, .
? 'J:
.;... ==:
••••••••••••••••••••
'iiii'.- .. '??;,',"
•••• •
.,.t '-,-fl.'
:',"
','
w W A • SZAWffi PRZEWODNIK ADRESTAMKA 1,DYREKCJITEL. 298-84
-
MUZEUM
?-
ló·XII·33
PRZEMYS?U iTECHNIKI
, I cZ??? ZBIORÓW
MIE?CI SI? W GMACHU
PRZY UL. KRAKOWSKIE
PRZEDMIE?CIE Nr. 66
II CZ??? ZBIORÓW
MIE?CI SI? W GMACHU
PRZY UL. TAMKA Nr. 1
PRZEWODNIK -INFORMATOR
... !...
GODZINY OTWARCIA S? PODANE NA STR. 137
WARSZAWA-GRUDZIE? 1933
UO?9?O
IJfl/J.:. j)iIJ! r ])//:: i S-kil, \\'lIrSZ([/l'Il.
S ? o ? c E JAK O ? RÓD ? O E N E R G J I *)
Si?a mi?? ni. Si?a wiatru.
Si?a wody. Si ?a pa 1',)'.
*) Temat zapo?yczony z Muzeum Techniki w Monachjum - interpretacja artystyczna w?asna.
s P I S R Z E C Z Y.
PHZED:\IO\r .\
\rSTI;:J>
s! r.
7 11
CZ??? I.
I\H(Yrhl HYS IIISTOHYCZ:\Y :\II'ZIT:\I PHZE:\IYSU'
I TECII\'IKI 17
\rY.JYI'I\.1 ZE STA'ITTlf I OH(;.\\'IZ.\c'J..\ \rL\I>Z 22
CZ??? II.
FIUC;:\IE:\TY HOZ\\'O.JO\\'E .
I>ZI.\L (;()IC\ICT\\'A I IIIJTJ\ICTWA
\rstf,'p. Wi cri nict wo. Od hu do wa Górn iczn. Xa rz crl zia
(;{)rnicze. \\'f,'gil'I. Olej skalny, ?elazo. Hnz w?] /-{(')\'nietwa
i hutnictwa ?e!aznt'/-{o \\' Po lsce. Ku? nict wo. \\'alcownic-
two. Od lcwn ict wo. Cynk, o?ów , mied? i ich stopy. (;lin.
,\Ietalo/-{rafja. llalurgj a. Statyslylw. Literatura. Zas?u-
?eni.
I>ZI.\?. PHZET\\'(')HST\\':\ :\IET.\L1
Hys historyczny. OI)J'('JlJi,a mel al i i ohr ahi ark a. Spraw-
dziany. :\Il'l'hanika prccyz yj n n. Hrn? i amunicja. Przy-
k?ady prorlu kcj i masowej (maszyny do pisania i t. p.).
D?wigi. Samorodne spawanie i ciee ic. P?d nie. ,,'yrol>y
metalowe.
I>ZL\L E:\EIH;ETYI\I
\rst!,'!>. Shll'lcl'--?n',d?o ellergji. Praca mi??n i. Kot ?y pa-
rowe. Silnild pru-owe. 'I'u rhi ny parowe. Silniki spali-
nowe. Silniki wi atro wc. Silniki wodne. 'I'urhi ny wodne.
Kom nrcso ry.
4D
DZI AL BCDO\\,);ICTWA .
Ws t?p. Xl at eri a?y hud owl a nc : drzewo, kam le? natural-
ny i sZtUCZIlY. zaprawy. ccm en t, hct o n,
?
cl a zobct o n.
mat erj a?y izo lacyi n e. Ko nst ru kcj e i elementy hudowl i:
piOIlOWC, poziome - roz wó ] historyczny. Budowle.
Hoz pl ano wun ic osiedli i miast, ze sz cz cgó ln cm uwzg lcd-
nie nicm ro z woj u 111. st. Wu rsz awy,
DZIAL LOT:\ICTWA
\\Tst?·Jl. llisturj a lotnictwa. Pokazy dyda kt ycz n c. St atki
l?ejsze od powietrza. St atki Ci??SZl' od powietrza. Ze-
spo?y nupcdnwc. Zastosowanie lotnictwa. Przyziemia.
Zas?u?eni.
DZI:\L ELEJ\THOTEClI:\II\I 63
.\) P r <) ci Y s i I II e. \\Tst?·p. :\Iaszylly cl ckt rycz n c. Apa-
ratura. ('rz<)dzellia roz dz i clcz». Prz e wo dni k i. Xl a-
terja?y iz olu cyj n c. Xl icrn ict w» clc-kl rycz u c. Og'ni\\'a .
.\klll11lllatory. O?wiet len ic. Xl atcrju ?y inst al aryj n c.
Sprz?'t domowy el ck t r-ycz.ny. PiorllnochrollY, Prze-
mys? c-lckt ro wn iany. Sl atyst yku. Zas?u?eni.
n) H a ci j o t e c h n i l, a. \\Tst?,p. Pod st awy fizycz n c.
Ho zw?j sprz.?t n rudj otcch nicz ncgo. Lampy katodo-
we od biorcz c i nadawcze, Zns ?u
?
cn i.
sir.
G6
DZI.\L PODST.\\\' FIZ"J\1 72
\\'st?'Jl. :\ll'l'hanika. (Jpt yk«. Ak ust yka. Ciep?o. El ek trvcz-
no?? i mag net yz.m. Pra d el ck t r-ycz ny. Dzia? historyczny.
DZI.\L \\'?J)J(1 E);:\ ICT\\':\ 7G
Wst cp. Surowce stosowane we w ?ó k ic n nic twic. Przebie-
gi Iu hr yk acyj n c. ?Iaszylly i u rz ?dz cu iu. Pracc .1.
S z c Z l' P a 11 i li a. Prace had a wcz c. L'xz l ach ct niu nie
tkanin. Ilustracja \\'11!,'tI'Z fa ln-ycz nvch.
DZI.\?. \\'''T\\'()HCZOsCl CIIE:\IICZ:\E.J HO
Wst cp. Fabrykacja sody i ?ugu. Zw iaz k i HZotoWC. Xa-
wozy fosforowe. Xa wozy pot a so we. Sucha dcst ylacj a
drzewa. SIlcha destylacja wcg la. :\latcJ'ja?y wyhuch owc.
Barwniki. Prz emvs ? fa r-m areu tvcz nv . .JCdWHh sztUCZI1V.
Pr'zcrc'JI) t?llszCZÓ?\·. Xl yd ?o. Za??u?l'?Ji.
•
nZI.\L PHZET\\,()HSTW.\ S('HO\\'C()\\' HOL:\"C/I I Z\\'IE-
HZI?C"CII' 88
Ws t?p. Xl ?yn ars two. Pick arst wo. Pi wnwarst wo. Prze-
4
si r.
twó rs t.wu ry?owe. Go rz cl nict wo. Octownictwo. Prz emvs ?
zicm niacz an y. Ll?ywk i : kawa, h erhat a, kakao. Tytoni?lr-
siwo. Xl lccz urst wo. Ch?odnictwo. Inne grupy. Hi hlio-
graf ja.
(;Hl'PA C{'I\lW\\':\ICT\L\ 94
\\'stc:p. Hoz wó] buraka cu kro wcg o. ?I()del cukr-o wn i
i modele po szcz cgó lnych apa rut ów i u rz.a dz c? cu kro w-
nicz ych. Przehieg fabrykacji cukru. Gospod arka cie pl-
na i cl ckt rycz n a. Przezrocza, filmy. Zas?u?eni - hi-
hljogra f'j a.
I>ZL\L TEClI:\IKI S.\:\IT.\H:\E./ 98
\\'st(:!1. Zaopatrzenie ludno?ci w wod ?. Usuwanie nie-
czysto?ci. Ogrzewanie i przewietrzanie. Technika sani-
tarna w zak ?u d arh u
?
yt ccz no?ci pll bl icz nej. Zadymianie
miast. Gaz , f{OZW(')j o?wietlenia. Dez ynf'ckc.i a. Dezyn-
sekcja. ln-r at yz acj a.
I>ZL\L BEZPIECZE?ST\\r.\ PH.\CY 100
\\'sl(,')l. ?rodki stosowane w g{Jl"nictwie i hutnictwie;
przdw(')l"slwie mct ali : urz.a dz cn iach wyt war-z aj?cych
('nergj?'; dektrotechnice; w?ó kicn nict wie ; hud own ict wic.
Og('>Ine zagadnienie Ix-z p iccz c? st wa pracy. Pcrj odycz n c
pokazy.
I>ZI.\L S.\?I()ClI()f)()\\,
\\'st?·p. Samochody. Silniki. Po dwoz ia. lnst alacjc cl ek-
t rycz m- s am ochodowc. Opony samochodowe. Po ls k ic
wynalazki. Eksploatacja. Szkolnictwo i pi?miennictwo
snm och odnwc.
f) ZI. \ L ? I() I\ S J\ l
.\Iodell' marynarki handlowej i woj cu nej . ll oz wó] ko n-
st ru kcj i. Hoz hu dowa port u w (;dyni.
106
CZ??? III.
P.\:'iST\\'O\\'E ?1l'ZI.;t'.\1 KOLE.JO\\'J<; 111
PA:'iST\\'O\\'E ?fI'ZEC?I POCZT I TELEI\O.\ll':\IIUc'/1 U2
ZBJOHY (;/J)\\,:\E(;O l'HZJ?J){T ?II.\H 112
ZBIOHY P.\:'iST\\'()\\'E(;O Z.\I\I..\I>O B."i)\? ?IWI>!\()\\r
?Y\\':\()?CI 11:?
ZB!OHY PHZY PA?STWOWI·:.J SZ!\OLE lI/(;.JE:\Y 114
5
sir.
:\Il'ZEl':\1 TIL\:\I\Y.\.I()\\' I ,\ UTOIWS()\\' ll!)
:\11 E.ISKI E :\1l'ZIT:\1 \\'O[)OCI.?C()\\· I K.\:\,\ L1Z.\c./1 UG
ZBIOHY PHZYHOD:\ICZE :\ICZElJ:\1 PHZE:\IYS?X 1 HOL-
:\ICT\\'.\ U7
ZI:IOHY HOL:\ICZE :\1l'ZIT:\1 PHZE:\IYSUr 1 HOL:\ICT\\'.\ 117
I:\STYTUT FIZYCZ:\Y :\[('ZEl;:\1 PHZE:\IYSUJ I HOL-
:\ICT\\'.\ . I l S
I:\ST,"ITT FIUIO\\'Y :\Il'ZEl':\1 PHZE:\IYSUJ
:\1<:'1'\\'.\
HOL-
. 119
ZBIOHY OIW.\:\IZ.\C.J1 (;OSPOD.\HKI ?\\'IETL:\E.J lU)
OBSEH W.\TOIU l':\1 .\STHO:\O:\IICZ:\E tx I \\' EHS YTI·:n'
\\'.\HSZ.\\\'SKIU;O 120
ZBIOH v (;L()\\,:\E(;O Z\\'L?ZI\ll STH.\?Y Po?.\H:\YCII
HZECZY POS POLrl'l':./ POLSI\I E.I 121
:\Il'ZIX:\1 :\IOHSKIE \\' (;))'1':\1 122
ZA??CZNIKI.
Z,\BYTKI POLSKIE.J SZ'ITI\I l:\?Y:\II·:HSKII·:.J 12!)
IIISTOHYCZ:\.\ KOP.\L:\I.\ SOLI \\' \\'IELlCZCE UW
HOZPL,\:\O\L\:\II': :\1(,ZEl':\1 P. I T. l:l:?
\\'YK.\Z :\Il'ZE()\\, O CII.\H.\KTEHZE TECII:\ICZ:\Y:\I 1:l7
1'1..\:\ \\'.\HSZ.\ \\''1' . 1:l8
6
OD REDAKCJI.
Zarz?)d i Dyrekcja :\IUZCllm Przemys?u i 'lcr hni ki, ot wi e-
raj ac JlO uko ?cz en iu I fazy org a niz ac] i puri wo jc Xl u z e um dla
najxz crsz ych sfer spo?eczcóstwa, puwz ic? y my?l rówuocz csn cgo
wyda nia pro wi zor,Yl'zl1l'?O prz.ewnd 11iIw w takim uk?adzi c, ahy
ka?dy zwil'dza.i:)cy nH'J?? w nicm znale?? najkrót sz c st r cszcz e-
nil' lego co widzia?. wz?l. t('?o co mo?e zo ha cz y?, ju? w obecnej
fazie rozwoju. Xi niej sxy prz cwo du i k nil' jest zatem katalouiem,
a jest jedynie jakoby pnd r?cz nym not.at nikicm.
We ws t?pu ch do IHJszczege'>ln:n'h dzia ?ó w znajduj? si?'
kil ku wiersz owc ogc')lne opisy maj?ce na ci-lu u?atwienie zwie-
dzania tych kil ku n ast n dzia?ó w kteh'e ju? obcc ni e znalaz?y
swó] wyraz \\' ramach Xl uz eum.
Dalej znajrluj e sic: trc?ci wa cb urukt cryst yk» po sz cz cgó ?nych
grup, wraz z wyszcze?c'dnil'niel1l najwa?niejszych eksponatów,
które albo ju? si? znaj duj ? na tcrr-n ie poszczegc'dnych SdH'yj
albo td S? w prz yg otown niu.
Przy opr acowyw an iu
wa nia dok?adnych miejsc,
prz ewod nika unika?o
gdzie si?' znajduje
si? pod a-
dany ck spo-
n at, ul ho wicm w mia r? uzyskiwania nowych po micsz cz c?
dla l'elt')\\, ru u z eu lnych P()szcZl'!?e\ll1l' dzia?y hc.:c\;) rozszerzane
i reo rg a niz owu u r-. Pewna st ahi l iz acja mo?e n ast ?pi? dop icro
)lO wyhudo wu niu dla Xl uz.cu m Prz cm ys ?u i Tvch nik l specjalne-
go gmachu z uwxg l?d nicn icm wszystkich pnt rz ch muzealnych
(II faza organizacji Xlu zcurn ),
(Ip rócz op isó w po szcz cgó lnych dz.in ?ó w Xl uz cu m Prz crn y-
s?u i Techniki, przewodnik zawiera ró w nic? krótkie streszcze-
nia dot yczucc organizacji innych placówek m u zeul nvch , z któ-
remi nasze Xl uz cu m pozostaje w ??czno?ci organizacyjnej alho
ideowe]. \'alc?y prz ypuszcz a?, ?e wi ?ksz o?? wyrn icn io nych
w za??czniku zhio ró w zespo l i sil,' z cz ast-m w jedn? ca?o??,
tworz?c Cen tra lnc Xl uz eum Prz cmys ?u i Techniki,
Xa d ca?o?ci? wyd awn ict wa czuwa?a Dyrekcja Xl u zeu m,
prz ycz em po s zcz egó ln c dzia?y zosta?y naszkicowane prz ez pp.
asystentów Xl uz eum P. i T., a mianowicie: Dzia? (;,')rnictwa
i Hutnictwa oraz "Fragmcnty Ho zwojo we" opracowa? Hr. A.
:'Ilor a w i l' C k i, Dzia? Budownictwa in?. K. S e y d e I,
Dzia? Chemiczny - in?. S t. :'II i l' c z k o w s k i, Dzia? 1':Jcktro-
techniki - in?. \\'. B o h i {] s k i, Dzia? Po dst a w Fizyki - in ?.
W, B o h i (1 S k i, Dzia? Energetyki - dypl. technolog A. C i-
c h y, Dzia? Lotnictwa - por. rez. \\' ?. I\. I.: s i c k i, Dzia? Prz e-
h\,,',rstwa :'Ildali - dypl. technolog S. .J a w o r s k i. Dzia?
Przch",')rstwa Ho lnego - in?. :'II. Iv i w e I' s k i, Dzia? \\'?,'ddell-
nicz y - in?. D. .J a 111 r o g, Dzia? Bezpiel'Zl"'lstwa i Higj cn y
Pracy - dv pl , teehnolog ,J. II o r h a c z l' Ws k i i J)zia? Tech-
niki Sanitarnej - in?. K. S e)' d l' I.
Dzia? Cukrownictwa zosta? zredagowany przez Heual,toJ'a
Dr. Z. I' I' Z Y r l' 111 h 1 a, a Dzia? Sn moch odów przez mjr. in?.
1\, (; r o s g 1 i k a.
Tl'e?i' ka?dego z Dz ia?ów zosta?a uzgodniona z pp. pr-z ewod-
nil'z:Jl'ym i (wz g l, ich z ast ?pca mi) Sekcyj Fachowych, któr-ych
wyk a z z podaniem sk?adu Prcz.yrlj um znajduje sil,' w jcd nym
z n as t?pnych roz dz ia?ó w.
Przy przeprowadzaniu korekt i innych pracach redakcyj-
nych by? ha rd zo pnm orny Dy rckcj i Dr. A, :'110 I' a w i e l' ki,
ok?ad k? i mn nrurra m z aprrrj ck towu ? i n?. arch. Z. S t 1,' P i
?
s k i.
\\'il,'\{szo?i' zdjl.:l· fotograficznych do przewodnika wykona? art.
fotograf Z: :'II a J' c i n k o w 'i k i, klisze dostarczy?y Zak?ady
8
Gruficz nc B. W i c r z b i c k i i S - k a. Druk ca?o?ci zosta? wy-
konany przez firmc P i o t r P y z i S - k a, która nic SZCZ(:-
dzi?a trudu, aby ca ?o?? zosta?a wyko?czo n a w wyznaczonym
terminie.
\\rszyslkilll osobom i firmom, kl órc pr-z yczyn i ?y sil,' do
uskutecznienia tego pami?tkowego wydawnictwa sk?adam
w imieniu Dyrekcji Xl uz cum n ajst-rd ccz niej sz c i szcz.erc po-
dz i?kowa nic.
Po wycz crp ani u obecnego nak?adli "Przewodnika" za pur?
lat winno si? ukaza? 110\\'e, znacznie rozszerzone jego wyda-
nie, kU)re mo?e lepiej spe?ni swoje zadanie.
\\' ka? dym b?d? razie jeste?my szcz(:?liwi, ?e w dniu uro-
czystego ?wi?tu techniki polskiej, jakim jest dzidl otwarcia
Muzcum Przemys?u i Techniki, zebrani go?cie dost.an ? do r? k
te n podr?czny tomik.
In?. K. .JA CI'; () \\'SI{1.
Dyrektor Xlu z eum P. i T.
Warszawa, J(i.XII.l!l:!:1 r.
I>. S. Bli?sze dane o powstaniu :\IUZl'llITI P. i T., statucie, ()]'ga-
niz acj i w?adz zwierzchnich, sekcjach fachowych, znaj-
duj? sic w nast?pnym Hozdz ialc,
9
R A D A, Z A R Z ? D D Y REK C J A
M U Z E U M P R Z E M Y S ? U T E C H NIK 1*)
PRZY MUZEUM PRZEMYS?U I ROLNICTWA
ma zaszczyt prosi? o ?askawe przybycie
na otwarcie Muzeum w sobot? dnia 16
grudnia 1933 r. o godz. 11 .30 przed po?.
Uroczysto?? odb?dzie si? w obecno?ci
PANA PREZYDENTA RZ ECZYPOSPOLlTEJ
Prof. Dr. h. c. In?. IGNACEGO MO?CICKIEGO
w wielkiej sali Muzeum Przemys?u
i Rolnictwa w Warszawie, przy ulicy
Krakowskie-Przedmie?cie Nr. 66.
Powitanie przez Prezesa Muzeum Przem. i Roln.
Profesora Antoniego Ponikowskiego
P R Z EM Ó W E N A
P. Ministra W?zna? Religijnych i O?wiecenia Publicznego i Prezesa
Rady Ministrów - J. J?drzejewicza, P. Prezydenta Miasta sto?.
Warszawy i Prezesa Rady Muzeum - In?. Z. S?omi?skiego,
P. Rektora Politechniki - Prof. E. Warcha?owskiego, P. Prezesa
Zarzqdu Muzeum Przemys?u i Techniki - Dyr. St. ?liwi?skiego.
R E F E R A T
Organizacja Muzeum Przemys?u i Techniki-
wyg?osi in?. K. Jackowski, Dyrektor Muzeum Przemys?u i Techniki.
Po?wi?cenia dokona Jego Emin. Ksiqdz Kardyna? Dr. A. Kakowski.
W przerwie mi?dzy Akademjq a zwiedzaniem Muzeum nastqpi
I publiczny pokaz filmu o barwach naturalnych polskiego wynalazku
Jana Zbigniewa Szczepaników.
*) (Jd hit ka I-l'j stro nicy z apro sz cn!a rnz es ?a ncuo na uro-
czysto?? otwarcia ?IUZl'llIlI P. i T.
10
WST?P *).
?il'?dy? p?ug drewniany, ci?gniony przez rz ?d je?ców hy ?
tYPO\\'.yll1 sprzct cm do uprawy gll'hy, a utrzymywanie konia luh
wo ?u hv?o ju? wypadkiem wy jut ko wyrn i nicz wyk ?yrn. \\'yta-
piano na o?nislwch polowych rudy i kru szcc, kuto pierwotn?
z!>ro,k prym it ywn ym sprz ?t cm kamiennym, a jednak dokony-
wano ju? i w staro?ytno?ci ('11 d
ó
w tcch nik i.
Takie refleksje n a su wuj a !'>il,' nam podczas zwi cdz a nia 1ll11-
ze(')\\, cu ro pcjs k ich nawet bl'z bli?szej znajomo?ci «po ki prch i-
slorycz nej . Spogl;)daj,) tu na lias geJljllsze Ludz ko ?c] i ich dz ic?u.
\\'ieko!Joll1n,Y kolos z ln-o nz u w Hod os, u kt órego Stc'IP tet ni?
ruch te?() niezwykle uprzemys?owionego miasta; akwcd ukt y
Tu rrago nv, które dzi? jeszcze prxcdst awiaj ? si?, jako nrcyd zir-? a
arch it ckto nicz.no - techniczne, wskazuj? na wyso k i poziom c'J\\'-
czesnl'j techniki po dubni e, jak piramidy cg ips k ie, zad zi wi aj ?re
swoim ogrolllelll. Tych pare przyk?adów ilustruje ist ot ? techni-
ki, która wyra?a sil,' prz cd ew sz yxt k irm w gi?antyczllej hezkr,n'l-
co wo?c i.
\YiadoIllo?ci te prz ekazywa nc S,j z pokolenia na po ko lcn ic
przez ?w ia t ynie m u zcal n e. Dawniej ro z u mia n o pod n az w? m u-
z cu m micj sc« PO?",il,'COIH' muzmu. \\' okresie rvn es an su sta?o
*) \\'yl'i:)? z arl yk u?u dr. h. c. ,I. Czochralskie?() Prof. Po-
l i lcch nik i, \\'icepl'l'zl'sa Zu rz ad u Xl uz, P. i T. z aiu icxzcz oncgo
'" ks ia?cc in?. 1\ . .l acko ws kiego p. t. ,,?llIzea Pr-z cmys ?u i Tech-
niki Za1?ranicL! i W Po lscu", wyd. w Wa rs zawic w r. l!l:I:!.
