R. Śliwiński
Ks. prof. dr Józef Pastuszka - uczony i
wychowawca
Studia Philosophiae Christianae 6/2, 283-287
S
P
R
A
W
O
Z
D
A
N
I
A
S tu d ia P h ilo so p h iae C h ristian a e 6(1970)2
A TK
Й 1 i w i ń s к i R.
Ks. P rof. D r Jó zef P a stu sz k a — uczony i w ychow aw ca G a ł k o w s k i T.
II K ra jo w a k o n fe re n c ja pośw ięcona p roblem om psychologii w r e h a b ilita c ji inw alidów
S ym pozjum na te m a t zab u rzeń m ow y i słuchu zorganizow ane przez W ydział Filozofii C h rześcijań sk iej A .T.K. w W arszaw ie
K S PROF. DR JÖZEF PASTUSZKA — UCZONY I WYCHOWAWCA D nia 15 sie rp n ia br. w L u b lin ie odbyła się uroczystość 50-lecia, zło te g o ju b ileu sz u k a p ła ń stw a ks. prof, d r a Jó z efa P astu szk i. U roczystość m im o, że p o sia d ała c h a ra k te r raczej p ry w a tn y i sta ra n o się, b y . nie n ad aw ać je j rozgłosu, zgrom adziła liczne grono uczniów i p rzyjaciół ju b ila ta , k tó ry w tym ro k u po półw iecznym okresie p rac y n au k o w e j, w tym po 39 la ta c h p ro fe su ry u n iw ersy te ck iej, przechodzi n a zasłużoną
em ery tu rę.
Ks. prof. J. P a stu sz k a u rodził się 28 lu teg o 1897 ro k u w e w si Rzecz- n iów ek w w oj. kieleckim , gdzie jego rodzice F ra n cisz ek i T ek la z W ró b lew skich p osiadali n ie w ielk ie gospodarstw o rolne. Jó z ef-A d a m był n a jsta rsz y m z sześciorga ro d zeń stw a. Po ukończeniu n au k n a sto p n iu p od staw o w y m , w stro n a c h rodzinnych Jó z ef-A d a m rozpoczął n a u k i n a stopniu śred n im w pań stw o w y m gim nazjum w S andom ierzu, gdzie n astęp n ie w ro k u 1912 w stą p ił do niższego se m in a riu m duchow nego. L a te m 1915, w n astęp stw ie działań w o jen n y ch cała ro dzina zo staje e w a k u o w a n a do R osji. Rodzice z m łodszym ro d zeń stw em zdołali u n ik nąć tułaczego losu i ukryw szy się w lasach, po przesu n ięciu się lin ii fro n tu , w ró cili do ogrom nie w yniszczonej w si rodzinnej. Józef z m ło d szym b ra te m znaleźli się w P ete rsb u rg u . Tu J. P a stu sz k a w stę p u je do rzy m sk o -k ato lick ieg o se m in a riu m duchow nego skąd w ro k u 1917 zostaje sk ie ro w a n y n a stu d ia sp e cja ln e do A kadem ii D uchow nej w P e te rsb u rg u n a sekcję dogm atyczną.
2 3 4 M A T E R I A Ł Y I R E C E N Z J E
[2]
W lipcu 1918 roku, po trzy letn im pobycie w R osji J. P astu szk a, ja k o subdiakon, w ra c a do k ra ju , je d n a k b isk u p sa n d o m ie rsk i w ysyła go w k ró tce n a dalsze s tu d ia do In sb ru ę k a w A u strii. W tra k c ie tych studiów , w łaśn ie w dniu 15 sie rp n ia 1919 ro k u zo staje w yśw ięcony na k ap łan a .W p aź d ziern ik u . 1920 ro k u zo staje ks. Józef P a stu s z k a p ro m ow any n a d o k to ra teologii i zapisuje się n a W yższy I n s ty tu t Filozofii Scho- lastycznej w In sb ru ck u . Ten zw ro t k u filozofii je s t zn am ien n y dla ca łej jego późniejszej tw órczości naukow ej.
Po u zy sk an iu w ro k u 1921 sto p n ia lic e n c ja tu filozofii ks. d r J . P a stu szk a w ra c a do k ra ju , by p racow ać ja k o p ro fe so r filozofii (psycho logii, ety k i i teodycei) w se m in a riu m d uchow nym w S an d o m ierzu i j e dnocześnie k o n ty n u u je stu d ia w In sb ru c k u , gdzie w ro k u 1925 o trzy m u je dyplom d o k to ra filozofii.
Ja k o pro feso r se m in a riu m sandom ierskiego ks. d r Józef P a stu szk a pisze pod k ie ru n k ie m ks. prof. К . M ichalskiego z U J ro zp raw ę h a b ili ta c y jn ą n a te m at: „N iem aterialność duszy lu d z k iej u św. A u g u sty n a” na p o d sta w ie k tó re j zostaje w ro k u 1930 h ab ilito w a n y i o trzy m u je ty tu ł docenta filozofii.
W d n iu 1 p aź d ziern ik a 1930 r. W ydział Teologii U n iw ersy te tu W a r szaw skiego zleca m łodem u docentow i w y k ład y z z a k resu psychologii, a od ro k u 1934 ks. d r Józefow i P astuszce, ju ż ja k o profdsorow i n a d zw yczajnem u. K U L p o w ierza kiero w n ictw o w ak u ją ce j K a te d ry P sy chologii w tzw . „grupie n a u k filozoficznych”. O d tąd będzie zw iązany sw ą d ziałalnością n au k o w ą .i w ychow aw czą z K ato lick im U n iw e rsy te tem L ubelskim . W K U L -u p ra c u je rów n ież jego b r a t A n toni P a stu sz ka, zastępca p ro feso ra p ro ce d u ry cyw ilnej.
Ks. prof. J. P a stu sz k a cały sw ój czas dzieli m iędzy p ra c ę n au k o w ą i p ra c ę w ychow aw czą w śród m łodzieży ak ad em ick iej, p rzez u dział w p ra c a c h organizacji m łodzieżow ych i w y k az y w a n iu n ie u sta n n e j tro ski o je j b y t m a te ria ln y .
G łęboko, ta k że uczuciow o, zw iązany z lu b e lsk ą uczelnią rezy g n u je z propozycji objęcia ’k a te d ry n a u n iw ersy te cie J a n a K a z im ie rz a w e L w ow ie w ro k u 1936 i W ydziale Teologii UW w ro k u 1937. Z W y działem Teologii UW ks. P ro fe so r u trz y m y w a ł je d n a k ściślejszy k o n ta k t, poniew aż dojeżdżał z L u b lin a do W arszaw y z w y k ład a m i zleco nym i co 2 tygodnie.
Na zasługi ju b ila ta w dziedzinie n au k o w ej i w ychow aw czej z w rac a ją uw agę n a stę p u ją c e fa k ty : 2 razy, w roku' 1935 w S a lz b u rk u i w r o ku 1937 w P ary żu , re p re z e n tu je K U L n a m iędzynarodow ych zjazdach n aukow ych; w 1935 r. zo staje czynnym członkiem T o w arzy stw a N a u -‘ kow ego K U L; n astęp n ie członkiem w sp ó łp rac u jąc y m P A U w K ra k o w ie; w ro k u 1938 zostaje o b ran y dziekanem W ydziału N auk H u m an
i-13] S P R A W O Z D A N I A 285
stycznych, na k tó ry m to sta n o w isk u o ficjaln ie pozostaje do ro k u 1947. W styczniu 193Э r. zostaje m ian o w an y szam b elan em papieskim , a w m a r cu tegoż ro k u z ra c ji 20-lecia K U L odznaczony złotym krzyżem za sługi.
Poza o p ublikow anym i a rty k u ła m i nau k o w y m i i p o p u la rn o n a u k o w y m i 1 w okresie m iędzyw ojennym ks. prof. J. P a stu s z k a w y d a je dw ie w iększe prace: „Filozofię w spółczesną” i „Psychologię in d y w id u a ln ą ”
Z tego okresu rów nież pochodzą dw ie p rac e ks. P ro feso ra zw a lc z a ją ce. h itlero w sk i rasizm , a m ianow icie: z ro k u 1938 „Filozoficzne i spo łeczne idee H itle ra ”, oraz z ro k u 1939 „R asizm jako św iato p o g ląd ”.
W ybuch w o jn y w ro k u 1939 p rze ry w a działalność K U L na okres k ilk u lat. B udynki u n iw e rsy te tu są za ję te, niszczone; p rofesorow ie are szto w ani, w yw ożeni i ro zstrzeliw an i. G estapo przez dłuższy czas p oszuki w ało go w L u b lin ie bezskutecznie.
Po w yzw oleniu L u b lin a , w połow ie k w ie tn ia 1945 roku, P ro feso r w ra c a do osw obodzonego m ia sta i obejm u je n a K U L k a te d rę psycholo gii ogólnej, a w styczniu 1946 ro k u o trzy m u je za tw ie rd z en ie przez M in isterstw o O św iaty P R L n om inacji na p ro fe so ra zw yczajnego p sy chologii i filozofii.
W ro k u 1946, głów nie dzięki usiln y m sta ra n io m i w ielu zabiegom ks. prof. Jó z efa P astu szk i p o w sta je n a K U L W ydział F ilozoficzny C h rze ścijański. T a au to n o m ia a d m in istra c y jn a , u sp raw ie d liw io n a o d ręb n o ścią m etodologiczną n a u k filozoficznych, u m ożliw iła późniejszy b u j ny ro zk w it n a u k filozoficznych, a n astęp n ie i psychologii n a K a to lic kim U niw ersy tecie L ubelskim , a u sługi ja k ie obie te d yscypliny n a u kow e zaczęły św iadczyć naukom teologicznym i h u m an isty czn y m sta ły się coraz b ard z iej w artościow e. D ziekanem W ydziału Filozofii C h rze ścijań sk iej zo staje ks. prof. J. P astu szk a.
W la tac h 1951---1956 P rofesor, nie m ogąc pełnić sw ych obow iązków pro feso rsk ich n a lu b e lsk ie j uczelni, m ieszka i p ra c u je w S andom ierzu, głów nie ja k o p ro fe so r se m in a riu m duchow nego, b ędąc jednocześnie k an o n ik iem g rem ialn y m k a p itu ły k a te d ra ln e j. W 1957 roku, a n a s tę p nie w 1966 n a stę p u je n a W ydziale F ilozofii C h rześcijań sk iej K U L d a l
1 W tra k c ie p isa n ia tego a rty k u łu zostałem poinform ow any, że w n a j bliższym n u m erze „R oczników F ilozoficznych” , w y d an y ch przez K U L m a się ukazać a rty k u ł pośw ięcony ks. P rofesorow i, z p ełn ą b ib lio g ra fią jego dzieł. D latego zrezygnow ałem w ty m a rty k u le z p o d an ia p e ł nej b ib lio g ra fii Jego prac.
1 Filozofia w spółczesna, t. 1 W arszaw a 1934 ss. 180; t. 2 L u b lin 1936 ss. 316 oraz P sychologia in d y w id u a ln a (stu d iu m k rytyczne), L u b lin
286 M A T E R I A Ł Y I R E C E N Z J E
sza re o rg a n iz a c ja studiów , w ra m a c h k tó re j dzięki sta ra n io m . J. P a stu szk i p o w sta je o d ręb n a sek cja psychologiczna. S ek cja psychologicz n a organ izo w an a a n astęp n ie k ie ro w a n a przez P ro feso ra liczy obecnie około 350 stu d e n tó w i w y d a je rocznie około 30—40 dyplom ów m a g i ste rsk ich , a absolw enci jej cieszą się uzn an iem ja k o dobrze przy g o to w an i n au k o w o i społecznie pracow nicy.
P ra c a n a u k o w o -d y d ak ty czn a P ro feso ra n a W ydziale Filozofii C h rze ścijań sk iej ob ejm o w ała od ro k u 1957 w y k ład y z z a k resu psychologii ogólnej, a ta k ż e okresow o^z ch a rak te ro lo g ii, psychologii społecznej i h i sto rii psychologii. Z w y k ład a m i w iązało się pro w ad zen ie se m in a riu m dla m a g istra n tó w i osobnego se m in a riu m doktoranckiego.
W ielki szacunek, n a ja k i zasłu g u je d o sto jn y ju b ila t, w y n ik a z jego zasług n a polu o rg an izacy jn y m i naukow ym .
P rz ed e w szystkim w ym ienione p o przednio zorganizow anie o d rę b n e go w y d ziału filozoficznego, a n astęp n ie zorganizow anie sek cji psycho logicznej w ra m a c h tego w ydziału.
P o n ad to P rof. J . P a stu s z k a org an izu je w ro k u 1958 ogólnopolski zjazd re k to ró w i profesorów zak ład ó w teologicznych i o b ejm u je k ie ro w n ictw o w yodrębnionej n a tym że zjeździe sekcji filozoficżnej, ä od ro k u 1966, gdy n a s tą p iła d alsza sp ecjalizacja, kie ro w n ic tw o sekcji p sy chologicznej 3.
W 1967 ro k u w L u b lin ie P ro fe so r org an izu je rów n ież k o n feren c ję n au k o w ą psychologów polskich.
Je że li chodzi o działalność nau k o w ą, to za in te re so w an ia P ro fe so ra obracały się zasadniczo w okół psychologii filozoficznej. Psychologię filo zoficzną prof. J. P a stu sz k a p ojm ow ał n ie ty le ja k o an tropologię filozo ficzną, k tó ra tr a k tu ją c człow ieka ja k o b y t w y ją tk o w y w św iecie, a n a lizu je tę specyficzność w św ietle zasad określonego system u filozoficz nego, ile raczej ja k o w iedzę o człow ieku, o siągniętą przez k ry ty cz n ą ocenę w y ników b ad a ń , m etod i te o rii w spółczesnej psychologii. W p ra w dzie ta k p o ję ta psychologia nie je st m ożliw a bez p rzy ję cia założeń określonego system u filozoficznego, ale u w zględnia rów n ież w iedzę o człow ieku b a z u ją cą na w y n ik ach n a u k dośw iadczalnych.
Do n ajw y b itn ie jszy c h p ra c ks. prof. J. P a stu sz k i w tej dziedzinie należy n iew ątp liw ie, poza p ra c ą „ C h a ra k te r człow ieka” 4, „P sychologia ogólna” , k tó re j trzecie w y d an ie ukazało się w ro k u 1961. M im o d y sk u sji n ad k la sy fik a c ją zaw artego w tej p u b lik a c ji m a te ria łu , p ra c a ta stanow i osiągnięcie n ie w ą tp liw ie w ybit'ne, jeżeli chodzi o w sze ch stro n
3 W e w rz eśn iu b r. p rofesorow ie psychologii zak ład ó w teologicznych w y b ra li go ponow nie sw oim przew odniczącym .
[5] S P R A W O Z D A N I A 287
ność i przystępność p rzed staw io n y ch w niej in fo rm ac ji z zak resu w ie dzy psychologicznej 5.
Jeszcze w iększe zasługi położył P ro feso r ja k o w ychow aw ca. „U m iał on bow iem — ja k stw ie rd z ił to je d e n z jego uczniów , S. K am iń sk i — w zbudzać w sw ych słuchaczach za p a ł do filozofii i rz e te ln ą chęć s tu d io w an ia”. N aw et ja k o dziekan w y d ziału z n a jd o w ał czas, by z a in te resow ać się stu d e n ck im i zm artw ien iam i. Był, ja k to ok reślił d r A dam S tan o w sk i, „ojcem w y d zia łu ”. .
D ziałalność n au k o w a i w ychow aw cza ks. prof. J . P astu szk i łączyła się w jego życiu z um iło w an iem k a p ła ń stw a . „Życie k siędza k a to lic k ie go i życie p rac o w n ik a naukow ego... obie te form y o d p o w iad ają m i b ard z o ” , ośw iadczył J u b ila t w czasie uroczystości sierpniow ych, za znaczając, że gdyby drugi raz w życiu przyszło m u po d jąć decyzję 0 k ie ru n k u sw ego życia, to ja k pow iedział: „chciałbym być księdzem 1 chciałbym być p ro fe so re m ”.
Mimo, że ci, k tó rzy z n a ją jego zasługi, o k re śla ją go ja k o „czcigod nego in c e p to ra ”, k tó ry d ał początek w sp an iałe m u rozk w ito w i n a u k filo zoficznych i psychologii na K U L -u, on sam w sw ej skrom ności s tw ie r dził, że nie uw aża się za w ybitnego filozofa, i jeżeli m oże być dum ny to je d y n ie ze sw oich uczniów ; p rzy z n aje się do roli „kam yczka, k tó ry spow odow ał la w in ę ”.
R. Ś liw iń sk i
II KRAJOWA KONFERENCJA POŚWIĘCONA PROBLEMOM PSYCHOLOGII W REHABILITACJI INWALIDÓW
W dn iach 23—25 stycznia br. odbyła się w P ozn an iu w Dom u T ech n ik a II K ra jo w a K o n fe re n cja pośw ięcona P roblem om P sychologii w R e h ab ilita cji, zo rganizow ana przez S ekcję P sychologiczną Polskiego T o w arzy stw a W alki z K alectw em . P ierw sza tego ty p u k o n fe re n c ja od b y ła się p rzed pięciom a la ty ta k że w P o zn an iu i ju ż w ów czas zg ro m a dziła w iele osób p rac u jąc y ch p rak ty c zn ie i n aukow o n a polu psycho logicznych asp ek tó w kalectw a.
D ziedzina psychologii rep re z e n to w a n a n a ty m zjeździe stan o w i b o g atą i obszerną p ro b lem aty k ę , czego dow iodła zarów no liczba w ygłoszonych re fe ra tó w ' i doniesień, ja k rów nież ich te m a ty k a . Poza psychologam i ro zm aite ośrodki k liniczne rep re z e n to w a li ta k że lekarze, in stru k to rz y k in e zy te ra p ii i asystenci socjalni. W pierw szy m dniu k o n fe re n c ji w p r e zydium zasiadło w iele osób, w śród k tó ry c h znaleźli się p rzed staw iciele
5 P o n ad to ks. p ro fe so r o p u blikow ał w iele cennych arty k ó łó w z z a k resu psychologii religii.
