"UKD 551.782.2:552.523:552.14 (438-15)
.stanisław IDYiJlOR
Seria poznańska w Polsce zachodniei
!Pod pojęciem serii poznańSkiej ibędziemy rozumieli osady w zasadzie
'bezWęglowe, leżące powyżej pokładu węgla brunatnego Henryk, a skła
dające się na odcinlku niżowym. IZ tzw. iłów jpOznańskich. W strefie przysu-
·declkiej zazębiają się one z utworamipiaszczysto-żwirowymi stożków na-
pływowych 100 delt. Frżyjęto również dla serii poznańskiej odmienną
od .przypisywanej iłom poznańskim genezę i·wiek.· .
W Polsce zachodniej seria poznańska kończy sedymentację formacji
.młodotrzeciorzędowej. Jedynie na odcinku przedsudeckim występują po-
krywy rn2'Jl.egłych sto:lJ'ków napływowycll złorone 'z u tw,orów młodszych - .serii Gozdnicy. 'Sedymentacja oraz rozwój paleogeograrficznyseriipoz-
,nańslkiej przebiegał wodmiennydh warumlkach :niż pOzoStałytch ogniw
:młodsrego trzeciorzędu Polski zachodniej. Odnosi się 'to zarówno do po-
zycji ielktonicznej, jaik i powią,zańpaloogeolgra!ficznychlZ większymi j'ed-
nostlkanń sedymentacyjnymi .
.szczegółowa analiza młodszego trzeciorzęIdu, jego wykształcenie, po-
wiązanie paleogeograficzne i ewolucja tektoniczna pozwoliły na wydzie- lenie w jego obrębie d'WlU Odrębnyc!h jednostek sedymentacyjnych i te/k- tonicznych; stalTSzą na'zwano młodotrzeciorzędowym ,basenem węgtlonoS
nym Ni:żJu, młodszą - basenem serii poznańskiej. Jednostka starsza -w części przysudookiej posiada wyraźnie okrEŚlone ;ramy, które wyzna-
..czają na południu po częiŚci Sudety, a na wschodzie strefa wododziałowa przeldigórillJOll1i.oceńska. W przylbliż,eniu moma również określić północną
linię ich zasięgu ~fig. '1).
W Skład młodotrzeciorzędow~o basenu weglonośnego !Niżu wchodzą .następujące serie Skalne (!fig. 2)~
S eT i a 1 u Ib u s ik a - dligoceńska, składająca się !Z trzech ogniw -
.poziomów, l"ó2m.iących się wykształceniem osadów i genezą: a - poziom
·do1nyz osadami morskimi; Ib -'-. poziom środkowy 'Z osadami Ibrrukicznymi;
.(! - poziom \górny z osadami w !facji lądowej z IV głogowskim pokładem
węgla 'brunatnego. N:a; terenie NI.R[) osady wymienionej seriioclpowiadały
by wydzielonym przez D. Lotsclla (19618) warstwom rupelskim i warstwom ..z Cottbus z W pokładem węgla !brunatnego w s1lrOJPie.
S e r i a żar s k a - do1nomioceńska z III ścinaws.kim pokładem węgla
'bruna'tnego. W jej ,skład na odciniku pa:-zysudecikim wchodzą osady
w
facji:Kwartalnik Geologiczny, t. 14, nr 4, 1970 r.
·8'20 Stani.gław Dyjor
~5km
-_1
, , , '6- - - 2 . t t t t7 -1-1-3
"T" ... "T" 4 II " " " 9
I I I , , J "ł 5 ~'j; 10
Seria poznańska w Polsce zach{)dniej 821
ląd.owej. Na terenie N1RJD D. Lotsch (.1968) wydziela podobnie wyikształ
c.ony k.ompleks osadów, nazwany warstwami 'Ze Sprembel'g (.ogniwa dol- ne) z HI pdldadem węgla bruna't'lleg.o w stropie.
S e r i a ś ,l ą s k: o-ł u ż Y c k a - środk.owomiooeńska z H łużyckim po- Madem węgla w stropie. Osady tej serii na odcinku przysudedkim wyika-
zują eechy sedymentacji synte:k1tonicznej i wykształcone są w ifaeji lądowej.
Z terenu (N1R[) . .odpowiadałylby im wg iD. Lo'tscha (1968:) warstwy ze S!prem-
be~g - .ogniwa górne. Natomia'st na północ od "linii środ!kowej Odry i w oIkolicaoh Gubina osady tej serii noszą znamioOna sedymentacji w dużych
2Jbiorniikach wodnych Q nie ustaloOnym jeszcze charakiterze środoOwiska.
Być może, odpowiadałyby one brakicznym, dolnym warstwom z Brieske (ID. Lotsch, 19618) .
.s
e r i a M u żak Q W a - mu&ów i piasków pylastych 'Z pokłademHenryk w stroOpie. Na odcinlku zachodnim badanego terenu !posiada ona
wyraźnie zaznaczoną dwudzielność, która ku wschodzi i w pobliżu strefy
wododziałowej zaniika. 'Poziom dolny wykazuje cechy oOsadów facji hra- kicznej i oddzielony jest od. pozioOmu gq:ów.negoO cienlkim pOkładem węgla
brunatnegoQ, zwanegoO pokładem towarzyszącym .górnym. lPoziom .górny nosi -cechy osadów wyksitałconych w facji moOrskiej 'luJb Ibrakicznej. Wska- zuje na to znaleziony w
rum
glaulk.onit i uboga mikrofauna.Z terenu tNlRJD odpowiadałyiby mu 'brakicme warstwy górne z Brieske,
leżące ponad !II pokładem łużyokim węgla Ibrunatnego, a poniżej ,pokładu
I łużyckiegoO {D. Lotsch, 19i68}.
Osady wchodzące w skład wydzielonych serii skalnych tWoOrzą wy:raź
nie zaznaczone ramy basenu sedymentacyjnego (tfig. 1, 3 i 4). Ramy te w części południowej wyznaczają Sudety. Na wschodzie jest to wypiętrzo
nyobszar wododziałowy przedgórn.omioceńSki, leżący między .omawianym basenem a północno-zachodnim odcinlkiem. zapadliska przedik:arpaoki~oO,
które na odcinku przysudeclkim tworzy sięgającą da'l€lkoO na za~hód zato-
kę Nysy (J. Oberc, S. Dyjor, 1969). .
iPołudni:owe i wschodnie ;granice zasięgu poszczególnych serii skal- nych mają przebieg rów.noleimiIrowy, skośny d.o ikierunku, jaiki dziś po-
siadają Sudety. K. Bayer ~19i33) kierunIki 'te .określa jako hercyńskie. Są
one 'zgodne z 'kieruiIllkami tektonicznymi, jakie 'zaznaczY'ły się w czasie ruchóW' iazy laramijSkiejw Sudetach i ustawi.one są sloośnie d.o kierun.- ków .określonyoh jaik.o młodosaksońskie,to znaczy takie, jakie między in- nymi wyznacza illskok sudedki brzeżny. .
+---~----~---
Fig. 1. Mapa zasięgów serii skalnych trzeciorzędu w lE'olsce zachodniej Map rYf extents of Tertiary rock series in lWest Poland
1 zasięg serii poznaIiskiej wraz ze stanowiskami iłów laminowanych. w północnych
odcinkach Sudetów, 2 - zasięg poziomu iłów zielonych z glaukonitem, 3 - zasięg
poziomu iłów płomienistych, 4 - zasięg osadów morskich zapadliska przedkarpackiego na odcinku prZYSUdeckim - zatoka Nysy, 5 - zasięg mioceńSkiej formacji węglonoś
nej Ni:l:u; 6 - południowa granica zasięgu serii Mużakowa,7 - zasięg osadów serii lubuskiej, Oligoceńskiej, 8 - główne linie tektoniczne na odcinku przedsudeckim, 9 -
południowa gra:Qica zasięgu osad6w eoceńskich, 10 - stwierdzone rowy tektoniczne
wypełnione utworami trzeciorzędowymi
1 - extent of Poznań series with sites of laminated clays in the mjrthern pa,t of SUdetes, 2 - extent ot green elay horizon with glauconite, 3 - extent of variegated clay horizon, 4 - extent ot marine deposits in the Carpathian toredeep within the near-Sudetic area ..:. Nysa bay, 5 - extent of Miocene coal-bearing formations in the Lowland area, 8 - southern boun4ary of the Mutaków series, 7 - extent of Lubuska series of Oligocene age, 8 - main tectonic lines within the fore-Sudetic area, 9 - southern boundary of the Eocene deposits, 10 - ascertained graben filled in with Tęrtiary formatiQns
. t Meklemburgia i NE 8ra, denburgia(wgU Lotsch'a19{jB)
<::
!IJ t..l 1--~
~
Centralna cZQsc basemAWysoczyzna N lubuska lary, 61ogów. Lubin I Krosno - Wolsztyn
serio Bozdnicy
(białych żwirów
i glin oolinowJJch )
do50m) luka
poziom piasków
t:l z pylem jasnych
l->c lyszCZ.llków
_ . ~ (brak7czny)
~ . f5-'30m) ~ pazia (2D-35m) - c:. tl morskich zfounq tJ morskich
<O~';l,.... osadów -- osadów .
-.Jl::J ' - (S-f5m) '- z fauno,
1i5,j :z ... --- .1<:;:,:: 'Q, w okolicy Glpgowa ~ (f O-20m) ."", wap7ent8
Synklinorium
ólnocnosudeckie Obszar wododiialu
przed g. mioceńskiego Sudety bez części SW
luka
seria
poznańska
(D-15m)facja iłóW laminowanyc/!)
-~
lUka erozja
fazy
wołoska
rodańska
attycka
---lmłodoslyryjskal seria ślo,sko-Iużycka
(a-15m) (w dolinach rzek)
L "'lVUIl.-YLUIIII .
~ silne ruchy storostYfYJska
'. '. "mQ wypiętrzające
sefla zarska
seria lubuska (facja Io,dowa)
(a-fam)
luka
luka erozja
erozja Sł'a.be ruc;hy
wyp/ętrzajo,ce
luka erozja
sawska
starsza od sawskiej mlodsza oą
ruchu w/elkopromiennelpirenejsK/fJJ
Fig. 2. Tabi!la porównawcza osadów trzeciorzędowych SW ip()lski .
CWo'paratfvę tanie of Tertiary deposits of SW lPoland
Q;l 1).:1 1).:1
~ ~
fij'
-
II>
~ '< eJ
o' ..,
Seria poznańska w Polsce z,achodniej
---
Osady występujące w młodotrz€Ciorzędowym Ibasenie węglonośnym Niżu wykazują duż'e pod-dbieństwo do .utworów wypełniających tzw. ,bru.z'"
dę środkowoeuropejską, ciągnącą się dalej ku zachodowi. Szczególnie wy~
raźnie zaznaczyły się ,tu wpływy transgresji morSkich, które ją obejm~
wały.i wychodziły 'z Obszaru morza :północnego (D. Lotsch, 1007). IN'a1;()...i
roiastseria poznańska .wyfkaruje związek z Sedymentacją prOObiegającą
w zapadlisku pr~edkarpaclkim i P<ld()lbieństwo do osadów 'zapadliska przed ..
karpackiego wytkszta'konych w facji Hów ikralkowiecikkh.
BAlSFlN SERII POZNAŃSKIEJ
lPo ustąpieniu ingresji z okresu serii iMużaikowa na obszarzeprzysu- declkim .formują się nowe Tamy basenu sedymentacyjnego. Obejmują one' p6IDocneodcinki Sude~ów, przekraczając ku wschodowi strefę wododziału.
Wzdłuż linii te1ttonicznej śr-ddkowej Odry zaznacza się wyraźne obniżenie
moI'!follogic'zne. Ta strefa ~labilna rozwija się przez cały czas sedymentacji serii poznańskiej. Przekracza ona obszar wododziału przedgÓ'momi.oceń-.:
skiego, który w rze:Źlbie stopniowo zanika. Zachowują się jedynie jego fragmenty na odcinlku przedsudeckim, które tworzą ciągi wzgórz wyspo"
wycoh (Wzgórza StrzelińSkie, masyw Slęży, Wzgórza S'trzegomskie).
Pokład węgla ,brunatnego Henryk. W nowo powstającym
basenie sedymentację rozpoczynają osady w facji lądowej. Są to utwory fHogeniczne, z Ik'tórych powstał pokład wę:gla !brunatnego Hen'ryk. W czę..J
ści zachodniej polclad ten kończy sedymentację ibraikiczną serii Mużalkowa.
Na odcinlku wschodnim basenu leży przekraczająco w obrębieBtre:fy W~
dodziałowej, sięgając głęboko na .albszar wzg,órz wy~powyclJ.. Podobnie za"'"
chowuje się w części zachodniej Sudetów, gdzie sięga na południowe od~
cinki Gór Kacza'W'Skich aż po okolice lLIUlban.ia i Gryrfowa.
W czę'Ści zachodniej i północnej omawianego terenu pokład Henryk jest 'wyraźnie wykształcony i osią!ga niekiedy miąższość kilJkuna.stu m€~
trów. W kieruniku wsahodnim w ohrębie dawnego wododziału jego miąż
szość stopniowo maleje i facjalnie zastępowany jest przez iły zawęg1lone
z cienlkimi soczewami węJgli bruna'tnych.
JaIk wynika z dotychczasoWych 'badań, pOIkład· węgla ibrunatnego Hen- ryk, mimo że należy do niżowej młodotrreciorzędowej :formacji węglonoś
nej, rozprzestrzenia się podobnie jak wyżej leżąca 'Seria poznańska. Cha- raiklterystyczne jest to, że zasięgi tego poIkładu pokrywają się z zasięgami serii poznańskiej i tylko w ruewielu miejscach iły poznańskie leżą w sto- sunku do niego przekraczająco. Dlatego też pokład Henryk stanowi ważne
ogn.iwo przy ~ozpracowywaniu wieku i ewolucji paleogeograficznej serii
poznańskiej.
IW wynlilru 'badań rpa'leobatanicznych prowadzonych na odcinku :przy- sudecikim wiek pokładu Henryk określono :jalko torton(M. Ziembińska,
HJ,64; M. Ziembińska, J. Niiklewski, 1'966). Do podobnych wyników dos~ła również A. SadowSka opracowując poMad Henryk w okdlicy Tuplic, Trze- bieli, Gozdnicy, Ruszowa, Milikowa i Wołowa (A. Sadowska mat.archiw.
Zakładu Pa'leoootaniki U. Wr.). Sedymentacja fitogeniczna nie została
przerwana od raru z chwilą pogłęibienia się ;basenu serii poznańSkiej. Na
całym badanym obszarzeotbserwuje się stO.pniowe zatapianie 'torfowisk.
W wyniku tychproc,es6w powstał poziom Iłów .szarych, tworzących spą
gowe ogniwo serii poznańskiej.
824 stanisław Dyjor
'WY1KSZTALCFlNlIlE SElRl1!I POZNlAŃSK.IEJ
W obrębie n'Owo za'łożonego basenu serii poznańskiej, którego ramy
leżą przeikraczająco w stosunku d'O zasięgów młodotrzeciorzędowej for- macji węglonośnej Niżu (fig. 3 i 41), wydzielić można zasadniczo 3 strefy
różniące się wyikształiceniem 'Osadów: 1 - strefę centralną /basenu z osa- dami, w których przeważa ma'teriał drobnoziarnisty; 2 - strefę przysu-
decką z przewagą materiału gruboziarnistego; 3 - strefę północnego od- cinka Sudetów :z osadami w facji iłów 'laminowanych.
STREFA CENTRALNA BASENU SERII POZNAN"S.XIEJ
Osady tej strefy zł'Oż'One są głównie 'z iłów zielonych,niebieskic'h i pło
mienistych z iPrzeławiceniami średnio- i drobnoziarnistych piasków, czę
sto zailooyC!h, ik:tóre są również barwy zielonej lulb niebieskiej. Utwory ilaste i piaszczyste nie tworzą regularnych ławic. Wykazują one dużą
:zmienność zarówno w profilu pionowym, jak i w rozprzestrzenieniu pozio-
mym. Osady te wg dotychczasowej nomeniklatury zaliczane były do tzw.
iłów poznańskich, mimo że właściwej frakcji ilastej jest w nich stosunko- wo niewiele.
W oIbręlbie tej strefy wydzielić można 3 poziomy różniące się wykształ
ceniem 'Osadów, składem mineralogicznym frakcji ilastej, zespołem mi-
nerałów autigenicznych i warunkami fizykochemicznymi środowiska. Wy- 'dziel'Ono tu 3 poziomy (fig. 5): 1 - poziom dolny - iłów szarych; 2 - po- ziom środlrowy - iłów zie'lonych z ,glauikOlIliiem; 3 - poziom górny - iłów płomienistych.
Szczegółową analizę wykształcenia wymienionych P'Ozi'Omów przedsta- wiono. WiPracach S. Dyj'Ora t196J8) i S. Dyjora, A. Bogdy i T. Ohoda!ka (19,68). Poniżej podana 'zostanie Jedynie krótka charakterys'tyka tych po-
zi'Omów.
IP o 'z i o m ił ó w s z a r y c h. Jest to poziom przejściowy między se-
uymentacją fitog.eniczną ,pdkładu węgla brunatnego Henryk a poziomem
iłów zielooych z glauJronitem. IW jego skład wchodzą ,osady złożone z sza- rych lub bTunatnychglin i iłów, często zawęglonych,z fra,gmentami lig- nHów. Miejscami spotytkasię cienkie SOC'Zewiki lulb pokłady węgli bruriat- nych. Skład mineralny iłów sza'l'ycih typu: illit-kaolinit-montm'Orylonit luib ikaol1init-illit-montm'Oryl()lIli't - wskazuje na środowisko bagienne.
Był)"by to więc osady facji zatapianych ,torfowisk, za czym przemawiają również ławice sapropelitów Hastych lub piaszczystych. \.Przejście do po- ziomu wyżej ległych iłów zielonych z gla.ukonitem jest .s~iowe. Często W dolnych ogniwach Hów ziel'Onych lulb niebieskich pojawiają się warstwy nów szarych, ·zawęglonych lulb nawet cieIllkie pokłady węglibruna'tnych.
Miąższość tego poziomu jest zmienna i waha się od kilJkunastu centyme- trówdo kilkunastu metrów (!fig. 5).
'P'Oziom iłów zielonych z glJ.aulkonitem. Na 'Omawianym terenie osady tego pozi'Omu osiągają największe miąższości, przekraczają
ce w centra:lnycll odcinkach basenu 1200 m. W skład tego ,pozi'Omu wcho-
dzą ,głównie zielone i niebieskie iły, często 'zapiaszczone oraz drdbno- lub
średnioziarniste piaski zailone, barwy również zielonej lub niebieskiej.
Oharak'terystyczne zielone i niebieskie iba.rwy 'Osadu wskazują na środo
wisk'O redulkcyjne.
~ ~
... ...
~
C'l
'"
lIS. ~
t) N
~
..
ClI
J Prusi~
~I
_9
:. 11f2iZ]2 §mIO pl·IV 18
G:J3 §i311 - 1 9
[2]4 ~IZ - 10
EJs 5:.J 13 llIII 21
§ 6 [2J1-d - . - 22
O 60",
131 e 15 _ 23 ' - - ' - "
§ 8 MllI 16 - - -24
Fig. 3. \Profile korelacYjne osadów trzeciorzędowych połu<iniowo-zachodniej Polski Correl'a,tion profiles of Il'ertiary deposits of SIW iPola'nd
N
1 - ŻlWir., l! - piasek, 3 - mu:tek,4 -gldna 2lWałolWa, li - glina Lub ił ·kaolilllowy" 6 - 'ił za.piaszczony, 7 - ił, 8 -ił za'węgLOI!ly, 9 -
w~iel brunatny, 'lO - lPIiaakQW'iec, lll. - wolliPień marglisty, lI! - trowiec, 13 - skały kr~ał~e lPodłOOla trzeciorzędu, 14 - bazalty lub !.Ch zwietrzelina, 15 - mikro- Lub makrofauna, 116 - fauna ·z osadów marskich IlBIPadllska IPl"IZedJ!:ar,pacik>iego, (l7 - glauJron1t, .1'8 -
pokłady węgla brunatnego: P-I - pOkład Henryk, P-II - pokład łuży.cJd, ;Poru - pokład ścinaWSkl, iE'-IV - pokład głogowski, 19 granica między ·asadalIlll czwa.oouęd·owymi 1 tmeciorzędowymi. 00 - granica między serią poz.nanską a pokładem Henryk, 21 osady iIIl!oceńBkle formacji węglo:nośned Niżu, w których obrębie zaznaczyły się wpiywy śrooowJsk,a brakk:mego lub marSikIego (u góry - seria MiUżakowa, u dołu - serła lubuska), 22 - granica między oSadami!. miocenu i wig'ocenu, 23 - ~ąg ,trzecIorZędu, 24 - linia lkIorela.cyj<na ,przewoo'n!.ch ogntw
1 -:- g·rav·el, ·2 - sa·Ilid, li - siU, 4 - boUilder clay, 5 - till O!:" ][,saUn elay, 6 - sandy c~y, 7 '- cłay, li - oo.al-ibeadng elay, 9 - brown ooal, 11'0 - SBllldstone, 1111 - marly ltmEStone, la - clayeto:ne, 111 - crystalUne ·roc.ks ol Tertia,ry ·basement, 14 - basaJ.ts <ar thetr weathered products, 15 - andorofauna 'OT mllCll"ofauna,. lJ6 - f.auna ol 'IruIJl"iIIle depos1ts of the Cal1PatMan foredeeu>, 117 - glaucKl«lite, 18 - brown coał J!eSilnS: P-I - seam HenT1Jk, :P-I'I - LuBatla sea.m. rP-ili - Sd!n.awa seam, rP-LV - Głogów seam, bounctaTY łleflween
the Quater:nary and 'I'ertiary depOSl:ts, l!O - bounda,ry bet,ween the Poznań series and tbe seam Henryk, 31 - de;p06J.ts of the M10cene ctJal-beartng formaUon In the .lJowland area, włlere conditlons of braaklsh or maTme envl'ronment ~ate(at the tOlP -
Mużaków series, ·at the ·bottam - lIJu'buaka serles), 22 - boundary between the :M1ocene and Ollgocene deposlts, 33 - Terttiary Ibase- ment, 24 - CQl"relatlon lIne o.f gu.!de members
Ul l'!>
....
lil·
~
ll>~'
tf
:El
~ f(
'I'!>
Sl
ł E:
co ~
C1I
826 stanisław Dyjor
I
:I
'w
poziomie iłów zielonych 'z glaukonitem spdty1ka się najczęściej na-stępujące asocjacje mineraiów ilastych: montmorylonit-illit, monimory1o- nit-illit-kaolinit luJb illit-monrtmorylo.nit-ikaoliniJt. Z minerałów autige- nieznych znaleziono: gla'lllkO'lli:t, gips, węglan wapnia (ilron1lm"ecje margliste lub cienkie warstwy drobnokrystalicznego wapienia), !Piryt i oolity szamo- zytowe. W poziomie tym znaleziona została r6wnież:m:i!kro:f:auna morska w wierceniach w BoIlku Strzelińskim, Wołowie i Tarpnie, w ilościach na-
Seria poznańska w PoLsce zachodnIej 827
s
~I
51Jz EJ3 El5 E!E36
§ 7
§ 8 ..
....
e C.
fe /4 15 16 17 18
§ 9 L 19
§ 1 0 - - - 2 0
~11 -+-21
. , 2 . _.-. 22 L...,.3Crn
~/3 - - 2 3
Fig. 5. Profile ~orelacyjne serH poonal'iskiejpołudriiowo-zachodnieJ P<Jlski Correlation prO'files oI. the;E'<JZnań series.,of SW IPQland
l ..,.. ŻWir, 2 - piasek 'ze ,~irem, 3 - ':piasek, ~,.".. gUIlazwałowa, 5_ - glina lub if'kao- linoWY, 6 - piaskoWiec, 7 - ił,8-,Upias;/:czysty. 9 - mułek,.lO - ił ;l!ąwęgIony, 1 1 - ił - z kOnkrecjami-węglanu' wapnia,12 - węgiel brunatny; 13 -. ...:. piaskoWiec o lepiszczu marglistym, 14 - glaukonit w nieWielkiej ilości, 15 - liczny glaukonit, 18 - mikro- -lub makrofauna, 17 - węglan wapnia, 18 - kOnkrecje lub pył pirytowy, 19 - gips, 20 ...., granica między osadami c~artQrzędU -1 t.zeciorzędu, .. 2l -granica między po- ziomem iłów płomienistych a poziomem iłów zielonych z glaukonitem, 22 - granica
między poziomem iłów zielonych z glaUkonitem a poziomem_ iłów szarych, 23 - gra- nica między poziomem iłów szarych a pokład~ Henrj;k ' - -,
1 - gravel, 2 -sand with gravęl, '3 ..,-Band;~ - boulder clay, O - tiU orkaolin clay, 6 - sandstone, 7 - ciay, 8 - sandy clay, 9 -...,:. sUto 10 ~ coal:-beEiring c1ay, 11 - clay with calclum carbohate-concretions, 12 ....;. brown -coal, ,13 - sEindstolu! witl1 marly· ce- ment, 14 - glauconite In smalI amount, 111 - abundant glauconite, 18 - microfauna or -macrofauna, 17 - calcium carbonate, 18 - pyrite concretions or pyrite dust,.:19'- gypsum, 20 - boundary between the varlegated,clay harizon and-the horizon of,green clays with glauconite, 22 - boundary between the. horiz.on .of green clays with glat1- conite arid the grey clay h,orizon, 23 - boundary between the grey clay horizon ąn<1
the seam Henryk -
da'jących się do oznaczeń stra't~graificznych. Na'tomiast w wierceniach w Marianowie, lM'irostowicach ikoło 'Zar i lOIawie stwierdzono poj€dyncze jej egzemplarze I(lf:i!g. 5). Bliższa charakterystyka występowania tej fauny, jak i jej wielk podana 'Zostanie w . rozdziale traktującym o wieku serii
poznańskiej.
Przeds'tawione powyri;ej:f:aik'ty wskazują na morskie pochodzenie części
osadów serii piOmańskiej. lPrzemawia za tym również sam char,ak'ter osa';'
82& stanisław Dyjor
du wskazujący na środowisko morskie. Obecność elektrolitów w wodzie morSkiej przyczynia się do szyib(kiej sedymentacji d'rakcji pylasto-piasz- czystej i ilastej. W poziomie iłów zielonych 'z ,glaukonitem ten typ osadów
j'est IIlajc'zęściejspo:tylkany. !Są ito zapiaszczone iły lub mułki ilaste poli- frakcyjne o warstwowaniu bezładnym. Duże odległości od poszczególnych stanowisk występowaroa' mmofauny wykluczają możliwO\Ść .jej przymycia
z osadów starszych z terenów sąsiednich. .
Po'ziom iłów płomienistych na omawianym terenie posiada
niewielką miąższość. W jegO' skład wchO'dzą O'sady złO'żO'ne głównie z iłów
z czerwonymi, wiśniowymi i żółtdbrunatnymi plamami i smuga.mi pig- mentu utlenionyoh zwiąZlków żelaza. iWskazujeto na zmianę środowiska
chemicznegotyoh osadów w stosunOru do poziomu iłów zielonyCh z glau- konitem. W osadach poziomu iłów piłomienistycll nie stwierdzano ,glauko- ni'tu i millrrofauny. Odmienny jest 'też skład mineralny iłów. Najczęściej
spotyka się tu asocjację: illit-kaO'linit-mO'ntmorylonit, kaolinit-illit-mont- morylonit lulb !kaolinU-i:llit-hydromi!ki.
Poziom iłów płomienistych wYlka1zUje dużą regularność w wyikształ(:,e
niu lIla całym badanym terenie. W c'zęści przysudeokiej poziom 'ten 'za- nika, co wiąlŻe się z warunkami sedymentacji 'typu deltowego w pobliżu ujść sudecldch rzelk oraz znacznie gł~bszym ścięciem erozyjnym serii
poznańSkiej (fig. il i 5). Iły p'łomien..iSte stwierdza się tu w szeregu odręb
nych wystąpień, oddzielonych od siebie strefami osadów grubookrucllo- wyclh lulb iłów iiel()nych. Również na odcinku. zachodnim i północnym
basenu serii poznańskiej, gdzie maleje jej miąższość, poziom iłów pło
mienistych zanilka lub zazębia się z innymi poziomami. Zjawisko takie Ob-
serwować można w okolicy Lu/bSka i Mirostowic. JW poziomie iłów zielo- nych z ,glau!kO!Ili!tem pojawiają się 'ławice iłów płomienistych, wskazują
cych na olwesowe 'zmiany środowiska chemicznego sedymentacji. W po-
bliżu deil!t widoczne jest równi,eż za'zębiarrie się osadów poziomu 'iłów plło
mien.istych z utworami serii GoWnicy. Są to naprzemianległe ławice iłów płomien:is!tyc!h i żwirowców kwarcowo-skaleniowych, gdzie brunatnoczer- woneplamy . i smugi sp<>tyka się zarówno w iłach, jak i żwirowcach.
STREFA P.RZYSUDEClKA ~ IPRZEWAlGĄ <MATERIAbU GRoUBQK'LASTY'CZ'NEGO
Osady tego typu występują me tyl!ko na Ibloku IPrzedsudeckim, lecz spotylka się je również w północno-zacllodnich odcinkach Sudetów. Wy-
stępują one w szerokich ddlinaclh 'rzek w okolicy Zgorzelca, Gryfowa, Lu- bania i iWęglińca.
W wyniku powolnych ruchów wypiętrzających Sudety, wzdłuz fO'rmu-
jącego się uskoku sudeckiego brzeżnegO', sedymentacja przenosi się na ObSzar przysudoold. W pobliżu uskoku zrzucane są do basenu osady gru- bookruchowe w formie szeregu delt lUib stoiJków napływowych. ·W wyniku dotychczasowych Ibadań wydzielono 6 stref wZbogaconych w materiał pia-
szczysto-żwimwy, idóre ocłpowiadały1by strefom ujść su'declrich il'zek do .basenu serii poznańskiej. W miarę przesuwania się linii brregowej 'basenu ku północy stooki te również przemieszC'zały się w' tym kierunku. Są to, kolejno od ,zachodu: 1 - stożetk Mużaikowa; '2 - stożek pra-Nysy Łużyc
kiej;3 - stożek Gromadkij4 - storek pra-Nysy Sza:lonej; 5 - stożek Pr.a-Oławy; 6 - zilożollla strefa pra-'Nysy KQod7Jkiej i pra-Białej Głucho-
Seria poznańska w 'Polsce zachodniej 829
ła2'lkiej. Zagadnienie to szeroko omówiono w pracach S. Dyjora (1966) i J.
Oberca i S. Dyjora (1969).
N a odcinku przysudeckim osady serii poznańskiej wykszta~cone są
bardzo zmienni-e. Składają się z naprzemianległych warstw piaSków,
zwi-
rów i ,gliln kaolinowych, przeławioonych iłami niebieskimiluib zielonymi.
W· strefach peryferycznych delt przeważa materiał ilasty, a drobnoziar- niste piaski zailone są również barwy zielonej i niebieskiej. W pobliżu delt
pojawiają się często ławice iłów zawęglonyC'h lub zaiionych węgli brunat- nych, co szczególnie dolbrzewidoczne jest w OikOilicach 'N"ysy i Pac7ikowa.
Oddalając się od brzegu Sudetów ilru północy, 'Ubywa w osadach ma""
ter.iału gruJboiklastyc2Jh~o. IPrzeważają osady złożone z średnio- i drobn.o- ziarnistych ·zailonych piasków i iłów zielonych czy niebieskich. Jest to
strefa przejlkiowa do wyżej omówionej strefy centralnej :basenu serii po-
znańskej. Granica między nimi jest plłynna. Istnieją tu również trudności
w wydzieleniu wymienionych wyżej 'trzech poziomów, Iktóre są charakte- iI'ystyc·zne dla odcinka centralnego !basenu. Wyks2!tałc,enia poszczególnych pdziomów na :niewielkicih odcinlkaC'h terenu u'legają dużym 'zmianom. !Naj- lepiej wykształcone są poziomy iłów szarych i zielonyoh z glaulkonitem.
Poziom iłów płomienistych występuje sporadycznie, i to w peryferycznych odcinlk·ach omawianej strefy.
STaEFA pOŁNOCNEGO ODCINKA SUDETOW Z FACJĄ IŁOW LAMINOWANYCH
W OIbr~ie północnyCh odcinków Sudetów . zachowały się niewiellkie fragmenty -osadów ilastych i ilasto-mułkowych, które zaUczono do serii
poznańskiej. Występujągł6w:nie w Ś'ródgórskiclh kotlinach, w pdblw linii tektonicznych, w rowach ·tektonicznych IUlb w starych dolinach rzecznych (!fig. 1). Ich ibliż·szą charakterystylkę podano w pracach:J. OIberc, S. Dyjor (1196,8); S. Dyjor, A. Sadowska (191618); J. Oberc, A. Sadowska, S. Dyjor (19619). Są to głównie sza're lammowane iły -lulb mułlki ilaste, które do czasu wspomnianych !badań uważane były za iły zastoiskowe wieku
czwartorzędowego. iW osadach tyclh .znaleziono ślady tropów zwierzęcych,
fragmenty sieczki roślinnej, konkrecje itp. Leżą one na zwietrzałym pod-
łożu podtrzeciorzędowym lub na żwirach i piaskach z materiałem sudec- kim. !N'igdzie dotychczas tnie stwierdzono w nich ma'teriału skaJIldynaw- skiego lub północnego. IW wynriku !badań geologicznych i palOOlOOtanicz- nych stwierdrono, że iły Ilaminowane odpowiadają:poziomowi iłów sza- rych serii poznańskiej z terenów rriOOwych Dolnego ,SIąSka. Wska'zują na . to oznaczenia paledbotatrriozne, j-ak i podOlbieństwo wykształcenia osadów obu stref. Za powiązaniem dbu regionów przemawia również obecność
w iłach laminowanych mikrool'lganizmu HystrihoSpherae, który wskazuje na istnienie powiązania zatok śródgórskich z basenem morskim strefy przysudeclkiej.
'WJIElK. SElRIDllPlOiZ!NAŃSiK!liEJJ
Osady serii poZ'nańSkiej są ubogie w znaleziska paleon6alogiczne, co _ utrudnia określenie ich wieku i warunków powstawania. Jedno z pierw-
szych monografioznych opracowań dotyczących iłów poznańskich oocinlka
niżowego przedstawił A. Jentsch (,19110). Autor ·te!n. w oparciu o omac'ze- nia P. Menzla określił po raz pierwszy na obszarze woj. poznańskiego
83u
Stanisław Dyjorwiek Hów po'znańskich, jako plioc,eński. iPogląd ten z niewielkimi zmia- nami utrzymał się przez następne pięćdziesiąt lat.
,', R,ewizję stał'8zych poglądów ddkonano w latach 1964-1969. Opraco- wania te Qbejmują ożnaczenia paleobotaniczne pokładu węgla brunatnego,
leżącego w spą:guserii poznańskiej (pOkład Henryk, I seria węglowa, po- Mad środlk.owopolski) orazdohlych ogniw serii poznańskiej, !które odpo-
wiadałytby poziomowi iłów szaryoh. Badania ite oparto głównie na analizie sporowo-py1Jkowej osadów węglistych-{M. ~embińska, 1964; J. Ranieoka- -BdbrowSka, li9J616;' M.ZiernJbińska, J. N:iik:ilewski, 10900). Na oocinlk.u przy- sudeCIkim o'Z'Ilaczenia te pozwoliły olNeślić wiek tych osadów jako górno-
mioceńskie. Ponie'wa,ż leżące wyżej osady serii. poznańSkiej łączą się z :ni- mi przejściami, należy wn1oskować, że c'zęść .osadów w serii poznańskiej
jest wieku górnormoceńSkiego i że ich sedymentacja rozpoozęłasię w tym
czasie. '
, '[Brak było jednak ozna~zeń samej serii poznańskiej. Zielone i niebies-
kie iły :l~bpiaski są ulbogiew Sporomorfy lub bra!k ich tam zupełnie. Po-
nieważosady te miały być, wg dotychczasowych poglądów osadami lifdo- wymi, nie lkz.ono się też 'z możliwościami 'znalezienia w ruch makro- !lub miKrofauny. Z tych to przyczyn na odcinku przySlUdookim ponad1'50-me- t'rowy ikompleiks utworów serii poznańSkiej nie posiadał, zadowalających
danych, pozwalających na określenie zarówno ich wieku, jak i genezy.
Pierwsze wzmianki dotyczące możliwości występowania mikrofauny w serii poznańskiej, jak i odmiennego okr,eślenia ich genezy przedstawio- now praoach ,J. Łyc'zewslkiej 1(19158) i IM. \Piwoakiego (191651). Dopiero sys- tematyczne ibadaJnia osadów serii poznańskiej na odcinku przysudeckim.
pozwoliłymistwieIXizicobecność w niej. glau1koni'tu, mikrofauny oraz cha- ralkterystycznego zespołu m:iJD.erałÓW ilastych wskazujących na odmienną (niż dotychczas sądzono) ich genezę. Alrlaliza zebranej mmofauny poz-
woliła również okveś1ić w prży!bliż,eniu jej wiek i ustaUć kierunek ingresji morskiej w obrę!b Ibasenu. Oznac21eńmi!krofauny dokonała, dr, Ewa ł:Jucz-
kowska
' z
Katedry Paleontologii AlGlH ,w KraIkowie. -W wierceniach Wołów, Bore!k Str'ze!liński i Tarpno zostaJaZnal~ziona
m:iikrdlauna planktoniCzna i lbentoniczna.Oprócz' .otwornic stwie.rdzono
obecność ułamków mszywiołów, rurek robaków, młodocianych o~azów ślimaków, ułamków ikoków j€"ilowców i-lSzk1eletowych elementów .gąlOOk.
Fr~,encja poszczególnych ga'turnlków .otwornic była zmiE!iIlna ~ od paru Oka:zów do ponad:5'(). IPizeprowadzona ariaJiZa porównawcza m:i!klXllfauny żBerii poznańskiej z Ińiki'ofaunątortońską Gómego SląSka wykazuje ich
duze
p{lddbieństwo z :tym, że 'najwięfkszą , analogię przypisać można 'zespo~łom otworirlc :tO'rtonu do1:neg.o. Nie mO:ŻIla j'ednak wykluczyć wieiku .górno-
Mrtońskiegó, gdyż zasięg wiekowy znaLeZionych gatunkówrue jest ogra- riicwny do d.olnego tartanu. ' '
Przeprowadzono również analizę zjawisk, Iktóre !by mogły świadczyć
o przyniesieni.uznalezionej w serii poznańskiej. mikrafa'1lID.Y z ,terenów Górnego Sląska. Obecność 'zespołów mi!krofaun,y, jak i dane geologiczne przy obecnym stanie r.ozpo'znania tego probLemu wykluczają taką możli
wość" Znalezione zespo'ły mikrofaU'llY pozwalają !przyjąć, ,,że zna:jduje się
ona in situ i reprezen'tuje uibogierespoły silnie zapiaszczonych .osadów.
Pewne wątpliwości ;budzą tylko jej SIady 'zniszczenia, których przyczyna do tei pory nie jest wyjaśniona.
Seria poznańska w :Fols'ce zachodniej 831 E. Łuc2ikowska, S. Dyjor (praca w przy:gotowaniu do drukUJ) w' wyni- ku przeprowadwnych ibadań są skłonni przyjąć istnienie okresowych ingresji morza z, terenów ,zapadliSka ,przedJkarpackiego do basenu serii
poznańSkiej na odcinku przysudeclkim, a nawe't na przyległe tereny Pol- ski niżowej. 1II1Igvesje te ibyłyby jednak tak krótkotrwałe, Żie nie doprowa-
dziły do 'trwałych zmian warunków sedymentacji serii poznańskiej i do rozwoju własnej cfauny morskiej. Fauna ta ibyła doprowadzana z ,terenu zapadliSka przedkarpaetkiego razem z wodami ingresji. Jednak środowi
sko iba'S€II1U serii poznańskiej uległo na tyle zmianie, że mogły się wy-
tworzyć odpowiednie zespoły minerałów ilastych, charakterystycznych dla wód słonych oraz niew.iellka j:lość glarulkonitu.
W oparciu o przedstawione powyżej dane można stwierdzić, że w za- chodnim odcinlku basenu serii poznańskiej sedymentacja utworów wcho-
dzących w jej skład rozpoczęła się juz najpóźniej w górnym tortanie, czego dowodzą 'badania spo.rowo-.pyiłkowe oraz wstępne oznaczenia mikro-
paleontologiczne.Również wiek cZęlŚci osadów tej serii jest ,górnomioceń
ski, a więc znac~nie starszy niż dOItychczas sądzono. 'W wyni!ku !badań,
jakie prowadzono wspólnie z Zakładem Paleobotaniki Uniwersytetu Wro- da wskiego, można stwierdzić, że na odcou przysudookim i w .sudetach przerwanie sedymentacji serii poznańskiej nastąpiło już' pod koniec gór- nego miocenIU lulb w mio-piioeenie leS. Dyjor, A. SadowSka, :196!8; A. Sta- churska, S. Dyjor, M. Kordysz, A. Sadowska, praca w przygotowaniu do druku). Dowodzą t€go oznaczenia sporowo-.pytłikqwe str<JPowych ogniw serii poznańskiej w okolicy'GoZJdnicy, jalk i wiek osadów 8ęrii Gozdnicy"
J,ednalk . na obszarze een:tralne.j ~iZęśc~ib~enu 'serii pozn!łński.ej jej. sedy- mentacJa trwała znaczme dłu~J, hyc moze, nawet w phoceme. SWladczą
o tym zjawiska zazębiania się osadów' serii poznańSkiej ż utworami serii Gozdnicy. lProlblem ,ten nie jest jeszcze rozwiązany z powodu niewielu przeanalizowanych stano~dsk i wymaga dalszych szczegółowych badań.
EWOiIJUaJA BASENU ISERJIII rorzJNAN'SiK'LIDJ' :I !2lALEżtNOść OD RUOHOW TEKTOINlICZ!NYOH
Jak wynilka z prredstawionych powyżej materiałów, istnieje wyraźny zwiążek między rozwojemibasenu serii pozna,ńskiej i jej sedymentacją
a ewolucją tek'taniczną niżowej części .lBolski oraz ;pr~yległyC:~
. ?rl
~schodu odcinikóówzapadliska pr~edlkarpaokl'ego. SzC'zegolme wyraznle WIdocz- ny jest iZWiąWk z 'zapadliskiem przedkaxpacku:n, jak i wyp~ę'trzając~mi się w rtym czasie Ka'rpatami. RuC'hy wyplętrzaJąee KaTpaty l zapadhsko przeiClkarpacm.,e majdują swój oddźwięk w ewolucji telktonicznej wodo-
działu przedgórnomioc'eńskieg,o oraz przyległych do niego odciników ter,e- nu. Zaznacza się to wyraźnie w rozwoju sedymentacji serii poznańskiej i sta~szych ogniw mioceńskiej formacji węglonośnej Niżu. Ruchy !fałdo
we w Karpatach zachodnich wygasają pr2100 górnym torronem; Do tego
też czasu zachowuje się stre!fa wododziałowa rozdzielająca młoddtrzecio
rzędowy basen węglO!I1JOŚny Nwu oraz strefę przedsudeciką 'zapadliSka przedkarpacikiego - zatoikę Nysy (fig. 4) .. W następnym etapie ruchy wypiętrzając,e zaznaczyły się w obręibie zaiPadlis~a· przedkarpaclkiego oraz w wypiętrzeniu Karpat. Z tym też okresem należy wiązać 'zani'k Obszaru wododziaqowego i formowanie się lIla odcinku przysudeckim ram
832 stawsław IDy jor
basenu serii poznańskiej. Łączy się on przez obszar wododziałowy z za-
toką Nysy, kttóra jest na oocin!lru przysudleckim fragmentem zapadliska pr2iedkarpackiego. Ruchy podnoszące Karpa ty oraz za:padlisko ~zedik.ar
packie są przyczyną szeregu lokalnych ingresji morskich na obszary ra-
.mowe zapadliska: na płyde lulbelSkiej, w południJOwych odcinikach Gór
Swiętoikrzyskich i na Górnym Sląsku. Moma przyjąć, ile podobne ingre- sje morskie zzapadlJ.iska przedikarpackiego wnilknęły przez !Zatokę Nysy w obręb przysudeckiego odcin!ka !basenu serii poznańsldej. Wpływ tych in,gresji za'znaczył się w poziomie iłów zielonych z glaukonitem i z nimi
należy wiązać obecność w osadzie mikrofauny, glaukonitu i gipsu. Zale- wy te obejmują zachodni odcin~ basenu serii poznańSkiej, sięgając za- tokami w obręb północnych odciników Sudetów. ich wpływ w :zJbiomi- kach sudeckich jest Ilokalny i ik!:rótkotrwały tak, że nie mogły się wy-
tworzyć wal'U:nki, w ~tórych rozwinęłaby się morSka fauna luibminerały świadczące o środowisku morskim.· Zachował się jedynie wprowadzony przez zalew planiktoniczny mikroorganizm Hystrihospherae.
W dalszym etapie rozwoju !basenu serii poznańskiej wyraźnie zama- cza się stopniowe wypiętr:zenie Sudetów wwłuż nowo zalklł,adającej się·
linii tektonicznej, jaką jest uskoik sudecki hr21eżny. Na1tomiaS't wzdłuż
linii tektonicznej środkowej Odry zaznaczają się ciągłe ruchy obniżające.
Powolne lI'uohy wypiętrzające ww'łuż uskoku sudeckiego !brzeżnego po.-
wodują powolne wyoo1fywanie się linii !brzegowej i sedymentacji serii po-
mańskiej iku pćJłnocy. Za'znacza się ,to przerwaniem sedymentacji serii
poznańskiej, rozmywaniem wcreśniej powstałych osadów ilagtych oraz
składaniem w dolinach <rzeik serii Gomnicy. WSkazują na to o:zmaczenia wieik.u stropowej części serii poznańskiej I(w Sudetach), jaik i serii Gozdni- cy (IS. Dyjor, A. Sadowska, H}I6I8; A. Stacburska, S. Dyjor, iM. Kordysz, A. Sadowska, praca w druku'). !Natomiast w c21ęści centralnej 'basenu se- dymentacja serii poznań:slldej trwa dalej i obserwuje się tu 'zazębienie się jej z utworami serii Gozdnicy.
wtNIOSKI
W sedymen'tacji osadów trzeciorzędowych IPolski zachodniej wyróŻ'nić można dwa etapy i:ch 'rozwoju, różniące się wylksz'tałceniem osadów,
zwi.ą7Jkami paleogeógraiicmymi z większymi jednostkami i ewolucją tek-
toniczną tych o'bszarów. W eIf,eokcie tych czynniików powstały dwie duże
jednostki li'tostra tygratfiC'zne. Jednostika starsza - tomłodotrzeciorzędowy
basen węglonośny niżowy, w !którego 'Skład ~hodzą serie od luibuskiej do
Mużaikowa. iPr·zeważa w nich .sedymentacja lądowa z pokładami węgla
brunatnego. Stwierdzone w ich obrębie ,osady morskie w serii lUibusikiej i Mużakowa (ifig. 3 i4) mają 'Swój ·zwią21ekz transgresją i ingr·esją, jkltóre
obejmowały Obszar bruzdy północnoeuropejskiej i wychodziły z terenów Morza Północnego (D. Lotsch, 1967). Dotychczas nie stwierdzono istnienia
połączeń między Obszarami Niżu Środkowoeuropejskiego i 'zapadliska przedikar,packiego. Rowzi!€'lała je strefa wypiętlI'wna, nosząca znamiona
wododziału. Basen młodotrzeciorzędowy Niżu posiadał również odmienne
za~ożeniaWktoniczne. \Przebieg granic ogniw, w przytbli:żeniu równoleżni
kowy, wyznaczaj.ą po części linie dkJreślające południowe zasięgi poszcze- gólnych serii (fig. '1~.
Seria' poznańska w .pols~e za~hodniej 833
--- ---
Jednostkę młodszą stanowi basen serii poznańskiej. Basen, w Ilrtórego
obręlbie Zostały złożone osady tej serii, posiada odmienne ramy niż do()-' tychczas przyjmowano. \Przemieszcza się on jesZlCze Iba,rdziej iku południo()-'
wi, sięgając n:aw€it lIla póm.ocne odcinki Sudetów i leży przekracza'jącO'
na dotychc'zasowym wypiętrzeniu wododziałowym I(!fig. 1, 3 i 4). Strefa
wododziałowa iPrzedgórnomi.ooeńska zaniJka, a wzdruż linii środkO'wej Od- ry -twO'rzy się <5. nO'wegO' Ibasenu, iktóry łączy się z północmo-zachodnim
odcinkiem zapadliska przedkarpaclkiego, jakim :Jest zatoka Nysy. ,Wzdłuz
tegO' olbniżeniazzapadliska przedkarpackiego wn.iJkają w dbręb basenu serii poznańskiej ingresje morSkie, Q !których świadczy obecność miik~
fauny mO'rskiej podobnej dO'znaleziOlIlej na obszarze GórnegO' Sląska. Se- ria poznańska wy1kazuje więc silnyzwią2lek 'z rozwojem tektonicznym i ewolucją paleogeogvatficzną 'zapadliSka przedkarpaokiego. Zaznacza się
tO' nawet dużym podobieństwem waruników sedymentacji osadów serii
poznańskiej i odpowiadających im prawdO'podobnie facjalnie iłO'm kraiko-
wieckim. -
Zakład GeologIJ. Fizyczne!!
Instytut Geologiczny u. Wr.
Wrocław, ul. Cybulskiego 30 Nadesłano dnia 3 stycznia 1970 r.
PIS,MIENNICTWO
BEYER IK. (110013) -- lDie nordsudetische Rahmenfa-!tung . .Abh. d. Naturforsch. Ges- ellschdt, 32, !p. 1ml----'172, nI 1. GOrlitz.
DYJOR S. (10061) - Młodo1lrzecIorzędowa sieĆ l1"Zeczna za~hodniej części Dolnego
S'ląska. iZ geologii !Ziem Z,acllodnich, p . .287~16. FIW!N. Wrocław.
DY JOiR S. (1008) - 1Poziomy morskie w obrębie iłów poznań&kich. iKwart. geoI., 12.
p. 94i1\----9561, nr 4. Warazawa.
Dy-rOiR .8., BOIGiDA A., CtHiOIDAK T.C11968) - 'W~tępne badania sklladu mi:ner.ailnego
iłów poznańskich. R.ocz. 'P.T.G., 38, p. 4191...-5'110, nr 4. iKraków.
DYJ'OlR S., SAD01WS'KA A. ;(1966) - GórnomioceńSlkie osady 'ilaste Sudetów. Prz.
geol., 16, lP. 500, n.r 112. lWarszawa.
JEN'ISCH :A. (100.0) - Der Posener Ton und die Lagerstatte der Flora von ll.VIolt~
kegrulbe. iJ1b. Preuss. KoniJg·I. GeoI. L. A., 31, !p. ,1190-001. Be!I'1in.
IJOTSCH D. (1i9167) - 'Zur iBałeogeographie des i'l'ernars im Gebiet der DOR. Ber.
GeoI. Ges. mm., 12, p. 369---{1'M, nr 3/4. Berlin.
LO'l\SICH D. (11968) - ,Ter tiar (lBaleogen und !Neogen). Grundriss der Geologie der.
DDR., l p; 356~79. Berlin.
LUCZiK.O'WSIKIA iE., DYJOlR S. (w !przygotowaniu do drlllku) - Mikrofauna utworów
trzeciorzędowych serii poznańskiej Dolnego Sląska. Rocz. Pol. rI'ow.
GeoI. Kraków.
LY1OZ'EWsK:A J. (1958) ~ Stratygrafia paleogenu i neogenu 1PoI:soki północnej. Kwart.
gOO'l., 2, p. Im7,...156, ill' 1. 'Warszawa.
0BIE1RC J., DY'JlOiR S. ~119618) - Młodo'1lrzeciorzędowe ruchy tektonicZ'ne w Sudeta<:h.
Prz. geol., 1'6, p. 498 nr 11. Warszawa.
