Temat: Po co jest piękno? Sztuka sakralna
Fragment wiersza C.K. Norwida „Modlitwa”
Przez wszystko do mnie przemawiałeś – Panie, Przez ciemność burzy, grom i przez świtanie;
Przez przyjacielską dłoń w zapasach z światem, Pochwałą wreszcie – ach! – nie Twoim kwiatem...
Fragment wiersza C.K. Norwida „Piękno”:
„Bo nie jest światło, by pod korcem stało, Ani sól ziemi do przypraw kuchennych, Bo piękno na to jest, by zachwycało
Do pracy – praca, by się zmartwychwstało”.
Piękno zachęca do pracy, do tworzenia, do czegoś nowego… Człowiek ze swej natury jest istotą twórczą. Otrzymał od Boga możliwość tworzenia jako dar. W Księdze Rodzaju czytamy, że „Pan Bóg wziął zatem człowieka i umieścił go w ogrodzie Eden, aby uprawiał go i doglądał” (Rdz 2,15). Tworzenie jest jedną z wewnętrznych potrzeb człowieka.
Człowiek może tworzyć rzeczy piękne i brzydkie. Przez swoje dzieła może przekazywać wartości, które rozwijają go, oraz dzieła, które niszczą dobro w człowieku. Piękno jest darem Boga. Tworzenie piękna i przebywanie wśród niego sprawia człowiekowi przyjemność. Piękno jest również formą obecności Boga.
Architektura sakralna
Każda epoka historyczna ma swój styl i rozwiązania techniczne. Na różne sposoby twórcy wyrażali piękno, które najpierw powstawało w ich umyśle, a potem było tworzone z wielkim trudem często przez wiele lat.
Średniowiecze Katedra Notre Dame w Paryżu.
Odrodzenie Bazylika św. Piotra w Rzymie. Kaplica Zygmuntowska na Wawelu
Barok Baldachim nad grobem św. Piotra – bazylika św. Piotra w Rzymie.
Oświecenie Kościół św. Magdaleny w Paryżu.
XIX wiek Kościół NMP w Budapeszcie
XX wiek Kościół Sagrada Familia w Barcelonie (A. Gaudi).
Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie.
– Jaką zdolność posiada człowiek, skoro mógł tworzyć takie dzieła?
– Co było potrzebne, by powstały bazyliki, katedry, kościoły?
– Dlaczego powstają obiekty sakralne?
Architektura sakralna to świadectwo wiary. Jest to również wyraz wdzięczności za dary, jakie ludzie otrzymali od Boga. Ich piękno to hołd oddawany Bogu, który jest Twórcą wszelkiego piękna, jakie istnieje.
Wydarzenia biblijne w sztuce – Trochę plastyki
„Wieczerza w Emaus” Rembrandta – Jaką scenę przedstawia ten obraz?
– Co jest charakterystyczne dla tego obrazu?
– Jakie emocje wywołuje w was scena z Emaus?
– Dlaczego przedstawiano sceny biblijne na obrazach?
Jedną z przyczyn przedstawiania scen biblijnych na obrazach było przybliżenie treści biblijnych osobom, które nie potrafiły czytać. W pewien sposób obrazy zastępowały Biblię. Dla artystów była to możliwość wyrażania swojej wiary i duchowych przeżyć. Dlatego każdy obraz ma ukryte przesłanie, które ułatwia zbliżenie się do Boga innym ludziom.
Sakralne dzieła sztuki pomagały w:
➢ poznaniu historii biblijnych (szczególnie w czasach, gdy niewiele osób potrafiło czytać),
➢ poznaniu faktów z życia postaci biblijnych oraz świętych,
➢ oddawaniu czci Jezusowi, Maryi i świętym,
➢ pokazaniu przez twórców, że Bóg i wiara są ważną częścią ich życia,
➢ wykorzystaniu talentu artystów dla oddania czci Bogu i upiększenia rzeczywistości.
Mozart „Lacrimosa” – Trochę muzyki
W.A. Mozarta „Requiem – Lacrimosa” https://www.youtube.com/watch?v=AmNfVqS2d7k – Jaki jest nastrój tego utworu?
– Jakich instrumentów słyszycie najwięcej?
– Co jest najgłośniejsze w tym utworze?
– Z jakim wydarzeniem kojarzy wam się ta muzyka?
– Z jakimi wydarzeniami z życia Maryi i Jezusa połączono ten utwór?
Ten utwór to „Requiem – Lacrimosa” W.A. Mozarta. Nastrój utworu jest smutny i wzniosły, momentami wręcz przejmujący. Budują go instrumenty smyczkowe i partie wokalne chóru, dominujące w całym utworze. Muzyka narasta stopniowo, stając się coraz głośniejsza i dochodząc do kulminacji, po czym gwałtownie cichnie. „Lacrimosa” wzbudza uczucia nostalgii, wzruszenia i zadumy nad życiem. Całości wrażenia dopełniają słowa utworu, śpiewane przez chór po łacinie. Benedikt Žák, kompozytor i przyjaciel domu Mozartów, wspomina, że w grudniu 1791 r. odbyła się śpiewana próba fragmentów dzieła. Podobno przy pierwszych taktach „Lacrimosy” Mozart wybuchnął płaczem, odłożył partyturę i jedenaście
godzin później (5 grudnia), około pierwszej w nocy, zmarł. Jego utwór zachwyca do tej pory.
Lacrimosa (słowa pieśni i ich tłumaczenie) Lacrimosa dies illa
Qua resurget ex favilla Judicandus homo reus.
Huic ergo parce, Deus Pie Jesu Domine
Dona eis requiem, Amen.
O dniu jęku, o dniu szlochu, Kiedy z popielnego prochu Człowiek winny na sąd stanie.
Oszczędź go, o dobry Boże,
Jezu nasz, i w zgonu porze Daj mu wieczne spoczywanie.
„Pieta” Michała Anioła
Przypomnieliśmy przykłady dzieł sztuki religijnej, zarówno architektury, muzyki, jak i sztuk plastycznych. Ich powstanie wiąże się nie tylko z naturalną potrzebą tworzenia, ale również z pragnieniem poruszenia ludzkich umysłów i serc. Za chwilę zobaczymy, jak sztuka sakralna przemawia do
współczesnego człowieka.
– Jaką scenę przedstawia „Pieta” Michała Anioła?
Michał Anioł przedstawił scenę złożenia martwego ciała Chrystusa na kolanach Matki.
Zastanów się: Jaki jest nastrój tej sceny? Co w sposób szczególny rzuca ci się w oczy? Jakie szczegóły pamiętasz z tego wydarzenia? Co Maryja pragnie powiedzieć, trzymając martwe ciało Syna? O czym rzeźbiarz przypomina współczesnemu człowiekowi?
Dzieła sztuki o treści religijnej powstawały na przestrzeni wieków. Każda epoka miała swoje charakterystyczne założenia i kanony. Oprócz tego na obrazach czy też rzeźbach przedstawiano atrybuty charakteryzujące daną postać. Jakie obrazy czy rzeźby znajdują się w waszym kościele parafialnym?
Kogo przedstawiają? Z jakiej epoki historycznej pochodzą?
W Internecie możecie sobie sprawdzić inne dzieła z różnych epok i świata, zachęcam Średniowiecze
Sztuka: Wit Stwosz – ołtarz w kościele Mariackim w Krakowie.
Muzyka: chorał gregoriański – „Bogurodzica”, „Gaude Mater Polonia”.
Odrodzenie
Sztuka: Michał Anioł – fresk w kaplicy Sykstyńskiej, „Pieta”; Leonardo da Vinci – „Ostatnia Wieczerza”.
Muzyka: M. Gomółka – Psalmy np. „Kleszczmy rękoma”; G.P. da Palestrina – „Missa Papae Marcelli”.
Barok
Sztuka: P. Rubens – „Ukrzyżowanie”; Caravaggio – „Powołanie św. Mateusza”.
Muzyka: J.S. Bach – „Pasja wg św. Mateusza”, „Msza h-moll”; G.F. Handel – oratorium „Mesjasz”.
Oświecenie
Sztuka: Bernardo Bellotto – kościół św. Anny w Warszawie.
Muzyka: J. Haydn – oratoria np. „Stworzenie świata”, „Powrót Tobiasza”.
Romantyzm
Sztuka: F. Goya – „Narodziny Marii”; J. Matejko – „Śluby Jana Kazimierza”.
Muzyka: S. Moniuszko – „Ojcze z niebios”; Chopin – „Marsz żałobny”.
II poł. XIX i XX wiek
Sztuka: S. Wyspiański – „Bóg Ojciec” (witraż w kościele oo. franciszkanów w Krakowie); T. Czyżewski –
„Madonna z Dzieciątkiem”.
Muzyka: H.M. Górecki – „Miserere”, „Pieśni kościelne”; K. Penderecki – „Pasja wg św. Łukasza”.
Zapis do zeszytu
Sakralne dzieła sztuki pomagały w:
➢ poznaniu historii biblijnych (szczególnie w czasach, gdy niewiele osób potrafiło czytać),
➢ poznaniu faktów z życia postaci biblijnych oraz świętych,
➢ oddawaniu czci Jezusowi, Maryi i świętym,
➢ pokazaniu przez twórców, że Bóg i wiara są ważną częścią ich życia,
➢ wykorzystaniu talentu artystów dla oddania czci Bogu i upiększenia rzeczywistości.
Dziękuję
