Sadowski Aleksander

1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI

[ f* f

.. cii

...

I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora — I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora ___

III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora —

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. — III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945

III./5. Inne ~ — IV. Korespondencja

V. Nazwiskowe karty informacyjne VI. Fotografie

2

3

■ ^m “ i s s y t s ^ m n >

o ?, i o nV * k a-n sp4gfr»ą4 {f l £ ^ a a i ^ ^ . ro a i ^ y ^ ^ ^

Sadowski sA le k s a n d e r sji:r<r 2 2 * 0 2 .1 8 9 8 r. w Z i e l u n i u poi*.Mława syn J u l i a n a

# ^ ^»C*- > ■' _ A • • '°-%A s?

i M a r ii S t r u z i ń s k i e j . R odzice -.gospodarstw o r o l n e . Oj c i e c b y ł wybrany wójtem g m .Z ie lu ń i p e ł n i ł t ę f u n k c j ą p r z e z k i l k a l a t . ' : • 1 5/

w\aA ^ I ^ X y.y k oa t p f e e n i 4 ś r e d n i ę - r o l n i c z ® W N ie g ło s y ■ r L f

\ . ■ ^ł‘

Prac®' w m a ją t k a c h z i e m s k i c h w p o z n a ń sk ie m ,o d 1928r. do 19 3 3 r .ń d m i n i - s t r a t o r m a ją t k u w D łu to w ie pow*Mława. T5p 1933 - 1941r. t s a ś e na w ła s ­ nym gospodarstwie. _ u& o )

Działałne-&ć\ s p o ł e c z n y Raczelnik straży pożarnej 1922-23r, w Zieluniu, (f928r.'i w Liskowie, |I933-39r.y;w Dłutowiey organizp&Mf życi& kultural-

n e ^ ( na w s i . ^ w^UlA<f a ) . "U'- W

^łtaąfea-wojskowa^ ^*191 SrT^POW-udział w r o z b r a j a n i u Niemców. ^{1919-?T^.}

Iwa^ągb^j ja k o o c . o t n i k ^ Wojskft P olski^yfr* . p r z y d z i e l o n y do 40 p . f . '.'S t r z e lc y Lwowscy" - k o m p a n i i c i ę ż k i c h k a ra b in ó w maszynowych. W a lc z y k p r z e z c a ł ą wojnę z-t -a n c i ą - b o l s ; ew icką g łó w n ie karm ią konną m a r s z a łk a

Budionnego. Na francie jest przykładem dla innych!o A w a n s « ś ^ d o stopnia -] K)S plutonowego, o t r z y m a j Krzyż Walecznych i medale.

W 1939r. nie został zmobilizowany. Po powrocie z ucieczki prowadzij^

nadal gospodarstwo rolne w Dłutowie mając na utrzymaniu żonę i troje

* »—•

dzieci. We wrześniu 1940r. wst^jtl&fe do ZW°: p r z y j ę t y przez Pawła Nowako­

wskiego ps . " L e ś n i k " ,późniejszego jperaenrfen ^fl ^bwoduj ^iałdowpk.iegd\AKi

"5-'-'* L 'Ł c -'/1 ( <-vLi * ł . . . * , . ,

y Pierwszy*^ fcałonkft»| ZW^^w gramie Zielun pow.Mława graniczącej z Pomorzem spróo^KPawła Nowakowskiego jego bratjJan Nowakowski ■ o />y8^r^53^fagr.aw ie»właśni^-Arłek-tst?n<S^p--Sadow.sk.j| i Edward Karskie • *

■" ^organizował^ tajny nasłuch radiowy z BBC* przekazując Jinformacje ludziom godnym zaufania,upatrywał^ kandydatów do konspi­

racji, przechowywali ,broń, udzleląła p o m o c y .uciekinierom lub uchodź-

com z Pomorza. U*aAŁ<a 1

J/frfvv,18 lutego 1941r./gestapo ares&€ov^ł« między i ^ ^ B ^ U ^ s a n d r ^ ^ a ^ g w g ^ -

|iwkiego4 J a n # 1Nowakowski i E d w a r d ^ K . r s k i iS&G^łź&rzj fpo bardzo cię£- . kich torturach w więzieniach gestapo w Pułtusku i Ciechanowie zostałaT

skazany na osadzenie w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu ^Alckocrn*kvr*

^gd^w-ak,^- nr obozowy 17753*^ i tam ^ . T X T kwnrtald 1941r, zamordowani. ^ , . W działalności konspiracyjnej stanowiącej zaplecze udział brałt^> u l-

'j^erdow skij, /'szwagier Józef Mele r a ż o n a jtanina/ ^ a d o w oko^

i syn Jan |8ardowski*-Jlh®4i«4--;fe«-^(łączność, zbieranie wiadomości, przygo- , towanie skrytek, przechowywanie b r o n i , transport, n o c l e g i ,wyży;/.ienie:.

|Ptrsia4ane - d s k uiaonty i pamiątki^^ s i ą ż e c zka wo j sk o w a , zaświadczę ni e ' \ wo jsk o w e - o p i n i a ,legitymacja Krzyża Walecznych,Krzyż Walecznych i inne N M ^ ) ? ^ l odznaczenia,fotografie,listy z więzienia gestapo w Pułtusku,oryginalne

^ •: \kooerty i listy z obozu w Oświęcimiu, zaświadczenie o £mierc-a^~WO-7 -4+^

4

Relację sporządził

Członek:-Komiśji Historycznej Zarządu Okręgu

■Światowego ; Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Olsztynie m gr i n ż . J a n S a d o w s k i .

Olsztyn, 1991-03-.20*

s

• f * # - r r * f r 4 — :

5

6

Sadowski Aleksander (1898-1941), żołnierz ZWZ /]

Obw. Działdowo na pograniczu z Insp. ZWZ-AK Brodnica.

Urodzony 2 2 II 1898 r. w Zieluniu pow. Mława;

syn Juliana i Marii z d. Struzińskiej. Ojciec - rolnik pełnił przez kilka lat funkcję wójta gm. Zieluń. Na­

leżał do POW. W 1918 r. brał udział w rozbrajaniu Niemców. W latach 1919-1921 służyłjako ochotnik w Wojsku Polskim, przydzielony do 40 p.p. „Strzel­

cy Lwowscy” — do kompanii ckm. Walczył w woj­

nie polsko-bolszewickiej przez cały okres jej trwa­

nia, głównie z armią konną Budionnego. Awanso­

wał wtedy do st. plutonowego. Aleksander ukończył w 1926 r. szkołę średnią w Niegłosach. Pracował w majątkach ziemskich w poznańskiem, od 1928 r. do 1933 r. był administratorem majątku w Dłutowie pow. Mława. W latach 1933-1941 pracował na własnym gospodarstwie w Dłutowie. Działał społecznie jako naczelnik straży pożarnej w Zieluniu (1922-1923), Liskowie (1928) i Dłutowie (1933-1939). Or­

ganizował życie kulturalne na wsi. W 1939 r. nie został zmobilizowany. W obawie przed aresztowaniem przez okres kilku miesięcy ukrywał się, następnie prowadził go­

spodarstwo rolne, z którego utrzymywał pięcioosobową rodzinę. We wrześniu 1940 r.

został zwerbowany i zaprzysiężony do ZWZ przez Pawła Nowakowskiego ps. „Le­

śnik”, późniejszego kmdta Obwodu AK Działdowo. Był jednym z pierwszych (obok P.

Nowakowskiego, jego brata Jana i Edwarda Karskiego) żołnierzy ZWZ w gm. Zieluń pow. Mława, graniczącego z Pomorzem. Wspólnie z nimi organizował tajny nasłuch radiowy z BBC, przekazując informację ludziom godnym zaufania, upatrywał kandy­

datów do konspiracji, przechowywał broń, udzielał pomocy uciekinierom i przesie­

dleńcom z Pomorza. Pod dowództwem P. Nowakowskiego współdziałał z partyzantką

z lasów brodnickich. W dniu 18 I I 1941 r. został aresztowany przez gestapo na skutek donosu agentki gestapo o ps. „Anastazja”. Po ciężkich torturach w więzieniach gestapo w Pułtusku i Ciechanowie został osadzony w obozie konc. w Oświęcimiu z nr. obozo­

wym 17753. W dniu 21 VII 1941 r. zamordowany razem z pozostałymi krewnymi - Edwardem Karskim i Janem Nowakowskim.

Odznaczony Krzyżem Walecznych (1920), Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928) i Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918-1921 (1929).

Rodzina A. Sadowskiego brała także udział w konspiracji. Brat Józef, żona Janina i syn Jan oraz szwagier Józef Meller czynni byli w łączności, wywiadzie, przygotowaniu skrytek i przechowywaniu broni, organizowaniu transportu, noclegów, wyżywienia dla ludzi z konspiracji.

A P A K , T.: N ow akow ski P.; AGKBZpNP, C A M SW 148/5011; Akta Okr. Ś Z Ż A K -O lsz- tyn.

Jan Sadowski

7

8

9

10

11

12

13

14