Kardynał Józef Glemp jako prawodawca na IV Synodzie Archidiecezji Warszawskiej

(1)

Janusz Gręźlikowski

Kardynał Józef Glemp jako

prawodawca na IV Synodzie

Archidiecezji Warszawskiej

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 47/3-4, 209-226

2004

(2)

P ra w o K a n o n ic z n e 47 (2 0 0 4 ) n r 3-4

KS. J A N U S Z G R Ę Ź L IK O W S K I

KARDYNAŁ JÓZEF GLEMP JAKO PRAWODAWCA

NA IV SYNODZIE ARCHIDIECEZJI WARSZAWSKIEJ

W liście a p o sto ls k im Tertio m ille n n io adveniente, o g ło szo n y m w z w iązk u z p rz y  g o to w a n ie m J u b ile u s z u R o k u 2000, J a n P a w e ł I I n a p is a ł m . in.: Jubileusze w życiu

in dyw idualnych o só b zw ykle łączą się z datą Chrztu, B ie rzm ow ania, p ierw szej K o m u  n ii świętej, św ięceń k a p ła ń s kic h czy też biskupich, zaw arcia sa k ra m en tu m a łżeń stw a [...] W zn a czen iu ch rześc ija ń skim [...] k a żd y Ju b ileu sz sta n o w i szczególny ro k łaski, któ rą o trzym ała d a n a osoba p o p rz e z je d e n z w ym ien io n ych sa k ra m en tó w [...] Te w szystkie Ju b ileu sze osobiste czy w sp ó ln o to w e m a ją w ielkie i szczególne zn a czen ie w życiu je d n o s te k oraz w życiu o d n o śn ych w sp ó ln o t1. W pow yższych sło w ach O jciec

Ś w ięty w y jaśn ia se n s i w sk az u je n a p o trz e b ę o b c h o d z e n ia ju b ile u sz y o so b isty ch i w sp ó ln o to w y ch , stw ie rd z a ją c je d n o c z e ś n ie , iż czas ju b ile u szu je s t cza sem w ielkiej

radości, cza sem szczególnego d ziękczynienia oraz przep ra sza n ia i błagania „Pana h i storii i P ana lu d zkich su m ie ń ”2.

S y m p o zju m - k o n fe re n c ja n a u k o w a z o sta ły z o rg a n iz o w a n e z o k a zji 2 5 -lecia św ięceń b is k u p ich P ry m a sa P o lsk i K a rd y n a ła J ó z e fa G le m p a . W p is u je się w ięc w o b c h o d y ju b ile u sz o w e i je s t w łą c z e n ie m się w u ro c zy ste św ię to w a n ie i dzięk czy n ie n ie K s ię d z a P ry m a sa , ja k i K o ś cio ła w całej P o lsce; K o ś cio ła w arszaw sk ieg o , n a sz eg o U n iw e rs y te tu o ra z W y d z iału P ra w a K a n o n ic z n e g o , b o ć p rz e c ie ż ju b ile u sz a rc y p a s te rz a K o ś cio ła w P o lsce n ie m o ż e być je d y n ie sp ra w ą p ry w a tn ą Ju b ila ta , ale w in n o to być św ię to w a n ie całej w sp ó ln o ty , k tó re j J u b ila t p rz ew o d z i. D o tej u ro c zy sto ści ju b ile u sz o w ej p ra g n ie m y ta k ż e d o łąc zy ć i w s p o m n ie ć 48 ro czn icę św ięceń k a p ła ń s k ic h K s ię d z a P ry m a sa , k tó r ą b ę d zie o b c h o d z ił 25 m a ja te g o ro k u .

N a sz J u b ila t z o s ta ł m ia n o w a n y b isk u p e m w a rm iń s k im p rz e z J a n a P aw ła I I 4 m a rc a 1979 r. K o n s e k ra c ji b isk u p iej u d z ie lił m u S łu g a B oży P ry m a s P o lsk i k a rd y

-1 Ja n Pawel II, List apostolski Tertio m illennio adveniente (-10 X I -1994), AA S 87 (1995) η. 15; Z ob. Tertio M illennio Adveniente. K o m e n ta n teologiczno pastoralny w opra

cowaniu R ady Prezydium Wielkiego Jubileuszu R o ku 2000, S andom ierz 1995, s. 84-88.

(3)

n a i S te fa n W yszyński 21 k w ie tn ia 1979 r. w G n ie ź n ie . U ro c zy sty in g res do k a te d ry w e F r o m b o r k u o d b y ł się 6 m a ja te g o ż ro k u . P o śm ierc i P ry m a sa T ysiąclecia, 7 lip c a 1981 r. O jc ie c Św ięty m ia n o w a ł b isk u p a J ó z e fa G le m p a A rc y b isk u p e m M e tr o p o li tą G n ie ź n ie ń s k im i W arszaw skim , a 2 lu te g o 1983 r. w y n ió sł go d o g o d n o śc i k a rd y n alsk iej. P o ro z w ią z a n iu 25 m a rc a 1992 r. u n ii p e rs o n a ln e j a rc h id ie c e z ji g n ie ź n ie ń skiej i w arszaw sk iej, K a rd y n a ł J ó z e f G le m p p rz e s ta ł p e łn ić u r z ą d A rc y b isk u p a G n ie ź n ie ń s k ie g o , p o z o s ta ją c P ry m a se m P o lsk i i M e tro p o litą W arszaw sk im 3.

J a k o p a s te r z K o ś c io ła w a rm iń s k ie g o , a p ó ź n ie j w arszaw sk ieg o i p o lsk ieg o , z g o d n ie z p rz e p is a m i p ra w a k a n o n ic z n e g o , rz ą d z ił p o w ie rzo n y m so b ie K o ścio łem sp ra w u ją c w ła d zę u sta w o d a w c z ą , w y k o n aw czą i są d o w n ic zą 4. W ytyczał k ie ru n k i d z ia łan ia, m o b ilizo w a ł d o p ra c y d u sz p a ste rsk ie j, p o u c z a ł, u d z ie la ł ra d , z a c h ę c a ł i sa m d a w ał p rz y k ła d d o b re g o P a s te rz a 5. P rz e d e w szystkim z aś b u d o w a ł i ro z w ijał p o w ie rz o n e so b ie w sp ó ln o ty w ie rn y ch a k ta m i u staw o d aw czy m i. B yło ich b a rd z o w iele, o ja k ż e b o g a te j, ró ż n o ro d n e j tre ś c i i n ie s p o s ó b ich w szystkich tu ta j p rz y to czyć i p re z e n to w a ć . D la te g o w tym n aszy m u n iw e rsy tec k im i w ydziałow ym , ju b ile uszow ym św ię to w a n iu , p ra g n ę p o d ją ć i o m ó w ić t e m a t o d n o sz ą c y się do K ardynała

J ózefa G le m p a ja k o usta w o d a w cy n a I V Sy n o d zie A rc h id ie ce zji W arszawskiej.

T em at je s t w ażny, gdyż p ra k ty k a s y n o d a ln a K o ś cio ła w ciąż o d g ry w a z n a c zą cą ro lę w ży ciu K o ścio łó w p a rty k u la rn y c h . Z w ró c ił n a n ią u w ag ę S o b ó r W aty k ań sk i I I w y ra ża jąc ż y czen ie, by czcigodne instytucje S o b o ró w i syn o d ó w nabrały n o w e j m o 

cy d zię ki cze m u m o ż n a by należycie i sk u tec zn iej za troszczyć się o w zrost wiary i za  c h o w a n ie k a rn o śc i w różnych K ośc io ła ch sto so w n ie d o o k o lic zn o śc i c za su 6. W te j w y

p o w ie d zi m ie śc i się b ez w ą tp ie n ia p o ś re d n ia k ry ty k a d o ty ch czaso w ej p ra k ty k i sy n o d a ln e j K o ścio ła, ja k o n ie w p e łn i o d p o w ia d a ją c e j w sp ó łc z esn y m w y m o g o m c z a su. S tą d p o V a tic an u m I I w sze lk ieg o ro d z a ju synody, ta k ż e d iec ez jaln e, n a b ra ły o b o k o b e c n e g o a s p e k tu ju ry d y cz n o -le g isty cz n eg o , ta k ż e p rz y m io tu p a s to r a ln e g o 7. O d n o s i się to ró w n ie ż d o I V S y n o d u A rc h id ie c e z ji W arszaw sk iej, k tó ry o b ra d o w a ł p rz e z o k re s p ię c iu la t o d 19 m a rc a 1998 d o 19 m a rc a 2003 r., a k tó ry K siąd z P ry m a s z a p ro g ra m o w a ł, z w o łał i p rz e p ro w a d z ił i w y d ał s ta tu ty sy n o d a ln e ja k o o b o w ią zu jąc e n o rm y p ra w a p a rty k u la rn e g o . W p rz e p ro w a d z e n ie S y n o d u K a rd y n a ł

3 25-lecie konsekracji biskupiej P iym asa Polski kard. Józefa Glempa, L O sserv ato re R o m an o 24 (2004) n r 4, s. 52.

4 K an. 391 KPK. 5 Z ob. D B 16.

6 D B 36; Z ob. J. D udziak, E lem enty praw ne w duszpasterskim synodzie archidiecezji krakow skiej z lat 1972-1979, w: Synodalność K ościoła w nauczaniu i działalności Jana Pawła II. M ateriały ogólnopolskiej sesji naukow ej zotganizowanej 23 października 2003 r. w Lublinie (red. S. ly m o sz). L ublin 2004, s. 57.

7 T. P ieronek, Synody pastoralne p o Soborze, Z n a k 214 (1972) s, 459-463; T R ozkrut,

(4)

P ry m a s z a a n g a ż o w a ł sz e ro k ą re p re z e n ta c ję d u c h o w ie ń stw a, k a to lik ó w św ieckich i o so b y z a k o n n e a rc h id ie c e z ji w arszaw sk iej.

P o d ję ty te m a t z a p re z e n to w a n y z o s ta n ie w c z te re c h p u n k ta c h : 1. S y n o d d ie c e zjaln y a w ła d z a b isk u p a d ie c ez jaln eg o ; 2. Id e a i m o ty w y z w o ła n ia S y n o d u ; 3. T ło o rg a n iz ac y jn e i c h ro n o lo g ia n ajw ażn iejszy ch w y d a rz e ń sy n o d aln y ch ; 4. S ta tu ty sy n o d a ln e .

1. Synod diecezjalny a władza biskupa diecezjalnego

M ó w iąc o J e g o E m in e n c ji K a rd y n a le P ry m a sie ja k o u sta w o d a w cy n a I V S y n o dzie W arszaw sk im , n a le ż y n a p o c z ą tk u p rz y p o m n ie ć p o ję c ie s y n o d u i je g o zw iązek z w ła d z ą b isk u p a d iec ez ja ln e g o .

S y n o d je s t u ro czy sty m z g ro m a d z e n ie m w y b ran y ch k a p ła n ó w i p e w n ej liczby w iern y ch , w y stę p u jąc y ch w im ie n iu w szystkich w ie rn y ch d a n e g o K o ś cio ła p a r ty k u la rn e g o , o b ra d u ją c y c h p o d p rz e w o d n ic tw e m b isk u p a d ie c e z jaln eg o , k tó rz y d la d o b ra całej w sp ó ln o ty d iec ez ja ln e j św iad czą m u p o m o c ja k o w ła śc iw em u p a ste rz o w i te g o ż K o ś cio ła 8. P o m o c ta m o ż e p o le g a ć n a u k a z a n iu o g ó ln o d ie c e z ja ln y c h p r o b le m ó w d u sz p a ste rsk ic h , u d z ie le n iu rad y , w y su n ię c iu p o s tu la tó w lu b p ro p o z y cji, z a m a n ife s to w a n iu s ta n o w isk a w sp ra w a c h c ałej diecezji, w y ra ż e n iu p o p a rc ia dla o k re ślo n y c h fo rm i sp o s o b ó w a p o sto ls tw a d ie c e z ja ln e g o 9.

B isk u p zw o łu jąc sy n o d d iecezjaln y w y raża w o lę i p ra g n ie w sp o só b u roczysty sp raw o w ać sw oją p o słu g ę p a s te rs k ą i w ła d z ę rz ą d z e n ia p rz e z d o sto so w an ie p ra w a p o w sze ch n e g o d o sytuacji i w a ru n k ó w d u sz p a ste rsk ic h diecezji, u k a z a n ie d ró g i sp o s o b ó w a p o sto lstw a w d iecezji, w y d an ie n o rm m o b ilizu jący ch d o życia z g o d n e go z p ra w e m ew an g eliczn y m i u su w an ia u c h y b ie ń w życiu c h rze śc ijań sk im . O w oce sy n o d u b ę d ą tym w ięk sze, im w ięcej w łoży się w ysiłku w je g o p rz y g o to w an ie i w ła ściwe p rz e p ro w a d z e n ie , co w du żej m ie rz e zależ y o d b isk u p a d iec ez jaln eg o , ale ta k że o d c ałeg o z g ro m a d z e n ia sy n o d a ln eg o . C h o d z i n ie ty lk o o fach o w e p rz y g o to w a n ie m a te ria łó w , k tó r e b ę d ą p rz e d m io te m ro z w aż a ń syno d aln y ch , lecz ta k ż e o w y ro b ien ie p o c z u c ia o d p o w ie d z ialn o śc i w szystkich w ie rn y ch z a p o sła n n ic tw o K o ścio ła i m o d lite w n e w s p arc ie d z ie ła sy n o d a ln eg o p rz e z c ałą w s p ó ln o tę d iecez jaln ą.

D la o rg a n iz a c ji s y n o d u d ie c e z ja ln e g o m a p o d sta w o w e z n a c z e n ie fa k t, że je s t o n c ałk o w icie p o d p o rz ą d k o w a n y w ła d zy b isk u p a d ie c ez jaln eg o , d o k tó re g o w zw iąz k u z tym n a le ży p e łn a re g u la c ja z w ią z a n a z je g o z ap o w ie d zią , p rz y g o to w an iem , z w o łan iem , p rz e b ie g ie m i z a k o ń c z e n ie m . In a cz ej m ó w iąc, sy n o d je s t u ro czy sty m sp ra w o w an iem p rz e z b isk u p a d ie c e z ja ln e g o je g o w ła d zy u sta w o d a w cz e j. To o n n a

8 Por. kan. 460 KPK.

9 Z ob. T. Pawluk, Prawo kanoniczne według K odeksu Jana Pawła II, t. II, L u d Boży

(5)

sy n o d zie je s t jed y n y m u sta w o d a w cą , n a to m ia s t p o z o s ta li c zło n k o w ie s y n o d u m a ją glos ty lk o d o ra d c z y 10. R zeczy w isto ść ta je s t w iern y m o d z w ie rc ie d le n ie m tej pozycji e k le zja ln e j b isk u p a d iec e z jaln eg o , ja k ą p o s ia d a o n z n a d a n ia C h ry stu sa ja k o n a s tę p c a A p o s to łó w 11.

S tą d te ż b isk u p d iec ez jaln y je s t u p ra w n io n y i z o b o w iąz an y d o z w o ła n ia sy n o d u , p o w y s łu c h a n iu ra d y k a p ła ń s k ie j12, do n ieg o n a le ży u k o n s ty tu o w a n ie z g ro m a d z e n ia sy n o d a ln e g o p rz e z p is e m n e w e zw an ie u c z e stn ik ó w 13, ja k te ż p rz e w o d n ic z e n ie n a sy n o d z ie 14. B isk u p d iec e z jaln y ró w n ie ż k ie ru je o ra z m a w g lą d w p rz e b ie g p ra c sy n o d aln y ch , k tó r e m a ją m ie jsc e p o d c z a s sesji sy n o d a ln y ch 15. P o z a k o ń c z e n iu zaś p r a c sy n o d aln y ch , b isk u p d iec ez ja ln y z le ca ró ż n y m k o m is jo m s p o rz ą d z e n ie g łó w nych k ie ru n k ó w te k s tó w sy n o d a ln y c h w tzw . d o k u m e n c ie ro b o czy m , d a ją c o g ó ln e w ytyczne d o te j p ra cy . W d alszej k o le jn o śc i sp o rz ą d z a się k o ń c o w ą re d a k c ję te k s tu s y n o d a ln eg o . P o p rz y g o to w a n iu o sta te c z n e j re d a k c ji te k s tu s y n o d a ln eg o , n a s tę p u je je g o p o d p is a n ie o ra z p ro m u lg a c ja . A k ty te są z a re z e rw o w a n e ty lk o i w yłącznie b isk u p o w i d ie c e z ja ln e m u . To o n sam p o d p is u je d e k re ty (sta tu ty , u ch w ały ) sy n o d a ln e , k tó r e je d y n ie je g o a u to ry te te m m o g ą być p ro m u lg o w a n e 16.

10 Por. K an. 466 K P K

11 D B 8; Por. J. D udziak, Synod diecezjalny - organizacja i zadania, Struktury kolegial

ne w Kościele partykularnym . Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukow ej zorganizo wanej p ize z Stowaizyszenie K anonistów Polskich, W ydział N a u k Prawnym T N K U L i Wyż sze Sem inarium D uchow ne w Tarnowie, Tranów 2004, s. 40.

12 K an. 461 KPK.

13 Kan. 462 § 1; 463 KPK. Cały zespól członków zgrom adzenia synodalnego m ożna podzielić n a trzy k ateg o rie osób: n a członków obowiązkowych (biskup k o ad iu to r, jeśli taki jest, biskupi pom ocniczy, w ikariusze generalni, w ikariusze biskupi, w ikariusz są d o wy, kanonicy kapituły k ated raln ej, członkow ie R ady K apłańskiej, w ierni świeccy, człon kowie instytutów życia konsekrow anego, w ybrani p rzez D iecezjalna R a d ę D u szp a ster ską, których liczbę i sposób w yboru określa biskup diecezjalny, a w b ra k u R ady D usz pasterskiej, w skazani przez biskupa, re k to r W yższego S em inarium D uchow nego, dzie kani, przynajm niej je d e n p re zb ite r z d e k an a tu , k tó reg o w ybierają wszyscy duchow ni pełniący tam duszpasterstw o, niektórzy przeło żen i instytutów zakonnych i stow arzy szeń życia apostolskiego, spo śró d w spólnot zakonnych, k tó re p osiadają d o m w diecezji; ich liczbę o raz sposób w yboru o k reśla biskup diecezjalny), członków fakultatyw nych (ci, k tórych b iskup diecezjalny wezwie spoza w yznaczonych wyżej osób, zarów no chodzi tutaj o osoby duchow ne, zak o n n e ja k i w iernych świeckich) oraz obserw atorów , a więc nie członków (najczęściej chodzi o przedstaw icieli K ościołów i W sp ó ln o t kościelnych, pozostających poza w sp ó ln o tą z K ościołem katolickim . Por. J. D udziak, Synod diece

zjalny - oiganizacja i zadania..., s. 44-45.

14 Z tym, że przew odniczenie to, ale tylko poszczególnym sesjom synodalnym , m oże o n delegow ać ściśle określonym osobom , tj. w ikariuszow i g en eraln em u lub w ikariuszo wi biskupiem u. Z ob. K an. 462 § 2 KPK. Z ob. J. D udziak, Synod diecezjalny - oiganiza

cja i zadania..., s. 44-46.

15 Z ob. K an. 465 KPK.

(6)

M o ż e m y p o w ie d zieć , że s y n o d d iec ez jaln y ja k o z g ro m a d z e n ie w y b ra n y ch k a p ła n ó w i in n y ch w ie rn y ch n ie m a w ład zy u sta w o d a w cz e j, gdyż u sta w o d a w c ą n a tym sy n o d zie je s t ty lk o b isk u p d iec ez jaln y . U c h w a ły s y n o d u d ie c e z ja ln e g o są w y n i k ie m d z ia ła n ia k o le g ia ln e g o w p e łn y m se n sie . C h o c ia ż u c ze stn ic y s y n o d u g ło su ją, to je d n a k ich głosy m a ją c h a r a k te r ty lk o d o rad czy . U c ze stn icy s y n o d u b o w iem nie m o g ą o g ra n ic zy ć w ład zy rz ą d z e n ia b isk u p a d ie c ez jaln eg o , k tó r a p o c h o d z i z p ra w a B o żeg o . W z w iązk u z tym a u to re m s y n o d u d ie c e z ja ln e g o je s t b isk u p d iecezjaln y .

2. Idea i motywy zwołania Synodu

D ie c e z ja , a p ó ź n ie j (o d 1818 r.) A rc h id ie c e z ja W arszaw sk a b y ła m ie jsc em w ie lu sy n o d ó w p ro w in c ja ln y c h , d iec e z jaln y ch i czą stk o w y ch (o d b y w an y ch d la a rc h id ia k o n a tu w a rszaw sk ieg o , k ie d y W arsz aw a n a le ż a ła d o diecezji p o z n a ń s k ie j). P ie rw szym sy n o d e m a rc h id ie c e z ji w arsz aw sk iej był sy n o d o d b y ty p rz e z k a rd y n a ła A le k s a n d ra R a k o w sk ie g o w d n ia c h 4-6 lip c a 1922 r. D o k ła d n ie w 40 la t p ó ź n ie j, bo w d n ia c h 2-4 lip c a 1962 r. o b ra d o w a ł p o d p rz e w o d n ic tw e m k a rd y n a ła S te fa n a W y szy ńskiego I I sy n o d a rc h id ie c e z ji w arsz aw sk iej. P ry m a s T ysiąclecia o d b y ł ró w n ież I I I sy n o d a rc h id ie c e z ji w a rszaw sk iej. O b ra d o w a ł o n o d 10 m a ja d o 28 g ru d n ia 1973 r., a p o tr z e b a je g o z w o ła n ia w y n ik a ła z o d p o w ied zia ln o ści za życie B o że wier

nych, któ re w ym agało o d p o w ied n iej p ra c y w zm ie n io n yc h w a ru n k a c h 11.

In icjaty w a z w o łan ia o b e c n e g o I V S y n o d u A rc h id ie ce z ji W arszaw skiej, d ru g ieg o p o S o b o rze W aty k ań sk im II, sto p n io w o d o jrz e w a ła i z w iąz an a była z p o tr z e b ą p o d jęc ia now ych w ysiłków n a d o d n o w ą c a ło k s z ta łtu życia re lig ijn eg o i m o ra ln e g o w A rc h id ie ce z ji. K siąd z P ry m as był św iad o m , że o b ra d y i u ch w ały sy n o d a ln e m o g ą przyczynić się d o lep sze g o z o rg an izo w an ia i fu n k c jo n o w a n ia a p a r a tu ad m in istracy j- n o -d u sz p a s te rsk ie g o w a rch id ie cezji, że sy n o d m o że , n a s k u te k p rz e d y sk u to w a n ia i u n o rm o w a n ia w ie lu sp raw , sk u teczn iej i efektyw niej o d d ziały w ać n a cało ść życia relig ijn eg o w a rch id iecezji, ja k te ż przyczyni się do p o d n ie s ie n ia p o z io m u relig ijn o - -k o ścieln eg o i s p o łe c z n o -m o ra ln e g o d u c h o w ień stw a i w iern y ch . S tą d w d e k rec ie p o w o łu jący m k o m isję g łó w n ą S y n o d u K siąd z P ry m a s n a p isał: dostrzegając w ielką

p o trzeb ę p rzedyskutow ania, p rzem o d le n ia i ujęcia w n o rm y p ra w n e wielu spraw z życia archidiecezji warszawskiej, n iniejszym [...] u sta n a w ia m K o m isję G łó w n ą I V S yn o d u A rch id iecezji W arszawskiej i zleca m je j troskę o spraw ny i o w o cn y przebieg p ra c syno

d a ln ych ls. Z a m y k a ją c z aś o b ra d y sy n o d a ln e K a rd y n a ł P ry m as p o w ie d ział, iż p o w o 

d e m z w o łan ia S y n o d u była p o trzeb a przybliżenia d u chow ieństw u i w iernym A rc h id ie 

17 A. G ałka, K ościół Warszawski i jego synody, W iadom ości A rchidiecezji W arszaw  skiej. IV Synod A rchidiecezji W arszawskiej 93 (2003) n r 5, s. 456-460.

18 Kom isja G łów na Czwartego Synodu Archidiecezji Warszawskiej, W iadom ości A rc h i diecezji W arszawskiej..., s. 441.

(7)

cezji n a u cza n ia Soboru W atykańskiego I I i innych d o k u m e n tó w Stolicy A postolskiej, Drugiego S yn o d u P lenarnego w Polsce, a p rz ed e w szystkim obow iązującego K odeksu Praw a K a n o n iczn eg o 19. S tą d m o że m y w n io sk o w ać , iż K sią d z K a rd y n a ł P ry m as p r a 

g n ął, aby w y p ra co w an e n a Synodzie n o rm y p ra w n e i in stru k cje , u w z g lęd n iają c u w a ru n k o w a n ia d u sz p a ste rsk o -k a te c h e ty c z n e i ad m in istrac y jn e A rc h id ie ce z ji, przyczy niły się do o d n o w y s tr u k tu r k o ścieln y ch i d u sz p a stersk ic h K o ścio ła w arszaw sk ieg o . M iał ró w n ież życzenie, aby p ra c e sy n o d a ln e ja k o p o k o r n a wola p rzybliżania p ra w

K ościoła pow szechnego, by odp o w ia d a ły bardziej szczegółow o w a ru n k o m życia diece zjalnego na p rogu now ego tysiąclecia, aby określały sp o só b działania k a p ła n ó w i wier nych św ieckich oraz aby K o śc ió ł W arszaw ski m ó g ł lepiej i o w ocniej w ypełniać sw oja m isję i p rz yn o s ił o w oce zb a w ien ia 20. M ia ł to być S y n o d p rz e d e w szystkim p a sto raln y ,

d u sz p a stersk i, ale ró w n ież - do czeg o przyw iązyw ał w agę K siąd z P ry m as - sy n o d p o sia d a ją c y c h a r a k te r ustaw o d aw czy , czego w y raze m je s t n a d a n ie s ta tu to m sy n o d aln y m fo rm y d o k u m e n tó w o c h a ra k te rz e n o rm aty w n y m .

M o ż e m y p o w ie d zie ć , iż d e cy d u ją c się n a z w o ła n ie i o d b y cie S y n o d u o ra z p r o g ra m u ją c je g o p rz e p ro w a d z e n ie K sią d z P ry m a s z a p e w n e p ra g n ą ł, aby S y n o d ja k o n a rz ę d z ie d o k ie ro w a n ia K o ś cio łem lo k aln y m i n a d r z ę d n a in sty tu c ja w ś ró d s tr u k t u r d iecezjaln y ch , przy czy n ił się do re a liz a c ji d w ó c h ro d z a jó w d ó b r. Z je d n e j s tr o ny d o b ra n a tu ry te o lo g ic z n o -p a s to ra ln e j, a w ięc przy czy n ił się d o ro z w o ju w s p ó l n o ty a rc h id ie c e z ja ln e j p o p rz e z p o zy sk iw an ie d u ch o w n y ch , w ie rn y ch św ieckich i o só b k o n se k ro w a n y c h d la k o śc ie ln e g o z a d a n ia n a u c z a n ia i d la rz ą d z e n ia p rz e z b isk u p a K o ścio łem p a rty k u la rn y m , d la sp ro s to w a n ia b ieżący ch b łę d ó w d o k try n a l nych, d la w y ro b ie n ia a p o sto ls k ie g o d y n a m iz m u , ro z w o ju p o w o ła ń k a p ła ń s k ic h i w z ro s tu św iętości. Z e s tro n y z aś p ra w n o -o rg a n iz a c y jn e j, sy n o d m ia ł d o k o n a ć n o w eg o s p o jrz e n ia i o d n o w ie n ia s tr u k tu r o ra z in sty tu c ji a rch id ie c ez ja ln y ch w c e lu ich o w o c n iejsz eg o fu n k c jo n o w a n ia d la d o b ra d u s z p a ste rstw a 21.

3. Tło organizacyjne i chronologia najważniejszych wydarzeń synodalnych

P o p o d ję c iu decyzji z w o ła n ia IV S y n o d u A rc h id ie c e z ji W arszaw sk iej, K siąd z P ry m a s - z g o d n ie z n o rm a m i p ra w a - z a p ro p o n o w a ł te m a ty , k tó ry m i s y n o d m ia ł się z a ją ć o ra z stw orzył s tru k tu ry o rg a n iz ac y jn e p rz y g o to w u ją ce w łaściw e o b ra d y s y n o d a ln e 22. W zam y śle K s ię d z a P ry m a sa było, aby S y n o d był n a rz ę d z ie m p ra w i dłow ej id en ty fik ac ji m yśli i d u c h a S o b o ru W a ty k ań sk ie g o II, aby przy czy n ił się do

19 Zam knięcie Czwartego Synodu A rchidiecezji Warszawskiej i ogłoszenie uchwal, W ia dom ości A rchidiecezji W arszawskiej..., s. 591.

20 H om ilia w uroczystość Świętego Józefa podczas zam knięcia I V Synodu Archidiecezji

Warszawskiej, W iadom ości A rchidiecezji W arszawskiej..., s. 593.

21J. D udziak, Synod diecezjalny - organizacja i zadania..., s. 59-60. 22 Z ob. Tamże, s. 42.

(8)

lep s ze g o p o z n a n ia i w p ro w a d z e n ia w życie a rc h id ie c e z ji u sta w o d a w stw a K o ścio ła p o w s ze ch n e g o i p o s ta n o w ie ń I I S y n o d u P le n a rn e g o . D la te g o p rz e b ie g ie m p r a c sy n o d a ln y c h k ie ro w a ł o so b iście, u s ta n a w ia ją c je d n o c z e ś n ie sto so w n e n a rz ę d z ia , k t ó rym i się p o słu g iw ał.

N a sam y m p o c z ą tk u , d e k re te m z d n ia 19 m a rc a 1998 r., p o w o ła ł k o m is ję głó w n ą S y n o d u sk ła d a ją c a się z o só b fach o w y ch w z a k re s ie w ied zy te o lo g ic z n e j i d o św iad czeń p a sto ra ln y c h , ja k te ż b ieg ły c h w p ra w ie k a n o n ic zn y m i litu rg ii23. J e d n o c ze śn ie, te g o s a m eg o d n ia, m a ją c n a w zg lęd zie sp ra w n y i ow o cn y p rz e b ie g p r a c sy n o d a ln y c h , u s ta n o w ił z a s a d n ic z e s tru k tu ry i k o m is je S y n o d u o ra z m ia n o w a ł p r z e w o d n ic zą cy c h ty ch ż e k o m isji i czło n k ó w s e k r e ta r ia tu 24.

W c e lu n a to m ia s t u s p ra w n ie n ia p r a c i p o r z ą d k u o b r a d S y n o d u , ja k o u z u p e łn ie n ie n o rm z a w a rty ch w K o d e k sie P ra w a K a n o n ic z n e g o (k a n . 460-468) o ra z w I n 

stru kcji o p rzep ro w a d zen iu syn o d ó w d iec ezja ln ych, w y d an ej p rz e z dw ie k o n g re g ac je :

do S p raw B isk u p ó w i K o n g re g a c je E w a n g eliz a c ji N a ro d ó w z d n ia 19 m a rc a 1997 r.25, K siąd z P ry m a s w y d ał regulam in I V S y n o d u A rc h id ie ce zji W arszaw skiej, k tó ry w sze d ł w życie 11 s ie rp n ia 1998 r.26 Był o n n a d rz ę d n y m c zy n n ik iem p o r z ą d k u jący m d z ia ła ln o ść i p ra c e Synodu.

23 N a czele tej K om isji stan ął sam K siądz Prym as jak o arcybiskup warszaw ski, a n a stępnie: biskup M arian D uś - w ikariusz generalny, b iskup P io tr Jareck i - w ikariusz g e neralny, ks. Z dzisław K ról - w ikariusz biskupi, ks. E d w ard M a jer - w ikariusz biskupi, ks. Stanisław K ur - w ikariusz biskupi, ks. S tefan K ośnik - w ikariusz sądowy, ks. G rz e gorz K alw arczyk - k anclerz, ks. Ja n M iazek - c erem o n iarz Prym asa Polski, ks. Ryszard R u m ian ek - ekonom , ks. K rzysztof Paw lina - re k to r, ks. A ndrzej K ow alski - notariusz p ro iuridica, ks. Jan u sz B odzon - asystent A kcji K atolickiej, ks. K azim ierz K alinow ski - d ziekan i proboszcz, ks. W ładysław N ow icki - dziekan i proboszcz, ks. Z ygm unt M alac- ki - duszpasterz akadem icki, fes. A ndrzej G a łk a - re k to r kościoła św. M arcina. K om isja

G łów na Czwartego Synodu A rchidiecezji Warszawskiej, W iadom ości A rchidiecezji W ar

szawskiej..., s. 441.

24 Przew odniczącym w op arciu o kan. 462 § 2 K P K m ianow ał K ardynał Jó z e f G lem p sam siebie, jak o arcybiskupa w arszaw skiego. U stanow ił se k reta ria t synodu, któ reg o przew odniczącym zo stał biskup M arian Duś. N astęp n ie pow ołał jed en aście kom isji sy nodalnych: duchow ieństw a, świeckich, osób życia konsekrow anego, zad ań nauczyciel skich K ościoła, charytatyw ną, k u ltu B ożego, stru k tu r archidiecezji, ekum eniczną, m iej sca i czasów świętych, d ó b r doczesnych K ościoła, specjalnych zag ad n ień d u sz p a ster skich. Struktura i K om isje Czwartego Synodu Archidiecezji Warszawskiej, W iadom ości A rchidiecezji W arszawskiej..., s. 442-443.

25 Z ob. T. R o zk ru t, N o w a instm kcja o synodach diecezjalnych, Praw o K anoniczne 42 (1999) n r 1-2, s. 145-156.

26 Regulam in te n z ostał podzielony na: 1. E ta p przygotow awczy synodu; 2. E ta p sesji synodalnych; 3. E ta p pow staw ania d o k u m en tu końcow ego; 4. S tru k tu rę d o k u m en tu r o boczego i d o k u m en tu końcow ego; 5. P ostanow ienia ogólne; 6. P ostanow ienia k o ń c o we. Regulam in I V Synodu A rchidiecezji Warszawskiej, W iadom ości A rchidiecezji W ar szawskiej..., s. 449-455.

(9)

Z p o le c e n ia P ry m a sa P o lsk i w o k re sie k w ie tn ia - c zerw ca 1998 r. w A rc h id ie c e zji W arszaw skiej od b y ły się w y b o ry d e k a n a ln e u c z e stn ik ó w s y n o d u s p o ś ró d d u c h o w ień stw a. J e d n o c z e ś n ie K a rd y n a ł P ry m a s m ia n o w a ł p o z o s ta ły c h u c z e stn ik ó w sy n o d u . W su m ie liczb a u c z e stn ik ó w s y n o d u w y n io sła 152 osoby: 119 d u ch o w n y ch , w tym 3 b isk u p ó w , 4 z ak o n n ik ó w , 6 z a k o n n ic , 23 w ie rn y ch św ieck ich 27.

6 w rz e ś n ia 1998 r. m ia ła m ie jsc e u ro c z y sta sesja S y n o d u , n a k tó re j K sią d z P ry m a s w ręczy ł n o m in a c je u c z e s tn ik o m S y n o d u ; z o sta ły ró w n ie ż p o w o ła n e p o d k o m i sje i z a tw ie rd z o n o ro z d z ie le n ie p o szc ze g ó ln y c h u c z e stn ik ó w S y n o d u d o p o s z c z e gó ln y ch k o m isji i p o d k o m is ji, ja k t e ż z a p rz y sięż o n o czło n k ó w I V S y n o d u 28.

O d p a ź d z ie rn ik a 1998 r. do m a ja 1999 r. trw a ły p ra c e w k o m is ja c h i p o d k o m i sjach. U s ta lo n o w s tę p n e w e rsje te m a tó w p r a c k o m isji, p o w o ła n o e k s p e rtó w k o m i sji sy n o d a ln y ch i u s ta lo n o te m a ty p ra c , co K siąd z P ry m a s ja k o A rc y b isk u p W a r szaw ski z atw ierd z ił. N a s tę p n ie , p rz y w s p ó łu d z ia le K s ię d z a P ry m a sa , p o w o ła n o w e w n ą trz k a żd e j k o m isji b ą d ź p o d k o m is ji g ru p y ro b o c z e j w c e lu o p ra c o w a n ia p ie rw szej w e rsji d o k u m e n tu k o ń c o w e g o S y n o d u . P ra c e p o sz c ze g ó ln y c h g ru p ro b o czy ch n a d o p ra c o w a n ie m w s tę p n e j w e rsji d o k u m e n tu k o ń c o w e g o i k o n s u lta c je tych o p ra c o w a ń w e w n ą trz k o m isji trw a ły o d w rz e ś n ia 1999 r. d o lu te g o 2000 r.29

22 m a rc a 2000 r. o b ra d o w a ła p o d p rz ew o d n ic tw em K sięd za P ry m asa k o m isja g łó w n a Synodu. Z atw ie rd z o n o n a n iej w s tę p n e w ersje p ro je k tó w d o k u m e n tó w p rz y g o to w an y ch p rz ez g ru p y ro b o c ze . P o czy n io n o w eryfikację z a k re s u tem a ty c zn e g o p ro je k tó w d o k u m e n tó w o ra z o d e sła n o je d o dalszych p ra c w g ru p a c h ro b o czy ch 20. O d k w ietn ia do g ru d n ia 2000 r. trw ały dalsze p ra c e w k o m isjach n a d p ro je k te m d o k u m e n tu k o ń co w eg o , k tó re g o tre ś ć u z g a d n ia n o z n o rm a m i I I S y n o d u P le n a rn e g o 21.

Z a tw ie rd z e n ie p ro je k tó w d o k u m e n tó w p rzy g o to w an y ch p rz e z g ru p y ro b o c ze m ia ło m iejsce n a p o s ie d z e n ie k o m isji głów nej S y n o d u 24 stycznia 2001 r. P ro je k ty te , z g o d n ie z u w a g am i s e k r e ta r ia tu S yn o d u , s k ie ro w an o d o dalszych p ra c i p o p r a w e k w k o m isja c h , w c elu n a d a n ia tym o p ra c o w a n io m fo rm y d o k u m e n tó w o c h a ra k te rz e n o rm aty w n y m . P ra c e w k o m is ja c h trw a ły do p o ło w y p a ź d z ie rn ik a 2001 r. 28 p a ź d z ie rn ik a te g o ż k o m is ja g łó w n a S y n o d u p rz y ję ła p ro je k ty s ta tu tó w sy n o d aln y ch o p ra co w a n y c h w k o m isja c h . S k ie ro w ała je d o dalszych p r a c w s e k re ta ria c ie S y n o d u, celem u tw o rz e n ia je d n o lite g o d o k u m e n tu - p r o je k tu s ta tu tó w sy n o d aln y ch 22.

27 Wykaz członków IV Synodu Archidiecezji Warszawskiej, W iadom ości A rchidiecezji

W arszawskiej..., s. 444-448.

28 Chronologia najważniejszych wydarzeń IV Synodu, W iadom ości A rchidiecezji W ar

szawskiej..., s. 439. 29 Tamże. 20 Tamże. 21 Tamże.

(10)

30 m a rc a 2002 r. p o d p rz e w o d n ic tw e m K s ię d z a P ry m a sa o d b y ło się k o le jn e p o s ie d z e n ie k o m isji g łów nej S y n o d u , n a k tó ry m p rz y ję to d o d alszych o p ra c o w a ń p r o je k t s ta tu tó w I V S y n o d u o p ra c o w a n e g o p rz e z s e k r e ta r ia t S y n o d u . W m ie sią c a c h o d k w ie tn ia d o czerw ca te g o s a m eg o ro k u , p rz y in ten sy w n y m u d z ia le K się d z a P ry m as a, m ia ły m ie jsc e k o le jn e p o s ie d z e n ia k o m is ji g łów nej S y n o d u . N a jp ie rw o c e n io n o p r o je k t s ta tu tó w o p ra c o w a n y p rz e z s e k re ta ria t, p o d ję to d y skusję i z g ło s zo n o p o p ra w k i, n a d k tó ry m i p rz e p ro w a d z o n o g ło so w a n ia . C e le m u w z g lęd n ien ia zg ło szo n y ch p o p ra w e k i u w ag o d e s ła n o p ro je k t s ta tu tó w do s e k r e ta r ia tu S y n o d u 33. W m ie s ią c a c h w r z e s ie ń - g r u d z ie ń 20 0 2 r. m ia ły m ie js c e k o n s u lta c je p o sz c z e g ó ln y c h czę śc i p r o j e k t u s ta tu tó w s y n o d a ln y c h w e w ła śc iw y ch k o m is ja c h . P o czym p o d ję ła o b ra d y k o m is ja g łó w n a S y n o d u . P rz e p ro w a d z iła o n a g ło s o w a n ia n a d p o p r a w k a m i z g ło s z o n y m i w p o s z c z e g ó ln y c h k o m is ja c h i o d e s ła ła p r o j e k t s ta tu tó w d o s e k r e t a r ia t u S y n o d u c e le m u w z g lę d n ie n ia u w a g z g ło s z o n y c h p r z e z k o m is ję g łó w n ą 34.

W sty czn iu 2003 r. p r z e k a z a n o Je g o E m in e n c ji K a rd y n a ło w i Jó z e fo w i G le m p o w i, A rcy b isk u p o w i W a rszaw sk iem u , p ro je k t s ta tu tó w I V S y n o d u c e le m k o n s u lta cji. Po p rz e p ro w a d z o n y c h k o n su lta c ja c h , K sią d z P ry m a s w yznaczył u ro c z y stą sesję s y n o d a ln ą n a 1 m a rc a 2003 r. N a tej sesji p rz y ję to w g ło so w a n iu p r o je k t S ta tu tó w I V S y n o d u A rc h id ie c e z ji W arszaw sk iej i p rz e k a z a n o je A rc y b isk u p o w i W arszaw s k ie m u z p ro ś b ą o ic h p ro m u lg o w a n ie . 19 m a rc a te g o ż r o k u m ia ło m ie jsc e z a m k n ię c ie o b r a d S y n o d u i p ro m u lg o w a n ie s ta tu tó w sy n o d a ln y ch z m o c ą o b o w ią z u ją c a o d u ro c zy sto ści N a r o d z e n ia św. J a n a C h rz cicie la , tj. o d 24 czerw ca 2003 r.35

4. Statuty synodalne

S ta tu ty sy n o d a ln e I V S y n o d u W arsz aw sk ieg o są u w ie ń c z e n ie m inicjatyw y u s ta w o d aw czej K s ię d z a P ry m a sa p ro g ra m u ją c e j i z w o łu jącej S ynod, k tó re j - ja k sam p o w ie d z ia ł - p rz y św ie c a ła tro s k a o tw a rc ia K o ś c io ła W arszaw sk ieg o ku perspekty wie większej jedności i większej pew ności w działaniu, w posługiwaniu, w tym wszyst kim co jest sprawowaniem sakramentów i głoszeniem słowa Bożego36. J a k o a u to r Sy n o d u i u sta w o d a w ca , z a d b a ł K sią d z P ry m as, aby u ch w ały sy n o d a ln e m ia ły w w ię k szości c h a r a k te r i fo rm ę ściśle o b o w ią z u jąc y c h n o rm , a n ie fak u ltaty w n y c h z a le c eń . J e d n o c z e ś n ie o d z w ie rc ie d la ją g łęb o k ie w k ro c z e n ie w s tru k tu ry k o śc ieln e w c e lu ich o d ro d z e n ia i d o sto so w a n ia d o w sp ó łc z e sn y c h w ym o g ó w życia i d u s z p a s te rstw a A rc h id ie c e z ji W arszaw skiej.

33 Tamże, s. 440. 34 Tamże. 35 Tamże.

36 Homilia w uroczystość św. Józefa podczas zamknięcia IV Synodu Archidiecezji War

(11)

Tekst u ch w ał sy n o d u - p t. I V S yn o d A rchidiecezji W arszawskiej - zo stał sta ran n ie w ydany w n u m erz e 5 z 2003 r. (s. 437-644) „W iad o m o ści A rch id iecezjaln y ch W ar szaw skich” . Ten liczący p o n a d 200 stro n z b ió r sk ła d a się z chronologii najważniejszych

wydarzeń I V Synodu (s. 439-440), dekretu ustanawiającego K om isję G łów ną (s. 441), dekretu ustanawiającego i określającego strukturę S ynodu i ko m isje (s. 442-443 ), wykazu czło n kó w Synodu (s. 444-448), regulam inu Synodu (s. 449-455), statutów synodalnych,

k tó re o tw iera p re z e n ta c ja Kościoła Warszawskiego i jego synodów - a u to rstw a ks. A n  drzeja G a łk i (s. 456-460), a n a stę p n ie tre ś ć sam ych sta tu tó w p o d zielo n y ch n a dw a działy: pierw szy p re ze n tu ją cy 507 s ta tu tó w (s. 461-543 ), d rugi zaw ierający 14 a n ek só w ob ejm u jący ch c ało k ształt isto tn y ch sp raw od n o szący ch się do życia A rch id iecez ji37. N a stę p n ie zam ieszczo n o dekret zam ykający obrady Synodu (s. 591-592) o ra z hom ilię

K siędza Prym asa p o d c za s zam kn ięcia I V Synodu (s. 593-596. N a k o ń c u u m ieszczony

zo stał d o d a tek , k tó ry zaw iera: Statuty R a d y K apłańskiej i K olegium K onsultorów A rc h i

diecezji W arszawskiej (s. 599-606), Statuty K apituły M etropolitalnej W arszawskiej

(s. 606-612 ), Statuty K apituły Świętej O patrzności B ożej p rzy kolegiacie św. A n n y w W ila

now ie (s. 612-615), Regulam in R a d y D uszpasterskiej w A rchidiecezji W arszawskiej

(s. 616-618), R egidam in dla organistów A rchidiecezji W arszawskiej (s. 619-623), w zó r

u m o w y dotyczącej współpracy za k o n n ic z duszpasterzem pa ra fia ln ym lub inną instytucją kościelną (s. 624-627), ram ow y w z ó r u m o w y o p ra c ę (s. 627-628), w ykaz przypadków, w których wym agana jest dyspensa lub zezw olenie n a zawarcie m ałżeństw a (s. 629-631 ).

Z b ió r zam y k a w ykaz źródeł, d o k u m e n tó w i innych p o zycji wykorzystanych p rzy opraco

w aniu S tatutów I V Synodu A rchidiecezji W arszawskiej (s. 632-633) spis treści (s. 635)

o ra z d o k u m e n ta c ja fo to g raficzn a (s. 637-644).

O b s z e rn e s ta tu ty sy n o d a ln e z o sta ły u s y s te m a ty z o w a n e w e d łu g je d e n a s tu c z ę ści, p o d z ie lo n y c h n a ro z d z ia ły i ty tu ły . W ła śc iw e dy sp o zy cje p o sz c z e g ó ln y c h c z ę ści z o sta ły p o p r z e d z o n e zw ięzłym i w p ro w a d z e n ia m i te o lo g ic z n o -p ra w n y m i. P o sz c ze g ó ln e części (11) z o sta ły k o le jn o z a ty tu ło w a n e : O rganizacja i instytucje A r 

ch id iecezji W arszaw skiej (s ta tu ty 1-23, s. 46 1 -4 6 6 ); P osługa i życie k a p ła n ó w A r c h i d iecezji W arszaw skiej (s ta tu ty 24-100, s. 46 6 -4 8 0 ); In sty tu ty życia k o n sekro w a n eg o i stow arzyszenia życia aposto lskieg o (s ta tu ty 101-138, s. 480 -4 8 7 ); K a tec h iza cja

37 D ział II - aneksy zaw iera następ u jące aneksy: 1. R egulam in K urii M etropolitalnej W arszawskiej (s. 544-549); 2. Instrukcja dla Sądu D elegow anego; 3. U trzym anie k a p ła nów; 4. O testam en tac h ; 5. P ro to k ó ł zdaw czo-odbiorczy p rzek azan iu parafii; 6. S tatu t Parafialnej R ady D uszpasterskiej; 7. S tatu t Parafialnej R ady E konom icznej; 8. In stru k cja o prow adzeniu k an celarii i archiw um parafialnego; 9. Przepisy praw ne dotyczące katechizacji; 10. S tatu t K siędza P re fek ta - rezy d en ta w parafii; 11. W zó r fo rm u larza r ę kojm i przyjm ow anych od rodziców i chrzestnych, w przypadku chrztu dzieci ze związ ków n iesakram entalnych; 12. Nowy p ro to k ó ł kanonicznego b a d an ia narzeczonych; 13 S tatu t C aritas A rchidiecezji W arszawskiej; 14. S ta tu t Stow arzyszenia M iłosierdzia św. W incentego a Paulo. Aneksy, W iadom ości A rchidiecezjalne W arszawskie..., s. 544-590.

(12)

i szkolnictwo katolickie (s ta tu ty 139-187, s. 48 7 -4 9 4 ); Przepowiadanie słowa Bożego

(s ta tu ty 188-203, s. 49 4 -4 9 7 ); Kult Boży (s ta tu ty 204-374, s. 49 7 -5 2 1 ); D ziałalność charytatywna (s ta tu ty 375-400, s. 52 1 -5 2 5 ); Szczególne zadania w duszpasterstwie

(s ta tu ty 401-453, s. 52 6 -5 3 3 ); Ekumenizm (s ta tu ty 454-471, s. 53 3 -5 3 7 ); Dobra do czesne Kościoła (s ta tu ty 472-495, s. 537 -5 4 1 ); Środki społecznego przekazu w służ bie Kościoła ( s ta tu ty 496-507, s. 5 4 1 -5 4 3 )38.

C zęść p ierw sza s ta tu tó w tra k tu ją c a o organizacji i instytucjach Archidiecezji Warszawskiej o b e jm u je dw a ro z d zia ły (s ta tu ty 1-23). W pierw szy m o m ó w io n o o r g a n izację te r y to r ia ln ą (p a ra fie , e re k c ja p a ra fii i d e k a n a ty ), w d ru g im n a to m ia s t, p o d z ie lo n y m n a 5 ty tu łó w , u m ie sz c z o n o n o rm y p ra w n e o d n o sz ą c e się d o insty tu cji A rc h id ie c e z ji, w ś ró d k tó ry c h w y m ien io n o : R a d ę K a p ła ń s k ą i K o le g iu m K o n s u lto rów , K ap itu ły : M e tro p o lita ln ą i K o le g ia ck ie , K u rię M e tr o p o lita ln a W arszaw ską, S zk o ln ictw o k a to lic k ie i S ą d M e tro p o lita ln y W arszaw ski. T reść s ta tu tó w je s t z w ię z ła i m ery to ry cz n ie u b o g a c a cz y teln ik a k o n k re tn y m i in fo rm a c ja m i, szczeg ó ln ie o k o m p e te n c ja c h ró ż n y ch in sty tu c ji fu n k c jo n u jąc y c h w A rc h id ie c e z ji39. D o w ia d u jem y się m . in., że p o z a w y d ziałam i, p rz y K u rii istn ie ją: In s ty tu t A rc h id ie c e z ja ln y Ś ro d k ó w P rz e k a z u , F u n d a c ja B u d o w y Św iątyni O p a trz n o ś c i B o żej - w o tu m N a r o du, R a d a P ro m o c y jn a B u d o w y Ś w iątyni O p a trz n o ś c i B o żej, P ry m a so w sk a R a d a B u d o w y K o ścio łó w , R a d a Z rz e s z e ń K ato lic k ic h , C e n tru m D u s z p a s te rs tw a A rc h i diecezji W arszaw skiej i C e n tru m K a te c h e ty c z n e A rc h id ie c e z ji W arszaw sk iej. O ry g in a ln ą s u g e stią z g ro m a d z e n ia sy n o d a ln e g o je s t tre ś ć s ta tu tu 22 § 4 w zyw ająca, aby k a p ła n i p ra c u ją c y w d u sz p a ste rstw ie p o s z e rz a li w ie d zę z d o b y ta w S e m in a riu m D u c h o w n y m o s a k ra m e n c ie m a łż e ń s tw a i o p ro c e s ie o n iew a ż n o ść m a łż e ń s tw a 40.

Posługa i życie kapłanów Archidiecezji Warszawskiej (s ta tu ty 24-100) to tr e ś ć c z ę ści d ru g iej s ta tu tó w . S ta tu ty te zo stały u ję te w ro z d ziały z a ty tu ło w a n e : misja kapła na, wskazania prawno-organizacyjne w o d n ie s ie n iu do: d u ch o w n y ch , p a ra fii, p r o b o szczó w i w ik ariu szy , d e k a n a tó w , d z ie k a n ó w i w ic e d z ie k a n ó w , r e k to ró w k o ś c io łó w i k a p e la n ó w , k a p ła n ó w re z y d e n tó w , k a p ła n ó w c h o ry ch i n a e m e ry tu rz e , k a p ła n ó w n a m is ja c h i p rz eb y w a jąc y ch p o z a A rc h id ie c e z ją . Z n a jd u je m y t u ta j w iele in te re su jąc y ch p rz e p isó w z re d a g o w a n y c h w d u c h u S o b o ru W aty k ań sk ie g o I I i d o k u m e n tó w J a n a P a w ła I I i Stolicy A p o s to lsk ie j, o d n o sz ą cy c h się do p ra w i o b o w ią z k ó w k a p ła ń s k ic h w y n ik ający c h z ró ż n y ch u rz ę d ó w i fu n k cji, to ż s a m o śc i i p o słu g i k a p ła ń sk ie j o ra z o s to s u n k u k a p ła n a do w ła sn e g o b is k u p a 41. C ie k a w a je s t dysp o zy

38 Z ob. I V Synod A rchidiecezji Warszawskiej, W iadom ości A rchidiecezjalne W arszaw  skie..., s. 461-543.

39 Statuty 1-23, W iadom ości A rchidiecezjalne W arszawskie..., s. 461-466. 40 S tatu t 22 § 4, Tamże, s. 466.

(13)

cja s ta tu tu 91, k tó ry z a c h ę c a k a p ła n ó w rezy d e n tó w , aby w m ia rę m o żliw o ści p o m a gali w p ra c y d u sz p a ste rsk ie j w p a ra fii, o ile ta k ie z ajęc ia n ie k o lid u ją z ich p o d s ta w ow a p ra c ą . J e d n a k ta k ą p o m o c w in n a re g u lo w a ć p is e m n a u m o w a z p ro b o sz c z e m z a tw ie rd z o n a p rz e z k u r ię 42.

W części trze cie j u sta w o d a w c a sy n o d aln y re g u lu je k w e stię o b e c n o ś c i i p o słu g i in sty tu tó w życia k o n s e k ro w a n e g o i sto w a rzy sze ń życia a p o sto ls k ie g o w A r c h id ie cezji (s ta tu ty 101-138). Z n a jd u je m y tu ta j p rz ep isy o g ó ln e, p rz ep isy o d n o s z ą c e się do in sty tu tó w z a k o n n y c h m ę s k ic h i ż e ń sk ic h , d o in sty tu tó w św ieckich o ra z ro z d z ia ł n a te m a t tro s k i o p o w o ła n ia d o życia k o n se k ro w a n e g o . U s ta w o d a w c a z w rac a tu ta j sz c ze g ó ln ą u w a g ę n a w łaściw e re la c je ty ch in sty tu tó w z A rc h id ie c e z ją , w k tó re j fu n k c jo n u ją . O so b y z a k o n n e w zyw a się do w sp ó łp ra c y w z a d a n ia c h d u sz p a s te rs k o - -a p o sto ls k ic h ; d o d u sz p a ste rz y S y n o d a p e lu je o u d z ie la n ie p o m o c y ż eń s k im w s p ó l n o to m z ak o n n y m o ra z n ie in g e ro w a n ie w sp raw y d o ty czące z a rz ą d u d o m u i w e w n ę trz n e j k a rn o ś c i z a k o n n e j s ió s tr lu b b ra ci. S z e ro k ie p o tra k to w a n ie p ro b le m a ty k i in sty tu tó w życia k o n s e k ro w a n e g o p rz e z S y n o d W arszaw sk i z as łu g u je n a d u że u z n a n ie , n ie zaw sze b o w iem ta d o n io s ła d z ie d z in a życia k o ś c ieln e g o z n a jd u je w ła ściwy sw ój w y m iar w u c h w a ła c h sy n o d ó w 43.

C zęść c zw a rta z a ty tu ło w a n a Katechizacja i szkolnictwo katolickie (sta tu ty 139- 187) o b e jm u je cztery p o d sta w o w e z ag a d n ie n ia : o g ó ln e z asa d y k a te c h iz a c ji i w y c h o w an ia ; fo rm a c ję k a te c h e ty c z n ą ; z a d a n ia , z asię g i o rg a n iz a c ję k a te c h e ty c z n ą ; szk o ln ictw o k a to lic k ie ; k a te c h iz a c ję d o ro sły c h . S y n o d stw ie rd za , że na terenie A r chidiecezji za sprawy katechizacji i wychowania katolickiego odpowiada Arcybiskup. Wykonuje on swoje zadanie w dużej mierze przy p o m o cy katechetów i nauczycieli, a także szkół katolickich oraz innych w tym celu powołanych instytucji, których pracę koordynuje i wspiera W ydział Katolickiej N auki Katolickiej, współpracujący z Wy działem Katechetycznym Konferencji Episkopatu Polski44. A rc y b isk u p u s ta n a w ia w i z y ta to ró w a rch id ie c e z ja ln y c h i d e k an a ln y c h , k tó rz y m a ją o b o w ią z e k o d b y w ać sys te m a ty c z n e w izy tacje k a te c h e ty c z n e . W izy tacje te m o g ą p rz e p ro w a d z a ć ró w n ież w izy tato rzy szk o ln i, d y re k c ja szkoły, a w a sp e k cie m ery to ry cz n y m ta k ż e p ro b o s z czow ie. S y n o d u ś w ia d a m ia ro d z ic o m ich p ie rw s z o rz ę d n e o b o w ią zk i w ychow aw cze i k a te c h e ty c z n e w z g lęd e m dzieci, w zyw a p ro b o sz c z ó w i n au czy cieli relig ii d o o d p o w ie d zialn e g o p e łn ie n ia sw ego u rz ę d u . N a p ro b o sz c z ó w n a k ła d a o b o w ią z e k o t o c ze n ia k a te c h e tó w o p ie k ą , u k a z y w a n ia p o trz e b y i z n a c z e n ia ich p ra cy , o d p o w ie d z ialn o ści z a re a liz a c ję p r o g r a m u i w łaściw y w y m iar g o d z in w sz k o łac h i p la c ó w k a c h o św iatow o-w ychow aw czych n a sw oim te r e n ie . W z a k re sie o rg a n iz a c ji k a te

42 S tatu t 91, Tamże, s. 478.

43 Statuty 101-138, Tamże, s. 480-487. 44 S tatu t 139, Tamże, s. 488.

(14)

ch izacji z w rac a się n a s tę p n ie u w ag ę n a w łaściw e z a tru d n ie n ie k a te c h e tó w , ro lę m i sji do n a u c z a n ia , staw ia się k o n k r e tn e w y m a g an ia w szystkim k a te c h e to m , z a c h ę c a do ro z w ija n ia ró ż n y ch fo rm k a te c h e z y (dzieci, m ło d zieży , g ru p sp e c ja ln y c h , n ie p e łn o s p ra w n y c h , d o ro sły c h ), z w rac a się u w a g ę n a z n a c z e n ie sta łe j fo rm ac ji k a te c h e tó w i p o g łę b ia n ia sw ojej w ied zy k a te c h e ty c z n e j. W s ta tu ta c h u d e r z a tro s k a p ra w o d aw cy sy n o d a ln e g o o o w o c n o ść i s k u te c z n o ść akcji k a te ch iz ac y jn e j. W c z y tu ją c się w tre ś ć p o szc ze g ó ln y c h s ta tu tó w sy n o d a ln y ch d o s trz e g a się o g ro m n a tro s k ę p ra w o d aw cy o to , by słow o B o że g ło sz o n e w fo rm ie k a te c h e z y m o g ło sy ste m aty c z n ie d o c ie ra ć d o sz e ro k ie g o k rę g u o d b io rcó w . U d e r z a p rz y tym o ry g in aln o ść d u sz p a s te rs k a w ie lu dyspozycji, k tó r e z d a ją się d o b rz e o d p o w ia d a ć w y m o g o m w s p ó ł czesn o ści. Z w ra c a się w n ich u w a g ę z a ró w n o n a sp raw y najw yższej w agi, ja k i n a k w e stie n a tu ry f o rm a ln e j45.

Przepowiadanie słowa Bożego ( s ta tu ty 188-203) to tr e ś ć części p ią te j s ta tu tó w s y n o d a ln y ch . W 16 s ta tu ta c h p ra w o d a w c a w s p o s ó b b a rd z o zw ięzły p rz e d s ta w ił z a s a d y o g ó ln e p rz e p o w ia d a n ia , z w ra c a ją c u w a g ę n a ź r ó d ła p rz e p o w ia d a n ia , u p ra w n io n y c h d o p rz e p o w ia d a n ia , s ta r a n n o ś ć w sp ra w o w a n iu p o s łu g i p r z e p o w ia d a n ia i sto s o w a n ie się d o w s k a z a ń K o n fe re n c ji E p is k o p a tu P o lsk ie g o i A rc y b is k u p a . W ś r ó d ro d z a jó w p r z e p o w ia d a n ia K s ią d z P ry m a s ja k o u sta w o d a w c a sy n o d a ln y e k s p o n u je h o m ilię ja k o f o rm ę p o d s ta w o w ą s ta n o w ią c ą in te g r a ln a c zę ść litu rg ii M szy św ię tej. Z a le c a g ło s z e n ie h o m ilii p rz y sp ra w o w a n iu s a k r a m e n tó w św ięty ch i s a k ra m e n ta lió w . N a z a u w a ż e n ie z a s łu g u je s ta tu t u św ia d a m ia ją c y d u s z p a s te rz o m ro lę h o m ilii g ło sz o n e j p o d c z a s o b rz ę d ó w p o g rz e b o w y c h . S y n o d z a le c a g ło s z e n ie h o m ilii, które budziłyby wiarę i nadzieję, niosły pociechę, porusza ły sum ienie i skłaniały do refleksji eschatologicznych“ . In n y m i ro d z a ja m i p r z e p o w ia d a n ia , n a k tó r e z w ra c a u w a g ę p ra w o d a w c a s y n o d a ln y są m is je i re k o le k c je p a r a f ia ln e . Z w ra c a ją c się d o g ło sz ąc y ch sło w o B o ż e, S y n o d p rz y p o m in a , że ich p r z e p o w ia d a n ia p o w in n o być d o s to s o w a n e d o d a n e g o ś ro d o w is k a , co w y m ag a o d k a z n o d z ie i z n a jo m o ś c i w a ru n k ó w życia i p r o b le m ó w n u rtu ją c y c h słu ch aczy . I n te r e s u ją c y je s t s ta tu t 203, w k tó ry m p ra w o d a w c a sy n o d a ln y , m a ją c ś w ia d o m o ść , iż z n a c z n a c zę ść c z ło n k ó w K o ś c io ła w a rsz a w sk ie g o n ie żyje z g o d n ie z z a s a d a m i w ia ry K o ś c io ła k a to lic k ie g o , m ó w i o n o w e j e w an g e liz a cji. S y n o d w zyw a sw o ich w ie rn y c h d o ak ty w n eg o p o d ję c ia d z ie ła n o w ej e w a n g e liz a c ji i p rz y p o m in a o b o w ią z k i k a ż d e g o w ie rn e g o , a m ia n o w ic ie : sło w e m i p rz y k ła d e m życia d a w ać ś w ia d e ctw o o C h ry s tu s ie , p r z e d e w szy stk im w sw ojej ro d z in ie i w śro d o w is k u p rz e b y w a n ia ; ro z w ija n ie w ie d zy re lig ijn e j i tro s z c z e n ie się o św ię to ść w ła sn e g o życia; p o g łę b ia n ie z n a jo m o ś c i n o w y c h z ja w isk w o b e c n y m św iecie, tz n . p r z e m ia n

(15)

w ś w ia d o m o śc i c z ło w ie k a i k u ltu ro w y c h u w a ru n k o w a n ia c h życia lu d z k ie g o w z m ie n ia ją c y c h się u s tr o ja c h 47.

B a rd z o o b s z e rn a c zęść s z ó sta S y n o d u tr a k tu je o K u lcie B o ży m (s ta tu ty 204- 37 4 ). W d z ie się c iu ro z d z ia ła c h u sta w o d a w c a sy n o d a ln y w zw ięzły ch d y sp o zy cja ch re g u lu je p o s łu g ę u św ię c a n ia . Z n a jd u je m y w p o sz c z e g ó ln y c h ro z d z ia ła c h n a jp ie rw z a s a d y o g ó ln e , a n a s tę p n ie dy sp o zy cje o d n o s z ą c e się do: słu ż b y litu rg ic z n e j, k o śc io ła i je g o w y p o s a ż e n ia , s a k ra m e n tó w św iętych, s a k ra m e n ta lió w , r o k u litu rg ic z n e g o , litu rg ii g o d z in i n a b o ż e ń s tw o ra z m ie jsc św iętych. W z a s a d a c h o g ó ln y ch , p o w o łu ją c się n a n a u c z a n ie S o b o ru W aty k ań s k ie g o II, n o rm y k o d e k s o w e i p r z e p i sy litu rg ic z n e , p o d a n o o g ó ln e n o rm y o d n o s z ą c e się d o z a d a n ia u św ię c a n ia ja k ie w y p e łn ia K o śció ł, k tó r e s ta n o w ią w p ro w a d z e n ie w re g u lo w a n ą te m a ty k ę . C e n n y je s t ro z d z ia ł d ru g i i trz e c i p rz y p o m in a ją c y o ro li i z n a c z e n iu słu żb y litu rg icz n e j, ja k i w y p o s a ż e n iu k a ż d e j św ią ty n i k a to lic k ie j. D z ie d z in a s a k ra m e n tó w o ra z s a k r a m e n ta lió w p o s ia d a r e d a k c ję o d p o w ia d a ją c ą z a ró w n o p o w s ze ch n y m n o rm o m p ra w n y m i litu rg icz n y m , ja k i tra d y c ji a rc h id ie c e z ja ln e j. Z n a jd u je m y tu ta j c ie k a w ą dyspozycję o d n o s z ą c a się d o c h rz tu d z ie ci z e zw iąz k ó w n ie s a k ra m e n ta ln y c h . O tó ż s ta tu t 246 stw ie rd z a , że d zieci z ta k ic h z w iąz k ó w c h rzc i się w p a ra fii m ie jsc a z a m ie s z k a n ia m a tk i, a p r z e d c h rz te m n a le ż y p rz e p ro w a d z ić ro z m o w ę z ro d z ic a m i o ra z k a n d y d a ta m i n a c h rz e stn y c h , c elem stw ie rd z e n ia , czy d z ie ck o b ę d z ie w y c h o w y w an e w w ie rz e k a to lic k ie j. G d y istn ie je u z a s a d n io n a n a d z ie ja ta k ie g o w y c h o w a n ia , p ro b o s z c z w y ra ża z g o d ę n a c h rz e s t, p rz y jm u ją c o d ro d z ic ó w i c h rz e stn y c h rę k o jm ię n a p iśm ie . W w y p a d k u ro d z ic ó w le k c ew aż ąc y c h w ła sn y u d z ia ł w s a k r a m e n ta c h św iętych, c h rz e s t - w e d łu g dyspozycji S y n o d u - n a le ż y o d ło ż y ć 48. U w a g ę p rz y ciąg a ją ró w n ie ż s ta tu ty p o ś w ię c o n e s a k ra m e n to w i p o k u ty i p o je d n a n ia , E u ch ary stii, a ta k ż e m a łż e ń s tw u , g d zie sz c ze g ó ln ą u w a g ę z w ró c o n o n a p rz y g o to w a n ie do z a w a rc ia m a łż e ń s tw a (re k o le k c je n a rz e c z o n y c h , d n i s k u p ie n ia , „g o d zin y m o d litw ” ). Z w ra c a ta k ż e u w a g ę dy sp o zy cja sy n o d a ln a o d n o ś n ie o d m ó w ie n ia lu b o g ra n ic z e n ia p o g r z e b u c h rz e śc ija ń sk ie g o . R o z d z ia ł o r o k u litu rg icz n y m , p rz y w o łu ją c p rz e p isy k o d e k so w e , z a w ie ra z k o le i n o rm y w zyw ające d o św ię to w a n ia n ie d zieli i d n i św iąteczn y ch , p rz y g o to w y w an ia litu rg ii n ie d z ie ln e j, u rz ą d z a n ia n a b o ż e ń s tw o k re so w y c h . R o z d z ia ł tra k tu ją c y o m ie js c a c h św ięty ch z w ra c a u w a g ę n a s a n k tu a r ia , k o śc io ły i k a p lic e , ich ro lę i z n a c z e n ia d la k u ltu , w y stró j, p rz y p o m in a o o b o w ią z k a c h z a rz ą d c ó w c m e n ta rz y . W tro s c e o p ię k n o św iąty ń S y n o d a p e lu je o w łaściw e ich u trz y m a n ie i o d p o w ie d n ie , z g o d n ie z w y m o g a m i litu rg ii i sz tu k i s a k ra ln e j, w y p o s a ż e n ie 49.

(16)

P o sła n n ictw u c h ary taty w n e m u S ynod p o św ięcił część sió d m ą sw oich sta tu tó w z a ty tu ło w a n ą Działalność charytatywna (sta tu ty 3 75-400). Ta część sta tu tó w stan o w i z e sp ó ł zw artych dyspozycji reg u lu jący ch w ym ien io n y s e k to r d u sz p a sterstw a . C zyni to w trz e c h ro zd ziałach : re aliz a cja z a d a ń charytatyw nych; o rg a n iz o w a n ie p o m o cy p o trzeb u jący m w p arafii; chorzy, sędziw i i n ie p e łn o sp ra w n i w e w sp ó ln o cie kościeln ej. S ynod zw raca tu ta j u w a g ę n a p o trz e b ę w y chow ania w iern y ch do w sp ó łczu cia, do u d z ie la n ia p o trze b u ją c y m w ielo rak iej p o m o cy , m o b ilizu je du szp asterzy , ro d zin y i p rz e d e w szystkim w sp ó ln o ty p a ra fia ln e d o akcji charytatyw nych, sa n k c jo n u je s tru k tu ry a rch id ie c ez ja ln e w z a k re sie d z ia łaln o ści d o b ro czy n n ej (C a rita s A rch id iecezji W arszaw skiej, C a rita s p a ra fii), z ac h ęc a p a ra fie do naw iązyw ania k o n ta k tó w z insty tu cja m i p aństw ow ym i i sa m o rząd o w y m i, w sk azu je n a szczególne akcje chary taty w n e w p a rafiac h . U d e rz a ją pozytyw nie dyspozycje o d n o sz ą ce się d o d ziałaln o ści C a rita s w p a ra fia c h i o rg a n iz o w a n ia p o m o cy p o trze b u ją c y m w p a rafiac h . S ynod u św iad am ia ró w n ież d u sz p a sterz o m o ich p o w in n o ści w o b e c c h o ry ch i n iep e łn o sp raw n y ch . P ró bu je p o g łęb ić w tym w zględzie w rażliw ość d u szp asterzy i w iern y ch św ieckich50.

Szczególne zadania w duszpasterstwie to ty tu ł części ó sm e j u c h w ał sy n o d a ln y ch (s ta tu ty 401-452). S y n o d o m a w ia w n iej s p e c ja ln e z a d a n ia d u sz p a ste rsk ie , jak ie w in n i u w z g lę d n ia ć d u s z p a s te rz e A rc h id ie c e z ji. S y n o d b a rd z o szczeg ó ło w o i w n ik li w ie p rz y ta c z a dyspozycje d o ty czące d u s z p a s te rs tw a n ie p e łn o s p ra w n y c h (niesłyszą- cych, n iew id o m y ch , u p o śle d z o n y c h u m y sło w o , n ie p e łn o s p ra w n y c h ru c h o w o ) o ra z o m aw ia in n e fo rm y d u sz p a s te rs tw a (u z ależ n io n y c h , b e z d o m n y ch , b e z ro b o tn y c h , w ięźn ió w , żyjących w z w iązk ach n ie s a k ra m e n ta ln y c h , c u d zo zie m có w , d u s z p a s te r stw o p ielg rzy m k o w e i w a k a c y jn e). N a u w ag ę z a s łu g u ją w a żn e i a k tu a ln e dysp o zy cje o d n o s z ą c e się d o d u s z p a ste rstw a o só b żyjących w z w iązk ach n ie s a k r a m e n ta l nych p rz y to c z o n e z a a d h o rta c ją a p o s to ls k ą J a n a P a w ła I I Familiaris consortio,

a szczeg ó ln ie dyspozycja s ta tu tu 447 stw ie rd za ją c a, iż o so b y żyjące w zw iązk ach n ie s a k ra m e n ta ln y c h , p ra g n ą c p e łn ić fu n k c je k a te c h e ty , n a u cz y cie la i w ykładow cy szk ó ł i u c z e ln i k a to lic k ic h m u sz ą u zy sk ać sp e c ja ln e zez w o len ie A rc y b is k u p a 51.

C zęść d z ie w iąta s ta tu tó w sy n o d a ln y ch z a w ie ra dyspozycje o d n o sz ą c e się do

ekumenizmu. T ak z a ty tu ło w a n a c zęść w 18 s ta tu ta c h o m aw ia k w e stie zw iązan e z d u sz p a ste rstw e m e k u m e n icz n y m w A rc h id ie c e z ji, a w ięc p łaszczy zn y i fo rm y w s p ó łp ra c y m ię d z y K o ś cio łam i o ra z d ialo g e k u m e n icz n y . W o p a rc iu o d o k u m e n ty so b o ro w e, n o rm y k o d e k so w e i d o k u m e n ty k o śc ie ln e i m ię d z y k o ście ln e p ra w o d a w ca sy n o d a ln y w zyw a i zo b o w ią z u je d u sz p a ste rz y d o w sp ó łp ra c y e k u m e n ic z n e j. W c e lu sp ra w n e g o fu n k c jo n o w a n ia i p o d e jm o w a n ia k o n k re tn y c h d z ia ła ń w z a k r e sie e k u m e n iz m u A rc y b isk u p W arszaw sk i m ia n u je - stw ie rd za S y n o d - sw o jeg o d e

50 Statuty 375-400, Tamże, s. 521-525. 51 Statuty 401-453, Tamże, s. 526-533.

(17)

le g a ta o d p o w ie d z ia ln e g o z a sp raw y e k u m e n ic z n e o ra z p o w o łu je O ś ro d e k do S p ra w Je d n o ś c i C h rz eś c ija n , k tó r e m u o k re ś la k o n k r e tn e z a d a n ia 52. S y n o d z a tro s z czył się o e k u m e n ic z n y w y m iar fo rm a c ji re lig ijn e j i te o lo g icz n ej a lu m n ó w o ra z p o le c a d u c h o w ień s tw u z a p o z n a w a n ie się z w a żn iejszy m i d o k u m e n ta m i k o ścieln y m i do ty czący m i życia e k u m e n ic z n e g o , z a c h ę c a d o n aw iąz y w an ia k o n ta k tó w i w s p ó ł p ra c y K o ścio łó w w d z ie d z in ie ew an g e liz a cji53.

D y sp o zy cje d o ty czące D ó b r doczesnych K o ścio ła S y n o d z a m ieśc ił w części d z ie  siątej z b io ru s y n o d a ln eg o , k tó r a re g u lu je n a s tę p u ją c e dziedziny: n a b y w an ie d ó b r; d zierżaw ę, n a je m n ie ru c h o m o ś c i i p o d e jm o w a n ie d z ia łaln o śc i g o sp o d a rc z e j; a lie n a cję m ie n ia k o śc ie ln e g o ; z a rz ą d m ie n ie m k o ścieln y m , p ra co w n ic y św ieccy. Są to b a rd z o w a żn e dyspozycje d la d u sz p a ste rz y p a ra fia ln y c h , s fo rm u ło w a n e w d u c h u p rz e p isó w K o d e k s u P ra w a K a n o n ic z n e g o . Z n a jd u je m y tu ta j w ie le o ry g in aln y ch ro z w iąz ań , m ają cy c h n a c e lu w łaściw e, z g o d n e z p rz e p is a m i p ra w a p o lsk ie g o i k a n o n ic z n e g o a d m in is tro w a n ie d o b ra m i k o śc ieln y m i54.

O s ta tn ia - d z ie s ią ta - część s ta tu tó w sy n o d a ln y ch z o s ta ła p o św ię c o n a śro d ko m

społecznego p rz e k a zu . Z n a la z ło się tu ta j 12 s ta tu tó w , w k tó ry c h a k c e n tu je się p o 

trz e b ę tro s k i o istn ie jąc e w A rc h id ie c e z ji ś ro d k i p rz e k a z u i in ic jo w a n ie now ych, p rz y d a tn y c h do g ło sz e n ia E w a n g elii. U s ta w o d a w c a sy n o d a ln y p o d k re ś la , iż w k o n tek ś cie p o d e jm o w a n e g o dziś d z ie ła n ow ej e w an g e lizacji, sz czeg ó ln ie is to tn a sta je się św iad o m o ść, że n a jw a ż n ie jsz ą fu n k c ją k a to lic k ic h śro d k ó w p rz e k a z u je s t f u n k cja e w an g e liz a cy jn a, p r z e d in fo rm a cy jn ą , w y chow aw czą i ro zry w k o w ą. D o n io s łą ro lę w d z ie d zin ie tro s k i o m e d ia p e łn i In s ty tu t A rc h id ie c e z ja ln y Ś ro d k ó w P rz e k a z u p o d le g a ją c y b e z p o ś re d n io A rcy b isk u p o w i W arszaw sk iem u . P o z o sta je o n w ści słej w s p ó łp ra c y z W y d z iałe m D u s z p a s te rs tw a i W y d ziałe m N a u k i K ato lic k ie j K u rii. D o je g o z a d a ń - ja k s tw ie rd z a S y n o d - n a le ży z b ie ra n ie in fo rm a cji, zw łaszcza z t e r e n u A rc h id ie c e z ji, p rz ek a z y w an ie w ia d o m o ś c i i sto so w n y ch m a te ria łó w do R a d ia „ J ó z e f” lu b in n y ch o ś ro d k ó w relig ijn e g o i k u ltu ra ln e g o życia K o ś cio ła o ra z arch iw izo w an ie o b e c n e g o w m e d ia c h życia re lig ijn e g o A rc h id ie c e z ji. In s ty tu t k o o rd y n u je d z ia ła n ia p o szc z e g ó ln y c h m e d ió w k o ście ln y ch o ra z k o n ta k ty z in n y m i m e d ia m i, a ta k ż e p o d e jm u je d z ia ła n ia z le c o n e p rz e z A rc y b isk u p a. S y n o d p o d a je z asad y w y k o rzy sty w a n ia i o d b io r u ś ro d k ó w sp o łe c z n e g o p rz e k a z u w K o ściele W a r szaw skim . S tw ierd za , że A rc y b isk u p o w i p o d le g a ją k a to lick ie: ra d io , sta cje te le w i zyjne, w ydaw nictw a, d ru k a rn ie , firm y p ro d u c e n c k ie , sieci in te rn e to w e itp . M a jąc e sie d zib ę w A rc h id ie c e z ji lu b re a liz u ją c e sw e p ro g ra m y n a jej t e r e n ie 55.

52 S tatu t 455, Tamże, s. 534. 53 Statuty 454-471, Tamże, s. 537. 54 Statuty 472-495, Tamże, s. 537-541. 55 Statuty 493-507, Tamże, s. 540-543.

(18)

W d ziale d ru g im z b io ru sy n o d a ln e g o u sta w o d a w c a u m ie śc ił c z te rn a śc ie a n e k 

sów . Są to re g u la m in y , in stru k cje , sta tu ty , p rz e p isy p ra w a p o lsk ie g o d o ty cząc e k a 

te c h iza cji o ra z w zo ry p ism i fo rm u la rz y . A n e k sy te sta n o w ią in te g ra ln ą część u c h w ał sy n o d a ln y ch i n a le ży je u z n a ć z a p o ż y te c z n ą fo rm ę ak ty w n o ści z g ro m a d z e n ia s y n o d a ln eg o . J e d n e z nich , n a co w sk az u ją pow yżej p rz y to c z o n e ty tu ły , są a k ta m i n o rm aty w n y m i (in stru k c je, re g u la m in y , s ta tu ty ), in n e są d y rek ty w am i, jeszcze z aś in n e m a ją c h a r a k te r czysto in fo rm a c y jn y (w zory p ism i d o k u m e n tó w ). W arto d o d a ć, że do w ie lu w z o ró w p ism i d o k u m e n tó w d o łą c z o n o sto so w n y k o m e n ta rz i w y ja śn ien ia, co p o z w ala lep ie j z ro z u m ie ć p o sz c ze g ó ln e e le m e n ty d a n e g o p is m a - d o k u m e n tu 56.

D o z b io ru u c h w a ł sy n o d a ln y ch i a n e k s ó w u s ta w o d a w c a sy n o d a ln y zam ieśc ił jeszcze d o d a te k , w k tó ry m - ja k w s p o m n ia n o - z n alaz ły się s ta tu ty K o le g iu m K o n s u lto ró w i R a d y K a p ła ń s k ie j, s ta tu ty k a p itu ł: m e tro p o lita ln e j i k o leg ia ck iej w W i lan o w ie , re g u la m in R a d y D u s z p a s te rs k ie j, re g u la m in d la o rg a n istó w , w zory u m ó w , p ra k ty c z n y w ykaz p rz y p ad k ó w , w k tó ry c h w y m a g an a je s t d y sp e n sa lu b z e zw o len ie n a z aw a rc ie m a łż e ń s tw a 57. Są to a k ty p o z a s y n o d a ln e , z a tw ie rd z o n e p rz e z A rc y b isk u p a W arszaw sk ieg o , k tó ry c h sy n o d n ie u c h w alił, ale m a ją o n e c h a r a k te r b a rd z o p ra k ty c z n e g o p rz e w o d n ik a i sta n o w ią „ d o p e łn ie n ie ” p a rty k u la rn e g o p r a w a K o ś c io ła W arsza w sk ie g o . Tym sam ym w je d n y m z b io rz e z o s ta ło z a w a rte całe a k tu a ln ie o b o w ią zu jąc e p ra w o p a rty k u la rn e A rc h id ie c e z ji W arszaw skiej.

Ąt * *

P o d s u m o w u ją c n a le ży stw ierd zić, iż I V S y n o d A rc h id ie c e z ji W arszaw skiej sw o im i u c h w a ła m i w p isu je się w n a jn o w sz e dzieje z g ro m a d z e ń sy n o d a ln y ch w P olsce w n o s zą c tu ta j zn aczą cy d o ro b e k m yśli d u sz p a ste rsk ie j i p ra w n icz ej. W te n sp o só b , z a p rzy czy n ą K s ię d z a P ry m a sa - A rc y b isk u p a W arsz aw sk ieg o - u sta w o d a w cy sy n o d a ln e g o , p o m n o ż y ło się z p e w n o śc ią d o b ro , ja k ie p rz y n o si ze s o b ą k a ż d e z g ro m a d z en ie sy n o d a ln e z m ie rz a ją c e - z n a tu ry rzeczy - do o d n o w y życia re lig ijn e g o d a n e g o K o ś cio ła p a rty k u la rn e g o .

N a u ch w ały S y n o d u trz e b a p a tr z e ć w k o n te k ś c ie w sp ó łc z esn o ści o ra z w p e r spek ty w ie p rzy szło ści. W y d aje się, że z a sp ra w ą Je g o E m in e n c ji K s ię d z a P ry m a sa - u sta w o d a w cy sy n o d a ln e g o o ra z u c z e stn ik ó w S y n o d u , o d p o w ia d a ją o n e w p e łn i w y m o g o m , o cze k iw an io m i w y zw an io m d u sz p a ste rsk im d n ia d zisiejszeg o , a ta k ż e m o g ą sta n o w ić w łaściw y p u n k t w yjścia d la p rzy szłej d e b a ty n a d o d n o w ą życia r e li g ijn o -m o ra ln e g o , w m yśl z a s a d y E cclesia se m p e r refo rm a n d a . W sz a k u ch w ały te z n a m io n u je m o c n e o s a d z e n ie w n a u c e S o b o ru W aty k ań sk ie g o II, K o d e k sie P ra w a

56 A neksy, Tamże, s. 544-590. 57 D o d a tek , Tamże, s. 597-631.