PROCESY UPADŁOŚCIOWE PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE W LATACH 2009-2010

(1)

PROCESY UPADŁOŚCIOWE PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE

W LATACH 2009-2010

2-LETNI RAPORT Z BADAŃ

dr Paweł Antonowicz

(2)

Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych – Związek Pracodawców powstała 27 października 1999 roku i obecnie skupia kilkadziesiąt kluczowych przedsiębiorstw z rynku finansowego w Polsce (banki, doradcy i pośrednicy finansowi, przedsiębiorstwa pożyczkowe, zarządzające informacją gospodarczą, wierzytelnościami oraz przedsiębiorstwa z branży ubezpieczeniowej). Przedsiębiorstwa zrzeszone w KPF postanowiły reprezentować własne interesy w formule organizacji pracodawców, która ma prawo opiniować założenia i projekty aktów prawnych jako partner społeczny w procesie legislacyjnym. Powyższe uprawnienia honorowane są przez organy władzy i administracji państwowej. KPF to Członek Rady Rozwoju Rynku Finansowego, powołanej do życia przez Ministra Finansów. Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce jako pierwsza organizacja pracodawców spośród nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej podjęła decyzję o przystąpieniu do EUROFINAS - federacji związków przedsiębiorstw finansowych (European Federation of Finance House Associations), zrzeszającą osiemnaście organizacji z krajów europejskich, reprezentujących ponad 1.200 instytucji finansowych.

Centrum Finansowe Banku BPS S.A. jest spółką zależną Banku BPS S.A., utworzoną w dniu 3 czerwca 2008 roku, pierwotnie jako Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. W dniu 7 września 2010 r. Centrum Finansowe Banku przekształcone zostało w Spółkę Akcyjną. Celem powołania przez Bank BPS S.A. spółki Centrum Finansowe, było utworzenie w ramach Grupy BPS wyspecjalizowanego podmiotu, oferującego usługi w zakresie restrukturyzacji i windykacji należności, zarówno dla Banków Spółdzielczych, jak i innych podmiotów bankowych oraz pozabankowych. Centrum Finansowe świadczy zarówno usługi outsourcingu windykacji i restrukturyzacji, jak również prowadzi windykację wierzytelności własnych, skupionych od banków, w tym banków komercyjnych, firm telekomunikacyjnych i innych przedsiębiorców.

Na rynku usług windykacyjnych Centrum Finansowe Banku BPS S.A. specjalizuje się w zarządzaniu (w tym restrukturyzacji i windykacji) należności korporacyjnych. Świadczone usługi obejmują zarówno etap monitoringu, opracowywania na zlecenie klientów i dłużników programu restrukturyzacji, wdrażania go w przedsiębiorstwie dłużnika oraz monitoringu realizacji, windykację polubowną oraz sądowe dochodzenia roszczeń w postępowaniach egzekucyjnych i upadłościowych.

Specjalizacja Centrum Finansowego w zarządzaniu wierzytelnościami korporacyjnymi poparta jest wysokim profesjonalizmem kadry Spółki, rekrutującej się w 92% z osób legitymujących się wykształceniem wyższym, uzyskanym na państwowych uczelniach, w tym w większości absolwentów kierunków: prawo i ekonomia.

W swojej ofercie Spółka posiada również produkty związane z obsługą wierzytelności masowych.

COPYRIGHT

(3)

Joanna Nowicka – Kempny, Prezes Zarządu CENTRUM FINANSOWEGO BANKU BPS SA

Dane liczbowe przedstawione w niniejszym Raporcie, potwierdzają z całą pewnością, iż

„skala upadłości przedsiębiorstw jest pochodną stanu gospodarki” [cyt. Autora].

Rosnąca liczba ogłoszonych upadłości w latach 2009-2010, w znacznej mierze stanowi efekt negatywnych zjawisk gospodarczych, zaistniałych na międzynarodowym rynku finansowym, od września 2008 roku. Relacje biznesowe polskich przedsiębiorstw, działających coraz szerzej w otoczeniu międzynarodowym, znajdują odzwierciedlenie w najwyższych wskaźnikach lokalizacji procesów upadłościowych (LQ) odnotowanych dla województw: zachodniopomorskiego i dolnośląskiego. Załamanie koniunktury gospodarczej stanowi zasadniczą, jednak nie wyłączną przyczyne rosnącej liczby ogłaszanych upadłości przedsiębiorstw. Czynnikiem wpływającym na wzrost liczby postępowań upadłościowych jest również rozwój społeczeństwa informacyjnego, przejawiający się m.in. zwiększoną znajomością przepisów prawa i korelacji czynników ekonomicznych. Ze strony przedsiębiorców (dłużników) przejawia się to w dążeniu do realizacji obowiązków nałożonych odnośnymi przepisami prawa (vide art. 299 ksh, art.

373 puin), po stronie przedsiębiorców – wierzycieli – do realizacji praw wynikających m.in. z legitymacji prawnej do złożenia wniosku o upadłość niesolidnego dłużnika (art. 20 ust.1 puin).

Ponadto wśród przedsiębiorców wzrasta postrzeganie procesu upadłości nie tylko wyłącznie jako końca działalności, lecz często jako jedynej optymalnej formy restrukturyzacji przedsiębiorstwa. Główną zasadą postępowania upadłościowego jest bowiem dążenie do maksymalizacji poziomu zaspokojenia wierzycieli, przede wszystkim przy zachowaniu struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa poprzez sprzedaż zorganizowanego przedsiębiorstwa.

Rosnąca liczba bankructw stanowi również naturalny wynik cyklu życia przedsiębiorstwa.

Tylko nieliczne przedsiębiorstwa potrafią przetrwać trzeci etap cyklu, jakim jest spadek rozwoju firmy. Rosnąca liczba upadłości posiada dodatnią korelację z rosnącą liczbą przedsiębiorstw, do której przyczynia się m.in. obniżenie wysokości minimalnego kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, utrzymująca się na rynku – szczególnie w niektórych branżach - tendencja wzrostu formy samozatrudnienia, itp.

Stąd zarówno w okresie objętym niniejszym Raportem, jak i w latach poprzednich, przeważająca większość upadłości odnotowywana jest – pod względem formy prawnej prowadzonej działalności wśród osób fizycznych prowadzących pozarolniczą działalność

(4)

gospodarczą, spółek cywilnych i spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, a pod względem rejonizacji w województwie mazowieckim.

Konkludując powyższą opinię uznać należy, iż niezależnie od przyczyn upadłości przedsiębiorców, osiągnięcie w procesie upadłościowym nawet wysokiego stopnia realizacji głównych celów postępowania, wdrożenie procedury likwidacyjnej powoduje negatywne konsekwencje, dla szerszego grona przedsiębiorców. Opóźnienia w realizacji kontraktów wywołują wśród kontrahentów negatywny efekt domina, co potwierdza zawarty w raporcie obraz powiązania branż najliczniej dotkniętych upadłościami w badanym okresie.

(5)

Spis treści

1. Metodologia badań ... 6

Źródła danych i kryteria porównań regionalnych procesów upadłościowych w Polsce ... 6

2. Dynamiczna analiza upadłości przedsiębiorstw w Polsce ... 9

Analiza retrospektywna (2009-2010) ... 9

Regionalny Barometr Upadłości (RBU) – 2009/2010 r. ... 15

Podsumowanie - branżowa analiza upadłości ... 17

3. Regionalna analiza upadłości przedsiębiorstw w Polsce ... 19

Upadłości w województwie zachodniopomorskim ... 19

Upadłości w województwie dolnośląskim ... 22

Upadłości w województwie śląskim ... 25

Upadłości w województwie warmińsko-mazurskim ... 28

Upadłości w województwie kujawsko-pomorskim... 31

Upadłości w województwie mazowieckim ... 34

Upadłości w województwie małopolskim ... 37

Upadłości w województwie podkarpackim... 40

Upadłości w województwie wielkopolskim ... 43

Upadłości w województwie opolskim ... 46

Upadłości w województwie łódzkim ... 49

Upadłości w województwie lubelskim ... 52

Upadłości w województwie pomorskim ... 55

Upadłości w województwie podlaskim ... 58

Upadłości w województwie lubuskim ... 61

Upadłości w województwie świętokrzyskim ... 64

4. Podsumowanie ... 67

Zmiany ilościowe w upadłości podmiotów gospodarczych w Polsce w Iatach 2009-2010 ... 67

(6)

Metodologia badań

Źródła danych i kryteria porównań regionalnych procesów upadłościowych w Polsce

Przedstawione w raporcie wyniki badań, dotyczące skali oraz intensyfikacji procesów upadłościowych w Polsce w latach 2009-2010, oparte są na autorskich badaniach¹, których podstawowym źródłem danych są publikacje sądowe w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSiG), a także w Banku Danych Lokalnych GUS. W celu zebrania materiału statystycznego, służącego opracowaniu niniejszego raportu, analizie poddane zostały MSiG o numerach: 10/2009-255/2009 (dane dotyczące upadłości w okresie porównawczym – 2009), a także 1/2010-23/2011 (upadłości z 2010 r.).

Uzupełnieniem informacji, przekazywanych do publicznej wiadomości przez sądy, prowadzące postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości przedsiębiorstw, były dane statystyczne, gromadzone przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) – w szczególności w Banku Danych Lokalnych (BDL) GUS. Na dzień sporządzania raportu stan danych GUS (20.02.2011 r.) umożliwił jedynie porównanie intensyfikacji procesów upadłościowych do bilansu jednostek gospodarczych zarejestrowanych w REGON, jaki został opracowany na koniec pierwszego półrocza 2010 r.

Bieżący monitoring MSiG (do 31.01.2011 r.) oraz uzupełnienie opisu analizowanej populacji przedsiębiorstw upadłych w Polsce poprzez BDL GUS (na dzień 20.02.2011 r.) pozwoliły opisać w niniejszym raporcie łącznie 674 podmioty, które w 2010 r. zostały postawione w stan upadłości. W raporcie znalazły się wszystkie te jednostki gospodarcze, których upadłość miała miejsce do końca grudnia 2010 r. oraz których upadłość podana została do publicznej wiadomości do dnia 31.01.2011 r. Ponadto, jako odniesienie skali opisywanych procesów upadłościowych, przywołane zostały dane za rok 2009, obejmujące łącznie 695 postępowań upadłościowych. Należy podkreślić, iż przedstawiona w niniejszym raporcie statystyka upadłości, mających miejsce w 2010 r., ulegnie zmianie w wyniku publikacji, które ukażą się w kolejnych miesiącach bieżącego roku, a które dotyczyć będą upublicznienia upadłości mających miejsce w okresie objętym badaniem. Dlatego też należy podkreślić, iż liczba 674 upadłości ogłoszonych do końca grudnia 2010 r. ulegnie jeszcze powiększeniu.

1 dr Paweł Antonowicz – adiunkt w Katedrze Ekonomiki Przedsiębiorstw na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego (http://antonowicz.wzr.pl/).

(7)

W pierwszej części raportu poddana została analizie skala upadłości przedsiębiorstw w ujęciu globalnym. Przeprowadzając w dalszej części analizy regionalne, których celem było stworzenie rankingu województw, charakteryzujących się najwyższym poziomem koncentracji procesów upadłościowych, wykorzystana została miara, stosowana w geografii ekonomicznej, określana jako współczynnik LQ². Analizując bowiem skalę procesów upadłościowych nie tylko w skali ogólnopolskiej, ale również w poszczególnych regionach, można odnieść ich intensywność do liczby podmiotów, zarejestrowanych w danym województwie. W ten sposób relatywizowana jest mapa procesów upadłościowych względem faktycznego natężenia procesów gospodarczych w danym regionie kraju.

Dla potrzeb zrealizowanych w cyklu niniejszych raportów badań określono, iż współczynnik LQ stanowi relatywną ocenę koncentracji przedsiębiorstw upadłych w określonym regionie [Eij / Ej] względem łącznej liczby firm, przynależących do analizowanej zbiorowości w gospodarce w stosunku do wszystkich podmiotów, funkcjonujących w gospodarce narodowej [Ein / En]. Miarę tę określa się następującym wzorem:

Współczynnik Lokalizacji (LQ)

gdzie:

LQ współczynnik lokalizacji

Eij liczba firm upadłych w danym regionie (województwie) Ej łączna liczba firm w regionie

Ein liczba firm upadłych w całej gospodarce En łączna liczba firm w gospodarce narodowej

Współczynnik LQ jest powszechnie wykorzystywanym w geografii ekonomicznej oraz analizie ekonomicznej regionów wskaźnikiem, który służy określaniu poziomu natężenia badanego zjawiska w danym regionie, w relacji do całej gospodarki. Przyjmuje się, iż LQ przekraczający wartość 1j. oznacza ponadprzeciętną koncentrację analizowanego zjawiska w danym regionie. W niniejszym raporcie, jako punkt odniesienia intensyfikacji procesów upadłościowych w poszczególnych województwach Polski, przyjęta została liczba zarejestrowanych w bazie REGON podmiotów gospodarki narodowej. Pomimo, iż w ujęciu bezwzględnym najwięcej upadłości w 2010 r. zanotowano w województwie

2 LQ (z ang. location quotient) - wskaźnik lokalizacji.





En Ein Ej Eij LQ

(8)

mazowieckim (136 przedsiębiorstw; LQ=1,16), to jednak odniesienie upadłości do liczby funkcjonujących podmiotów gospodarczych w danych województwach sprawiło, że to województwo zachodniopomorskie (66 upadłości; LQ=1,72) stało się obszarem o najwyższej intensyfikacji procesów upadłościowych.

W związku z tym, iż wskaźnik LQ pozwala na odniesienie natężenia analizowanego zjawiska do kształtowania się jego skali w pozostałych obszarach kraju, struktura raportu (kolejność omawiania poszczególnych regionów – województw Polski) została podporządkowana właśnie obliczonemu poziomowi wskaźnika LQ, którego wartość oszacowano indywidualnie dla każdego województwa.

(9)

Dynamiczna analiza upadłości przedsiębiorstw w Polsce

Analiza retrospektywna (2009-2010)

Skala upadłości przedsiębiorstw jest pochodną stanu gospodarki. Jednak liczba upadających podmiotów gospodarczych w okresie dekoniunktury, co pokazały statystyki opisywane w okresie kryzysu (2008-2009), rośnie z pewną inercją. Opóźnienie to związane jest „z rozpędem”, z jakim przedsiębiorstwa bronią się przed spadającymi zamówieniami, a także z procedurami formalnymi, związanymi z okresem, jaki potrzebny jest do postawienia w stan upadłości niewypłacalnego dłużnika. Na wykresie 1 przedstawiona została liczba upadłości ogłoszonych w Polsce w latach 2007-2010.

Wykres 1. Skala upadłości przedsiębiorstw w Polsce w latach 2007-2010 [jedn. gosp.]

Lata analizy 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Postępowania upadłościowe 794 864 1 017 1 289 1 674 1 863 1 798 1 116 793 576 447 424 695 674 Dynamika zmian - 9% 18% 27% 30% 11% -3% -38% -29% -27% -22% -5,15% 63,92% -3,02%

447 424

695 674

0 100 200 300 400 500 600 700 800

2007 2008 2009 2010

Źródło: od 2007 r. obliczenia własne (dr Paweł Antonowicz, UG) na podstawie danych publikowanych w MSiG; dane za lata 1997-2006 Coface Poland.

W 2009 r. mieliśmy do czynienia ze zmianą kierunku długookresowego trendu liczby upadłości, których bezwzględna liczba począwszy od 2003 r. stale malała. Do tego czasu ostatni i jednocześnie najniższy [-5,15%] spadek liczby ogłoszonych upadłości miał miejsce w 2008 r. Opisane w poprzednim raporcie KPF statystyki, dotyczące I półrocza 2010 r., wskazywały na utrzymanie się rosnącej od 2009 r. liczby upadłości. Już bowiem w pierwszych miesiącach analizowanego 2010 roku ogłoszonych zostało (do dnia 5.08.2010 r.) o [+8,64%] więcej upadłości w stosunku do I półrocza 2009 roku.³

3 P. Antonowicz: Intensyfikacja upadłości przedsiębiorstw w Polsce w I półroczu 2010 r. i prognoza na 2010 r., w: Prace i Materiały Wydziału Zarządzania UG - Dylematy kreowania wartości

(10)

Jednak, jak pokazują dane zebrane do końca stycznia 2011 r., liczba upadłości przedsiębiorstw ogłoszonych do końca 2010 r. ustabilizowała się w II połowie tego roku i ostatecznie na dzień opracowania raportu jest niższa o [3,02%] w stosunku do liczby upadłości odnotowanych w 2009 r. Biorąc pod uwagę stale pojawiające się w nowym roku ogłoszenia upadłości mających miejsce w IV kwartale 2010 r., należy przyjąć iż ich liczba ostatecznie będzie bardzo zbliżona do skali upadłości, z jaką mieliśmy do czynienia w 2009 r. Skala upadłości w obu latach, na tle danych obrazujących zmiany w potencjale jednostek gospodarczych w Polsce, została przedstawiona w tabeli 1.

Tabela 1. Stan jednostek gospodarczych w Polsce w podziale na sektor prywatny i publiczny oraz globalna liczba upadłości w latach 2009-2010

[rok] [półrocze]

31.12.2009 30.06.2010

A 3 622 185 3 709 891

a1 346 914 206 554

a2 355 786 121 038

B 120 488 120 973

b1 2 742 1 261

b2 1 744 541

C 3 742 673 3 830 864

c1 349 656 207 815

c2 357 530 121 579

I-XII.2009 I-XII.2010

D OGÓŁEM POSTAWIONYCH W STAN UPADŁOŚCI 695 674

Sektor publiczny ogółem - zarejestrowane w REGON Sektor publiczny - nowo zarejestrowane w REGON Sektor publiczny - wyrejestrowane z REGON Ogółem jednostek zarejestrowanych w REGON:

Ogółem nowo zarejestrowanych w REGON Ogółem wyrejestrowanych z REGON

POLSKA OGÓŁEM Liczba jednostek w okresie:

Kategoria jednostek gospodarczych:

Sektor prywatny ogółem - zarejestrowane w REGON Sektor prywatny - nowo zarejestrowane w REGON Sektor prywatny - wyrejestrowane z REGON

Źródło: opracowanie własne (dr Paweł Antonowicz, UG) na podstawie danych opublikowanych w MSiG za lata 2009 i 2010 oraz informacji z Banku Danych Lokalnych GUS.

UWAGA: Liczba upadłości w 2010 r. określona została na podstawie postanowień sądowych ogłoszonych od 1.01.2010 do 31.01.2011 r.

Przyjmując najbardziej aktualny stan jednostek gospodarczych na dzień 30.06.2010 r. oraz liczbę upadłości, mających miejsce w 2010 r., można zauważyć, iż procesy upadłościowe dotyczyły w analizowanym okresie 0,018% ogółu funkcjonujących w tym czasie w Polsce przedsiębiorstw. Oznacza to, że w 2010 r. upadały średnio 2 przedsiębiorstwa na 10.000 jednostek zarejestrowanych w REGON. Natomiast w samym tylko I półroczu 2010 r. zlikwidowanych zostało 121.579 jednostek (wyrejestrowanych w REGON). Przyjmując całoroczne dane za 2009 r. (przedstawione w tabeli 1) można zauważyć, iż procesy likwidacyjne są w Polsce ponad 500 razy częstsze niż procesy upadłościowe. Wyrejestrowanych bowiem w 2009 r. było aż 357.530 przedsiębiorstw. Oznacza to, że w 2009 r. likwidowanych było średnio 987 przedsiębiorstw na 10.000 jednostek zarejestrowanych w REGON.

przedsiębiorstw w okresie wychodzenia z kryzysu, nr 4/2 2010, Wyd. FRUG, Sopot 2010, s. 343- 350.

(11)

Względnie ustabilizowany rozkład upadłości w kolejnych miesiącach 2010 r. na tle analogicznych okresów lat 2007-2009 został przedstawiony na wykresie 2.

Kształtowanie się liczby upadłości przedsiębiorstw w Polsce w kolejnych miesiącach 2007-2010 wraz z wyznaczeniem przebiegu trendu liniowego, którego wartości teoretyczne w 42% pokrywają się z wartościami empirycznymi, zostało natomiast przedstawione na wykresie 3.

Wykres 2. Miesięczny rozkład upadłości w Polsce w latach 2007-2010

52 59

69

46 67

62 64

35

60 59

49 52

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

2007 2008 2009 2010

Źródło: opracowanie własne (dr Paweł Antonowicz, UG) na podstawie danych opublikowanych w MSiG za lata 2009 i 2010.

Wykres 3. Miesięczny trend upadłości w Polsce w latach 2007-2010

y = 0,643x + 30,914 R2 = 0,4166

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

01 .20 07 02 .20 07 03 .20 07 04 .20 07 05 .20 07 06 .20 07 07 .20 07 08 .20 07 09 .20 07 10 .20 07 11 .20 07 12 .20 07 01 .20 08 02 .20 08 03 .20 08 04 .20 08 05 .20 08 06 .20 08 07 .20 08 08 .20 08 09 .20 08 10 .20 08 11 .20 08 12 .20 08 01 .20 09 02 .20 09 03 .20 09 04 .20 09 05 .20 09 06 .20 09 07 .20 09 08 .20 09 09 .20 09 10 .20 09 11 .20 09 12 .20 09 01 .20 10 02 .20 10 03 .20 10 04 .20 10 05 .20 10 06 .20 10 07 .20 10 08 .20 10 09 .20 10 10 .20 10 11 .20 10 12 .20 10

Źródło: opracowanie własne (dr Paweł Antonowicz, UG), jak na wykresie 2.

(12)

W tabeli 2 oraz na wykresie pomocniczym przedstawiona została struktura upadłości przedsiębiorstw w latach 2009-2010, w podziale na formy organizacyjno- prawne, w jakich zorganizowani byli niewypłacalni dłużnicy.

Tabela 2. Struktura upadłości przedsiębiorstw w Polsce w latach 2009-2010 w podziale na formy organizacyjno-prawne

1 - Działalności gospodarcze i spółki cywilne 134 19,28% 107 15,88%

2 - Spółki jawne 22 3,17% 35 5,19%

3 - Spółki partnerskie 0 0,00% 0 0,00%

4 - Spółki komandytowe i komandytowo-akcyjne 7 1,01% 8 1,19%

5 - Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością 445 64,03% 458 67,95%

6 - Spółki akcyjne 71 10,22% 43 6,38%

7 - Spółdzielnie 11 1,58% 20 2,97%

8 - Stowarzyszenia, fundacje 3 0,43% 2 0,30%

9 - Przedsiębiorstwa państwowe 2 0,29% 1 0,15%

695 100,00% 674 100,00%

OGÓŁEM Upadłości ogółem w Polsce według formy organizacyjno-prawnej

I-XII.2009 I-XII.2010

Liczba podmiotów (rok poprzedni )

Liczba podmiotów (rok poddany analizie )

- Działalności gospodarcze i spółki cywilne - Spółki jawne

- Spółki partnerskie

- Spółki komandytowe i komandytowo-akcyjne - Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - Spółki akcyjne

- Spółdzielnie

- Stowarzyszenia, fundacje - Przedsiębiorstwa państwowe

Podobnie jak w roku ubiegłym, również w 2010 r. zdecydowana większość upadłości [458 j., 67,95%] dotyczyła spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Dość istotnie zmalała liczba upadłości spółek akcyjnych (z 71 do 43 podmiotów), a także osób fizycznych samodzielnie prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Wzrosła natomiast liczba upadających spółek jawnych oraz spółdzielni.

Biorąc pod uwagę formę własnościową upadłości z 2010 r. należy zauważyć, iż 61%

ogółu upadłych jednostek gospodarczych była własnością krajowych osób fizycznych oraz pozostawała we własności prywatnej krajowej pozostałej. W analizowanym okresie ogłoszonych zostało 7 upadłości spółek Skarbu Państwa. Zbankrutowały ponadto 53 przedsiębiorstwa będące własnością zagraniczną. Szczegółowe dane obrazuje tabela 3.

(13)

Tabela 3. Struktura własnościowa upadłości przedsiębiorstw w Polsce w 2010 r.

Liczba podm iotów

Udział w ogóle podm iotów

upadłych Kod

(GUS) [jedn.] [%]

111 7 1,04%

112 1 0,15%

131 1 0,15%

132 3 0,45%

214 306 45,40%

215 105 15,58%

216 53 7,86%

224 23 3,41%

225 29 4,30%

226 21 3,12%

227 13 1,93%

234 2 0,30%

235 1 0,15%

338 1 0,15%

- 108 16,02%

674 100,00%

Zakończona działalność lub brak danych

OGÓŁEM UPADŁYCH JEDNOSTEK

Własność mieszana w sektorze prywatnym z przewagą własności krajowych osób fizycznych

Własność mieszana w sektorze prywatnym z przewagą własności prywatnej krajowej pozostałej

Własność mieszana w sektorze prywatnym z przewagą własności zagranicznej Własność mieszana w sektorze prywatnym z brakiem przewagi któregokolwiek rodzaju własności prywatnej

Własność mieszana między sektorami z przewagą własności sektora prywatnego, w tym z przewagą własności krajowych osób fizycznych

Własność mieszana między sektorami z przewagą własności sektora prywatnego, w tym z przewagą własności prywatnej krajowej pozostałej

Własność mieszana między sektorami z takim samym udziałem własności sektora publicznego i prywatnego z brakiem przewagi któregokolwiek rodzaju własności w kapitale ogółem

Własność mieszana między sektorami z przewagą własności sektora publicznego, w tym z przewagą własności skarbu państwa

Własność mieszana między sektorami z przewagą własności sektora publicznego, w tym z przewagą własności państwowych osób prawnych

Własność krajowych osób fizycznych Własność prywatna krajowa pozostała Własność zagraniczna

Rozszerzenie (opis) formy własności:

Własność Skarbu Państwa

Własność państwowych osób prawnych

Upadłości ogółem w Polsce według formy własności (klasyfikacja przyjęta przez GUS)

I-XII.2010

Źródło: opracowanie własne (dr Paweł Antonowicz, UG) na podstawie danych opublikowanych w MSiG w 2010 r. od 1.01.2010 do 31.01.2011 r.

Bezwzględna liczba upadłości jednostek gospodarczych, mających miejsce w poszczególnych województwach Polski w 2010 r. w odniesieniu do roku poprzedniego, została przedstawiona w tabeli 4. Podobnie jak w roku ubiegłym największa liczba upadłości została ogłoszona w województwie mazowieckim (20,18% ogółu spraw sądowych mających miejsce na obszarze całego kraju), a także w województwie śląskim (14,24%) oraz dolnośląskim (11,72%). Najmniej postępowań sądowych w tym zakresie zakończyło się postawieniem w stan upadłości przedsiębiorstw, których siedziba prowadzonej działalności gospodarczej miała miejsce w województwie podlaskim, a także świętokrzyskim oraz lubuskim. W roku 2009 do obszarów o najniższym odsetku upadłości zaliczyć można było ponadto województwo opolskie, które w 2010 r. na 16 analizowanych regionów znalazło się w pierwszej czwórce obszarów o najniższej bezwzględnej liczbie upadłości (tabela 4, wykres 4).

(14)

Tabela 4. Upadłości przedsiębiorstw w podziale administracyjnym Polski w latach 2009-2010

[jedn.] [%] [jedn.] [%]

1 MAZOWIECKIE 118 16,98% 136 20,18%

2 ŚLĄSKIE 107 15,40% 96 14,24%

3 DOLNOŚLĄSKIE 86 12,37% 79 11,72%

4 ZACHODNIOPOMORSKIE 61 8,78% 66 9,79%

5 WIELKOPOLSKIE 46 6,62% 56 8,31%

6 MAŁOPOLSKIE 52 7,48% 53 7,86%

7 KUJAWSKO-POMORSKIE 44 6,33% 38 5,64%

8 ŁÓDZKIE 34 4,89% 27 4,01%

9 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 22 3,17% 25 3,71%

10 PODKARPACKIE 32 4,60% 24 3,56%

11 POMORSKIE 19 2,73% 22 3,26%

12 LUBELSKIE 32 4,60% 17 2,52%

13 OPOLSKIE 3 0,43% 12 1,78%

14 LUBUSKIE 21 3,02% 8 1,19%

15 ŚWIĘTOKRZYSKIE 11 1,58% 8 1,19%

16 PODLASKIE 7 1,01% 7 1,04%

695 100,00% 674 100,00%

L.p.

Region Polski (województwo)

[sortowanie według liczby upadłości w I-VI.2010 r. ]

Upadłości przedsiębiorstw w 2010 roku

OGÓŁEM

Upadłości przedsiębiorstw w 2009 roku

Wykres 4. Upadłości przedsiębiorstw w Polsce w podziale administracyjnym (2010)

136 96

79 66 56 53 38 27 25 24 22 17 12 8 8 7

0 20 40 60 80 100 120 140 160

MAZOWIECKIE ŚLĄSKIE DOLNOŚLĄSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE WIELKOPOLSKIE MAŁOPOLSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE ŁÓDZKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE PODKARPACKIE POMORSKIE LUBELSKIE OPOLSKIE LUBUSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE PODLASKIE

Źródło: opracowanie własne (dr Paweł Antonowicz, UG) na podstawie na podstawie danych opublikowanych w MSiG w 2010 r. od 1.01.2010 do 31.01.2011 r.

(15)

Regionalny Barometr Upadłości (RBU) – 2009/2010

Z uwagi na ograniczenia, jakie niesie za sobą analiza wyłącznie liczb bezwzględnych, która została przedstawiona w odniesieniu do skali upadłości w podziale administracyjnym Polski w tabeli 4, obliczona została dla każdego z województw miara względnej koncentracji analizowanych procesów w postaci współczynnika LQ (RBU).

W tabeli 5 przedstawione zostały wyniki badań nad intensyfikacją procesów upadłościowych w 2010 r. w Polsce. Jako podstawę odniesienia przyjęto liczbę zarejestrowanych na dzień 30.06.2010 r. w REGON podmiotów gospodarki narodowej w sektorze prywatnym i publicznym.

Tabela 5. Koncentracja upadłości przedsiębiorstw w Polsce w 2010 r. w podziale administracyjnym na podstawie wskaźnika syntetycznego RBU

Liczba podmiotów postawionyc

h w stan upadłości

[A]

Udział w ogóle podmiotów

upadłych [B]

Liczba podmiotów w sektorze prywatnym (REGON)

[C]

Liczba podmiotów w sektorze publicznym (REGON)

[D]

Łącznie podmioty

(REGON)

[E]=[C+D]

Relacja upadłości do ogółu podmiotów

[F]=[A/E]

Współczynnik Lokalizacji

LQ = RBU [G]=[F]/[A/E]

1 ZACHODNIOPOMORSKIE 66 9,8% 211 234 6 900 218 134 0,0303% 1,72

2 DOLNOŚLĄSKIE 79 11,7% 309 782 14 774 324 556 0,0243% 1,38

3 ^ŚLĄSKIE 96 14,2% 425 729 16 317 442 046 0,0217% 1,23

4 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 25 3,7% 111 841 5 477 117 318 0,0213% 1,21

5 KUJAWSKO-POMORSKIE 38 5,6% 178 316 5 775 184 091 0,0206% 1,17

6 MAZOWIECKIE 136 20,2% 652 305 12 751 665 056 0,0204% 1,16

7 MAŁOPOLSKIE 53 7,9% 316 324 7 958 324 282 0,0163% 0,93

8 PODKARPACKIE 24 3,6% 142 880 6 029 148 909 0,0161% 0,92

9 WIELKOPOLSKIE 56 8,3% 357 417 9 681 367 098 0,0153% 0,87

10 ^OPOLSKIE ¹² ^1,8% ^{93 051} ^{4 200} ^{97 251} ^0,0123% ^0,70

11 ŁÓDZKIE 27 4,0% 218 847 6 592 225 439 0,0120% 0,68

12 ^LUBELSKIE ¹⁷ ^2,5% ^{154 345} ^{5 710} ^{160 055} ^0,0106% ^0,60

13 ^POMORSKIE ²² ^3,3% ^{247 814} ^{7 867} ^{255 681} ^0,0086% ^0,49

14 ^PODLASKIE 7 1,0% 86 686 3 066 89 752 0,0078% 0,44

15 ^LUBUSKIE 8 1,2% 99 545 4 556 104 101 0,0077% 0,44

16 ŚWIĘTOKRZYSKIE 8 1,2% 103 775 3 320 107 095 0,0075% 0,42

674 100,00% 3 709 891 120 973 3 830 864 0,0176% -

2010 r.

Upadłości w Polsce według województw

OGÓŁEM

UWAGA: Liczba upadłości w 2010 r. określona została na podstawie postanowień sądowych ogłoszonych od 1.01.2010 do 31.01.2011 r.; liczba podmiotów gospodarczych na podstawie danych BDL GUS (na dzień: 30.06.2010 r.).

W sześciu województwach Polski w 2010 r. koncentracja procesów upadłościowych była ponadprzeciętna. Są to te regiony, dla których wartości RBU (tabela 5) są najwyższe, a mianowicie województwa: zachodniopomorskie, dolnośląskie, śląskie, warmińsko-mazurskie, kujawsko-pomorskie, a także mazowieckie. Analizując wskaźnik

(16)

RBU obliczony w 2009 r., którego szczegółowe obliczenia zostały zawarte w poprzednim raporcie KPF, można zauważyć, iż w połowie województw (8 obszarów) wartość współczynnika w 2010 r. wzrosła. Oznacza to, iż w tych regionach zwiększył się poziom intensyfikacji procesów upadłościowych na przestrzeni dwóch lat analizy (tabela 6).

Tabela 6. Analiza porównawcza RBU w województwach Polski w latach 2009-2010

ZACHODNIO POMORSKIE DOLNOŚLĄSKIE ŚLĄSKIE WARMIŃSKO- MAZURSKIE KUJAWSKO- POMORSKIE MAZOWIECKIE MAŁOPOLSKIE PODKARPACKIE WIELKO POLSKIE OPOLSKIE ŁÓDZKIE LUBELSKIE POMORSKIE PODLASKIE LUBUSKIE ŚWIĘTO- KRZYSKIE

Współczynnik Lokalizacji LQ = RBU 2009 RBU 2009/2010

1,53 1,47 1,34 1,03 1,25 0,99 0,91 1,15 0,71 0,17 0,83 1,07 0,42

0,70

1,12 0,56 0,41

1,72 1,38 1,23 1,21 1,17 1,16

+

0,92 0,87 0,68 0,60 0,44

0,93

-

0,44 0,42 0,49

Współczynnik Lokalizacji LQ = RBU 2010

Zmiana:

+ korzyst na

- niekorzyst na

- + + - - - + - - + + - + +

Źródło: obliczenia własne (dr Paweł Antonowicz, UG).

Mapa Polski obrazująca korzystne zmiany (zmniejszenie koncentracji upadłości - kolor zielony) oraz zmiany niekorzystne w regionach (wzrost natężenia upadłości – kolor czerwony) została przedstawiona na rys. 1.

Rys. 1. Regionalne zmiany poziomu intensyfikacji procesów upadłościowych w Polsce w latach 2009-2010.

Źródło: opracowanie własne (dr Paweł Antonowicz, UG).

(17)

Podsumowanie - branżowa analiza upadłości

W 2010 r. wśród homogenicznych pod względem rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej upadłych przedsiębiorstw znalazły się w szczególności podmioty z branży budowlanej. Aż 55 upadłych firm tego sektora jako podstawowy przedmiot działalności wskazywało: roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych. Ponadto 24 upadłe jednostki z tej branży wykonywały głównie: instalacje elektryczne, wodno-kanalizacyjne, cieplne, gazowe i klimatyzacyjne. Pozostałe 25 upadłych firm budowlanych wykonywało m.in.: projekty budowlane związane ze wznoszeniem budynków, roboty związane z budową dróg i autostrad, a także rurociągów przesyłowych i sieci rozdzielczych i pozostałych obiektów inżynierii lądowej i wodnej. Łącznie można wyodrębnić aż 104 upadłe podmioty sektora budowlanego w 2010 r., które stanowiły 15,4% ogółu upadłości zarejestrowanych w tym okresie.

Również bardzo duży odsetek (198 firm; 29,4% populacji upadłości z 2010 r.), choć zdecydowanie bardziej zróżnicowanych wewnętrznie przedsiębiorstw upadłych, realizował w 2010 r. działalność produkcyjną. Były to w szczególności przedsiębiorstwa produkujące:

1. surówkę i wyroby z żelaza, aluminium, konstrukcje metalowe, metalowe elementy stolarki budowlanej, a także pozostałe wyroby metalowe (37 firm);

2. sprzęt, maszyny i narzędzia dla przemysłu górniczego i budownictwa (25 firm), ale także wyroby tartaczne i pozostałe wyroby stolarskie i ciesielskie dla budownictwa (16 firm), oraz wyroby dla budownictwa z tworzyw sztucznych, szkło płaskie i gospodarcze, ceramiczne kafle, płytki i pozostałe wyroby budowlane z betonu (26 firm);

3. wyroby odzieżowe (26 firm);

4. wyroby z mięsa, mleka, przemiału zbóż, owoce i słodycze (24 podmioty).

Kolejną grupą bankrutów były zróżnicowane wewnętrznie hurtownie. Sprzedaż hurtową jako podstawowy przedmiot realizowanej w 2010 r. działalności wskazywało 101 upadłych jednostek gospodarczych (14,99% populacji upadłych w 2010 r.

podmiotów). Niewypłacalne hurtownie prowadziły sprzedaż w szczególności głównie:

drewna, materiałów budowlanych oraz wyposażania sanitarnego (15 firm), maszyn i urządzeń, wyrobów chemicznych, odpadów złomu oraz pozostałą działalność niewyspecjalizowaną (30 firm), a także zboża, owoców i warzyw, mięsa i wyrobów z mięsa, napojów alkoholowych i tytoniowych oraz żywności pozostałej (24 firmy).

W działalności handlowej realizowanej przez upadających w 2010 r. detalistów przeważała sprzedaż: paliw do pojazdów silnikowych, mebli, sprzętu AGD, oświetlenia, wyrobów farmaceutycznych (28 firm; 4,15% populacji upadłości).

(18)

Spośród pozostałych upadłych w 2010 r. przedsiębiorstw można wymienić następujące najbardziej jednorodne profile realizowanych działalności gospodarczych:

 transport drogowy towarów (25 podmiotów);

 działalność hotelarska, restauracyjna i gastronomiczna (15 jednostek);

 doradztwo oraz zarządzanie, a także doradztwo techniczne, działalność agencji reklamowych (21 przedsiębiorstw);

 kupno, sprzedaż, wynajem i zarządzanie nieruchomościami na zlecenie (12 firm).

(19)

Regionalna analiza upadłości przedsiębiorstw w Polsce

Upadłości w województwie zachodniopomorskim

W województwie zachodniopomorskim w 2010 r. miało miejsce 66 upadłości przedsiębiorstw, tj. o 5 więcej w stosunku do roku ubiegłego. W regionie tym wystąpiła najwyższa koncentracja procesów upadłościowych w porównaniu z pozostałymi województwami Polski (RBUZACHPOM=1,72j.). W tabeli 7 przedstawiona została skala dynamiki zmian w rejestracji i likwidacji jednostek gospodarczych tego regionu w latach 2009-2010.

Tabela 7. Upadłości przedsiębiorstw w województwie zachodniopomorskim w 2009 i 2010 r. na tle liczby podmiotów gospodarczych w REGON

[rok] [półrocze]

31.12.2009 30.06.2010

A 208 238 211 234

a1 19 610 10 814

a2 17 715 7 843

B 6 842 6 900

b1 301 120

b2 115 53

C 215 080 218 134

c1 19 911 10 934

c2 17 830 7 896

I-XII.2009 I-XII.2010

D OGÓŁEM POSTAWIONYCH W STAN UPADŁOŚCI 61 66

Sektor publiczny ogółem - zarejestrowane w REGON Sektor publiczny - nowo zarejestrowane w REGON Sektor publiczny - wyrejestrowane z REGON Ogółem jednostek zarejestrowanych w REGON:

Ogółem nowo zarejestrowanych w REGON Ogółem wyrejestrowanych z REGON

WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE Liczba jednostek w okresie:

Kategoria jednostek gospodarczych:

Sektor prywatny ogółem - zarejestrowane w REGON Sektor prywatny - nowo zarejestrowane w REGON Sektor prywatny - wyrejestrowane z REGON

Na wykresie 5 przedstawiony został w układzie porównawczym miesięczny rozkład upadłości mających miejsce w 2009 i 2010 roku. Wśród bankrutujących jednostek regionu zachodniopomorskiego dominujący udział stanowiły (tabela 8) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (63,64%) oraz osoby fizyczne samodzielnie prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą (27,27%). Najczęściej niewypłacalne firmy tego regionu stanowiły własność krajowych osób fizycznych (37,88%) oraz pozostałą prywatną własność krajową (12,12%). Szczegółowe dane dotyczące formy własności jednostek upadłych na tym obszarze obrazuje tabela 9.