Zenon Grocholewski
"Bordeline, nervosi e psicopatie in
riferimento al consenso
matrimoniale nel diritto canonico",
Roma 1981 : [recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 26/3-4, 220-222
2 2 0 Recenzje
e c u la r e s r e g u la r ib u s M is s a m in su is ecc le siis c a n ta n tib u s m in is tr a r e a u d e a n t (s. E 3 ), D e a b s e n tib u s a s y n o d o (s. E3— Eav). A u to r w sz a k ż e , ja k ju ż zaz n a c z o n o , z a s trz e g ł się w e w s tę p ie , iż św ia d o m ie p o m ija w e d y c ji n ie k t ó r e te k s ty . K o r e k to r n ie d o p a tr z y ł p is o w n i w te k ś c ie W ę ż y k a „ W a rs o v ie n s i” (s. 265) p o d a ją c t e n w y r a z ja k o „ W a rs z o v ie n s i” (s. 220). P o n a d to ro z w i j a j ą c d w u k r o tn ie s k r ó t „ C ra c o v ie n ” . (s. 265 w w y d . W ęży k a) n a C ra - c o v ie n s is (s. 220) u c z y n io n o to m y ln ie , k o n te k s t z d a n ia b o w ie m n a k a z y w a ł ro z w in ą ć t e n s k r ó t n a „ C ra c o v ie n s e ”. P r a c a k s. p ro f. S u b e r y w y d a n a w n a k ła d z ie 1000 e g z e m p la rz y s p e łn i z p e w n o ś c ią z a m ie rz o n y cel. D a ją c s y n te ty c z n y o b ra z d z ia ła ln o ś c i u s t a w o d a w c z e j a rc y b is k u p ó w g n ie ź n ie ń s k ic h n a s y n o d a c h p r o w in c jo n a ln y c h s t a n ie się n ie w ą tp liw ie c e n n ą p o m o c ą n ie ty lk o d la s tu d iu ją c y c h e x p ro f e s s o p ra w o k a n o n ic z n e , lecz ta k ż e d la szerszeg o k r ę g u z a in te r e s o w a n y c h h is to r ią p r a w a p o ls k ie g o w ogóle, h is to r ią K o śc io ła , czy in n y m i d z ie d z in a m i p o k re w n y m i. W y p a d a w ię c w y ra z ić u z n a n ie A u to ro w i za p o d ję ty tr u d , W y d a w c y zaś z a s t a r a n n ą s z a tę g ra f ic z n ą (m. in. t w a r d a o p ra w a ), k r y j ą c ą w so b ie t a k d o n io s łą z a w a rto ś ć .
K s. W o jc ie c h G ó ra ls k i
Borderline, nevrosi e psicopatie in riferim ento al consenso matrim o- niale nel diritto canonico (Studia et Doeumenta Iuris Canonici, vol. X II; Annali di Dottrina e Giurisprudenza Canonica, vol. VI), Officium
Libri Catholici, Roma 1981, ss. VI— 141.
S z ó sty z k o le i to m R o c z n ik ó w D o k tr y n y i O r z e c z n ic tw a K a n o n ic zn e g o (p ie rw sz y b y ł L ’a m o re c o n iu g a le , C itta d e l V a tic a n o 1971; d r u g i U dolo
n e l c o n se n so m a tr im o n ia le , C itta d e l V a tic a n o 1972; tr z e c i h e x E ccle- sia e fu n d a m e n ta lis , R o m a 1974; c z w a r ty P e r tu r b a z io n i p sic h ic h e e c o n sen so m a tr im o n ia le n e l d ir itto ca n o n ico , R o m a 1976; p ią t y II m o tu p ro p r io „ C a u s a s m a tr im o n ia le s ”, R o m a 1979) w z b u d z i n a p e w n o sz e ro k ie
z a in te re s o w a n ie . R o z w ó j p s y c h ia tr ii i p s y c h o p a to lo g ii, b o w ie m , p o z w a la ją c le p ie j p o z n a ć s k o m p lik o w a n e w a d y a k tu w o li, m a n ie z m ie r n e z n a c z e n ie d la o rz e c z n ic tw a są d ó w k o ś c ie ln y c h w s p r a w a c h m a łż e ń s k ic h , choć, ja k s łu sz n ie z a u w a ż a A. D e F e lic e (A u d y to r R o ta ln y ) „ n ie w y s ta r c z a j ą p e r y c je p s y c h ia try c z n e i p sy c h o lo g ic z n e , c h o ć b y z a w ie ra ły n a jle p s z e o k re ś le n ia d ia g n o s ty c z n e , b y b y ły d e te r m in u ją c y m i w o rz e c z e n iu w a ż n o ś c i lu b n ie w a ż n o ś c i m a łż e ń s tw a w p r z y p a d k a c h k o n k r e t n y c h , ro z p a tr y w a n y c h w są d z ie . R e z u lta ty b ie g ły c h ze sw e j s tr o n y m u szą z a w sz e b y ć ro z w a ż a n e w a s p e k c ie k a te g o r ii p r a w n y c h , b y w y d o b y ć z n ic h n a le ż n ą o c e n ę o d n o ś n ie e le m e n tó w m a ją c y c h z n a c z e n ie w p r a w ie k a n o n ic z n y m . S tą d n ie zaw sz e o są d k a n o n is ty m oże z g ad zać się z o s ą d e m p s y c h ia tr y lu b p sy c h o lo g a . O rz e c z n ic tw o z a te m , m a ją c n a u w a d z e p o s tę p w ie d z y o p sy c h o p a to lo g ii, sp re c y z o w a ło b a r d z ie j d o
Recenzje 2 2 1
k ła d n e g ra n ic e z n a c z e n ia k a n o n ic z n e g o i w y p ra c o w a ło z a s a d y w r o z w ią z y w a n iu o d p o w ie d n ic h s k o m p lik o w a n y c h k w e s ti i” (ss. V—V I).
O b e c n y to m z a w ie ra : d w a r e f e r a t y w y g ło sz o n e n a s p o tk a n ia c h A rc y - s o d a lic ji K u r ii R z y m s k ie j; d w ie k r ó t k ie in te r w e n c je w d y s k u s ji; o ra z k il k a w y ro k ó w r o t a ln y c h w e w s k a z a n y m p rz e d m io c ie .
W p ie r w s z y m r e f e r a c ie , B ru n o C a llie ri, d o c e n t n e u ro lo g ii i p s y c h ia t r i i U n iw e r s y te tu R z y m sk ie g o o ra z e k s p e r t d la T r y b u n a łu R o ty R z y m s k ie j, o m a w ia p s y c h o p a to lo g ię i n o zo lo g ię p a c je n ta d o tk n ię te g o
c h o ro b ą „ b o r d e r lin e ” w o d n ie s ie n iu do z g o d y m a łż e ń s k ie j (ss. 3—37).
Z n ie z w y k ły m z n a w s tw e m p r o b le m u o ra z n a jn o w s z e j l i t e r a t u r y n a te n te m a t (zw łaszcza w ję z y k u a n g ie lsk im ), C a llie ri p r z e d s ta w ia w sposób s y n te ty c z n y ro z w ó j w ie d z y o ra z a k tu a l n y s t a n b a d a ń n a te m a t, n a d a l k o n tr o w e r s y jn y , o so b o w o ści „ b o r d e r lin e ” , z w ła sz c z a g d y ch o d z i o p o ję c ie i im p lik a c je p ra k ty c z n e . S tą d s n u je ro z w a ż a n ia n a te m a t p s y c h o p a to lo g ii c h o ro b y , je j sy m p to m ó w i sp o s o b u z a c h o w a n ia się p a c je n ta ; o ra z fe n o m e n ó w inteinpsychiicznych, f u n k c j i w łaisnego „ ja ” i r e la c ji in te ro s o b o w y c h c h a k a r a te r y z u ją c y c h o m a w ia n y c h p a c je n tó w ; a ta k ż e p ro b le m ó w n o z o lo g ic z n y c h ; b y s ta w ić so b ie p y ta n ie : czy „ b o r d e r lin e ” je s t je d n o s tk ą c h o ro b o w ą a u to n o m ic z n ą czy te ż n ie . C hoć A. s k ła n ia się do o d p o w ie d z i p o z y ty w n e j, p re c y z u je je d n a k , że p r z y o b e c n y m s t a n ie w ie d z y n ie m o ż n a d a ć o d p o w ie d z i p e w n e j. O d n o śn ie zg o d y m a ł ż e ń s k ie j, C a llie ri tw ie r d z i, że m o ż n a w o m a w ia n y c h w y p a d k a c h d y s k u to w a ć o d n o ś n ie e w e n tu a ln e g o d e fe c tu s d is c re tio n is iu d ic ii, p r a w d o p o d o b n e g o w p e w n y c h o k re s a c h c h o ro b y ; o ra z e w e n tu a ln e j in c a p a c ita s a s s u m e n d i o n e ra . A u to r z a z n a c z a , że ch o d z i o c h o ro b ę , w k tó r e j w a ż n y m e le m e n te m je s t je j n a s ile n ie (a n ie sa m o z a is tn ie n ie ), s tą d d ia g n o za m u s i d o ty c z y ć k o n k r e tn e j s y tu a c ji. N a k o ń c u ro z w a ż a ń z n a jd u je m y s tre s z c z e n ie w ję z y k u a n g ie ls k im o ra z b ib lio g r a fię (80 p o zy cji).
J e s z c z e n a te m a t n e r w ic i o so b o w o śc i p s y c h o p a ty c z n y c h w o d n ie s ie n iu do z g o d y m a łż e ń s k ie j je s t ty t u łe m d ru g ie g o r e f e r a t u (ss. 39—64),
w y g ło sz o n e g o p rz e z M a rio F. P o m p e d d a , A u d y to r a R o ty R z y m sk ie j. P o d e jm u ją c p ro b le m s to s u n k u n e rw ic i o so b o w o ści p sy c h o p a ty c z n y c h do zg o d y m a łż e ń s k ie j, P o m p e d d a s ta r a się s p re c y z o w a ć p o ję c ia n ie z b y t śc iśle d e fin io w a n e , a z w ła sz c z a p o d d a je k r y ty c e n ie k tó r e s ta n o w is k a , k tó r e w p r o w a d z a ją n ie p o r o z u m ie n ia i n ie p e w n o ś c i w ś ró d p r a k ty k ó w p r a w a k a n o n ic z n e g o . C h ce, b y jeg o p rz y c z y n e k b y ł b o d ź c e m do a d e k w a tn e g o i m e to d y c z n e g o p o d c h o d z e n ia do p e w n y c h a s p e k tó w is to t n y c h , k tó r e w y d a ją się b y ć n ie z b y t u w z g lę d n io n e w p rz e d m io c ie . W te j p e r s p e k ty w ie r e f e r a t je s t o p ra c o w a n ie m p o w a ż n y m , u w z g lę d n ia a u t o ró w lecz z w ła sz c z a o rz e c z n ic tw o r o ta ln e , i s ta n o w i d o jr z a łe p r z e m y ś le n ia A u to r a z a jm u ją c e g o się, z r a c j i p o w ie rz o n e j f u n k c ji, od l a t p r o b le m e m i je g o im p lik a c ja m i p ra k ty c z n y m i, tz n . p a s to r a ln o - p r a w n y m i.
Z z a m ie sz c z o n y c h k r ó t k ic h g ło só w w d y s k u s ji, p ie r w s z y , k tó r e g o a u to r e m je s t S. V ille g g ia n te (a d w o k a t r o t a ln y i d o c e n t p r a w a k a n o n ic z n e go), z a w ie r a p e w n e r e f le k s je n a t u r y o g ó ln e j n a te m a t zn a c z e n ia w o li
2 2 2 Recenzje sk o w eg o , p r e z e s a K o le g iu m M e d y c z n o -P ra w n e g o w ło sk ie g o M in is te r s tw a O b ro n y i s p e c ja lis ty w p s y c h o lo g ii m e d y c z n e j), d o ty c z y m e to d o lo gii d ia g n o s ty c z n e j p s y c h ia tr y c z n e j i p s y c h o lo g ic z n e j (ss. 77—79). N ie w ą tp liw e z n a c z e n ie — ja k w y n ik a z p o w y ż e j c y to w a n y c h słów A . D i F e lic e — m a ją z a m ie sz c z o n e n a k o ń c u k s ią ż k i w y ro k i r o t a ln e (ss. 81— 139). P ie r w s z y z n ic h , c o r a m P in to z 19 X I I 1979, d o ty c z y w ła ś n ie o so b o w o śc i „ b o rd e r lin e ”, ro z w a ż a n e j w a s p e k c ie „ in c a p a c ita tis p r a e s ta n d i c o n s e n s u m m a tr im o n ia le m se u t r a d e n d i iu s a d v it a e c o n s o r tiu m ” (ss. 81— 96); d ru g i, c o ra m P o m p e d d a z 3 V II 1979, ro z s trz y g a k a z u s n e r w ic y i z a w ie ra „ in iu r e ” b a rd z o s z e ro k ie o p ra c o w a n ie n a t e n te m a t; p rz e d m io te m trz e c ie g o , c o ra m D i F e lic e z 24 V 1980, je s t
n e r w ic a lę k u (ss. 1,19—<129); c z w a rte g o zaś, ta k ż e co n am D i F e lic e z 14
V II 1980, n e r w ic a a s te n ic z n a (ss. 130— 139). T a k ze w z g lę d u n a a k tu a ln o ś ć p ro b le m u , ja k te ż n a fa c h o w o ść o p r a c o w a ń a u to r ó w i a u to r y te t z a m ie sz c z o n y c h w y ro k ó w ro ta ln y c h , k s ią ż k a je s t g o d n a p o le c e n ia d la w s z y s tk ic h , k tó r z y z a jm u ją się — czy to w a s p e k c ie te o r e ty c z n y m , czy te ż z w ła sz c z a w a sp e k c ie p r a k ty c z n y m — p r o b le m a ty k ą w a ż n o śc i i n ie w a ż n o ś c i zg o d y m a łż e ń s k ie j. B p Z e n o n G r o c h o le w s k i
Benedetto M a r c h e t t a , Scioglim ento del matrimonio canonico per inconsum azione, CEDAM — Casa Editrice Dott. Antonio Milani, Pado
va 1981, ss. X V III + 541
Z a s łu g u je n a u w a g ę k s ią ż k a n a p is a n a p rz e z B. M a r c h e tta , p o d s e k r e t a r z a K o n g re g a c ji S a k r a m e n tó w i K u ltu B ożego, k tó r y , p r a c u j ą c od w ie lu l a t w e w s p o m n ia n y m D y k a s te r iu m K u r ii R z y m s k ie j, n ie ty lk o je s t b e z p o ś r e d n im o b s e r w a to r e m p r a k t y k i i o rz e c z n ic tw a n a jb a r d z ie j a u t o r y ta ty w n e g o w s p r a w a c h ro z w ią z a n ia m a łż e ń s tw a n ie d o p e łn io n e g o , lecz ta k ż e c z y n n y m w fo r m o w a n iu te g o ż o rz e c z n ic tw a . Co w ię c e j, p ro f. F. D e lla R o cca z a u w a ż a w e w s tę p ie , że A. b y ł, w ś ró d c z ło n k ó w K o n g r e g a c ji S a k ra m e n tó w , n a jb a r d z ie j k w a lif ik o w a n y m i n a jb a r d z ie j inten« s y w n ie z a a n g a ż o w a n y m w o p ra c o w a n iu I n s tr u k c j i D isp e n s a tio n is m a
tr im o n ii (z 7 I I I 19712), k tó r a o k re ś la o b e c n e p o istęp o w an ie w p ro c e s a c h ,
o k tó r y c h m o w a.
K s ią ż k a p o d z ie lo n a je s t n a d w ie części. W p ie rw s z e j, z a ty tu ło w a n e j
r o z w ią z a n ie m a łż e ń s tw a n ie d o p e łn io n e g o (ss. 1— 180), A. o m a w ia sed n o
p ro b le m u , ta k z p u n k tu w id z e n ia p r a w a m a te r ia ln e g o ja k te ż p r o c e sow ego. W d ru g ie j zaś z a jm u je się k w e s tią szczeg ó ło w ą, m a ją c ą z n a czen ie g łó w n ie po u d z ie le n iu d y s p e n s y , m ia n o w ic ie k la u z u la m i d o d a
w a n y m i do d y s p e n s p a p ie s k ic h od m a łż e ń s tw a n ie d o p e łn io n e g o i ich u s u w a n ie m (ss. 181— 257).
P ie r w s z a część s k ła d a się z c z te re c h ro z d z ia łó w . P rz e d m io te m p ie r w szego je s t m a łż e ń s tw o n ie d o p e łn io n e w p r a w ie k a n o n ic z n y m (ss. 1—26)
