JAKUB WĘGIERKO /1889-1960/
ЗекиЬ Ryszard Węgierko urodził się 26.11,1889 w Warsza- wie. Po ukończeniu w r, 1907 jednego z warszawskich gimnazjów, nie chcyc studiować w rosyjskim Uniwersytecie, wyjechał na dalszy naukę do Szwajcarii; studiował medycynę w Zurychu /1908 1910/ i w Bernie /1910-1914/, gdzie w r. 1914 uzyskał stopień doktora nadycyny na podstawie pracy "0 budowie mikroskopowej mięśnia sercowego". Po doktoracie udał się do Kijowe; wybuch I wojny światowej nie pozwolił nu jednak na rozpoczęcie pra- cy. Został wcielony do armii rosyjskiej 1 jako lekarz wojsko- wy pozostał w niej do r. 1918." Л odrodzonym wojsku polskim pełnił następnie służbę jako kap it an-lekarz /1919-1921/.
Od r. 1921 pracował w II Klinice Chorób Wewnętrznych UW, najpierw na etacie asystenta, a po roku - starszego asys- tenta. W tym okresie /1927/ wydał Węgierko dwie pionierskie prace: "Kwasica cukrzycowa 1 jej leczenie" i "Badanie doświad- czalne nad powstawaniem acetonurii". Wykazał w nich, że kwa- sica u zwierząt beztrzustkowych rozwija się bardzo wolno, mi- mo całkowitego niewyrównanie i ujemnego bilansu azotowego, przyspieszyć Ją natomiast można dopiero po zastosowaniu flo- rydzyny, glikozydu hamującego fosforylację glukozy. Do po- twierdzenia tych wyników doszło dopiero w r. 1942, gdy cukrzy- cę doświadczalny 1 ostry kwasicę ketonowy wywołano podawaniem alloksanu, nis ZCZÇC6QO komórki beto wysepek Langerhansa.
И г. 1932 opublikował "Badania nad wydzielaniem żółci wątrobowej", w której za poeocę oryginalnej metody zakłada- nia przetoki żółciowej u psów pozwalajęcej na pobieranie żół- ci podczas eksperymentu z zachowaniem wewnętrznego jej obie- gu między kolejnymi doświadczeniami, udało mu się wniknie w 'niektóre procesy żółciotwórczej czynności wgtroby.i przepływu
żółci do dwunastnicy, ówczesny kierownik Kliniki - profesor Witold E. Orłowski, z którym Węgierko wyeieniał wiele uwag 1 prowadził długie dyskusje podczas swych badań zaproponował nu przedstawienie tej pracy jeko dysertacji habilitacyjnej, IV efekcie w r. 1934 ЗакиЬ Węgierko został docentem patologii i terapii chorób wewnętrznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Po habilitacji rozpoczęł pracę w warszawskim Szpitalu Zakaźnym Sw. Stanisława, początkowo Jako ordynator Oddziału Szkarlatynowego, a następnie Oddziału Obserwacyjnego. Na star nowisku tym pozostał do wybuchu wojny, prowadząc przy tym wy- kłady z chorób zakaźnych w Uniwersytecie.
Główne zainteresowania naukowe koncentrował Węgierko w tym czasie na patologii i terapii cukrzycy. Do roku 1936, czyli do uzyskania krystalicznej insuliny i wprowadzenia in- suliny o przedłużonym działaniu, leczenie tej choroby było znacznie ograniczone. Wielką uwagę zwracano wówczas na czynni- ki wyzwalaJęce oraz na stosowanie odpowiedniej diety, najczęś- ciej bezcukrowej. Ne podstawie swych badań i wieloletnich ob- serwacji klinicznych Węgierko całkowicie odszedł od dotychcza- sowego klasycznego postępowania dietetycznego u chorych na
cukrzycę, odrzucając pojęcie tolerancji węglowodanowej jako nieistotne i postulując zwiększenie podaży węglowodanów, a ograniczenie tłuszczów w pożywieniu. Taki* rozumowanie okaza- ło się słuszne i dowodziło, że cukier noże ulegać spalaniu przy ograniczonej, dostatecznej podaży. Sa» Węgierko wyjaś- niał to z punktu widzenia patofizjologii 1 biochemii: hiper- gllkemla działa, wyrównawczo na przyswajanie glukozy w nieo- becności cukrów, a tłuszcze nie tylko upośledzają przyswaja- nie węglowodanów, ele i działają miażdżycorodnie, co w cu- krzycy ma szczególne negatywne znaczenie. Przypisywał nato- miast niewielkie znaczenie czynnikom genetyczny» w etiologii cukrzycy. Zagadnienie te poruszał szeroko «.in. w pracy "0 cukrzycy 1 jej leczeniu" /1934/.
Innym ważnym odkryciem Węgierki, worowadzonym wkrótce do kliniki, było stwierdzenie obniżania lub przerywania na- padów dychawicy oskrzelowej przy podawaniu Insuliny 1 wywoły- waniu hipogllkemli /"/»pływ niedocukrzenia krwi na przebieg dychawicy oskrzelowej", 1935/. Zaobserwował następnie działa- nie nasenne, przeciwbólowe i przećiwuczulenlowe w innych cho- robach alergicznych tych tzw. polnsullnowych lekkich stanów hlpogllkemlcznych, wyjaśniając je regulacyjnym uruchamianiem mechanizmów hormonalnych osi "przysadka mózgowa - kora nadi.er- czy". Dało to początek szerokiego stosowania w tych stanach chorobowych tak popularnych dziś kortykosterydów.
Podczas II wojny światowej przebywał w ZSRR 1 na Srod-
kowym Wschodzie. Poczęt"kowo pracował jako lekerz-konsultant szpitali wojskowych w Morszynie, Ufie i Taszkiencie /1941- 1942/, a następnie został włęczony do służby zdrowia Araii Polskiej gen. Andersa. Po wyjściu armii z terenów radzieckich odłączył się od niej, pozostając przez rok w Teheranie /1943-
•1944/. w r. 1944 przybył do Lublina, gdzie zorganizował i objęł kierownictwo II Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniwersyte- tu Marii Curie-Skłodowskiej , początkowo jako profesor nadzwy- czajny, a od r. 1947 Jako profesor zwyczajny. W latach 1948- 1950 kierował Klinikę Chorób Wewnętrznych Akadeaii Medycznej w Szczecinie, będęc w tym okresie prorektorea uczelni. К r.
1950 objęł kierownictwo III Kliniki Chorób Wewnętrznych '.Yar- szawsklej Akademii Medycznej, pełniąc w latach 1950-1952 sta- nowisko prorektora. Przez wszystkie te lata. aż do r. 1958 wykładał m. tych uczelniach choroby przeaiany naterii, zysku- jąc .opinię świetnego dydaktyka i błyskotliwego prelegenta.
* r. 1953 otrzyaał stopień doktora nauk aedycznych, a od r.
1958 do śaierci był profesorea w III Katedrze Chorób »Vewnçtrz- nych.
Po wojnie kontynuował intensywne badania kliniczne nad cukrzycę, które pozwalaj« a u na przedstawienie oryginalnego Podziału tej choroby na postać pierwotnę - w wyn.ku bezwzględ- nego niedoboru insuliny /typ ełodzieńczy/ i skojarzony - przy względny« niedoborze Insuliny, współistniejęcę z otyłobcię.
nadciśnienie* tętniczy«, aieżdiycę, kaaicę żółciowę /typ do-
rosłych/. P o d z i a ł taki jest na ogół p r z y j m o w a n y bez z a s t r z e - ż e ń , j e d y n i e p o s t a ć s k o j a r z o n y p r o p o n u j e się n a z y w a ć r e g u l a - cyjny.
N a l e ż y p o d k r e ś l i ć , że jako p i e r w s z y w P o l s c e o p i s a ł W ę g i e r k o p r z y p a d e k h l p e r g l l k e a i i s a m o r o d n e j / h i p e r i n a u l i n i s - a u s s p o n t a n e u s / o r a z w y r ó ż n i ł jako o d r ę b n y jednostkę c h o r o - bowy s t a n tzw. s a m o i s t n e j h i p o g l i k e n i i n a p a d o w e j , s p r o w a d z a - jyc m e c h a n i z e jej p o w s t a w a n i a do o k r e s o w e g o w z r o s t u w y d z i e - lania Insuliny p r z e z k o m ó r k i beta. O l a d i a g n o s t y k i duże zna- c z e n i e a a w y o d r ę b n i o n y p r z e z n i e g o zespół tzw. t r z e c i e j ś p i y - czkl w c u k r z y c y jako k l i n i c z n y o b j a w z m i a n n a c z y n i o w y c h w m ó z g u o r a z w p r o w a d z e n i e o z n a c z a n i a tzw. g o t o w o ś c i k e t o n o w e j . M e t o d a ta o d strony t e o r e t y c z n e j p o z w a l a z o r i e n t o w a ć się w
i n t e n s y w n o ś c i u t l e n i a n i a k w a s ó w t ł u s z c z o w y c h i w a k t y w n o ś c i k o e n z y m u А / С о А / , a dla k l i n i k i aa p r a k t y c z n e z n a c z e n i e w roz- p o z n a w a n i u n i e k t ó r y c h z e s p o ł ó w h o r m o n a l n y c h .
W o k r e s i e p o w o j e n n y m o p r a c o w a ł też W ę g i e r k o kilka c e - n i o n y c h p o d r ę c z n i k ó w i m o n o g r a f i i , e . i n . " P o d r ę c z n i k c h o r ó b w e w n ę t r z n y c h . C h o r o b y u k ł a d u k r y ż e n i a " / 1 9 4 7 / , "Zasady kar- d i o l o g i i " / 1 9 5 1 / i "Cul.-zycę" / 1 9 5 4 / . O g ó ł e m w y d a ł o k . 100 prac głównie z z a k r e s u a i a b e t o l o g i i , h e p a t o l o g l i i p a t o f i - zjologii klinicznej.
P r o f e s o r W ę g i e r k o był c z ł o n k i e m k o r e s p o n d e n t e m T o w a - rzystwa N a u k o w e g o W a r s z a w s k i e g o / 1 9 5 1 / , p r e z e s e m T o w a r z y s t w a I n t e r n i s t ó w P o l s k i c h / 1 9 5 1 - 1 9 5 3 i 1 9 5 5 - 1 9 5 7 / o r a z c z ł o n k i e m
K o a e n d o r s k i a O r d e r u O d r o d z e n i a P o l s k i . Z a p r a c e b a d a w c z e d o - ś w i a d c z a l n e i k l i n i c z n e n a d c u k r z y c « o t r z y m a ł w ,r. 1951 n a - g r o d ę p a ń s t w o w y II s t .
2 y c i o r y s O e k u b a W ę g i e r k i b y ł b y n i e p e ł n y , gdyby nie w s p o a n i a n o o J e g o w i e l k i e j ż y c z l i w o ś c i d l a i u d z i , rzadki« p o - c z u c i u h u a o r u , h u m a n i s t y c z n y « p o d e j ś c i u do « e d y c y n y , a t a k ż e o o g r o « n y « z a a i ł o w a n i u do a u z y k i , a z w ł a s z c z a do t e a t r u / J e - go b r a t , A l e k s a n d e r , był w y b i t n y « a k t o r a a i r e ż y s e r e a t e a t r a l - n y « / . P r o f e s o r O a k u b W ę g i e r k o z a a r ł w W a r s z a w i e 2 . V I . 1 9 6 0 .
A n d r z e j Ś r o d k a
E U G E N I U S Z W I L C Z K O W S K I ./1895-1957/
E u g e n i u s z W i l c z k o w s k i u r o d z i ł się 2 . X I I . 1 8 9 5 w O e k a t e - r y n b u r g u n a U r a l u . P o u k o ń c z e n i u w r. 1 9 1 4 g i a n a z j u a w S l e r - g l j e w l a s t u d i o w a ł a e d y c y n ę n a j p i e r w w M o s k w i e / d o r. 1 9 1 9 / , a n a s t ę p n i e w U n i w e r s y t e c i e ' P o z n s ó s k l a / 1 9 1 9 - 1 9 2 3 / , gdzie też
» r. 1 9 2 3 u z y s k a ł s t o p i e ń d o k t o r a w s z a c h n a u k l e k a r s k i c h . K r ó t - ko p r a c o w a ł J a k o a s y s t e n t K l i n i k i N e u r o l o g i c z n o - P s y c h i a t r y c z -
"•J tej u c z e l n i / 1 9 2 2 - 1 9 2 4 / 1 J a k o l e k a r z w S z p i t a l u Sw. J a n a B o ż e g o / 1 9 2 4 - 1 9 2 6 / , po c z y a r o z p o c z ą ł p r a c ę J a k o starszy a s y s -
