UKD 551.Jłł.I(08ł .• ) :551.111/.72+1161.' .• :91."'.11. 'la + •. 111 + 5S1.243(ł38-ił)
Jerzy MILEWICZ
Przekrój geologiczny przez
depresjępółnocnosudeckqw,sTĘP
BudOWa geologic~a zachodniej części depresji p6łnocnosudeckiej była
nieznana do lat sześćdziesiątych. Dopi€ro wykonanie przez PPG przekro- jów sej~icznych (reofleksyjnego i reofrakcyjnego) oraz odwiercenie otwO-' rów: Gronów IG-l i JagodziIn 1 (przez PPN) pozwoliło, w połączeniu
z dawnYmi otworami w Zarskiej Wsi i. w Iłowej, na skonstruowanie pierwszego pOprzecznego przekroju geologicznego przez tę jednostkę tek-
tonicmą (fig. 1). Chociaż przekrój ten charakteryzuje zachodnią część
depresji, stanowić on może punkt wyjścia dla znajomości stylu 'budowy geologicznej całej tej jednostki. Otwory Granów IG-l i Jagodziln 1 weszły
w zmetamorfizowane podłoże, dlatego też' 9Prócz poznania przewierco- nych skał osadowych uzyskano również cenne, aczkolwiek fragmentary- czne dan€ o !budowie podłoża. '
W opisach litologicznych wykorzyatałem' następujące profile wiertni- cze otworów: Zar9ka )'Iieś (Florsdorf) i Iłowa (Halbau), opublikowanych przez O. Eiset!ltrauta (1939),_ otworu Sośnica (Birkberg), opracowanego
rękopiśmiennie przez E. Zimmerrilartna (1939), otworu Gronów IG-l.
opUblikowanego przez autora (J. Milewicz, 1971) oraz otworu Jagodzln l,
udostępnionego mi przez Dyrekcję PPN w Zielonej Górze, za co serdecz- nie dziękuję.
STRATYGRAFIA
PREKAMBR (7)
Utwory prawdopodobnie prekambryjskie nawiercono w otworze Gro- nów !G-l na głębokości 1350,1>-1376 ni. Stwierdzono skały drobnoziar- niste, złupkowane, składające się 'z naprzemianległych, szarych lamin serycytowo-kwareowych oraz białawych warstewek kwarcowo-albito- wych. Są to więc hlPki kwarcowo-albitowo-serycytowe. Lokalnie wzrasta, w nich ilość któregoś ze składników, tworzą się wtedy wkładki: kwar- cytowe, serycytowe, 'kwarcowo-ałbitowe. Barwa tych utworów jest szara.
szardbrązowa lub rdzawa. Są one silnie sfałdowane -pod zmiet!lnym kątem
- od 50° do 90° i ialtensywnie potrzaskane. Wśród opisanych skał drobno- ziarnistych zaobserwowano ttadkie i cienkie wkładki materialu grubiej
Kwartalnik Geologlczny. t. 17, nr l, 1973 r.
UKD 551.JtLI(08t .• ):S51.1Il/.72+IICil.,.OM:91 . .,..1I.'l83+55I.113+5S1.243(438-it)
Jerzy MlLEWICZ
Przekr6j geologiczny przez
depresi~p6tnocnosudeckqBudowa geologic~a zachodnlej cz~i depresji p6lnocnosudeckiej byla nieznana do lat sze66dziesUitych. Dopi€ro wykonanie przez PPG przekro- j6w sej~icznych (reofleksyjnego i reofrakcyjnego) oraz odwiercenie otwO-' row: Gronow 10-1 i Jagodziln I (przez PPN) pozwolilo, w poIljczeniu z dawriYmi otworami w Zarskiej Wsi 1. w Howel, na skonstnlowanie plerwszego pOprzecznego przekroju geologicznego przez to: jednostk'l tek- tonic2!ll1l (fig. 1). Chociai: przekroj ten charakteryzuje zachodnilj CZl;:SC depresji, stanowic on moze punkt wyjscia dla znajomoaci stylu 'budowy geologicznej ca!ej tej jednostki. Otwory Gronow IG-l i Jagodzilll 1 weszly w zmetamorfizowane podloZe, dlatego tez' 9Pr6cz poznania przewierco- nych skal osadowych uzyskano rownlez cenne, aczkolwiek fragmentary- cZ'lle dan€ 0 ibudowie podloza. '
W opisach litologicznych wykorzyata!em' nast'lpujljCe profile wiertni- cze otworow: Zax9ka )VieS (Florsdorf) i Howa (Halbau), 0publikowanych przez O. Eiset!ltrauta (1939),. otworu SoSnica (Birkberg), opraoowanego r-:kopiSmiennie przez E. Zimmenriartna (1939), otworu Gronow 10-1.
opublikowanego przez autora (J. Milewicz, 1971) oraz otworu Jagodzln I, udostllpnionego mi przez Dyrekcjo: PPN w Zielonej G6rze, za co serdecz- nie dzio:kuj'l.
STRATYGRAFIA
PREKAMBR (7)
Utwory prawdopodobnie prekambryjskie nawiercono w otworze Gro- nOw IG-l na gl'lbokoSci 1350,1>-1376 ni. Stwierdzono skaly drobnoziar- niste, zlupkowane, skladlijllce sill'z naprzemianleglych, szarych lamin serycytowo-kwareowych oraz bialawych warstewek kwarcowo-albito- wych. SIj to wi'lC hWki kwarcowo-albltowo-serycytowe. Lokalnie wzrasta, w nich i!OSC kt6:regoii ze B1dadnikow, tworz'l sio: wtedy wkladki: kwar- cytowe, serycytowe, 'kwarcowo-albitowe. Barwa tych utworow jest szara.
szardbrllzowa lub rdzawa. SII one silnie sfaldowane 'pod zmiet!lnym klltem - od 50° do 90° i ialtensywnie potrzaskahe. WSrOdopisanych skal drobno- ziarnistych zaobserwowano ttadkie i cienkie wkladki materialu grubie!
Kwartalnlk Geologlczny. t. 17, or I, 1973 r.
46
N R.D
-·_·12
• 13
Jerzy MUewlcz
o 2 • 6 8 Wkm
~ 9 .~
':"', :-.;;: .
. '.
Jaf/odzin
/I
o Zgorzelec
I
! " , .
o Węg/iniec 11
Fig. 1. Mapa geologiczna "dkry!a zachodnie! części depr ... ji p6łnoenosudecklel
Un<:overed geologie map ot the western 98rl ot Ihe North -Sudelic depression
1 - utwory ·ata.rne 04 kal'boń.c.ch: 21 - .tufao; a - czerwon,. 1Ipą8OWiec; -4 - cech- Imtyo; ł - plukowiec pttry dOlny 1 Środkowy; • - p!ukowiec pfiry gbr-nT (ret>;
46
N Rn
-·_·12
• 13
Jerzy MUewicz
o 2 • 6 8 Wkm
~ 9 .~
':"', :-.;;: .
. '.
Jagodzin
11
o Z,fJorze!ec
I
! " , .
o WffJ/iniec
1/
Fig. 1. Mapa geologiczna <ldkryta zachodniej cz<:6ci depr ... ji p6lnocnosudeckiej Un<:overed geologic map of the western 98rt of the North -Sudetic depression
1 - utwory ·ata.rne 04 karbofl.c.ch: 21 - .tefaoj a - czerwon,. 1Ip48OWiec; -4 - cech- IMYO; .. - plukowiec pttry dolny 1 jrod:kOwy; • - p!ukowiec pfiry gbr-nJ" (ret);
47 ziarnistego. Są to pojedyncze otoczaki, częściowo wyciągnięte zgodnie ze
złupkowaniem skały. Opierając się !!la podobieństwie opisanych skał do warstw kamieniec'kich(Kamenzer Schichten) z szarogłazowej IednOBtki
łużyckiej (G. Hirschmann, 1970); sugeruję przydzielenie opisanych warstw do najmłodszego prekambru, sfałdowanego prawdopodobnie przed 088-' dzeniem się wapieni dolnolkambryjekich z Ludwigsdorf (K. Pietzsch, 1962).
SYLUR GORNY (7)
W otworze Jagodzin 1 nawiercono na głębokości 2487 {?) - 2619 m
łupki ilaste, szare i ciemnoszare, zwięzłe, cienko złupkowane i silnie po-
fałdowane, z wkładkami c,zamych łupków bardziej ilastych oraz czarnych
skał krzemio!!lkowych. Skały te są przecięte licznymi żyłkami kwarco- Wymi, które są także pofałdowane. W czarnych łupkach występuje piryt
w postaci krysztal'ków lub drObnych, ziarnistyCh Skupień, albo też w ,pos-
taci warstewek 'W~aconych w pył pirytowy. Zalałdowanie łupków jest zmienne i waha sio:. od 20° do 90°. Szczątków org!llllicznych w nich nie znaleziono, lecz pod względem wykształcenia litologicznego ~l:i2xme są
one bardzo do znanych z Sudetów i z bloku przedsudeckiego (J. Jerzmań
ski, 1968) skał wyższego syluru. '
KARBON GORNY
Osady karbońskie nawiercono tylko w otworze Granów IG-l. Należą
one do ste'fanu (H. Grocholska-KrawczyńSka, 1968). Na podstawie nory
j fauny oraz porównania z ka.tbonem Czech, osady ikarbońskie depresji
p6łnocnosudeckiej, a więc i karbon Gl"OIl()wa, podzielono na trzy poziomy litologiczno-stratytgraficzne: czerwone warstwy dolne - zaliczone do ste'fanu A, szaTe warstwy górne - przydzielone dostefanu B i czerwone warstwy g6rne - określone jako stefan C {J. Milewicz, 1966).
Czerwone warstwy dolne (stefan A) rozpoczYlllają się warstwą zlepień
ca podścielonego tu i ówdzie cienką wkładką mułowców. Zlepieńce są
drdbnoziarniste o słabo obtoczonym ziarnie do 3 'cm #rednicy. Są one silnie zapiaszczone. Wyżejległe piaskowce są natomiast przeważnie drobnoziar- niste, ,kwarcowe i często zawierają domieszkę łyszczyku. Są one warstwo- wane równolegle względrue nie wykazują uwarstwienia. Dominującą skałą w profilu ste'fanu A są mułowce zbite, nieuwarstwione, a składające się z pelitu 'kwarcowego, minerałów ilastych i pigmentu tlenków żelaza.
Cała seria należąca do ste'fa.nu A jest zabarwiona na kolor brązowoczer
'wony. Miąższość jej stwierdzona w wierceniu Gronów IG-1 wynosi 133 m.
Szare warstwy górne (ste'fan B) są repreze:ntovy8'lle w wierceniu Gro-
'nów IG-l przez ciemJ:lQszare i czarne mułowce,poziomo [aminowane,
z drobnymi na ogół wkładkami szarych, drobnoziarnistych piaskowców.
Miąższość ich jest nieznaczna, wynosi 14 m.
1 _ waplef.. musdowy; • - cenomao; , - turon; 10 - 'kOl11ak; 11 - MIlton; 1J - wał
n1~ dyslokacje; 13 - otwory wiertnicze; &-N - Imt. przekrojU
1 - fortnationa o-lder than CarboniferotU; '2 - atephantan; 13 - Rotllegendeli ł - ZeehsteLni , - Lower and Wddle Bunt.tand.tein; «-Upper BUDtlandReUi (Roeth1Ml);
'1 _ J4'UlCheJ.k.alk: 8 - Cenom.Dian; 9 - Turcm1an; la - Comaclani 11 - Santonłan;
12: - more lmport~nt dblocatSoI.; 19 - bOl'e bolel; B-N - eroa aeeUon UnII! .
48 Jeny MIlewicz
Czerwone W84'Stwy górne (stefan C) .są utworzone .z mułowców, pias- kowców i zlepieńców. Zlepieńce o gruboŚCi kilkunastu metrów są nie- równooiarniste, polimiktyczne, o spoiwie częściowo kalcy;1:owym; Naj- mniej miąższe są piaskowce, na ogół drobnoziarniste. Przeważają mu-
łowce zwięzłe, zwykle nie waratwowane, z łyszczykiem. Wszystkie utwory
składające .się lIa stefan C mają 'barwę brązowoczerwoną. Miąższość ich jest trudna do ustalenia ze względu lila tak samo zabarwioną serię dolnego czerwonego spągowca. Sądzi się, że miąższość czerwonych waratw gór- nych w wierceniu Gronów 1G-1 wynosi około 117 m.
,Fig. 2. Pr~6j geologiczny przez :oacilodnią część depresji p6/nocD""udeckiel
Geologkal cr0B8 sectIon tbroueh the western part ot the North-Sudetlc depression
Q+Trz - ezw84'1Ol'zęd i trzeciorzęd; KB - aaD/ton.; Kk - konlait; Kt - turon; Kc - cenomanj T:2i - wapień muazlowy; T1r - plallkOWiec peIIry ,l6rDl" (-ret); T1P - piuka- wiec pstry cSohly f tlrodkowy; Ps - cechaztyni PB3 - cz~CIdly ~goM.ee S6rny;:
Pft - czerwony IPłlowiec dolo)"; II - permak1e lIkały 'W)'lewno l łufogenfczne. es -
Ifłefan; S - Iylur; pC - prekambr
Q+Trz - Quaternary .ut Tert1ar'7; KI - 8&nłon1an; Kk - Conłact.n; Xl - Turoman;
Kc - cenomanla.o; T2. - KlI8Chelli.aUq T1."l - Vpper Bunteand8te.1n (Roethlan); T1P - Lowe;r and. :MiMie Bun*ndste:m; PI: - zechateiit; PIt - Upper Rotliegenc1ee; Pll - Lawer Botlielf!nds; fi - . Perm1an effluive and. tuff&eeoutl rOClali C. - atephanlsn;
fi - Sllu.rlaDi pC - pre-Cambr1an
ŁącUla miąższOŚĆ OBadów karbońskich w wierceniu Gronów 1G-1 wy- nosi około 263 m. Zasięg karbonu ku północy jest dotychczas niezna:ny z powodu braku wierceń, 'lecz należy sądzić, że nie jest 0IIl zbyt wielki i nie przekracza dziesięciu km (fig. 2).
CZERWONY SPĄGOWlEC
UtwOry czerwonego spągowca są dzielone na dwa piętra - dolne i gór- ne - względnie na trzy cykle, z których dwa należą do ·piętra dolnego, a trzeci - do górnego (J. Milewicz, 1966a).
Pierwszy (dolny) cykl czerwonego spągowca jest stwierdzony w wier- ceniu Gronów 10-1. Jest on wykształCOl!ly w postaci piaskoM!ów, częścio
wo o spoiwie iIasto-węglan<JwQ-żelazistym, z wkładką zlepieńca w dolnej
części. Piaskowce obejmują ponad 50"/. miąższości serii. Natomiast górną część cyklu tworzą mułowce ·brązowoczerwone z sinymi plamami, na ogół
nie warstwowane, twarde, z rzadkim łyszczykiem. Miąższość osadów pierwszego cyklu w wierceniu Gronów 1G-1 wynosi 128 m. Ku północy
Przekrój geologiemy p::zez depr .. ją póln<>cnooudecką 49 osady te wyklinowują się. Prawdopoddbnie pokrywają się one z zasięgiem
warstw karlx>ńskich (fig. 3).
Drugi cykl czerwonego spągowca jest wykształcony wzdłuż całego
przekroju. W części południowej (otwór Gronów 10-1) jest on reprezen- towany przez skały osadowe, illatomiast w części północnej (otwory Ja- godzin 'l i Sośnica) - wyłączmie przez skały wulkaniczne i tufogeniczne.
W części środkowej pn:ekroju następuje zazębianie się i wyklinowanie dwóch wspomnianych facji (fig. 3).
'rOnIIw 5.
100 WO 300
4łll
500 6IJO 700
.1.1 'XIzIn SośnIco
P,..J
IJ'
"ljl
~'~
(J(J
01~34§km
FJg. 3. Przekr6j Bchematromy przez utwOl")' <:zerwanego
"pągow.:a zachodo1ej czo:ścl depresji p6jnocnoBudec- klej
Diagrammat!c eros. sectlon trough the Ratllegel>des formatlons of otbe western part al !he North-Su-
deti<: depreoslon
.PJr1 - plar'W'8Zy cykl l8dymeutaeyjny CSel'W'OIlego IIP"-
&OWca; Pal - dlrup $ l .edymentacyJD7 eze:rWlOD88C) lIPągowcaj fi - 1dr:ał7 eruptywne drugiego C)'1klu; P113 - -trzeci Cykl aedymeDtaenny czerwonego lJ.PlIa0W'l!:8 PId - tir. Hd.1menta::ry cycJ.e ol the BotUepDdEII; .PIlI - aeeODd HdlmI!lDta!"7 cycle ot the RotllegeDdM; fi - erupt1ve roe.k8 ol the aeooDd cYcle; PlIS - third lIedbDenw,. cyele Of tbe RoWecend ..
W otworze Granów 1G-1 osady drugiego cyklu są wykształcone w dol- nej części jako zlepiem:e (10 m miąższe) -i piaKowce (12 m miąższe). Ku górze przechodzą one w HlO m serię muławcową. W skałach tych wystę
pują sto9Unkowo liczne żyłki, a także okruchy gipsu. W górnej części cyklu zaciera się cy'klicZill'OŚĆ OBadzania i partie stropowe (80 m miąższe) są wy-
kształcone w postaci pia9kowców, przewaŻlllie drobnoziarnistych, z wkład
kami mułowców oraz pialfkowców nierównoziarnistych. Łączna miąższość
osadów drugiego cY'ldu wynosi 200 In.
W otworze Jagodzin 1 drugi cykl, jak już wspomniano, jest wykształ
cony wyłącznie }ub prawie wyłącznie jako skały wulkaniczne i tufoge- niczne. FragmentM"Yc7ine rdzeniowaarie nie pozwala bowiem rozstrzygnąć
tej kwestii.Slkały te zaliczono do trachitów alkalicznych i do ryolitów alkalicznych na podstawie przeliczeń analiz chemicznych. Miąższość utwo- rów drugiego cyklu w otworze Jagodzin 1 wynosi około 300 m. Jest to maksymalna stwierdzona miąższość na omawianym przekroju. Maleje ona zarówno w kierU/Ilku północnym, jak i południowym (fig. 3). Ku pół
nocy, w otworze Sośnica znajdującym się na NE od linii przekroju, miąż
szość Skal wylewnych i tu.fogenicznych zaledwie przekracza 100 Illl,nato- miast na południe od Jagodzina małeje ona aż do zera w okolicy Gronowa.
50 Jerzy Milewicz
Trzeci cykl czerwonego spągowca (piętro górne) grubieje z południa
na północ ,mg. 3) i jest zmienny w różnych częściach omawianego prze- kroju. W części południowej osady te są grubiej ziarniste lIliż w północnej.
W części południowej (otwór Gronów 10-1) są to przeważnie piaskowce nierównoziarn1ste o przewadze !frakcji drobnoziarnistej, lecz ze zmienną domieszką otoczaków kwarcowych i skaleniowych, a w spągu z wkład
kami piask'owców gruboziarnistyCh. i zIepieńoowatych. W górnEjj części
opisanych osadów występują trzy ławice szarych wapieni zawierających obfitą domieszkę otoczaków. Ławice wapieni posiadają w otworze (ko- nów 10-1 lIlastępujące miąższości: górna - 3 m, środkowa - 2 m i dol-
na - 15 1IIl. Są to O'Sady 2Jbiornika wodnego, w !którym wytrącał się węglan
wapnia. Powyżej wapieni występują znów piaskowce nierównoziarmste z licznymi wkładkami piaskowców zlepieńcowatych, a w partii stropowej
przeważają piaskowce zlepieńcowate i zlepieńce. Spoiwo piaskowców jest ilaste z domies2lką węglanowego i żelazistego. W północnej części prre- kroju, w górnym czerwonym spągowcu, występują piaskowce drobnoziar- niste z wkładkami mułowców (około 340 m), illastępnie mułowce '(około
100 m), a tylko w górnej części osadów zlepieńce nierównoziarniste o spoi- wie !i1a.sto..żelazistym, o miąższości około 15 m. W kierunku północnym
zamacza się więc wyrażnie grubienie osadu trzeciego cyklu (fig. 3), co zdaje się dowodzić, że dopiero te osady weszły na blok przedsudecki.
CECHSZTYN
Osady cechsztyńskie występują na całym ·przekroju geologicznym (fig. 2). Są to pierwsze osady morskie w depresji północnosudeckiej.
Wzdłuż p;rze!kroju ich wy>kształcenie jest zmienne. Zróżnicowanie to uwi- docznia się s2lCzególnie pomiędzy częścią brzeżną i środkową basenu cech-
sztyńskiego. Osady cechsztyńskie zaczynają się na całym przekroju (fig. 4) piaskowcami i zlepieńcami piaszczystymi, szarymi, zwięzłymi, z obfitym spoiwem wapiennym. Pod względem miążsrości wykazują one niewielkie wahanie - od 3 m w Zarskiej Wsi, poprzez 2 m w Jagodzim.ie do 6 m w Iłowej. Wyżej występuje wapień podstawowy. Jest on szary, twardy, o przełamie muszlowym. MiąŻSZOiŚć jego, osiągająca 2-3 m w południo
wej części przekroju, zmniejsza się do 20 cm w części środkowej i spada do zera lila północ od J agodzina. W półlllocnej części przekroju wykształ
ciły się natomiast piaskowce drobnoziarniste, białe, wapniste, o miąższości
15 m w Iłowej.
'Poziom margli miedzionośnych i oIDwiowych jest wykształcony
zmi€'1llllie i nietypowo. W dolnej części są to wapienie względnie dolomity z wkładkami czarniawych iłowców wapnistych. Miążsrość ich wynosi 4 m w Zarskiej 'Wsi, 3,7 m - w Jagodziinie i 5,5 m - w Iłowej, z tym że
w ostatniej miejscowości jest to wapień marglisty przechodzący w mar- giel. Wyżej leży w południowej części przekroju poziom waipieni marglis- tych o miąższości. 8 m w Zarskiej Wsi. Przechodzi on ku środkowi basenu w dolomity czarniawe, wyżej szare z odcieniem brązowym, o miąższości
27,3 m w Jagodzinie. Ku północy w profilu pojawiają się ZIllÓW wapienie demnos.zare i szare u dołu oraz niebieskoszare u góry. Cy)dotem Werra
zamykają w części brzeżnej wapienie przechodzące w anhydryty w środ
kowej części 'basenu (fig. 4). Wapienie te, o miąższości 20 m w południo-
PrzekTój eeologl<>zny przez depr ... ję p6Inocnosudeck~ 51 wej części przekroju (:2:arska Wieś) i 70 m w części północnej (Iłowa), są
dolomityczne, gruboławicowe, jasnoszare, w partii środkowej z ławicami
oolitowymi. W środkowej części przekroju (Jagodzin) wykształciły się
an'bydryty osiągaJl!(:e 62 m miąższości, ciemnoszare, :obite i zawierajl!(:e drobne wkładki iłowców.
Cylklotem Stas8furt jest także zmiennie wykształcony w środkowej
i w brzeżnych częściach przekroju. W Zarakiej Wsi (8 m) t w Jagodzinie (1 m) zaczyna się on iłowcami ciemnoszarymi, natomiast 'W Iłowej cały
cyklotem jest wy-kształcony w postaci szarych margli piaszczystych o miąższości 23 m (fig. 4). Nad dolnymi iłowcami w południowej i środ-
Fig. 4. Przekrój schematyczny przez osady cechsztyńflk1e zachodnie;
części <lepresji p6!nocnosu<lecklel
lliagrammatlc cross section through the Zech.teln deposlls ot the western part ot the N<lrth-Sudetic depr .... km
1 - zlepieńce; 2i - pia8kowce wapn1ate; li - wapienie 1 dolomity; ł - margle; , - Uowce i mulowce; ł - anh)'dr]'ty; '1- dJWl<*acJe
1 - cona:lomeratel: 2 - e.lcar~ .a~e8; li - ~ and
dołomJte.; ł - m.ls; 5 - cla-,.tone. 8Dd s1ltstoI1es; ł - aDhydrilte.;
'l - d.lłlocatlon.
kowej części przekroju wykształciły się anhydryty zawierające cienkie
wkładki czarnych iłowców. Miąższość anhydrytów rośnie z północy ku
południowi - z 28 m w Jagodzimie do 41 m w ZRrskiej Wsi.
Cyklatem Leine ;ro~oczyna się ponownie iłowcami szarymi i czarny- mi, <lokalnie z łyszczykiem (fig. 4). Miąższość ich waha się od 8 ID W po-
łudniowej i środkowej części przekroju do 4 m w części :północnej. Wyżej
w południowej i w północnej części przekroju występuje dolomit płyto
wy. Mią:t&ość jego w Zarskiej Wsi =22 m, nieznana jest natomiast w północnej części wskutek wejścia wiercenia w Iłowej w strefę uskoko-
wą. Część środkową przekroju wypełniają anhydryty (tyEro 15 m), ku
. brzegom basenu przechodzące w dolomity.
Cyklotem AJler jest dość jednolicie wykształcony na całym przekroju (fig. 4) w postaci Ibrązowoczerwonych iłowców i mułowców o miąższości
ok. 20 m. Kończą one sedymentację cechsztyńską na tym terenie.
Przekrój przez osady cechsztyńskie pozwala na wyflIlucie wniosku, że
w depresję północnosudecką od zachodu sięgają osady głębszej części ba- senu, ograniczone od północy, południa (fig. 4) i wschodu osadami frakcji
52 J"",y Mllewi""
brzeżnej. Jak wymika z przekroju, zasięg osadów basenu zmieniał się
w poszczególnych cy'klotemach, podobnie jak zasięg facji 'brzeżnej. Maksy- ma!lny ząsięg osadów głębszej części basenu notujemy w cyklotemie Strassfurt, w cyklotemie Leine zasięg ten skurczył się, a z końcem tego cy'klotemu !basen przestał istnieć.
PIASKOWIEC PSTRY
Dolny trias w depresji północnosudeckiej jest piętrem najbardziej jednostajnie rozwiniętym, jest to Ibowiem wyłącznie OI!ad piaszczysty, kontynentalny, reprezentowany przez piaskowce kwarcowe, z domieszką
skooem, zwłaszcza w dolnej części, przeważnie drobnoziarniste, różowe,
niekiedy brązoworóżowe, z nadkimi białymi wkładkami. Spoiwo ich jest ilaste, lecz. tak skąpe, że są one zwykle kruche. Piaskowce zawierają nie- kiedy ławice z pokruszonymi mułowcami, a także cienkie wkładki ilaste,
brązowe. Rzadko występuje w tym osadzie domieszka łyszczyku, prze- wamie biotytu. Miąższość piaskowca pBj:rego jest dość jednolita; przekra- cza 500 m (Jagodzin - 539 m).
Osady retu występują tylko w północnej części przekroju Cfig.2).
Wwierceniu Jagodzin 1 miąmzość ich lWj'IIlosi 118 m. Są to margle ciem- noszare z wkładkami wapieni_ -marglistych jasno- i ciemnoszarych, 'rów-
nież cienkoławicowych. W arodkowej części retu występują w marglach cienkie wkładki -białych i różowych gipsów. Jest to osad nowej transgresji morskiej, która sięgnęła dalej na południe niż to wymika z dzisiejszego obrazu.
WAPIEŃ' MUSZLOWY
Na opisywanym przekroju nie stwierdzono osadów wapienia muszlo- wego i kajpru -w żadnym otworze. Tym niemniej występowanie środka
wegotriasu w obrębie ,przekroju jest uzasadJnione, ponieważ stwierdzono osady triasu na wschód i zachód od omawianej linii. Dano temu wyraz na przekroju; środkowy trias umieszczono pomiędzy otworami J agodzin 1 i Iłowa (fig. 2). Jest on zapewne wy>kształcony analogicznie jak na po-
zostałym obszarze, a więc w postaci wapieni z wkładkami margli w dalnej
części. Osadów kajpru illie wrysowano, ponieważ przekrój znajduje się
prawdopodobnie już poza zasięgiem tych osadów.
KREDA
Osady górnokredowe leżą w części południowej na utworach piaskow- ca pstrego, a w części północnej na utworach retu i wapienia muszlowego (fig. 2). Ich litologia nie jest dokładnie poznana wskutek fragmentarycz- nego rdzeniowania otworu Jagodzin l. Brzy opracowywaniu utworów kredy wykorzystano więc także pelinordzeniowe wiercenie Węgliniec IG-l (J. Milewicz, 1966b). Osady kredowe zaczymają się cenomanem, a kończą
santonem. W otworze Jagodzin 1 w spągu kredy występuje warstewka
(1~2 cm) piaskowca zlepieńcowatego barwy czarnej, zawierającego słabo
obtoczone ziarna kwarcu o średnicy do 1 cm; Jest to zlepieniec 1>ransgre- syjny, którego miąższość na innych przekrojaoh wzrasta do 40 cm. Po-
wyżej występuje piaskowiec drobnoziarnisty, przechodzący ku górze
53 w pias1row'i€c gruboziamiBty, a nawet, ,zlepieńcowaty, barwy szarej, z do-
mieszką węglanów w spoiwie, miążozość piaskowca wyoosi co najmniej 7 m. Wyżej przechodzi on w serię marglistą z wapieniami 'w dolnej częś
ci. MlI'Tgle są czarne, ilaste, oddzielające się mniej więcej poziomo na cienke płytki. Wapienie natomiast są szare, 2!bi.te i cienlroławioowe. Ku g6rze margiel steje się pias~sty i ,przechodzi w mułowiec marglisty cienmoszary o niewidoc2lllym , wa.r&twowaniu. G6rna część kredy jest
wykształcona w postaci piaskowców kwarcowych, szaryeh, drobnoziar- nistych i mułowoowych. Warstwowanie ich jest niewidoczne. W stropie kredy w otworze Jagodzin 1 występuje jasnoszary, drobnoziarnisty pias- kowiec kwarcowy o spoiwie ilastym, ze sporadycznymi wkładkami żwir
kowymi. Przypuszczalłne miąższości utwor6w kredy w otworze Jagodzilll 1
kształtują się następująco: cenoman,-tdk. 50 m, turon - ok. '260 m, ko- niak - ok. 310 m, santon - ok. 60 m.
UWAGI O TEKTONICE
Tektonikaobszal'u, na którym przebiega przekrój geologiczny, ZWU.-
szcza dotycząca części środkowej i północnej, była do niedawna nieznana.
Dopiero wykonll!lie kilku wierceń oraz profil6w sejsmicznych pozwoliło
na wstępne zapoznanie się z budową omawianego obszaru. Jak się oka- zuje, jest ona wyramie zróżnicowana na podłoże, które jest sfałdowane,
i na utwory wypelniająee depresję, które są zdyslokowane. W zmetaIDar- fizowanym podłożu zaznaczają się
dwa
etapy fałdowania: jeden prawdo- podobnie na przełomie 'Prekambru i kambru, a drugi - po g6rnym sylu- rze. W utworach wypełniających depresję można wyróżnić natomiast trzy fazy defonnacji nieciągłych, związanycil z ;ruchami: waryscyjskimi, kime- ryjskimi ł saksońskimi.W obu profilach wiertniczych (Gronów 10.1 i Jagodzin 'l) r6żne war- stwy karbon,u 'lub permu 'kontaktUją dyskordantnie ze zróżnicowanymi
wiekowo (prekambr, sylur) utworami sfałdowanego podłoża metamorficz- nego. Występują tu więc hiatusy stratygraficzne różnej wielkości. W Gro- nowie mułowce i zlepieńce stefanu (upad 0°) leżą na prekambryjskich
łupkaoh albitowo-serycytowo-kwa;rcowych, zapadających pod kątem 80°.
W Ja~dzinie permSkie lawy wulkaniczne leżą także płasko na łupkach
ilastych syluru, zapadających pod kątem zmieniającym Bię 00 20° do 90°.
Na podstawie tych dwóch otworów przypuszcza się, że w południowej części przelkroju występuje olmiżcmy Ibldk st8!'SZego, prekamrbyjskiego
podłoża. Blok ten sięgaliby od systemu dY6lokacji ograniczających zapad- li:sko od ,południa po północny zasięg osadów górnokarbońskich (fig. 2). '
W obrębie utwarów doloopermSkich można też wywnioskować istnie- nie fazy powodującej przekraczające zaleganieutwor6w II cyklu w sto- sunku do osad6w cyklu l-ego (fig. 3).
Ruchy waryscyjskie uzewnętrzniły się powsteniemgłęboko sięgają
cych pę'kmięć skorupy ziemskiej i wylaniem się przez nie 'law wulkanicz- nych.
Ruchy eustatyczne zaszłe w końcu czerwonego spągowca uwarun-
kowały transgresję cechsztyńską. Morze to wycofało się w końcu cech- sztynu. W p6żniejszym okresie ruchy eustatyczne spowodowały zalew, a następnie wycafanie się morza retu - wapienia muszlowego.
54 JerzY Milewicz
Po kajprze, a przed górną kredą, a więc w fazie neokimeryjs1<iej, na-
stąpiło zdyslokowanie obszaru i nier6wnomierne podniesienie poszcze- gólnyCh bldk6w i następnie denudacyjne jego zrównanie. Dowodów na . wspomniane procesy dostarcza przekrój (fig. 2), na którym widoczne jest transgresywne zaleganie kredy lIla wapieniu muszlowym, recie, bądź na
środkowym piaskowcu· pstrym. Jest to zaleganie niezgodne, mimo że
w bezpoBrednim kontakcie niezgodność ta zawiera się w granicach błędu
pomiarowego. Jednakże z ogólnej analizy nachylenia warstw triasu ikre- dy wynika, że niezgodność ta istnieje, iecz kąt jej jest zmienny, choć
min1xria1ny.
Po osadzeniu slI'Iltonu omawiany dlszar 'był <Jbjęty ruchami wznoszą
cymi, a przed miocenem był on co lIlajmniej dwukrotnie zdysloJrowany.
Efekt tych ruchów jest widoczny na opracowanym przekroju (fig. 2), lIla którym osady k.redowe w obrębie poszczególnych bloków występują na
różnych wysokościach n.p.m. Wspomniane ruchy spowodowały powstanie bloków poprzesuwanych dyslokacjami o ogó1nym kierunku WNW - ESE . (na .przekroju), które następnie zostały .poprzesuwane względem siebie dyslokacjami o ogólnym kierun!ku NE - SW. W wymiku tych ruchów
nieciągłych został wyznaczony oIbecny kształt depresji p6łnocnosudeckiej.
Odck1ał DoInośląa1r:l JnAytutu GeoloałCSDe8'D Wof()eł ... , uL Jaworowa 11
Nadałloo dnia JS iIE!w1ełQ1a Im ł'.
ElSENTRAUT O.· (1939) - Dle Nlederschleslsche Zechslein u.nd seine Kupferlager- slatte. Arch. InsI. GeoL Uniw. W.ocł. (maszynopis). Wrocław.
GROCHOLSKA-KRAWCZY1'rSKA H. (1968) - Opracowanie paJynologlczne p<of!1u wiercenia Gronów IG-1. Arcb. InsI. Geol (maszynopis). Wrocław.
HIRSCHMANN G. (1970) - Zur Tektonik und Metamorphose der Lausllzer Grau- wacl<:enelnheil und lhr.... gwteIrtonlschen stenang. Ber. delltsch. Ges.
geol. Win. (A), 15, H. 3, P. 36~78. Berlin.
JERZMANSKI J. (1968) - Nowe dane o s:Ylunze bloku przedsudecJolego. Kwar·1. lleoł., l!, p. 1076-1077, nr 4. Warszawa.
MILlilWICZ J. (1966a) - DeveIJ.oppment d ... depota continentaux du Permlen lnierieur en Po1osne. Att! Symp. sui. verrucano. 80<:. Toscana <li·5e. nal, p. 381- 389. Pisa.
MILEWICZ J. (1986b) - K<eda z głębokiego otworu Wo:gliniec IG-l. Kwart.- aeol., 10, p. 1144--J.I46, nr 4. Warszawa.
MILEWICZ J. (1968) - ZUm Oberkarbon in der No<dsudetlschen Depresslon. Geo- logie, n, H. 4, p. 38~77. Berlin.
MILEWICZ J. (1971) - Wslęp:le w:rnlki otworu wiertniczego Gran6w IG-1. Prz.
geol., 19, p. 559--560, nr 12. Wal"SZll'WB. . . PIETZSCH. K. (1962) - Geologie van Sachsen. Berlin.
ZIMMERMANN E. 0939) - Profil· aeoJog;czny wiercenia Blrkberg (tłumaczenie).
. hch. Insi. GeoL Uniw. Wrocł. (maszynopis). Wrocław.
streszczeIife 55
BD MHJIEBH'I
I'EOJIoI'H'IECICHR PA3PE3 'IEPE3 CEBEPOCY~ ~CCHIO
Cocnwre:a reoJIOI HoecuIIpa3p03 ~epe:3 38D.I\lI;IIYlO 'llICTb CeBepocyro:TcmllllCIIpeCCIiH (q,IIr. 1).
B W)'II.llaMeHTe IOmIoJt UCTB 3TOro 3JICMema 3SJIeraeT ,n;o:eM6pd, a B ceBePHOst-CHJIYP (4un".
;2). B I<mBOlI 'IlICTllllen:peccHll ",""OJIHeBa OTJIOZeIIllllMH Bepmeto 1Illp60Ha (c'*"). B OTJlOlCe- BlIJlX KP8CHoro JICEHJI ncpBWI IlHlI corJ'I8CYeTCJi C pa.cnpocTp8.HeHBeM np60soBIJIX IIJIaCTOB (4)IIr. 2), InOpoll QI/IJI B IOKBOII 'l8CT1I DpC.IlC"IaBJlOlI 0C8,I\0'IIIY>II DOpoll)lMll, a B l\OIfIl>IUlLIlDl!
H ceaepBOlI-BY~ecmMII H TY4>o ... _ (4)HI. 3). Tpendt QI/IJI, _ O M oca,n;o1lBHlt, era MOm;BOCTh ySeJU[UB8.e'I'CX C IOf'I. BB ceBeP, BJaO,AB Ha II~AeTCIJiII 6rrOI.
IJ;exmreIIBo""", OTJIOl<CBHa 3aneraIOT DO BCCM _ (4)IIr. 2, 4). ORK COCTIlBJle1IIoI OTJIOHCBIl- HMH rnyGoKODOllHoll R IIPJi6pemlOlI ~. IJ;oxIUTellBo_ 38JIRB _0CIpaIIJIl1<:lI Ilam.me C)'JIteICTBYJOIItIIX 06H8'W'C'Rd. JX8Jlee Ba !Or OT CTMWKRIJ )lCapcn BeG, 'IQ,( Ba ceaep OT (!I'Mxym.r .
1fJJoBa. ITpJf.JKI'8IOlItI "l8C11l' n~AC1Cro] 0 6noa JfB.JlJIJIItC& cxopee BCel'O -repparopJld, DOJtUa
ro:I Ba,n: YPOBBeM MOp., 38. ll'CDIo'IeHHeJd era EpaemlX napml pB3JIIRHo.l JllItpItBllI:. HHW]Ip1t B cpe,IJ;Bldt: JleCTpIoll IIeC1mBlD:, a ~e MeJI BMeen:s: BD BCCM p83pme, a p3T. puolllfBllNl lOa BOCTHJD: TOJILm B ceBOpHoll 'IIICTII (4)HI. 2).
lli IIII'I'epD~ reoJIOI'1RCCDX,IJ;8.BlIIa CJIe,JJ;)'f:1', 'ITO B ~ ~ :a:aMe1I8lOTCJI _ 3TIIII& CEJI8.lIUTOCT1I: _ 1l0KeM6p1IeM • KeM6pJIeM, a run IIOCJIe BepXB<ro c _ A B OTJJoxemtJlX, 38lIOJllUllDlI(IIX .a;eupea:BIO. MOZHO ~ tpB c)a3w ~ ACtoPM:8.-
~, CBJBaBJIIa1X C ABHKeHBAGl Bapm 't'" IfiNB. ~ B CU:COIlCllDoat. B pe3Y1IbTaTe
TerrolJ1i'leCmX ,ttI'P'w'Md 383I11l'lllJIqCb cyIJteCTBYJOlI(8.JI q,oPMa CeBepocy,Zl.MCZOI ,ZI.e:apeccmr, pa361trOl1 CpaBmrrem.Ho MHOro'<IICJIeHH:&IMH=OEllD;lillMH.
Jerzy MlLEWICZ
GEOLOGICAL SECTION THROUGH TIIB NOBTH-SUDETlC DBPaESBION
Summary
The geological section through the western !>HTt of the North-SudeUc depression has been worked out (Fig. J). In the basement of the southern part of this unit are found Precarnbrian dElPOllila, In th, oorthern one - SlI.urlan (Fig. 2). Amoog the formaUons filling In the depression, in the southern pu·t are found Upper Carho-
IIlferous deposjts (Stephanlan). As concerns the Rot!lIegendes formations the flr!rt cycle rolncldes with the range of the Oarhoniferous strata (Fig. 2); ·the second one Is developed In ·the· southern part as sedimentary formaUons; and In the central part, as well as In the northern part - as volcanl~ and tutf.aceous fOImatlons (FlII- 3). The third cycle, only. of sedimentary nature, 1iIlckens from south to north, entering the Fore-Sude1:lc block.
The Zecheteln dep<ltllts are found along the whole secti<>n (Figs. 2, 4). They are developed In the basin and marginal facles. The Zechste!n transgr_ rea<:hed far
56 Jerzy Milewi<:z
bey·ond the present-day ou1lCrops, more to the south of the bore hole 2arslm Wle§, than to the north of the bore hole IIowa. The adjacent par.t of the Fore-Sudetic block was rather an emerged area, except for its near-edge portions characterized by varying width. The IJower and Middle BuntsanstElin and the Cretaceous deposits are d<!veloped oompletely along the whole section, whereas the Roethlan and ·the Muscbelk:alk - in the north""n parl only (Fig. 2).
It results from the geolog!lcal da1la that two stages of folding process can be distinguiShed In the basement of the depression: between the Preeambrlim and Cambrian, and after the Upper Silur:ian. On the othe;r hand, wdthi:n the infiUlng formations three ph'ases of discontinuous deformations can be -observed. These are related to ·the Varmcan, Cimmerlan and Saxonian movenients. Tectonk: processes are responsible for the present-day form of the North-Budetit: depression cut by relatively numerous dislocations.
