130 UWAGA:
Chcąc cytować tekst zawarty w niniejszej publikacji pamiętaj, iż respektując prawa autorskie przysługujące twórcy tego artykułu, jesteś zobowiązany do stworzenia przypisu bibliograficznego, wskazującego autora, tytuł, wydawnictwo, rok i miejsce publikacji, strony:
A. Antonowicz: Jednostki franchisingowe i własne w działalności sieci franchisingowych, w: „Stymulowanie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstwa w otoczeniu globalnej gospodarki wiedzy” pod red.
A. P. Balcerzaka i E. Rogalskiej, Wyd. UMK w Toruniu, Toruń 2010, s. 131-142
Spełnienie powyższego warunku oznacza, iż autor niniejszej publikacji wyraża zgodę na jej wykorzystywanie w procesie dydaktycznym i naukowym.
Baza dostępnych artykułów autorstwa Alicji Antonowicz:
http://antonowicz.wzr.pl/
131 Alicja Antonowicz
Jednostki franchisingowe i własne w działalności sieci franchisingowych
Słowa kluczowe: franchising, sieci franchisingowe, placówki franchisingowe, placówki własne franchisodawców.
Abstrakt: Do podjęcia problemu badawczego będącego przedmiotem niniejszego artykułu skłoniła
autorkę analiza danych statystycznych dotyczących polskich i zagranicznych rynków franchisingowych, która wykazała, iż sieci franchisingowe rozwijają się nie tylko poprzez placówki powiązane z przedsiębiorstwem macierzystym umowa franchisingu, lecz wykorzystują w tym celu również placówki własne. Zastanawiające wydało się, dlaczego franchisodawcy decydują się na zainwestowanie środków w tworzenie własnych placówek sprzedażowych? Dlaczego świadomie rezygnują z możliwości bezkapitałowej ekspansji rynkowej, jaką daje im zawarcie kontraktu franchisingowego? Sytuacja ta wydaje się zaprzeczać samej idei franchisingu. Z zamiarem uzyskania odpowiedzi na powyższe pytania oraz w celu określenia skali omawianego zjawiska podjęta została w artykule próba wyodrębnienia podstawowych różnic pomiędzy placówkami franchisingowymi i placówkami własnymi franchisodawców, ze wskazaniem na rolę, jaką pełnią w sieci, a także na okoliczności, w których są tworzone. W dalszej części autorka podjęła się zbadania, jak w praktyce międzynarodowej kształtuje się omawiana struktura placówek, i jak na tym tle prezentują się polskie sieci franchisingowe. W ostatniej części artykułu natomiast autorka podjęła próbę określenia, jaki wpływ na udział placówek własnych w strukturze ma sektor oraz branża, w której funkcjonuje sieć franchisingowa.
Wprowadzenie
Franchising stanowi jedną z najpopularniejszych i najszybciej rozwijających się form dystrybucji towarów i usług, która jest z powodzeniem wykorzystywana w procesach gospodarczych już na wszystkich zamieszkanych kontynentach. Dostrzeganie przez przedsiębiorców licznych korzyści o charakterze biznesowym, które wynikają ze współpracy franchisingowej, pozwoliły zająć franchisingowi istotną pozycję wśród porozumień
132 zawieranych w światowym obrocie gospodarczym. Przyczyniło się to do ukształtowania w blisko siedemdziesięciu państwach świata rynków franchisingowych ze stroną podażową w postaci organizatorów sieci franchisingowych oraz stroną popytową w postaci biorców przystępujących do tych sieci.
W skład rynku franchisingu obok samych sieci franchisingowych, które w rzeczywistości stanowią wyłącznie centrale systemów, wchodzą placówki, za pośrednictwem których franchisodawcy dokonują dystrybucji swoich towarów lub usług. Praktyka gospodarcza wskazuje jednak, iż nie wszystkie placówki, w oparciu o które franchisodawcy prowadzą działalność, mają charakter franchisingowy. Okazuje się, że cześć z nich pozostaje własnością franchisodawców. Istnienie w sieci placówek niezwiązanych umową franchisingu wydaje się zaprzeczać samej idei franchisingu. Sens franchisingu wyraża się bowiem w umiejętnym cedowaniu na określony podmiot gospodarczy pewnej sfery działania, przy jednoczesnym kontrolowaniu jej przebiegu przy pomocy instrumentów prawnych, ekonomicznych i organizacyjnych (Jacyszyn, 1993, s. 100). Dlaczego więc franchisodawcy decydują się na zainwestowanie środków w tworzenie własnych placówek sprzedażowych, świadomie rezygnując z możliwości bezkapitałowej ekspansji rynkowej, jaką daje im zawarcie kontraktu franchisingowego? Chęć odpowiedzi na to pytanie skłoniło autorkę do podjęcia badań będących przedmiotem niniejszego artykułu.
Rola jednostek franchisingowych i własnych w sieci franchisingowej
Jak zostało powiedziane we wstępie, właściciele systemów franchisingowych prowadzą działalność zarówno przy wykorzystaniu jednostek franchisingowych, jak i placówek własnych. Praktyka wskazuje, iż nawet przedsiębiorcy, w opinii których franchising stanowi najkorzystniejszą formę dla rozwoju ich przedsiębiorstw, w początkowym etapie funkcjonowania decydują się na tworzenie jednostek własnych. Placówki te mają zazwyczaj za zadanie pełnić funkcję pilotażową. Na podstawie wyników przez nie osiąganych możliwe jest bowiem określenie, czy budowa sieci franchisingowej jest na określonym obszarze ekonomicznie uzasadniona. Przykładowo jednym z formalnych obowiązków ciążących na franchisodawcach zrzeszonych we Włoskim Stowarzyszeniu Franchisingu (Associazione Italiana del Franchising) jest konieczność przetestowania swojego przedsięwzięcia na rynku przez minimum jeden rok poprzez zorganizowanie własnej placówki o charakterze pilotażowym. Również w Wielkiej Brytanii, gdzie poziom rozwoju franchisingu jest
133 określany jako bardzo wysoki, przedsięwzięciu pilotażowemu poświęca się bardzo dużo uwagi. Pominięcie tego etapu przez franchisodawcę i przejście do bezpośredniej sprzedaży franchisingu na nowym nieznanym rynku jest uznawane, jak podaje A. Czub (1992, s. 72), za nieuczciwe i nieetyczne. Podobnego zdania jest B. Pokorska (2003, s. 96), według której uruchamianie własnych jednostek pilotażowych na wstępnym etapie rozwoju sieci stanowi obowiązek każdego franchisodawcy, który ma na celu sprawdzenie zasadności i możliwości rozwoju systemu na danym obszarze.
Na funkcji pilotażowej rola placówek własnych się jednak nie kończy. Tworzenie jednostek własnych przez franchisodawców może mieć na celu utrwalenie marki na rynku lub zwiększenie prestiżu sieci. Przykładowo placówki własne sieci odzieżowych zlokalizowane są zazwyczaj w najdroższych, często niedochodowych w początkowym okresie działalności miejscach, takich jak duże centra handlowe. Dzięki zastosowaniu tej strategii organizator systemu buduje zasięg sieci we wszystkich typach lokalizacji, nawet w tych, którymi nie są potencjalnie zainteresowani w danym momencie franchisobiorcy.
K. Krawczyk (Ryzyko…, 2003, s. 39) podaje z kolei, iż franchisodawcy prowadzą własne placówki zazwyczaj na najtrudniejszych rynkach by móc dostosować rozwiązania oferowanego systemu franchisingowego do zmian rynkowych w danym kraju. Dlatego też decyzja o ekspansji poza granice kraju podejmowana nawet przez systemy o ugruntowanej pozycji na rodzimym rynku jest realizowana początkowo bardzo często wyłącznie w oparciu o jednostki własne. Przykłady tego typu działań były widoczne w Polsce już na początku lat dziewięćdziesiątych, kiedy to na rynku polskim rozpoczęła funkcjonowanie znaczna liczba przedsiębiorstw międzynarodowych. Były to podmioty, które rozwijały swą działalność w skali globalnej przy wykorzystaniu sieci franchisingowych, niemniej jednak jedynie niewielki ich procent rozpoczął współpracę z polskim inwestorami w oparciu o umowy franchisingowe.
Przedsiębiorstwa te tworzyły na rynku polskim liczne placówki, lecz były to z reguły jednostki własne. Na podstawie wyników finansowych przez nie osiąganych przedsiębiorstwa międzynarodowe podejmowały decyzje o rozwinięciu w Polsce sieci franchisingowej lub wycofaniu się na inny rynek. Rekordzistą w tym zakresie był największy na świecie inwestor stosujący umowę franchisingową – koncern PepsiCo, który do 1994 roku utworzył na rynku polskim 54 własne restauracje. Tak duża liczba jednostek utworzonych wyłącznie przy zaangażowaniu kapitałów własnych przez franchisodawcę została uznana za ewenement na skalę światową. Oznacza to, iż PepsiCo doceniało perspektywy funkcjonowania na rynku polskim, lecz nie było w tym okresie jeszcze gotowe do rozwinięcia w Polsce działalności w oparciu o umowy franchisingowe. Innym przykładem międzynarodowych działań
134 dostosowawczych przy wykorzystaniu własnych placówek jest ekspansja przedsiębiorstwa LPP S.A., które w ostatnich latach utworzyło w Czechach, na Węgrzech i Słowacji własne sklepy sprzedające odzież marki Reserved.
Organizatorzy franchisingowych sieci usługowych wskazują ponadto na rolę jednostek własnych we wprowadzaniu nowych i utrzymywaniu dotychczasowych standardów sieci.
Nowe rozwiązania są testowane zazwyczaj we własnych placówkach, a po uzyskaniu zadowalających wyników finansowych lub osiągnięciu określonego wizerunku wprowadzane są dopiero do jednostek franchisingowych. Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż placówki własne po spełnieniu swojej funkcji są często odsprzedawane przez franchisodawcę innym przedsiębiorcom i przekształcane w ten sposób w jednostki franchisingowe.
Reasumując, idea franchisingu nie wyklucza istnienia w sieci placówek będących własnością franchisodawcy, jednakże już sama frazeologia wskazuje na konieczność posiadania przez franchisodawcę placówek franchisingowych. Podejście to potwierdzają liczne statystyki dotyczące sieci franchisingowych, w których ujmowane są wyłącznie systemy czynnie rozwijające się przy wykorzystaniu umowy franchisingu, co oznacza, iż nie kwalifikuje się do tej grupy sieci rozwijających się wyłącznie poprzez placówki własne.
Przymiotnikiem „franchisingowy” określa się w praktyce zatem tylko taki system, który prowadzi działalność przy wykorzystaniu co najmniej jednej placówki związanej umową franchisingową.
Struktura jednostek sieci franchisingowych w wybranych krajach
W analizach dotyczących rynku franchisingu przyjmuje się, że proporcja między liczbą własnych jednostek korporacyjnych i jednostek działających na podstawie formuły franchisingowej świadczy o sile ekonomicznej systemu oraz skali jego rozwoju. Z założenia im większą liczbą placówek franchisingowych w stosunku do placówek własnych dysponuje sieć franchisingowa, tym wyższy stopień rozwoju prezentuje. W praktyce gospodarczej placówki własne, w związku z omówioną w poprzednim punkcie rolą jaką pełnią w działalności sieci franchisingowych, stanowią zdecydowaną mniejszość. Ich udział przyjmuje zazwyczaj wielkości z zakresu 10-20%, oscylując jednak najczęściej wokół 15%.
Potwierdzają to dane zaprezentowane na wykresie 1.
135 Wykres 1. Struktura jednostek w sieciach franchisingowych w wybranych krajach w 2005 roku
85,3% 84,4% 81,3%
14,7% 15,6% 18,7%
0,0%
20,0%
40,0%
60,0%
80,0%
100,0%
USA Włochy Hiszpania
placówki franchisingowe placówki własne
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Bond's Franchise Guide. Annual Franchising Industry Overview 2006 (2006), Source Book Publications, Oakland; Rapporto Sul Franchising in Italia 2005 (2006), Dati Definitivi Assofranchising Elaborati da Quadrante S.R.L., Mediolan; La franquicia en España en 2005 (2006), Servicio de Estudios Estadísticos de la Asociación Española de Franquiciadores, Madryd.
Ponieważ istnienie placówek własnych jest uzasadnione nawet w najbardziej doświadczonych sieciach franchisingowych, również w amerykańskim rynku franchisingu, uznawanym powszechnie za najbardziej dojrzały rynek franchisingowy świata,1 swój udział mają jednostki pozostające własnością franchisodawców. Z danych przedstawionych na wykresie 1 wynika, iż placówki własne w tym kraju stanowią 14,7% wszystkich placówek sprzedażowych, w oparciu o które prowadzą działalność sieci franchisingowe. Nieco wyższy udział jednostki własne prezentują w krajach o krótszym niż Stany Zjednoczone doświadczeniu w wykorzystywaniu kontraktu franchisingowego, czego przykładem mogą być Włochy i Hiszpania.2 W państwach tych placówki własne stanowią odpowiednio 15,6% i 18,7% jednostek działających w sieciach franchisingowych. Należy jednocześnie podkreślić, iż struktura ta ma charakter stosunkowo statyczny i na przestrzeni lat nie wykazała w wymienionych państwach większych zmian. Podczas gdy część sieci franchisingowych po ugruntowaniu swojej pozycji na rynku zamienia dotychczasowe placówki własne w jednostki o charakterze franchisingowym, nowo pojawiające się na rynku systemy inwestują środki w placówki pilotażowe. Zatem proporcje pomiędzy oboma rodzajami jednostek pozostają na względnie niezmiennym poziomie.
1 Stany Zjednoczone stanowią ojczyznę franchisingowej koncepcji prowadzenia działalności. Dzięki ponad stuletniemu doświadczeniu w stosowaniu kontraktu franchisingowego, pozostają one liderem zarówno w zakresie wielkości, jak i dojrzałości rynku franchisingu.
2 We Włoszech i Hiszpanii rynki franchisingowe mimo znacznych już rozmiarów, nie są jeszcze uznawane za dojrzałe. Kontrakt franchisingowy jest wykorzystywany w gospodarkach tych państw odpowiednio od 1971 i 1970 roku.
136
Struktura jednostek sieci franchisingowych w Polsce
Struktura placówek sprzedażowych sieci franchisingowych obecnych na polskim rynku nie odbiega znacznie od statystyk zagranicznych. Dane przedstawione na wykresie 2 wskazują, iż w latach 2002-2008 sieci franchisingowe w Polsce prowadziły działalność w głównej mierze w oparciu o placówki związane umową franchisingową. Ich udział w strukturze stanowił blisko 80%. Zauważyć można jednak, iż wyższą dynamikę przyrostu w stosunku do jednostek franchisingowych (12,5% w skali roku) wykazywały w analizowanym okresie jednostki własne (18,2% w skali roku). Ma to swoje odzwierciedlenie w strukturze placówek, która zmienia się nieznacznie na korzyść jednostek własnych franchisodawców.
W 2002 roku wśród jednostek działających w ramach systemów franchisingowych placówki własne stanowiły 17,7%, a w 2008 roku ich udział osiągnął poziom o ponad 4 punkty procentowe wyższy (22,2%). Można przypuszczać, iż zmiany te wynikają z szybszego przyrostu liczby placówek w nowo powstających sieciach, z których znaczna część ma charakter pilotażowy, w stosunku do tempa tworzenia kolejnych jednostek franchisingowych przez sieci już istniejące na rynku.
Wykres 2. Liczba jednostek franchisingowych i jednostek własnych w sieciach franchisingowych w Polsce w latach 2002-2008
13 150 14 776 16 884 18 622 20 592 22 282
26 635
2 835 3 226
3 911 4 620
5 268 5 600
7 594
0 7 000 14 000 21 000 28 000 35 000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
jednostki franchisingowe jednostki własne franchisodawców
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport o franczyzie w Polsce 2009, Wyd. Profit System, Warszawa 2009; Raport o franczyzie w Polsce 2008, Wyd. Profit System, Warszawa 2008; Raport 2006/2007: Rynek franczyzy i systemów agencyjnych w Polsce, Wyd. Profit System, Warszawa 2007; Raport o franczyzie i systemach agencyjnych w Polsce 2005/2006, Wyd. Profit System, Warszawa 2006; Raport o Polskim Rynku Franchisingu 2004/2005, Wyd. Profit System, Warszawa 2005; Raport o franchisingu w Polsce 2003/2004, Wyd. Profit System, Warszawa 2004.
137 Udział jednostek franchisingowych wśród placówek, w oparciu o które działalność na polskim rynku prowadzą sieci franchisingowe, prezentuje się odmiennie w poszczególnych sektorach i branżach (wykres 3). Procentowo więcej placówek franchisingowych posiadają systemy usługowe, w przypadku których w 2008 roku 82,5% jednostek funkcjonowało w oparciu o umowę franchisingu. W sektorze handlowym natomiast jednostki franchisingowe stanowiły w analizowanym okresie 76,5% wszystkich placówek.
Wykres 3. Struktura jednostek w sieciach franchisingowych w Polsce w 2008 roku według sektorów
76,5% 82,5%
23,5% 17,5%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Sektor handlowy Sektor usługowy
jednostki franchisingowe jednostki własne franchisodawców
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport o franczyzie w Polsce 2009, Wyd. Profit System, Warszawa 2009.
Zaprezentowana struktura może być konsekwencją istnienia w przypadku systemów usługowych długotrwałej procedury wypracowywania standardów sieci w zakresie receptur czy standardów świadczenia usług, która skłania franchisodawców do dłuższego wykorzystywania placówek własnych.
Analiza branżowa przeprowadzona odrębnie dla każdego z sektorów wskazuje z kolei, iż umowę franchisingu do ekspansji sieci w ramach sektora handlowego najszerzej wykorzystują systemy z branż: artykuły spożywcze i przemysłowe oraz kosmetyki, biżuteria i upominki, w przypadku których w 2008 roku jednostki franchisingowe stanowiły odpowiednio 92,7% i 83,7% placówek (wykres 4). Największy udział placówek własnych wystąpił natomiast w sieciach paliwowych, w których w 2008 roku prawie osiem na dziesięć jednostek pozostawało własnością franchisodawców. Jednocześnie dane przedstawione na wykresie 4 wskazują na wyraźną zmianę w tym zakresie, jaka nastąpiła w trakcie ostatnich sześciu lat – w 2002 roku zaledwie 30,4% stacji benzynowych było własnością organizatorów sieci franchisingowych. Można przypuszczać, że omawiana struktura jest konsekwencją faktu, iż uruchomienie stacji benzynowej stanowi bardzo duże przedsięwzięcie finansowe
138 (inwestycja sięga 3-3,5 mln zł), w związku z czym rozwój porozumień franchisingowych w tej branży nie dorównuje dynamiką pozostałym obszarom rynku franchisingowego.
Wykres 4. Udział jednostek franchisingowych w jednostkach ogółem w sieciach franchisingowych w sektorze handlowym w Polsce w latach: 2002 i 2008 w podziale na branże
94,3%
76,6%
55,9%
69,6%
87,3%
47,6%
0% 25% 50% 75% 100%
artykuły spożywcze i przemysłowe odzież i obuwie AGD, RTV i telekomunikacja stacje benzynowe kosmetyki, biżuteria, upominki artykuły dla domu i ogrodu
92,7%
65,3%
73,9%
22,4%
83,7%
74,8%
0% 25% 50% 75% 100%
2002 rok 2008 rok
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport o franczyzie w Polsce 2009, Wyd. Profit System, Warszawa 2009; Raport o franchisingu w Polsce 2003/2004, Wyd. Profit System, Warszawa 2004.
Do zmniejszenia w strukturze udziału placówek franchisingowych w analizowanym sześcioletnim okresie doszło również w branżach: kosmetyki, biżuteria i upominki, odzież i obuwie oraz artykuły spożywcze i przemysłowe, lecz zmiany te nie miały już charakteru tak radykalnego, jak w przypadku sieci paliwowych. Systemy z pozostałych branż odnotowały wzrost udziału placówek o charakterze franchisingowym, przy czym wzrost ten najwyższą wartość uzyskał w przypadku systemów dystrybuujących artykuły dla domu i ogrodu (o 27,2 punkty procentowe).
Wśród sieci usługowych najwyższą przewagą jednostek franchisingowych nad własnymi charakteryzowały się w analizowanym okresie systemy świadczące usługi edukacyjne oraz usługi finansowe, w których placówki działające w oparciu o formułę franchisingu stanowiły w 2008 roku odpowiednio 92,7% i 91,2% wszystkich jednostek (wykres 5). Jednostki własne natomiast w najszerszym stopniu wykorzystywane były w sieciach turystycznych i gastronomicznych, w których średnio blisko cztery na dziesięć placówek należało do franchisodawców. Porównanie stopnia wykorzystania umowy franchisingowej przez sieci usługowe w latach 2002-2008, wykazuje, iż do największych zmian w tym zakresie doszło w sektorze usługowym w branżach: turystyka i edukacja, w których udział jednostek franchisingowych zwiększył się odpowiednio o 16,1 i 17,9 punktów
139 procentowych. Jedyną branżą, w której na przestrzeni badanego okresu wzrósł udział placówek własnych, jest gastronomia (wzrost o 12,3 punktów procentowych).
Wykres 5. Udział jednostek franchisingowych w jednostkach ogółem w sieciach franchisingowych w sektorze usługowym w Polsce w latach: 2002 i 2008 w podziale na branże
87,1%
79,4%
78,1%
74,8%
84,0%
72,2%
45,2%
0% 25% 50% 75% 100%
pozost. usługi dla klientów indywid.
usługi finansowe gastronomia edukacja fryzjerstwo i kosmetyka usługi dla biznesu turystyka
2002 rok
88,6%
91,2%
65,8%
92,7%
90,3%
74,5%
61,3%
0% 25% 50% 75% 100%
2008 rok
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport o franczyzie w Polsce 2009, Wyd. Profit System, Warszawa 2009; Raport o franchisingu w Polsce 2003/2004, Wyd. Profit System, Warszawa 2004.
Stopień wykorzystania jednostek własnych i franchisingowych przez franchisodawcę wykazuje duże zróżnicowanie również w zależności od pochodzenia systemu. W przypadku sieci zagranicznych obecnych na polskim rynku największa liczba jednostek własnych na jeden system przypadała w 2005 roku w sieciach norweskich i holenderskich (średnio 185,0 i 82,6 jednostek własnych/system), najniższa natomiast w systemach pochodzenia japońskiego i austriackiego (średnio 1,0 i 1,3 jednostek własnych/system) (wykres 6). Przedstawione różnice mogą być konsekwencją specyfiki sieci franchisingowych w poszczególnych krajach i obieranych przez nich strategii ekspansji międzynarodowej, jak również mogą wynikać ze sposobu postrzegania przez zagranicznych franchisodawców bezpieczeństwa funkcjonowania na polskim rynku oraz zaufania do polskich przedsiębiorców.
140 Wykres 6. Średnia liczba jednostek własnych i franchisingowych przypadająca na zagraniczny system franchisingowy w Polsce w 2005 roku według kraju pochodzenia
0 50 100 150 200 250 300 350
Węgry Izrael Japonia Szwajcaria Grecja USA Norwegia Niemcy Francja Wlk. Brytania Holandia Czechy Kanada Szwecja Hiszpania Australia Włochy Turcja Austria Dania
jednostki własne jednostki franchisingowe
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport o franczyzie i systemach agencyjnych w Polsce 2005/2006, Wyd. Profit System, Warszawa 2006.
Natomiast, jeśli chodzi o strukturę jednostek sprzedażowych polskich sieci franchisingowych dokonujących ekspansji poza granice kraju, to analiza dostępnych dla roku 2006 danych wskazuje, iż w okresie tym poza granicami Polski funkcjonowały 204 jednostki franchisingowe oraz 124 jednostki własne polskich franchisodawców. Tym samym na jeden polski system franchisingowy dokonujący ekspansji zagranicznej przypadało średnio 7,6 jednostek franchisingowych oraz 4,6 placówek własnych z siedzibą poza granicami Polski.
Zakończenie
Przeprowadzona w niniejszym artykule analiza wskazuje, iż oba rodzaje placówek – zarówno franchisingowe jak i własne, stanowią istotną część zarówno polskiego, jaki i zagranicznych rynków franchisingowych. Kluczowym składnikiem sieci franchisingowych pozostają jednak placówki tworzone w oparciu o umowę franchisingu, a placówki własne pełnią w stosunku do nich funkcję uzupełniającą. Istnienie tych pierwszych jest warunkiem niezbędnym, by przedsiębiorcę można było określić mianem franchisodawcy, a istnienie tych drugich należy uznać w wyniku przeprowadzonych rozważań za niezbędne w określonych etapach rozwoju sieci franchisingowej. Struktura placówek może służyć określeniu siły i stopnia rozwoju sieci franchisingowej, lecz warto w tej ocenie uwzględnić również wpływ takich czynników, jak kraj pochodzenia, a także sektor i branża, w której funkcjonuje dana sieć franchisingowa.
141
Literatura
Bond's Franchise Guide. Annual Franchising Industry Overview 2006 (2006), Source Book Publications, Oakland.
Czub A. (1992), Franchising w praktyce, „Businessman”, nr 12.
Jacyszyn J. (1993), Nowe formy prowadzenia działalności gospodarczej, Lex, Gdańsk.
La franquicia en España en 2005 (2006), Servicio de Estudios Estadísticos de la Asociación Española de Franquiciadores, Madryd.
Pokorska B. (2003), Franchising w rozwoju procesów integracji w handlu, „Handel Wewnętrzny”, nr 4-5.
Raport 2006/2007: Rynek franczyzy i systemów agencyjnych w Polsce (2007), Wyd. Profit System, Warszawa. Raport o franczyzie i systemach agencyjnych w Polsce 2005/2006 (2006), Wyd. Profit System, Warszawa. Raport o Polskim Rynku Franchisingu 2004/2005 (2005), Wyd. Profit System, Warszawa.
Raport o franchisingu w Polsce 2003/2004 (2004), Wyd. Profit System, Warszawa.
Raport o franczyzie w Polsce 2008 (2008), Wyd. Profit System, Warszawa.
Raport o franczyzie w Polsce 2009 (2009), Wyd. Profit System, Warszawa.
Rapporto Sul Franchising in Italia 2005 (2006), Dati Definitivi Assofranchising Elaborati da Quadrante S.R.L., Mediolan.
Ryzyko we franczyzie (2003), „Franchising Info” nr 2.
Franchise units and company-owned outlets within the activity of the franchise networks
Key words: franchising, franchise networks, franchise units, company- owned outlets,
The central theme of the author’s research was to explore an analysis of statistics regarding Polish and foreign franchise markets. The analysis has shown that franchise networks develop not only by means of the outlets bound up with the franchise agreement, but also by means of the units established and owned by the franchisor. The question has been raised – why do franchisors decide to invest money in creating their own sales units? Why do they resign from possibility of non-capital market expansion which is given by the franchise agreement? This situation seems to be in contradiction to the idea of franchising. To find the answer to the above questions and measure the scale of the phenomenon, the author of the article makes an
142 attempt to define basic differences between franchise units and company – owned outlets. The author focused on the role both units play in the franchise network and the circumstances in which the units are established. In the further part of the article the author aims to detect the way in which the structures of the foreign units are shaped and presents Polish franchise networks in comparison to the international practice. The final part of the article is an attempt to determine what influence a branch has on participation of the company – owned outlets in the structure.
