Scenariusz lekcji: Wyprawa do lasu nasza i poety

Scenariusz lekcji: Wyprawa do lasu nasza i poety 

Wiek uczniów: I klasa gimnazjum Czas trwania: 2 godziny lekcyjne 1. Cele lekcji:

Ogólne:

Traktowanie wiadomości przedmiotowych, stanowiących wartość poznawczą samą w sobie w sposób integralny, prowadzący do lepszego rozumienia siebie, świata i ludzi. Ukazanie kontaktu z liryką i naturą jako sposobu na szczęście.

a) Wiadomości:

 Uczeń czyta tekst poetycki ze zrozumieniem;

 Uczeń rozpoznaje środki stylistyczne i malarskie, a także odróżnia je od siebie;

 Uczeń rozwija umiejętności leksykalne i gramatyczne przez dobieranie wyrazów bliskoznacznych.

b) Umiejętności:

 Uczeń potrafi pracować w grupie;

 Uczeń wykorzystuje swoje doświadczenie, porównując świat przedstawiony w wierszu ze światem go otaczającym;

 Uczeń rozwija umiejętności leksykalne i gramatyczne przez dobieranie wyrazów bliskoznacznych;

 Uczeń potrafi postawić pytanie odnośnie do treści przedstawionych w wierszu lub podczas dyskusji;

 Uczniowie pracują głównie w grupach, indywidualnie tylko podczas niektórych zadań.

2. Środki dydaktyczne

 Pomoce wizualne:

1. kserokopia wiersza Czesława Miłosza Wyprawa do lasu;

2.zdjęcia wykonane przez uczniów i nauczyciela przedstawiające drzewa (las);

 Karta pracy ucznia;

 Słowniki: ortograficzny, języka polskiego, terminów literackich;

 Lekcję można poprzedzić wyprawą do parku (lasu).

3

 Elementy metody problemowej

 Dyskusja ukierunkowana

 Konkretyzacja rysunkowa 4. Przebieg lekcji:

Motto: Szczęśliwy, kto wzniesie głowę do góry i, na widok szmaty jasnego błękitu niebios, zapomina o powszechnej niedoli życia" (Adolf Dygasiński).

NAUCZYCIEL: Czesław Miłosz napisał ten wiersz w Warszawie w 1943 r., kiedy nasz kraj był okupowany (II wojna światowa) – wokół szalała śmierć i nikt nie wiedział, czy dożyje następnego dnia. „Wyprawa do lasu" jest kolejnym wierszem zbiorku pt. „Świat. Poema naiwne". W ten sposób poeta nie zgadzał się na poddanie się okrutnym i bezsensownym prawom narzucanym przez bieg wydarzeń historycznych. Afirmacja świata i natury osiągnęła apogeum w ówczesnych wierszach poety, jakby na przekór właśnie w okresie najtragiczniejszym.

Nauczyciel rozpoczyna dyskusję dotycząca naszej zależności od przyrody.

NAUCZYCIEL: W wierszu Miłosz pokazuje przyrodę jako świat nieomal baśniowy, ale i tu pojawiają się motywy trwogi i niepokoju. Człowiek w przyrodzie ma swoje miejsce, ale nie zawsze jest ono bezpieczne. Poeta ucieka od świata ludzi w rzeczywistość przyrody. Wiersz wyraża zachwyt wobec urody lasu o zachodzie słońca. Poeta podziwia blask światła na drzewach, zmieniającą się grę kolorów na niebie.

NAUCZYCIEL: Omawia wiersz wspólnie z uczniami. Warto to zrobić na podstawie zdjęć przedstawiających drzewa w lesie widziane z dołu – wyolbrzymione w świetle zachodzącego słońca.

Pytania skierowane do uczniów:

 Pierwsza zwrotka wiersza to opis sytuacji: słońce zachodzi, zbliża się ciemność, drzewa i ludzie czy – drzewa i ludzie?

 Drzewa przedstawione w wierszu są ogromne, ludzie mali (kontrast): czy przyroda jest tu przyjazna człowiekowi?

NAUCZYCIEL: Spójrzcie na obrazek przedstawiający drzewa, na które z dołu patrzy człowiek. Wielkość drzew jest dla człowieka przerażająca: trawa jak bór, noc, która na kwiaty nakłada pieczęcie – potęgują nastrój grozy.

NAUCZYCIEL: Jak wygląda świat, kiedy patrzymy na niego inaczej – nie z oddali, ale gdy się w ten świat zanurzymy? Wtedy rzeczy urastają do potężnych rozmiarów – my zaś malejemy, rzeczy przesłaniają nam świat. Co powinniśmy zrobić według poety? Zwróćcie uwagę na cytat w II zwrotce: „Zadrzyjmy głowy, weźmy się za ręce, żeby nie zgubić się w trawach jak w borze".

NAUCZYCIEL: Co ten cytat oznacza w sensie dosłownym? Oczekiwana odpowiedź: spójrzmy do góry, w niebo, zobaczmy korony drzew, przez które prześwituje niebo.

NAUCZYCIEL: Co zaś oznacza ten cytat w sensie przenośnym – alegorycznym?

Oczekiwana odpowiedź: Tak prosto zagubić się w gąszczu spraw i rzeczy; łatwo stracić właściwą perspektywę – przestawić się w życiu na "mieć", zamiast na

"być".

Wniosek (który uczniowie zapisują w zeszytach): Tylko z pozycji ptaków, drzew, czyli z wysoka można zachować właściwą perspektywę – dystans wobec nurtujących nas spraw.

Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na stały zwrot frazeologiczny: spoglądać na coś z boku.

NAUCZYCIEL: Co jeszcze widać ponad wierzchołkami drzew (III zwrotka)?

Nauczyciel zwraca uwagę na opis zachodu słońca, pełen metafor i epitetów.

Uczniowie wymieniają epitety opisujące zachód słońca: np. „słońce się pali na każdym drzewie”, „drzewa ogromne”.

Wniosek, który uczniowie próbują sami sformułować: las jest przedstawiony jako wielki świecznik nasycony blaskiem słońca. Zachodzące słońce „odrywa” od kwiatów barwę, niebo również traci swój kolor i na zachodzie kumuluje się

„spływający kolor” kwiatów i drzew: nad nami „uczta kolorów", gorące, złociste, miedziane barwy.

NAUCZYCIEL: Cała czwarta zwrotka jest rozwiniętą metaforą. Kolory zachodzącego słońca skojarzone są z bogatą zastawą na stołach, kolorem wina, uroczystą ucztą połączoną z wręczeniem królewskich darów. Kolorami i światłem zajmują się na co dzień malarze, optyka zaś bada je naukowo. Ustaliła ona, że przedmioty mają inne kolory, dlatego że odbijają różne części tzw. widma światła, które na nie pada. Gdy światła brak, np. w nocy, kwiaty „tracą” swą barwę – „Noc na kwiaty nakłada pieczęcie”, a „...wszystkie koty są czarne”.

I. NAUCZYCIEL: Które z tych poetyckich obrazów tworzy poeta (karta pracy – p. I)?

 las jako świecznik

 gasnące kolory ziemi

 zachód słońca jako uczta kolorów.

II. NAUCZYCIEL: Jakich uczuć doświadczamy wobec ogromu i świetności zjawisk przyrody (karta pracy – p. II)?

 poczucie zagubienia, małości

 podziw, zachwyt.

III. NAUCZYCIEL: Istnieją barwy odbierane jako ciepłe i jako barwy zimne.

Jakie kolory należą do tych grup. Pamiętajcie, że biel i czerń to nie kolory. Które z nich pojawiają się w wierszu (karta pracy – p. III)?

 barwy ciepłe: żółty, pomarańczowy, czerwony, złoty, miedziany, brązowy, różowy – są to kolory zachodzącego słońca;

 barwy zimne: zieleń, błękit.

IV. NAUCZYCIEL: Jakie znasz nazwy odcieni koloru (karta pracy – p. IV)?:

 niebieskiego: błękit, szafir, lazur, ultramaryna, granat, chabrowy;

 zielonego: szmaragd, seledyn, pistacjowy, groszkowy, morski;

 czerwonego: róż, karmin, ceglasty, cynober, mahoń, purpura, wiśniowy, buraczkowy, malinowy;

 żółtego: cytrynowy, kanarkowy, szafran, słomkowy, herbaciany, złocisty.

V. NAUCZYCIEL: Istnieją również określenia kolorów składające się z cząstek nierównorzędnych, np. jasnozielony. Proszę utworzyć przynajmniej pięć takich określeń kolorów z użyciem słów: jasny, ciemny, jaskrawy, blady, zgniły, pamiętając o zasadzie pisowni: biało-czerwony, ale jasnozielony. Jeśli łączy się równorzędne określenia to za pomocą myślnika, jeśli dodaje się odcień (określamy kolor) to piszemy razem.

Zadanie domowe:

Zanalizuj wiersz Wyprawa do lasu Czesława Miłosza, wykorzystując sformułowania podane w ćwiczeniu 2/20.

Bibliografia:

1. Nagajowa Maria, Świat w słowach i obrazach. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klasy I gimnazjum, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, ISBN: 83-02-07282-6.

Załączniki:

Karta pracy ucznia Uwagi nauczyciela:

 Na tę lekcję uczniowie przynoszą czyste kartki z dużego bloku (albo duże kartony – wówczas praca w grupach) oraz farbki lub kredki. Nauczyciel przydziela każdemu rzędowi jeden z tematów punktu I i prosi o konkre- tyzację rysunkową (ok. 20 minut). Gotowe przedstawienia są umieszczane na tablicy.

 Na podstawie wiersza Wyprawa do lasu Czesława Miłosza uczniowie wraz z nauczycielem uzupełniają kartę pracy.