie materiałóW z trzech ,głębOkich Wiier-
ceń: Węg:rzynów liG-l, Jaranowicę IIG-i1 iWęgleSzyn; IG-11(\fig: 1, 2). Mimo ze przekrój .tencharakteTyzuje t)"l'kojeden.. fragment omawianej ruedki, . li' prace badawcze trwają inad·aJ., stan.a:wić
on:
mooe podstawowy ~unik:t {Wyj-:.kiJa dla· znajomości bud()wy ,geologicznej' utworów permu i mezozoiku' carej Nileciki 1{id71iańSkiej. Do niego IIlBwiązyw:ane ,też, 'będą dalsze prace bada'WC'ze prowadZOlIle Ill.!a połUJdnlioowQ-IWSChodnich ipół!noc'nych dbszal"ach
opisywanej niecki. . ' . '
Materiał uzyskany z wierceń pragnęliśmy podać w syntetycznej for- mie do ogól!:nej w.i.adorn<JŚcl. ,geologów zajmującYcit się /PII'oblematylką
me_o
zoroiku zaa-ównona abszarze ś1.ąsk<HkTakowskiJil, jatk ,tej; i w połudlnilowej części GÓl' SwięwkrzysIclch. N:ieclka. NidziańSka stanoWi ,bowiem' ObszaT
węzłoWy; w którym 'Wiążą się .:facje utworów me7JOZdicznych z wymi~
·nionych .obszarów. Szczeg6hń~ ostro zaznacza się 'to w' obrębie osadów gÓI"iIliOjurajsklch, dl'altego :t€Ż IPrdblęla~y:kę malmu wyramie i celowo wy-
ekspmrowano. . . .
. ' W niniejszym artykule poszczegól!:ne .teIDaJty IOpraOOWllme 'ZOStały przez
r6żp.yclh autorów. S~ty.grafię utwor6w permu, . itriasu' i !kredy ustalił
H.J,UJI1kiewicz, jury A. Wierzbow~ a uwagi tekionjczne opracował Z. Ko-.<
walczewsk'iJ;
..
STRIATYGRAFlIA U'l1WORóW !PERIMSKJO-MIE2lOZOlOmYC!H W!P!RIŻEKROJiU WĘGRJZYiNOW - JMOtNOWIIOE - W~ESZY'N
1FtERlM'
C e c h s 'z t Y n występuje jedynie w wierceniu Węgleszyn !lla głębo
~ 215'511,'0+21599,0
:n.
Jeg.o osady stanowią kolejn:O: \WJp.Iliste piaskowceKwartalnik GeoJogW:zny, IlU 3, 3JI6Il l' ••
605
'drobn()~, dolómi:ty', margle dolorilirtycme f·~~ rimłowce, kt6-~
re i~ją często pstre (brunat1lno-w.iśniowe) bą:rwy~ ,Opmne utwory. :za-
wieraJą fauny. ~a podstawie pod:dbieństwa li~logicznego do osaq,ów cecll.-' SztYD'1J., pobliSkich 'Gęłęzk: można, je !z.allczyć, dlÓ ,g:c)rn.egO ,Derml1.' '
!IlRIAS
, ,
'Do~iIlIy d ś:r.odlk:owy iPslt~'y ;PiaslkolWiec.UtwiOty ,tego wie'kU
'~~eJąnę;~~ły napodst;aWie ',CEcl1'litol~C2m~hty]ko w wileTceniu , Węg1eszyn., gdzie miąższość' ich wynosi 71 m. ~WiIlajmższej części są to H-metrowej miążsdci zl~ieńceo $Oiwie wapniBtym, złożone
z
d'UJŻycll'otoczaków wapieni, dollOmitóvv; !mwarou, lkiwall'Cy:t6w, mułowców iJ skał ila- , ~tych. PoniewaZ u.twory te wyk:alZUją zm.ówno cechy cechsztyńSkie (oto- ezaiki wapienne i dolmn:i!towe oraz, spaiWQ wapniste). jak i triasowe (oto-.
.czaki kwareu, mu~' ij,pStrych ~ł ilastych), ~a je uznać
za.
ogrlIitwo przejściowe od Cechsztynu ~triasu. Wyżej leżą zlepieńce kwir,:"
oowe o spQiwie' żelazisU>-ilastc:rwapnistym, przewars'twiane piaSkowcami, mułowoąmi i , ilowąmi on8sil~Jącym się ku garze !PStrym zabarwieniu.
Z OIb.serrwacji moltogi~tI'Ogratficmych wymJka, że pstry piaSlw-' wlec roZWilnięty 'jest w 'Węgle$Zytl:lie '!Il!f..alro'mIPlefm~e, a Iluka Sedymenitacyj-
lUr "obejmuje prawdopoddQln!ie wyższą część dolnego i nlirZszą część środko-
wiego (wai-atwy oolitowe) pstregt> piaskowt:a. ' '
, R e t ~omy pstry piaskbwiec). lN'iewątpliwie ddbr~ roZW':ilndę'teultwory
~·stwierdz<mo również w wierceniu ,WęglesZyn. Mają ODe około 100 m
~. iW riti73zej części profilu, są to;mułovvce i iro:wce. pstre' z prze- waxstwreniam:i da-obnOZiBmistych pHu:kowc'6w; ,:wyżej ~ Wapienie dolo- mityczne pr.zeła'Wictme cdemnymi marglami z wlkładkanrl gd!psów i anhy- drytóW.
Górny -
dlrolo20-metrowyiOdcIDeIk
iProĘilu utwOrĆ1W Tetu-~orzą waPienie i d'olo'IIlirty przeławjoone memn.ynil! marglami. Rett w Wę
gleszynJie dokumentuje paleanJtologi'cmie Myophoria. coBtata Z e iD ik. ' , 'W
'W'
ęgnzyno.wie pon~j ulbwor6w środkowego 11riaBU napdtlkaID.o okOło25 ID " iniąższaśc:i' kompleks dolomirtówsza,rych, 'zilamistyclh" ku d'ołow.i
o charakterze zlepieńcowatym, z niewielką domies2Jką ziarn kwarcu.
W" uty.ror~ch tych ~tyk:a się iPrzei):awicenia ciIemnych mat'gli dolomitycz- nych ,ora:z d<ClŚć, liczne 'okazy .Myophoria conata ,Z e iD k., pozwalające ·za-:
liczyć, omawiane u1wory do retu. , ' "
iW a p i e ń m
u
s z.I o wy.
Skały tego 'wielru stwierdzono we wszyst- kich .tr~h'wieItl.eniach. MiąZszość ich wymJSiI: wWęg~yn.ie s:1 m, 'w Ja- ronowicach 78,4 m, w Węgrzynowae 7'9,'5 m. Utwory.te ,wytkształcone sąw po$lclczarny(ih, wapieni drobnoziar.ndstych, przeehodzącyC!h wyżej
w wapienie gru;złowe" nieregu:lam!ie pJ."ZeoWla1'Stwe ciemnymi ma,rglamL W !D.ljższej części, omawianych utwOrów ,maJ.~ziono źle '7)Qchowattlą fa'UIllę, wŚŻ'ód Ikt6:rej H. Senlkowiczowa i B. Pacnolec lOZD'aczyły IIlBB'I;ępujące małże: . Pecten
aff.
Velopecten,albertii.Go ldf., Lima ex gr. striataS
'C h,; i Velo-pectenof. morrisi G'1eb., '!które IOOgą wSka.zywać m !dolny wapień mu-
~ll()wy .. 0beIcn0Iść Coen.othyris vu.Zgaris '<'Be h lot.) li Encrinu.s liliformis (S,c b .J.)
w
najwyższej części profilu an:iawian,yoh utwaróW wskazuje na:górny, Mlpień lIluszllOwy. iNa podstawię cech 'l'itoIQgWznych i niepełnyc;łl
, WSkaźników paleontologicznych dla8rolej.nych ogniw środkOWEgO rtriaSu-
m.ożna: ~yjąć ~ępu.jące miąższości: dolny ~ień :muszlowy 27+30
in..
~ ~ 30+315 m i góm,y --:-około 15 m.
606 Henry1!t IJUIkiew.iez, Zbigniew Kowaiozew9ki, Andrzef WierzboW'Skl
Km
, I I I t
Km\
"
- - - T
o
5 10 tS 20 2S«ml , ,"
@Piriczów
o .
Fig. l. Mapa geruogiczn,a centraOnej części. Nieokii Nidzi'8ń'Slkiej według J. Sokołow-
. skiego
Geologie map <IIf tłhe cenltraJ. part tlf the Nida 1lrough, aecordin-g to J. Sdk~
·ł9WSki .
1 - US8s:ok1 I aasunlęClla; Ił - otwory rwiertni.aze; QI - iłII1la p~jU: Km. - ma- strycht: ((O: - kampan: KB - santOll l koniak: !Kei - turon, cenoman, alb; J'm - malm: J'd -- dogger; Tk - k~per; TIIll - wapień muszlowy; "rP - pstry piaskowlec:
.o - deWon; Om - starSzy pdoeoZiOlk .
.J. - faults and ovedb.rusts; li - bore Ihotes; 03 - [me of oross sec'tlOll; 'Km - Maast- l'1eht4an; Kk - Campan1an: KIl - . Santooian and Con1aciao, iKCl ..,.. Turoolan; Ce- DOman!l1m, and A4Jxlan.; Jlm - iMżft1, JId. - Dogger; Tok - Keupet'; Tm - IMUSCheikaDl::
T,p -;- BuIltsandstedn: !) - Devon1an: Cm - ()lder Pal_ole
Ka·jipea.". N'ajpełciejszy profil osad6w kajpru (217 m miąższości)
stWierdzono w wierceniU W ęgleszyn. W illajniższej części profHu są to
. (30 m m:iążsZdŚCi) piaSlrowre szarozielone, dr<libnoziaIm!iste, zprzeławioe
J:'llami mułovre6w i margli dolomityoznych. Wamtwy 'te
m<>ma
uznać zaodjpowi.edn.ik frag'meIlItu kompleksu tzw. ,,'i~węgli" ika:jpru dolnego. Wy-
żej wy:st~U'je również 30 m miąższości kompleks a:nhydtrytowo-dolomi'to-
OsŚdy pexmslko-mezozoi:C2lD.e Niecki Nidzi:ańSkiej 607
_ wy,
pr.zechodzący ku górze W !kOmpleks szarozielonych i br.u:naJtoych iłowców :z pI'7JeWa-rst'wieniami _ mułowców ciemn~ryt:h ,.i czarnych, 90 m
miąższ.ości. W osadach tych występują cienkie przeławicenlia gipsów i an- hydrytów. Na-j'mlodsze ut-wury kajprU. smnowi w-WęgleszYinie 67 m miąż
szości dromplE.b dławców i ~ów pstrych z drobnymi SkUP.ieniami
~. -
Opisane ulbwory kajpru należy oarueść najpratwdopodl()bmiej dl() kajpru dolnego j górnego. Osady ika,~pru dolnego rozwinięte są niellrolnjpletnie i mają okólo 2()-;-'3() m ~i, gómegp naIłlom.iaBt - dlroł'O 185+195 m.'
W JaTOllowicach wys~ują najpr8lWlCł1ąpOdobniej tyllkoos8dy kajpru
górne:go,~ZJtałc'OOe jallro komIplEIks dłowc,ów i mułowców pstrych (35 m
miążs~) ze skupilendami i warstewkami .gipsu.
W
wierceniu Węgrzy- ' nów <Sadów kajpru nie stwierdZ'Oll.O, ibez.I>o,średino na wapieniu mus2ll~WY'I'lleżą uttwmy retyiku. ,
R e t y ik. Osady retyku ,wyst~ją we wszystildch omelwUliIlyoh wierce-i ilIiach; Ich m.iąższIOśćjest dość duża i W)lIIKlSi:
w
Węg1eszy:nie M2 In,-w
Ja- rODQwdcaoh ---: 300 ID i w W ęgJ1'2ynowre - 2a2 m. W dolirrej części prdfilusą ,to mułowce bruna1m'dw.i'śniowe z przewarstwieniami !p'ilaSlrowców
dJ:o.7
, bnozramdstych (oIlrolo 80+110 m miążs2lOŚCi), wyżej :natdmiast z przewar~
stw.ieniami: ma'rgli dolomitycznyclh. W części śr~wej występują podob- ne mułuwoe bruna1moW'iśniowe ,z -UC"ml:ynll jedtnak przeła-w.iceniami zle-
!pieńców 'ŚródlfarmacyjInych, !Ił w dole l'óWlIlież i dolomitów. Miąższość tych u-tworów wynosi 100+1'30 m. Górny Jromplśs retyilru (oIkoło 150+95 m)
charakterymją począ1llrowo mułowce Ibl'UlIlamowlśnJ!owe I~ przeławiceń
innych Skał, póŹIlliej iłowce z -wkładkami ,zielonych ~1i dl()lo:mi'tycznych.
R6żniice, .jIa~e I()Ibserwuje się w profilach retyiku z poszozegól!nych wierceń, są niewielkie i sproWQ~ją się. do nmiejs2Jego lub Więlkszego udziału zle-
pieńcóW śródformacyjlIlych lub piaSkowców orazwGdadek dolomitycznych, które IIlajczęstsze są w w,iereEmi:u lWęg1eszyn. Brak dowOO-ów paleon1lolo-.
gicznycih nie pOizwalla na PT2epI'Owadzenli.e stratygralfi~2Jll~o pocllZiału ire- ty!k:u na dolny, środikoiwy i górny. Plr.zJedstawrona wyżej chał'aktterystyka części dolnej, środkowej i g6rtnej :retyku opaJl'lta jest wyłącznie na-cechach iJlitologicznych, !Il!ajlepiej ,~znIWZ8IjąCyclh się w w.ieroeniu Jaa."OOOwcr.ce.
D 10 g g e r. Na, badanym abszaJI"ze Ibrak jest osadów Uw, a najstarsze
Skały _ jurajskie stw'ierdrone
w
wiercendach zaUczyć należy do doggeru.Miążs'Zlość uiworów doggeru jest stos!udrowo niewieJJka i wynosi od 2'1,2 ,i 23-,5 m w Węgrzyn-owoie i WęgleBZylDlie 00,4'7,6 m rw Ja-ronowicach. Utwory dogge:ru
na
p:ocIstaWie faimy amooitawej 1 charakteru li:tol'OgicZIIlego od-noszą się do ba'tanu 'j) Ikeloweju. .
Baton ;reprezentuje ikOmplelks ciemnych łupków i:lastych i mułowców,
z !przewarstwieniami muszlowców syderyt.ycznych li: syderytów, .którego
miąższość ,wynosi od 18,8 i 20,2 m w Węgleszynie i Węgrzynow.te do 42.,0 m w Ja-ronowicach. W W ęgrzynlOwie w n'mSrej części omawianego kompleksu wwrstw m'aleZi'Olll() amonita WaroecotmusteS' tenuistriatus XG;I" 'O s s.) wtg ozn8C2lenia M. Siemią1lkOM&:iej), wSka:zującego na Igórny i ewentualnie
środkowy baton. Jest prawdopodobne, że -w JaronlOw.icach, gd7lie !kompleks murowców i łupków ma największą miążSZOść, dolna jego część odpowia-
'U&. okol/ce Hołogoszczy·
nL kreda'
sw
'.~.ą.~~,fw,Br,J Węgrz!lnOw 16;' . -.-.-.-._._~. __ .162 kreda ,
'. : : . • G,Ilr.H,J
---:---~-~.~.~.~::::.7. fo ~ • 'GJ,l,Se.I'If..St _.1.1'1.", ... " .•...•... ...:.,
i·G .
[~_~i
200. IDO100 50
2. ~ 6k/R
"'-~""'l .. ' ~f '
L..
I .~Rk J.6. , - .6
r --
J .8r;6J_-, l'
.6 • G, Br.JKk,A• G,Ms,Br,H(?Ha)J,A,Be _ I Br,6.J,A,Be.R -A,Be,8r.R d o g g e r
!J a~
_2
--~-::..=--I[IJJ5 tlbill
.. ·:(·ł:~,,:\ ', .. .. 4-.7 f---1
8·m" a,a _IJ
-'-~-'-'-If.
... 1(1 . I17
E]J 1&Jg6
--=-~ q_9 .'2 ----:.--15
Fi'g.3. 'Pr-oiBlle malmu Niecki NidziańSkiej ~ofilI. z okolic IMałogoszczy 'Według J.
X·1li1lka. ·upr.osz~ony) . .
Mam
seotl.iOinJS ot the iN.ida trough (a S1mPllfi.ed secti.on in the Małogoszcz 'V\i.- cinity. aC<lOlt'dd!lig to J. IKtrlelk:.) .1 - 'IiI.<umIl.owce (a - ex>Ogjrowe, J:j - .iIDfowe): I - wB&"ilen1e' 0(7~: • - ';';aplenie
~towe: ł - wapienie mglK1od~:r.one: 5 - wu.plen1ę kredowate: 8 - wapleme
ł!Ikal'5te 1 uł~ (III - krmemknl.e); 7 - W8Iplen1e płytowe; 8 - przeławicenia m4l'- SilSłe poniżeJ II m ~I: III - :wapleDlle margllste: llO - marpe; lI!l - 1ły D1IU'llłSte: .
l1J',I - glaukOD!l.towe wapienie pJallZCzyste l/: przeławiceniami wapieni mar.gl1st~: 11 - '
d-oloml!ty: 01'4 - gr8lll1ce jednostek: chrolnostra'tygrafłcznych; 116 - granIce :ll:ore1ac:v:l- nych ~ł6w iI:ltoclog.l.catycb; ll6 - gt"lI!1ldce /ZeIIIpołów IllI.tofacdalloych (WIPł - zespół
wapieni !płytowych - "argow", Wskal. oul: li 'WlPł. k·r, g - zeap6ł wapieni BkIIliatych
. oraz waple.n1 ;płytowych, org8lDOd,etrytyczn~h i !k·redowatych II: gąbkami - . "domY
i l6rny raurek", 'Wootit, ~, k - zesp6ł wa,p1eni oolito~ I kredo_tych z· korala- mi - .. ,utart", wmuSzl, mara; pl - zespół muszlowców,' margli 1 wapieni PłYtowych):
17 - odcklkl. rdizeIlkiiw8lllla w lWłerceft:!ach. Oz:naczen:1a najwatn1ejszych składników organiclml'lCh w skałach, podane. w łl:olIejnoAc!1 wyatępowan&a:· Gl - glOnywaplennllo Fw - zw~' IiZaząłar:1 Irolllln, G· - gąbki. K - korale, at - łItułb1opławy, Be - serpUle, Br - ' brachiopody, iMIi - tmSZyWioły, RI!: - ;rakol., M - ·małte.<Mo - z rodziny.
oetil'eldae), B - 6JmI4Iid (BN - z rodz!.ny NE!l'lna1dae), Be -belenmity, A - amonity.·
L - !Llil1owce. J - jeżowce, II ..:.. zęby QIb .
il - l'l1machelies (a, - bogyra :h1machelłes, b - Lopha ikJmachelJles); 2 . ....:. oolite' lbnestooe:'3 - omro14te iI:m1est.o1les: 4 - -organo-detrita1 ilJlaneBt1ll1es; 5 - chaUs:-I.Ste UmESf,ones: 8 - b\JłIty 8Ild st1'8tif!.ed :Jd.mestones {a - 1f.l:IDts): 'l - płaty ł1me9tooes: 8 - marty JI1!ter'bedkldil:l@ls leaI :tbiłn 2 me1z'8!I >lin othiolmess; 9 - mady lIdmestones, 'lO - ~; 114 - mady.cla,.; U ...:... glaucon.łtlc sandy ~es w:lttl lDter.becJdJDgs
. of • marły UmestOO8!l; 11'1 - dollmn1tes; !IJł - boU'lldalr1es ol CbrOlllost.raJt1grepłW:al
Wliobs': 115 - boundaTl'I!I!J ol CON:'elllillion Uth040gl.cal assembląges: i18 - boIlooardes
ot lltm)fact1al usem'blages <W1Pl - alISeIIlibl!age ot. pilaty 'lłmestones - "Aąłov18i1l", WSkaJ., ul and WIP!, ~r. g - łllBemblage of lbu'bty a·1IJd. &flraJb1f!ed. U:mestones as--+o well. as ocr plaJty iJdmestooes, .orgBDO-detrltaIJ. and. chBlLk-'lI.ke, lW1th 1IUl00000eB·- ,;Lower lU1d U'oPIPer Raurall'1an", .woout. k.r. k - 'liS8emhlale ot ool1tic and cb«1k-llke llmestoueB
Osady permSk:o-.mezozoi(:7l(leNieoki -Niózi1lfukiej
da starszym ogmwom ·batflonl1-,n,ie stw.retdzonYm,w Węgrzynowde 'i! Węgle-
szynie. .
. Utwory Ilrello~ju na: badanym OIbs2Jar.ze mają iblał'ld!zo małe miąższośCi ł il'óZ:norodne wykształcende litologicme. IW IWęgIeszyme. mią2smśćich wy,;.
nosi 4,7 m (margle z ootitam'i żelMJistymi i leżące !wyżej wapienie piaszczy- sto-g,laukanitlowe); W· Ja'ronow.icaC'h - 15,'6 m (piaISkowce gLaukOnirowe, maa-gle i wapile!nOO) d. w Węgrzynowie - 1 m (margle 'Zoolitami żela?JiStymi
i stroma,tolllt). W Ja1ronowicach i Węgrzynowie w niższej części ultworów
!k:elOWleju wystEpUją amonity ·z rodzaju Macrocephalites (wEdług .oznaczeń
J. K~), rwSka-zujące
na
drelowej dOlny. lKelowej górny jest zapewne sil.;nie 'Zredulkowany mląZs2XlŚCiowiO, a'lW jego IMjwyiSzych partiach możeza~
maczać' się Wika stratygraficzna,. podobnie jak to ma miejsce Vi IPrzyliegłydh
do badanego ~zaru re3ionadh Jury KrakoWSko-C~owSkiej (6 .. Z.
Różyclti, 19'5G~. - _ .
Ma lm. Utwory malmu IllBpotkanowe wszystik'iloh Wie:reenmdh pod przykryciem skał Ikredowye.h. Na fig. 3 p.rzedsta'Wliaoo szczegółowe prafiiłe
litologiczno...faUlIliStycme malmu oraz ich .iJn1le:rpretację str~:mą.
Stratygraf~ malmu usta.1Ono na podStawie fauny amonitowej. Wobec ubóstwa amonitów w \Wierceniach konieczne było przeprowadzenie para-
łelizacji p:rdfilów :w1.eTceń z. d:Obrze oprac-OW'8Illymi ifaun,istycm.ie profi- lami mabu zachodniego db~-an'i.a· Gór Swlęttdk.rzysldclh. i Jmy Kra ..
k'owSlro-CzęstochowSkiej. Szczególnie ważny jest !tu praIli1 :okolic -MałO
.goszczy, qpracowa:nyprzez J.Kurt!ka (1966) i 'lltlostępniony nam uprzejmie przez 1ego autora przed apUblliarowamem. utwory malmu z w':iJerceń Wfł'"
gleszyn, Jaoronowice iWęgrzyn6w m:liczyć należy·dIo dkSOOrdu i dolnego
kimerydu. . . "
OkSford dolny udalrumentowany został fa'lllIlistyomle tytlkowWęg:tzy
nowie. Na fJłębdk:ości. 002',5-:-696,8 m, powy'żej granicy IZ doggerem, wy-
stępują amanity: Ca'l"clioceras 8pIP'J Pel.tocerotoides bodeni IP r i e s era. P.
arduenneMis var. 1'ł14ireri Prd:eser, o02IIl:8C0One p1'IZez M. Silemią1ikowską,
,które mogą wskazywać ;na dolny poziom newlZU - Cardioceras bukoW'8'kii (por. L. Małiinowska, 119613). G6m.y poziam new'iIzu - Cardioceros excava- tum - nie 7JOSttll w lWęgrzynowie -wycmelony fa'UlIrlstyc-zme. Jest jedinak iPr&wdopodbbne, że występuje on r6wln:ież,· a ozmi.iaJny litologiozne 'za.zm.a ...
c2lOnena ~h Ikarotażu li. przypadające na głębdkoścl 6'90 m
odpo-
wiadają górnej granicy newiru, jak w profillach ju:ry
obsmrow
sąsiOOinich.Mią±Szość utV'{or,bw dolnego okSfordu wy.oosi. tu dkoło· 7 m, przy czym w jego ~ą.gu ~a . się najlpra~j luika stratygraficzna obej-
mująca dywez, pod<lb.niejaJk rwo !profilach Jitm'y' KrałkQWS1ro..Ozęstochow
Skiej w IPdbliżu lWęgrzynowa r(lS .. Z. Różydki, 1951.3).
,W wiercendach Jatronow'.i.iCe i Węgloeszyn na;j~ część pro.fiJ.u malmu lllie była .rdzeniowana, zaZlllaC7Ja mętu jednak na: wy1kresach karotażu cha":' TSlkterystycm.y !k:iJlkumetrowy zespół li'tologicmy, ft!t6ry w' pr~bliżeniu może ~yć.2leStawiony oZ dblnym dksrorIde.m. ..
wdth corals - "ABtMt.l.an", 'WImusz:i, ma~, p.t - asernb1age ot lUllIlllChelłes marls and pIaty llme.stones); 110'1 - cored Jlectlons tn bore holes. iBeterm1natiollS ot most lmportant argallic components 0If rockB shown 111 sectiOIlS aecordlng oto the1r success- lon: Gl - call18reous . a:J.g1łe, l!Iw - charT\ed plant -t,ra.gments, G - llIPonges, K - corals, St - hyd-rozoans. -Se - Serpu.lae, ar - brach10p0ds, !Ms - bryozoaDS; Bk - c.rusta-- Ce8!lB, .M - pelecyiPOOa (iMo - at rtbe f&m11y 08bre1dae), S - gutropods (~- ot
!the funtIl,y Nerioeldae), <Be - belemn1tES, A - ammontte8. L - cr1.n.o1d6, J - ecb'łno1dsi
B - t'lSh łeeth - - .
610 HenrYk J·urici.erw.icz, Zbigniew Kowalozew9ki. AndTzej Wier7JbowSki
' . Oksford śroclkowy i góm.y nie mogą 'być 1"01Jdzielone· W wiereen'iadh.
Dość dokłaidl1de można jednak wyznaczyć górtną J8l'OO.icę oksfordu opartą
na r01Jpl'lzestrzenien.iu amonitów ~ rod:za:j'U Idoceras. Wymaga to ,jednak prrLeanaliww.ania profilów ~ooięć powierzchniowych, jpQbożonych na E
i W od linii wykonanych wierceń. . .
. IW· profilu malmu 'zachodl1dego dbnzeżenia Gór Swięt~zyskich -
w nieznacmej odległośc~ od IMałogoszczy - ma1eziony został amand.t z ro- ckaju' Idoceras •. Poc.hodii on z IllajniZSzej . części zespołu wapieni! !kredo-
wałych z kOl1'alami «(fig. 3), przy
czym
z górnych partii tego zespołu manesą amonity należące dodomego ildmerydu (J. KUB, :1968~. W zwią2ilru.
z tym granica oksfordu i kimerydu IW olroliCach Małopzczy może być dość d'Oldadhie przeprowad2JOlla. Granicę tę mDŻna wyznaczyć rów.nież
w
prolfikt ~almu pobliskiego otworu wiertniczego:w
ęgleszyn, ponieważzarÓWlIlo w prOfilu Małogoszczy, jak.i iWęgleszyna powyżej wapieni b'e-
ą.awatych z .koralami ~ją utwory margliSte, iktóre mogą !być para-
leli~owan.e ze sobą i tym samym mogą· uurożlilwiać ddkładne .zes1:awimie
inter€SU!jących ooci:n3.t6w
rou·
tych proifil6w.Na .r.acbodnim obJ.-.reżen:Lu fNiecki NidZiiań!sk:iJej - w okolicach. Poręby DzierrżJnej (oIkoło 5 \km !Da N od WoLbromm') - A. W~ zm.a'lad a·manita :w .rodzaju Idoce-ras w rpabI.iri:u gnmlcy wyst~wania: utwÓl'ÓW ju- ra'jakich i !lm-edlowych. Inna fauna amcmi1lowa ZlnI9:IeZ:kma przez tego eurora w tnajmłodszych utworach m8Jlmu w o1rolicacih WidlJbromia zdaje się TÓW- nież wskazywać na najwyższy dksfo;rd.W tej sytuacji.je8t bardzo praw- dQPOdobne, że
w
wierceniu, Węgrzynów, położonym IW pobliżu wymie- ndonych odsłonięć, górna,granica: o~ordu przebiega 4l'iewiele pcm.iżej spą-gu utworów IkredlOwych. .
G6ma granica dkBfOI'du może być IWY'ZDa<?Z<Jll8 pośredni'O również w
ot-
WOl'lZe JaronOWli~, usytuowanym pomiędzy wileroeniami Węgle9zyn. i Wę
g·nzynów. IOkazuj,e się, że we wszys1lkiclh tych wi,erceniaoh w najwyższym
oksfordzie występuje ikompJ.elkis margHsty,lktóry jest na' omawianym tere- nie prawdopodobnie prawie i2J0chrooiczny. Miąższa§ci osadów oksforou są
tu· wszędzie ibaTdzo zblirone - około ,5'3()+l5I4(l m .
. Najmłodsze utwory malmu z omaWianych w'ilerceń żalic'zone 2JOStały do dolnego kimerydu illQ ~ocłstawde paa-a:1elimc'ji z utWlorami malmu zachod-
nie~ abrzeżenia Gór SwiętdkrzySkicit (/profil Okolic Mafugoszczy). . W .górnej części' najmłodsZICh utworów malImu z ,Węgleszy.na leży ławica muszlowców l1ofowych, która może być !P8fl"ale1iz.owaIlia. z ła:wicą exogyrowo-'lofową w !profilu okolic Małogoszczy 1(1filg. 3). W MałOlgOSZCZy
utwory malmu, lEŻące pomiędzy ·gÓl'iną granicą .Oksfordu a lawdcą exogy~
row()-okxfową, zawierają faunę amonitową, wskalZUjącą na dolny!kdlmeryd, a dokła.clnief na poziomy Sutneria platynota i AtaXioceras hypselocyclum.
W obrębie ławicy przebiega granica p'oziomu Ataxioceras hypselocyclum i najwyższego poziomu dolnego kimery1du Katroliceras diVlisum (por. J.
Kute!k:, 1966).' Wy;nilka stąd, że
w
~i1u najrlodszych utworów. malmu z Węgleszyna reprezenJtowallle są jedynie pe1me oopowiednllkil dolndki- meryd11kich poZiom~w Sutn.eria platynota i Ataxioceras hypselocyclum oraz ewentualnie najniższyc'h. części poZiomu KatToliceras divisum. Nie-pełna .miląŻS1JOŚĆ osadów dolnego kimerydu wynosi tu akóło240 m . W otworze Ja'ronowice do dolnego kimerydu mogą być zaUcrone ut- wory lEŻące PQ:wyżej górnej ~y Oksfordu, które, jaik się wydaje, moż-
Osady permSk.o-mezozoic1JIle Niecki Nidzi11ń9kiei .. 611
na pal'a1e1iozować z .utworami naj;niższego lkimerydu :z proftil6w Małog<lSZCzy·
i Węgleszyna. Osady te :należą ipI'a'WIdopodobnie do poziomu Sutneria pla- tynota. Ich miąższmć wynosi około 120 m. Obecność ik'iimerydu w Węgrzy-
: l;lowie jest pr<Jblemaiycma. Nie wyklJUcoone jest jednak, że ikillka najwyż
szydh metrów praf::i!lu osadów malmu należy tu odn:i.'eSć do tego :piętra.
Przeprowadzone rozwa~ sttratygmIDc2lDe pozwalają na przedsta- wienie szeregu 'zagadnień -związanych:z sedymentacją utworów mahll1.1 na
badanym Oibszarze. . . .
JW sposób jedlnQznacznymożna wyra,zić· pogląd Q Illiejedln:allrowym w'ile- ku takich z~ lJtotfacjalłnych dalk: "al"g!QW", "raurak dolny ,i gór- ny" i ,,astal11f;", którym Illadawan!o przewaZnie określone 'ZIlaczeme oh'rO-·
nostratytgratficzne. JedIllak granice tych zespołów (tfig. 3:) mają
tu
na . wi~ . przestrzemach na ogół s1rośny. przebieg do gmn'i.c jedIoostek chronostraiylgraficznych. Zjaw'i1Slro 'to jest 2m:zególnie wy.raźni.e widoczne- w przebiegu .granicy pomi~ zespołem ,,jgÓrttl!Oraurackim" (wykształcoIllym ,w postaci wapieni płytowych, organode1lryty~znych i kredow8ltych
:Z gąblkamil).a "astardQin." ~rezenltawalllym przez w8!pienie oolitowe . i
kredowate z
ilror.a!l.aml. Na ·zachodrn'im obr'zeilen'iu IGór SwiętdkrzySlci.ch(okolice MaiJ!ogoszczy) ,granica ta: przebiega w obrębie g6rnJego oksfordu,.
w Węgleszynie Illa pograniC2lU -aksforou i lkimerydu, w Jaroniowicach na- tomiast w doJnym lkiimerytdzie. WSka'ZUje to na wcześniejsze rozpoczęcie SIę sed:ymemJtacji typu ,,asta~ego" 'W!2Jdłu~ linii Jprzeldstawiooych pro- filów Illa pó1Inoon~ :wscbodiZie
mz
m: polUidllliiawym iUlchodzie, a jednlO- czem,ie . dowodzi Istnienia lIla przełomie dkSfordu i lkimerydu dwóch stref facjallIlych: "a.stardkiej" - póbnoono-wschodniej i "raurackiej" - połud- .niow~chodniej. Jest przy tym pe'Wlll.e, że pomimo .znacznego zr·óZnico- wania facjalnego, mią'ŻS2JOŚci. dksfo1'ldu są na badanym dbszarie Zbliżone.
Osobnym problemem wymaga'jącym. IbIirższego omów,ienia jeSt stosunek utworów kredowych 00 jurrajskich. W2Jd.fuż lm, opisanych pTdfilów.
Mbsko-cenomańSkie utwory Oiredowe w lkienmJru. piOłuIdniowQ-4zachodllliin [eżą na coraz starszych skałach jurajiskich. [Podczas grl~ na zachodnim
oIbrzeżęniu Gór SWiętdkrzySkich - yv okol1.icach lMałogoszczy - utwory kredowe leżą Illa .iłach góm~ lkimerydu {J. Kubek, 1196·8), to w Węgle
szytllie i JaroooWilcach leżą arie stopniowo na ooraz starszych .ogniwach.
ddlnego ki.merydu, a ,w Węgrzytn.owie Illitwet na warstwach pogranie'znych dksfordu i 'kimerydu. !Z~lSko to Illie wiąri;e się cz żadną dlOStrzegalną re-
dukcją mią'ŹSZ'OŚCi u·1Iw.or-ów jurajskich, :brak też jest 'WSkaźnik&w- świad
czących Q pierwotmym braiku młodSzych osadów jurajSkich cna pM.-zachod- nich oibszarach !badanego regi.onu .. W tej sytuacji nal~y U'2lIlać, że dbec:ny
zaSięg młodszych o~iw 'jurajSkich w 'kierunku poludniowD-'zachodndm nie odpowiada ich iPielTWatm.emu r07przetrzenieniu i że !granica u tworów jury i k~edy jest granicą erozyjną.
KlREDA
lA! l;b - c e n Q m ·a n. DoIkładne .rozd1zielenie tych !pięter wobec .!braku
WSka;ŹIl.iik!ÓW faumstycznych jest niemOŻ'liwe do pirzeprowaJdrr.enia. Utwory albu i cenolll'aD.U wykształcone są jako gil'UJby !kompleks IPiaskowć<>wy
który mO'ŻJI1a jedln:a.lk r02'Al!zielić na zespoły dolny i g6rny.
Zespół dolny napOtkany został w W~leszytnie, gdzie ~ć jego- wynosi. 101 m oraz w Ja-ronowicach -125 ID miąższości. Sąrto słabazwięzłe.
-612 Henryk J'ix1kdewicz, Zbi;gniew KowaIozew9ki, 'An-drzej WierZbowBki drObnlÓ- i średniooi.amiSte piaskowce ~areawe; illiekiied.y Z tglaUlkohiten
ZaWierają one 1icme soozewRcl. twa,rdych !pia.Slrowc6w 'O SpoiJwie .ka:7.emio.n- irowym i socrewiki Spanigiolitów. Omawianyzesp6ł przypomina lirtlologicz- lIiie <l\SIaidy allbu z zacl1adniego obrzeżenia Gór Swiętokirzysk:.reh i z zastr~
ż€'lldemmooe być odni.€SiJony do teg'O !Piętra. ' .
Ze$pół górny stwierdzono we wszytStikd.ch trnech wierceniach.
J .
miąższość 2JIntliejsza 'Się : 'w '!kierunku południowo-mcbodJnim i wynosi.
w Węgleszynie 8t5 m, w Jaronq.wicach 611,6 m, a w Węgrzynowie tylko '20 m; Są to słaJbozw.ięzłe, drobnI()- d. śreidmt1Ziarniste piaSlrowce !kwaroowo- -gla'Uikoanirbowe; Iklt6re w IlW-jwyżazy'oh i na'jndższYm' partiach zawiera1ą duś(: -liCzne zia:r.na, 'ŻWirów kwarcowych. IZ~ ten· :reprezentuje IIlajpraw-
d~obnitej cenomaIl. ,
T ~r o n .. - k Q iIl i a
at.
Podobnie -jalk: w pmypatdIlru alJbu i ceI10IDaJllU d0-kładne ',rOzdzielenie osadów, turonu od !OSadów ikonialku napotyka na , maczne trwIDeści. Wiąże się to z brakiem 'W'i~szej ilości farm przewod-
~h. ' " '
lPra'W1dOpÓdldbne u1:wory :tu'I'OnU nawiercono ty:nro w :węgleszynie na
głębdlrości 705,0+'7I4t2,O m. OSady te .wyikS'JJtałoone są w IIlIiimJej części
'profilu jako IDal1gle piasrezyste ·z 'żiamami iklWtareu, prZEChodzące wyżej
w wapi€lllie 'IIlIar.gJ.iste. Za.cr:-6wino mikro- jak i m.a®rofaUlIla· jest tu meliczna i nie na'jletpiej zachowana. A. Bła97JkiewdC'Z z lllajn!iZszej części omawaanych utworów '07Jllaczył formę lnoceramws ~., kt6ra: wg 'Opinii tego'autora na-
leży do grupy inoceramów występujących
w
górnym turtmie i ewentual':;' ,nie w koniaku. !Do łkmi:iaku mOŻlba więc z ,zastrzeżEmiem 'zaJiCzyć IW WęgleszynD.e' osady wystfPlj~ na g~ęb()kości 658,0.+705,0 m, 'Ie~ poniżej udOłkurnentowanych .:DaUlllistyczrue u'tworówsanronu.' Osady koniaku 'wy-
!ks1Jf;ałOOIlJe są ,jako szare margle i wapienie ·z glaukJOnitem.
_ W J a'I"aI1owicach utwory turonu i ilroniaku nie mogą ibyć tidkłaid:n-ie
wydzielone. Do :tych pięter
mama,
z zast~ieIn :zaliczyć Ikompleks sza- rych margli tp.i:aSZCIzystych z z'iIamami. kwarcu imuslrowirtem, lIlIapOtlkariycll lIla głębokOści- 6(}2,7+61J:3;O _m, -a leżących poniżej' niewątp1iwych osad6w santonu. !Prdtil utworów ,turonu i ikoniailru w Ja'I'OII1.awicachze względ'Una małą miąZS7JOŚĆ jest prawdopodobnie iOielkomple1InY. . ,
iW W~oWie 'brak jest zapewne osadów turonu. [lo koniaku Illato- miast mogą ' !być zal'fuzone szare mal'Igle i wapienie z glaukoniltem, stwier- ,dzone iOa głębdkdŚCi'lt25,0+135,0' m. Utwory te mwierają łiczne otwormce .stensiOina praeexsculpta (lK e '11.), chara!lclierystycm.e dla 'kooiaku i gór-
nego turonu. '
S a III t O!Il. MiąŻ8roŚĆ osadów tego piętra ma~eje :z
Im
kusw.
Ww
ęgleszynie wyriosi'170 m, w Jaronowd.cach dlroło 70' m, a: IW Węgrzynowde
tylko {)'koło 40 m. Utwory te wykąztałocme są w 1p'OStaci szarych, plamis- tych .tnall'gli, z cienkimi p.rZewaTśtwieniami wapieni. Występują tu małże:
lnoceramus patooten.sis L IQ r. i l. cardi8'Soides G o l d f. (wg 'Oznaczeń.
A. BłasZkiewicza:) oraz otw'Om'OOe: StensiOina exsculpta (IR e u s SI), Globo- truncana lappare~ti tricarinata '(Q lU e .r.), G. lapparenti bulloides V
o
g 1.,:a ..
globigerinoides B il" I().t z i d'nne. ,Kamp.a:n. Utwory tego !piętra mają znaczną m1ąższtość, zmridejsza-
jącą się w k'ilerunku SW. IW Węgleszynie wynosi około 3318 m, w Jamno- wiCach Około 310 im, a: rw ,W ęgJ1"Zynow.ie rtylko 90 m. Są tto zwięzłe ma~le
sza1'e łub jasnoszare, laml'llowam.e ma'rglem ciemnym, w dolnej partii prze-
. oSady peTmsk:o-mezozoiezrie Nieoki Nid'Ziańśi~j 613
chodząCe
VI
jasne wapienie. mJal'lgli9te. \Występują tu małże. d amonity:lnoceramus balticus B
o
h m, 1., aft. balticu.s 'Bo
h m, NancyZ.oceras cf.phaleratus (Gll' i e1p.), Iktóreomaczył A. Błas2lkiewioz, oraz li.cmty zespół'
otwdm.ic: Qlobotruncana marginata (R e u ss); G. fornirota P 1 u
m.,
Ste1tsioina exsculpta (R e u s's) i S. pommerana l(1B II" o t z.) .
M a-Si t r y ~ h.t ~ Osady ltego wdelru stw,ier'd'zODJO w Węgleszynie lDa głę
bo1roścl16,8+1/56,O m i w JaronlOWicach na głębokości 0,16+218,0 nLSą to margle' . szare, piaszczyste, z z'ila,mattni
kv.ratl"C'U
i z detryttem· l"OŚ1.iIllnym.Ma!krOfa'\lJ1ia nie jestohall'alkteTystyczna, natomiast· HCZn!iewystępiIjąot
WOI"n!ice: . Bolivina . inc1'assata R e;u s s, Botivinoidęs decorota (J o n e s), Globotruncana canaliculata (IR e u s s) i StensiOina pornmerana
:a
t' o t Z.,'stanowiące ~ pr.zewodIni dla: mast~htu.
Z pnzedstawioo.ych falk1tów wyniJka, !Że roiążsZość.,wszystikichogrrlw ik:re-
dy~ale'je w kier.unlku SW, a utworów allOO: i :tu.ronu w wderoeniu Węgrży-
nów prawdopod:obnie brak. . .
UWlAOI TEKti'ON['CZNE
Tektan'ik:a obszaru., na· kitórym usytuowane są omawiane wderoonia (fig. 2), jest 'wy.ralŹlnie wielopię'trowa. W podmewZJOicznym, podłOżu. od- czytujemy stare struktury ka:ledońSkie (m.m. IK. JaworowSki, H. Ju'rIlci~
wicz, Z. KowalC7.eWSki, 1967), lila !które w połudndowo-za~iej części podłoża Ni€cld Nilclzi.ańSldej iIl.aikładają się elementy waTySCyjSki.e (J. ZnIQS-
!k,o, l~). . . .
'W każdym iZ trzech ~ych prafiliwie1'l1lniczych OOO'aIZ lto
me
warstwy permu lulb tl'iiasu ilroIYtalktują bez;p<Bredmoizawsze dySkordant,..
nd:e z· il'62m~ Wiellrowo 'Skałami silniej: lZłdetformowwnego· podłoża. Nie-
zgodnościom ikąrtowym Itowarzyszą stale hdatusy stratyg.raficzne, doda~
wo "pawięiksz(me" długabrwałą eroZją. , .
• :w
WęgI'IZyIIlowie dolomity margliste retu ('Upad 11{}-;18°) :lEŻąna:
łup.; . Ikaoh. iłowcowych dolnego tka'l''boinu r(rwizenu:). Upady wall'StJw w g,ómym wi.zen.ie zm.ielrlają się średnio w ~.andcach 1()--05°. W Jarornowicachskały węglanowe d~lnego wapienia muszlowego (upad 8-100~ "leżą na
doloIńiltach' dolnego etllu i(jpoziomu "dąbrowSkiego") lIladh.ylooych pod ką
tem ~25 0. W W ęgleszynie piaslrowcowo-mB.ng1isto-dolomitycme Skały
cechsztynu (upad 10-12°) przyIkrywają ibezpośredIńo silnie :zxie'form~
wane waTStwy młodszego sin.imu(1l!P8d 4i5-600).
O .rzeczywiińych 'romniaracl1 ipQP'aloozoiC7JIllej. mezgordinJości. możemy są
dzić tyllkona podstawiedaJnych z Węgrzynowa 11 Jaxanowic. W Obu 'wy- padlk:ach dyskordancja
me
p1'Zekiracm 'l5---t200 i(maiksyma,Inie), jest więc ana'logicma do stwierdzonej w rejl<mie chęc.ińSkim Gór Sw.iętdk.rzyski.ch~Z. Ru.bi:noWski, 1'963~ .
.. ' W rostro zarysowanej .i czytelnej aZ dQ środkowego triasU popa'leozo- icmej m'O!rfolrogi.i podł,oża Niedki N:id:ziańSk:iej ujawniają się char~eryg.,
tyc'zne ;podłużne elementy dblld:żone i wyniesione. W rejonie Węgleszyna'
siklie począrtikowo. rdiwigln!ęty IblOkStaTSZego podłoża '7JOStał zgradowany
aż do podstawy dewonu, :następnie uległ obni7.epdu warunkując morSko-
... lagunową sedymentację cechsztynu. ' .
'Wska:zana wyżej zmiana ikierunku pionowo działających Si!ł ~tollicz
. nyclJ. wiąże si.ęzapewne z dwoma etapami lPowtizeńskio'h, a przedoecih-
614 HerJryik: .Jw1Idewdez, Zbigniew KowalozeW'$ti, Anmzej Wier2lbaw9ki . szty,ńSkiich ruchów (z tzw. iazy suki~iej .i Grruszcoogc)rt9kiej? lub astu-
,ryjSkiej?). . .
iPowaime późh.dwaryscyjskiie wyniesienia miały miejBcell".6wnież w cen- tralnej części dzisiejszej !Niec!ki NddziańSkiej w rejonie Jaronowic .. Tereny
te
zostały też M'jpóźn3ej. be;> dopiero w dolnym wapieniu m'llSZ1.owym osta-t,eczne 'Objęte zalewem lllOl"&łdtrn. .
~ie ulJega wątp~, że obszarpr~eronsk.iego podłoża: N.iooki iN"'! ..
dziańak:iej był kfl1k.alkro1lnlie ~y w zaIburZeniach młOldopaleozoicz-. nych. p!OdczJas ikt6rych :ruchy wmiOll:łLące dominowały Illad odlkształceniami :fałdowymi. PoCzątkowo IIlajBiJniej dźwjgnięte były
tereny
przyległe Ido trzonu paleozoiczną,o Gór Swięto1a'zySki.ch, później zaś obszary położone dalej :na S i SW. Wędrującej ku poludlJldowi fali górnokm!boński'c!h i ewen- tuaJarle do1JDorp~h r.uchbw wmoszącyClh odIpowiadają tendencje. obni-żające w p6łnoonej i p6łnocno-wschodniej ClzęŚ:d !Niecki iNid'Ziańskiej. Sto-
!pień plastycznego ztleformowan:iJa. Skai mWd.qpaleozoic:mych zdaje się też wzra..stać ku SW l(Węgrzyn6wi).
Pojawienie się C'haralkterystycznie !Wykształconych utwarów ~hszty
iDU . VI W ęgleszytnie (dbe<mde i! w wierceniu Jędrzejów IG-\l) przy C0ęŚCio
~ lub całikoW'iltym \bralku !OSadów doolnego d. środkowego pstrego !pias- kowca S\JIgeruje. że w NVł części Niec!ki lNiJdziańs1dej rozwijał się samo- dzielny cec:hs71tyńSki.l(palatyńSk:i} podcylkl sedymentacY'jno-diastroficmy,
n:iezaa.eżny ,ad młodszego cyiklu maSOlWego (st.Mo1m~jsk'iega).
Ta dySlrusyjnla mpoteza wymaga dalszyclh studiów 'Z uwagi .na n:iejasną
w szczegółach stratygracfię IIli.ższYc'h części doolnego tniasu w Węgleszynie
,i zbliżone !kąty 1Up8du w utworach pennu i !pstrego· piaskowCa (1{)-13°
iW' triiasie,lO--12
°
iW permie). 'Z tetkton:iczne:go
!PUiDlktu
wid~, triasowy
(stad'Iokimery.jl!icl.) podcy1d sed.ymenJtacyjlno-Wastrdficmy roowmięty jest na'jlepiej, chociaż 1Ilie zaw-SZle w pel!ni. Niższą, "doJną formację terygeniczną" (w rozumilend.u geolo- gów .radziedkich~ reprezentują transgrESy'Wne osady retu Q odmiennej
'miąższości !(l1.00 m w Węgleszyme i 25 m iW Węgrzynowie). Zróżnicowane
poprmdnio tendencje ~11oniczme wyrÓWlnU!ją się w triaSie środlkowym n~
całym obszar.ze Niecfki iNldziańskiej, warunku'jąc lPOdobne wy!kszba.łcenie
Urologiczne osadów wapienia muszlowego i wszędzie2lb1llżoną ich . miąz-.
S2JOŚĆ (olrolo 80 m). WSkazane utwory budują "foImację węgl.a:nlOWą" tria-
sow~ (Bta,rddmery;jSk:iego) pod:Cy~l'1l sedymentacyjtno-d.iaStr:aficznego.
Słabo i
me
WSZędime (q>. w JlIlronOWlicach) wyJmztałooną "g6mą for-mację terygeni(!ZIlą,"<lp'i8ywanegoo podcyildu reprezentują piaszc'zys1Jo..m.u-
w.sbe
utwory !dolnego kajpru w Węgleszynie 1(210+30 m miąższościJ).: GómQ- kajprowa "furma.cja lagunoowa" starokimeryijSltiego p01dcy!Jclu 'rozwijała ,sięnajlepiej w Węgleszynie. gdzie osiąga. alroloo 135-;-1195 m mią'ŻSZOŚCi (upady
wytIl<lSZą tu 10--115°).
Iiiejasny w !SZCzegółach stosunek oąadbw retyllru i kajpru wymaga dalszych 'bad:aii. Osady retylku oznac:znej nń~.ższaści ~2I22+34l2m). male-
jącej z NiE !Da SW. ILeżą na rÓŻlIlych <®li wach 1Jr:iJa.su. W Węgrzyn:owie
utwo.ry retyilru (upad 10:-15°) leżą na osadach wapienia muszlovvego (upad 8,--llo(}0). w JaI'lOllowicach 'zaś i w'Węgleszynie na osadach ,górnego·
kaprU. U!pady warstw wretY'ku Jaronowdc.i Węgleszy.nazmienia:ją się
w'granicaoh 3l-35°,zaś w !kajprze !górnym Jaronowic -'- 2+8°, a: w Wę
gleszy:nie lO~3°.
615 . Pom'i.iędzy 'lItworami retyku a: ipOCłśc:ie1ająeymi go warstwami m'ożna-by
się diopatrzeć w W ęgr.zynowie i J-aronowicach pewnych mezgodnoścl. ką
towych (spotęgowanych dyslokacjami). ZclandemtK.'Pa'WłowSkdej (11962) osaIdy retyfku ·mają na- PoluIdnti.owo-wSCibodnich !Pery'ieriach Gór Święto
ikTzyskli.ch clhairakter transgresyrW!ny i leżą na wymźnile rozmyteJ po- wierzchni osadów kajpru ..
Reasumując w~y, żę wyraźne w !lrońcu triasu tendencje wznoszące
silniej alkcenłowane na S d SW, na !Północy osłaII:?ły ZUjpełlni.e w .górnym kaJp.r2le, a w retyku' !PO IkJrótikiej przerWie 2XlStały BZyIlllro zaE$łPione
ten-
dencjami obn'ilŻającymi.
Obecnie m02ma sugerować, że 'lItwory retY'ku podo1mie jak i cechsztynu
:reprezentują częściowo 'tyllko rozwilIlięty, a1le odrębny podcY'kl sedyrilen- . tacyjnl()-diastro:ficzny, .meza'le'ŻlIly od Itniasowego lulb jurajskiego (tj. staro-
iub młoądkimeryjskiego). iN'a: badanym obszal"Ze omawiany podcykl miał- . by dobm.e rozwiniętą tylko podstawową "dolną formację terytgeriiczną".
!Bo rety.ku, a p~zed !batonem obszar iNiecki .Nitl!ziańSkiej został wynie- siony i wszedł pcmoWlIlie w !fazę ląl:lowej gradacji. . . Tran,sg:roesja jurajSka objęła .omawiany .obszar dopiero pOdczas batonu.
W batf:anie ikorespondującym wszędzie 'Z rety!k.i:em wpady waTStw..-wynIOSzą:
w Węgrzyn'OW'ie 8+10°, w Jaoronow'icach 3+50, w lWęgleszytn.ie 4+5°.
POrównując ,te upady z nachyleniami waJl'Stw ~u widzimy, że 7.a1"Y- sowuje się
tu
nie~od!ność !kąrowa rzędu co na'jmniej 1kd1ilru stapn.i. Równo- . cześnie hrak ,jest osadów od 1iasu do bajosu wł.ąc:mi.e. Baton n·idziańskio zró:źm.'ilcowmych ·nllą'ższościaC'h (,18,8+42,0 rol, od)powialdający najwyż
szej części "dolJnej formacji t~eniC2JIlej-" pbtdCyklu jumjSki.ego (młodo
ikimeryj-sldego), !przechOdzi w keloweju (lIlie 'zawsze ciągle) w "Ifiorm.ację węglanową", rEpl'lezentowallą typowo przez aksfurd i ikimeryd. Podobne, ale zawsze duże m:iąZszości osadów oksflortdu świadczą najlepiej o Il'ówtno- miern'ile powolnych na całym obszarze Iliieckd tendencjach obniżających.
Jurajski (młodakimeryjski) podeykl sedymeMac)rio-diastroficzny jest
wyraźnie lIlJi.€pE'ł!ny i dodatikowo erozyjńie zreduikowany: w części! najwyż-
$Zej. . .
Na ·różnych d coraz ,'OO'stall'szych ku połudiniowemu zachodowi·ogniw.ach
zerold.lOWanego UlaIlm'lI I~Upa:d średnio 4-:-5°) spoczywają ,transgręsywn.e
utwory alba i cenamanu' (upad średn'io 1~0). W bezpośrednich !kontak- tach każdego z !przebadanych p1'lOffili młodolkimeryJsika lIliezgodnoość zaw:ile- ra się rwgrmicaoh ibłędu pomiarowego, mimo ,to :z ogólinej ~lizy nachy- lenia warstw juTy i k:redy wlidać, że niezgodność ta istnieje i mJJeści się
maksymalnie w granicach 21-3 0. Ałbsk!o-cenomańSką transgresję IPOPrze..,
dziły lWięc ruchy wmroszące bldkOWlO cały obszar nidziańskiego mezozoi- ku. Natężanie tych zaburzeń !było r:ffindejsze na S lub
aw,
słabsze zaś kuNo i
m. . . - . ' .
Szytbkiej sedy.mentaeji ik,redowych osadów ,,domej formacji: łerygeriicz
nę:j" kolejnego podcytk'1u ·diastroficznego Iiiowarzyszyć musiały silniejsze na NE ruż .na SW tendencje ohmża-jące(utWlOry a~bu i cenomanu łącznie mają w Węgleszyn.i,e 186 m miąższości, w Jaronowicaeh 86,6 m, zaś w Wę
grzYlIlOWle pmwdopod!dbn,iedbecne są 'ty1lko U'twory CE!lIlOIl18lIlU 20 m mią-ż
szości). Tendencje ,te u:trzyll'.Qały się 1Ilada'l IW wyższej gÓlInej kredzie, szcze- gólnie potęgując się w santonde i lka111lPame. . .
Ciągłość !kredowej sedymen:tacji budzi poważne wątpliwości lIUl odcilllk-u
616 . Henryk JUl'\k.iewi(:z~ Z.bigniew iK·owa1czewski, Andrzej Wier2'Jbowsld
tuTon-:lkOnia:kf cZY'M·:w. dkresie przejścia. "dolin.ej.fonnacjirteryge.nicznej"
w.,,:formac ję·. węgla!ll'ową" tego podcylklu sedymen:tacyjno-dias1lro:fic:mego.
Miąższości utworów tu.:I'!OO.U i ikaniaJku są baxdoo nięw.ielkie l(1wb nawet !brak jest najIPrawtdopodol:miej utworów tUTOirlU w WęgDZYlIliOwie). W tych ·zaś
,prolilach, gdzie 'OSady ,te występują, IW ich obrębie pojawiają się liczne
pr.żeł:aw.icenia matl"!gli !piaszczystych ·z 'Ziarnami tkWa:reu i !glauJkonitem.
W
y- .daj,esię więc, że w ·dkTesie tulOOl1-'kanialk na obszaa."'Ze IN1ec!kiiNidzi.a;ńSkiej
(siczegó1lIlie półJnoClnej ą' pół!nocno--zachod!nlilej jej części) miały miej$Cę
przerwy Vi sedymentacji, ·zwj.ązatne z ikr6tikotrwałymi !pulsacjami WZl1iOSZą-:-"
cymi ~W.Pożaryski, 19iOO). . .' .
. Po barozo $zytbkiej depozycji mal'lglistychrosad6w w santonie i lkampa-
me,tęmpo sedymentacji zdaje Silę sła!łmąć w dolnym mastrychcde. kiedy
to
wxa~ ze zbliżeniem się 1iltrld brzegowej 7hiomi'k ulegał malksymalne.muapłyceniu. . . ' . . ' . .
. _ Kredowy podcyikl SEidymentacyjno-dias1;rolP.cmy j€st. rozwinięty
me-;
kompletnie,
braJt
bowiem. ,.górnej formacji terygenicznej"t
,,~onnacjd. la- gunQwej". . ' .. Po ma9trychcie,. a przed miocenem, naj:pratWldopoclołmiej w paleogenie (J .. LEiwińSki, 19112), qp:iSy:wan.,y O~zaT ,był lkd1kakJrotrrle obejmowalO.y ru- chami wznoszącymi li Obniżającymi. 1Podczas Il'uchów . sta!l"szycih w· Niecce
Nidziańskiej narzuc'any został ostatecmie 1NW.JSE' plan s1;:rukturaJny.
W traikcie ruCh·ów młodszych. połudlniJowo-wschOidJnd.a. jej. część z fra- gmentami struktUtr przy1ległych włączona mstała: w a(lp.ejSkiJ rów !pr.zedgór~.
Ski. - za.padliSko pr7JOOIkalrpackie. Tmn·sgTesja mioceńska Wlm1oc'zyła na te-, ren ostatecm,te już sformowanego elementu depresyjnego. .
'. Na za!kończend.e powyższych uwa.g należy stw.ierdzić, że sedymenrtacja
~tworów perm8lro-meroroicZIIlych rozwijała się na badaJnym. OIbszarze
W typowo platformdwych waxUJI1lkach, ,gevmanotypny cll.Makter mają tu.
ala/be deformacje tektan-iC2JIle ·zatbux.zające wymienione zespoły osadów.;
ROzlegIy i og6lme. synaJpejslm element nidziańSki ·.formował się stopniowo od permu po paleog€!Il W'ł-ącmie w trakcie tki.'1lku rÓŻlnie :rozwiJniętych j ko-, lejno na siebie naroZonyc:h podcylkli sedymenrtacyj1no-di!as1lro:ficmych. Dla- tego też w Obrębie permSIro-me.zoooicznego piętra strukturalnego możemy wyr'óżnJ~ szereg kOl11/Pleksów i(podlPięter) strulk!tua-amych. . . .
Naprężenia .tektoniczne tkolejtnych za!butrzeń rozładowywały się piono- wymi przemieszczeniami 1(0 różnym :natężelniiu) całych I])loków tekton.icz~·
!I;lych'-z Itym że wektory tych przemieszczeń były w poszczególnych okre- sach maczej sklierowooe. lWydhylenia warstw z poziomu, a 00 za tym i.(l~ile
i . drObne dyskordancje Ikąrt:owe traktować należy jatko rezu:ltaty pochodne,
powyżej ·WsklllZ!aID.yC'h pionowych zaburzeń tekton:iczn.y$: Tylfko najsiln.iej-, sze ·z lIliidl, tj. IPl'IZedd.oggerSkie i pr~ed'niioceńSki.e, doprowadZić mogły do i>owstan$a .na -obsmrze Niectki Nid:2liańskiej szerokopromiennych .i roz1e-.
głych o małej amplitudzie :wypaczeń atn'tyk-lilIlalnycl1 i symdina;1nych'
(fig. 2~. ' . .
,Oddział Swlr:tokTzysk'i IllStytutu Geol<igll:ZJlego Kielce. ul. Zgoda :.n
Zakład GeologU Dynam!.cZlBed Uniwersytetu 'W8tl'IlZaWSki<ego Warszawa, Al. 2w1rki t JW:igury SI3 Nadesłal!-0 dnie. .10 czertW-c~ ~ r •.
