opracowany w ramach projektu
„Tworzenie programów nauczania oraz scenariuszy lekcji i zajęć wchodzących w skład zestawów narzędzi edukacyjnych wspierających proces kształcenia ogólnego w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy”
dofinansowanego ze środków Funduszy Europejskich w ramach
Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty.
Warszawa 2019
SCENARIUSZ LEKCJI
MAŁGORZATA JAS
NA TROPIE
BAŚNI I LEGEND
Bożena Święch dr Beata Rola
Agnieszka Ratajczak-Mucharska Redakcja językowa i korekta – Editio
Projekt graficzny i projekt okładki – Editio Skład i redakcja techniczna – Editio Warszawa 2019
Ośrodek Rozwoju Edukacji Aleje Ujazdowskie 28 00-478 Warszawa www.ore.edu.pl
Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Użycie niekomercyjne 4.0 Polska (CC-BY-NC).
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.pl
3
Tytuł lekcji:
Na tropie baśni i legend
(kompetencje kluczowe: porozumiewanie się w języku ojczystym, kompetencje społeczne, świadomość i ekspresja kulturalna, myślenie naukowe)
Cele kształcenia (wymagania ogólne)
I. Kształcenie literackie i kulturowe. 1) Kształtowanie zainteresowań i kompetencji czytelniczych, służących doskonaleniu umiejętności krytycznego odbioru, analizy i interpretacji utworów literackich i innych tekstów kultury z wykorzystaniem myślenia naukowego. III. Tworzenie wypowiedzi. 1) Rozwijanie umiejętności świadomego wypowiadania się w określonych formach wypowiedzi ustnych i pisemnych.
Treści kształcenia (wymagania szczegółowe)
I. Kształcenie literackie i kulturowe. 1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
2) rozpoznaje fikcję literacką; 3) rozpoznaje czytany utwór jako baśń, legendę (…) oraz wskazuje jego cechy gatunkowe; 9) charakteryzuje (…) narratora i bohaterów w czytanych utworach; 11) wskazuje w utworze bohaterów głównych i drugoplanowych oraz określa ich cechy; 12) określa tematykę utworu; 15) objaśnia znaczenia dosłowne i przenośne w tekstach; 20) wskazuje wartości w utworze. 2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: 12) dokonuje odczytania tekstów poprzez przekład intersemiotyczny (np. pantomima). II. Kształcenie językowe. 3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: 4) rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikacji (np. gest, mimika, postawa ciała). III. Tworzenie wypowiedzi. 2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
4) redaguje notatki.
Metody/Formy pracy
m. praktyczne: ćwiczenia dramowe; m. problemowe, aktywizujące: poker kryterialny; formy pracy: grupowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne
kartki do losowania i przydziału ról, plansze i 2 zestawy kart do pokera kryterialnego.
Przed lekcją
Nauczyciel dowiaduje się (z rozmów z dziećmi lub z ich nauczycielami z klas I–III), jakie legendy i baśnie uczniowie poznali i omawiali w szkole. Przygotowuje zadania edukacyjne bazujące na wiedzy i doświadczeniach uczniów.
Opis przebiegu lekcji
1. Każde dziecko wchodzące do klasy losuje kartkę z symboliczną literą L lub B (legenda lub baśń). Dzieci odszukują rówieśników z tej samej grupy (L lub B). Gdy zajmą miejsca w oddzielnych miejscach sali, losują role zgodne z przyporządkowaniem,
np. dzieci z grupy L: Jesteś smokiem wawelskim/Jesteś szewczykiem dratewką/
Jesteś złotą kaczką, a dzieci z grupy B: Jesteś brzydkim kaczątkiem/Jesteś Calineczką/
Jesteś księżniczką na ziarnku grochu. Ich zadaniem jest przygotowanie się do gry kalambury, w której będą musiały zaprezentować postać drugiej grupie bez użycia słów (z wykorzystaniem mimiki, gestu, ruchu itp.). Dzieci przygotowują się do zadania (mogą korzystać z podpowiedzi rówieśników ze swojej grupy).
2. Grupa L i grupa B na przemian, z udziałem kolejnych dzieci, prezentuje swoich bohaterów baśni lub legend, a członkowie konkurencyjnej grupy odgadują imiona bohatera i tytuł. Nauczyciel jest jurorem – czuwa nad przestrzeganiem zasad zabawy, notuje, zlicza i komunikuje wyniki.
3. drużyny otrzymują zestaw kart z cechami obu gatunków. Przyklejają karty na planszach pokera kryterialnego (trzy pola). W polu centralnym trzeba ułożyć karty z cechami wspólnymi obu gatunków; przykładowe karty: występują elementy realistyczne (prawdopodobne)/występują elementy fantastyczne/o wydarzeniach opowiada narrator/zawiera fikcję literacką. W polu wewnętrznym trzeba umieścić cechy baśni: nieokreślony czas wydarzeń ( „dawno, dawno temu…”)/nieokreślone miejsce wydarzeń ( „za siedmioma górami, za siedmioma rzekami…”)/dominują elementy fantastyki/występują magiczne przedmioty (np. czarodziejska różdżka, latający dywan)/zawiera ludową mądrość, przedstawia magiczne i ludowe
wierzenia/porusza problem walki dobra i zła/na ogół kończy się szczęśliwie ( „i żyli długo i szczęśliwie…”)/zawiera morał (dobro zwycięża ze złem, uczciwość zostaje wynagrodzona itp.)/występują charakterystyczne postaci (np. wróżki, krasnoludki)/
bohaterowie kontrastują ze sobą (np. dobry i zły brat, czarownica i wróżka). W polu zewnętrznym trzeba zamieścić cechy legendy: autor zawsze anonimowy (pierwotnie przekazywano ją ustnie, z czasem była spisywana)/związana z konkretną postacią historyczną (np. władcą, świętym)/związana z konkretnym miejscem (np. miastem, górą, świątynią, zamkiem)/nawiązuje do konkretnych wydarzeń (np. założenia miejscowości, powstania miejsca kultu religijnego)/da się w przybliżeniu określić czas wydarzeń. Liczy się czas i poprawność wykonania zadania.
4. Na podstawie prawidłowo uzupełnionych plansz uczniowie zapisują notatkę w zeszycie.
Komentarz metodyczny
Absolwent klasy III szkoły podstawowej w ramach edukacji społecznej osiągnął w zakresie orientacji w czasie historycznym umiejętność opowiadania
o legendarnym powstaniu państwa polskiego oraz przedstawiania wybranych legend dotyczących swojego regionu lub innych. Zna lekturę Barbary
Tylickiej pt. O krakowskich psach i kleparskich kotach. Polskie miasta w baśni i legendzie oraz wybrane baśnie. Prezentowany scenariusz uwzględnia ten
5
warunek progowy, a zaplanowane w nim aktywności dają dzieciom możliwość odkrywania we współpracy wyznaczników gatunków oraz nabycia umiejętności dedukcji i wnioskowania. Uczenie się przez zabawę zwiększy motywację uczniów i skuteczność realizacji celów. Drama jest metodą o wysokiej skuteczności w pracy z uczniami ze SPE.
