Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Naukowego Płockiego za lata 1929, 1930 i 1931

Sprawozdanie z działalności

Towarzystwa Naukowego Płockiego za lata 1929, 1930 i 1931

Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego 3, 11-23

1931-1934

Towarzystwa Naukowego Płockiego

za lata 1929, 1930 i 1931.

U p ły n ę ło dnia 23 m a rca r. b. d w ad z ie ścia p ięć lat od czasu p o­

w o ła n ia do ż y c ia naszej istytu cji, k tó ra d la zaznaczenia najściślejsze­

go zw iązk u z przeszłością p rz yb ra ła n a zw ę T o w a rz y s tw a N a u k o w e ­ go, działającego w P ło c k u w przeciągu d ziesięciolecia 1820— 1830, zanim w y p a d k i dziejow e, p o w stan ie listo p ad o w e, nie s p o w o d o w a ły p rz e rw an ia jego p ożytecznej d ziałalności.

Ś m ie rć prof. R u ts k ic h , ciężki k ry z y s gospo darczy, zm uszający do licz en ia się z w y d a tk ie m każdego grosza, k ło p o ty o rg an iz acyjn e nie p o z w o liły p o z o s ta ły m człon ko m zarządu zająć się” s p ra w ą o b cho­

du 25-lecia istnien ia obecnego T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o . O stateczna d e cyz ja w tej sp raw ie m u si b y ć p ozostaw io na n o w e m u zarządo w i, k tó ry będzie dziś p o w o ła n y .

D z iała ln o ść T o w a r z y s t w a N a u k o w e g o d o r. 1929 została zobra­

z o w a n a przez ś. p. H a lin ę R u ts k ą w notatce historycznej p. t. „ T o ­ w a rz ys tw o N a u k o w e P ło c k ie 1820 — 1830 i 1907— 1928“ , ogłoszonej w K s ię d z e P a m ią tk o w e j P ło c c z a n , w 1 R o c z n ik u T o w a r z y s tw a N a u ­ k o w e g o i w osobnej odbitce, której treść p ra w d o p o d o b n ie jest w sz yst­

k im znana, bo b y ła cz ło n ko m rozesłana. Z n a n y k r y ty k Z y g m u n t W a s ile w s k i, zdając sp raw o zd an ie z K s ię g i P a m ią tk o w e j n a p isa ł co następ uje :

„Z n a c z e n ie ogólne i d użą w arto ść historyczną m a H is to rja P ło c k ie g o T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o , napisana przez H a lin ę R u ts k ą . P ię k n a to k a rtk a w d zie ja ch P ło c k a . W s z y s tk ie polskie m iasta p o w in n y się w c z y ta ć w k a rty ty c h d z ie jó w ".

O s ta tn i n a jw aż n ie jsz y okres ro zw o ju T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o od r. 1929 o b ejm uje n iniejsze spraw ozdanie.

P o w o ła n e do ż y c ia w r. 1907 T o w a r z y s tw o N a u k o w e , m a ją c za zad anie k rz e w ie n ie n a u k i i o ś w ia ty oraz grom adzenie d a n y c h n au ­

k o w y c h , d o tyc z ą c y c h ziem i p ło ck ie j, p o sta w iło sobie za cel najb liż­

szy u trzym an ie B ib ljo te k i im. Z ie liń s k ic h oraz d alsz y — stw orzenie w arsztatu p ra c y n a u k o w e j i w cią g n ię cie do niej in te lig encji butwie- jącej na p ro w in cji. W najcięższych czasach pod o b c y m rządem , bez

grosza przy duszy, p rz y cic h e m ty lk o p o p arciu spo łeczeństw a, zdo­

b yło się ono na w ła s n ą siedzibę, p rzetrw ało ciężkie czasy w o jn y św iato ­ w ej, nie ty lk o o ch ro n iło nagrom adzo ne s k arb y w b ib ljo tece i m uzeum , lecz jed nocześnie p o w ię k s z y ło , z a w d z ię c z a ją c g łó w n ie ofiarnej w ie lo ­ letniej p ra c y p.p. R u tsk ich , o d b y w a ją c e j się w najcięższych w a ru n ­ k a c h , szczególnie z im o w ą p orą w n ie o p a la n y ch salach.

W ro ku 1928 B ib ljo te k a i M u zeu m tak się ro zro sły i w y p e łn i­

ł y w sz ystk ie zakątki siedziby T o w a rz y s tw a N a u k o w e g o w n ie ru ch o ­ m ości N r. 8 p rz y R y n k u K a n o n ic z n y m , że d alszy rozw ój zbio ró w in stytu cji został c a łk o w ic ie zah am o w an y. Z a s z ła g w a łto w n a potrze­

ba rozszerzenia pom ieszczenia T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o . W a r u n k i, w ja k ic h znalazła się nasza in stytu cja w r. 1928, u c z y n iły m o żliw e m zaspo kojen ie tej potrzeby.

N a sk u te k bardzo czyn neg o udziału T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o w ru chu re g jo n alistycz n ym , p o d ję ty m z in ic ja ty w y w ła d z p a ń s tw o ­ w y c h , szczególnie n a terenie w o je w ó d z tw a w a rsza w skie g o , zaintere­

s o w an ie w ła d z i sp o łe cz e ń stw a d z iała ln o ścią naszej in stytu cji znacz­

nie wzrosło.

Szczegó lnie stało się ono znacznem , g d y spo łeczeństw o p łockie, w z w ią zk u z o b ch o d em im ie n in P a n a P r e z y d e n ta R z e c z y p o s p o lite j, w uznaniu Je g o zasług n a u k o w y c h i ofiarno ści o b y w ate lsk ie j, jak o najdostojniejszego ob ecnie sy n a M a z o w s z a P ło c k ie g o , p o sta n o w iło n a z w a ć jeg o im ieniem , na w n io s e k prezesa T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o , istniejące o b ecnie M u z e u m i o b m yśle ć środki i zebrać p ieniąd ze na o d p o w ie d n ie rozm ieszczenie.

W ty m celu z aw iąz an o K o m ite t, w skład którego w e sz li : Pre z e s S ą d u O k rę g o w e g o K . D ja k o w s k i,

Staro sta P ło c k i P in a k ie w ic z , K s . P r a ła t L a s o c k i,

M e c e n a s St. B a liń s k i, D y re k to r B a n k u G . W o ls k i, Dr· A l . M a cie sz a .

U z y s k a n ie zgo dy P a n a Pre z yd e n ta , a b y M u z e u m M az o w sz a P ło c k ie g o n o siło n azw ę im . prof. Ig nacego M o ścick ie g o P re z y d e n ta R z e c z yp o s p o lite j, oraz b ytn o ść P a n a P re z y d e n ta w raz z M a łż o n k ą w T o w a r z y s tw ie N a u k o w e m i ż y w e zain te reso w anie się zbioram i w u k o c h a n y m przez nich m ie ście P ło c k u s p o tę g o w a ły tro sk liw ą

o p ie k ę ze strony F u n d u sz u K u lt u r y N a ro d o w e j oraz M in is te rs tw a W . R . i О . P., d o c e n ia ją c y c h w ie lk ie znaczenie p la c ó w k i naukowo- k ulturaln ej na p ro w in cji.

N A B Y C I E N I E R U C H O M O Ś C I „ P O D O P A T R Z N O Ś C I Ą ” . P ie rw o tn a m y ś l w zn iesien ia specjalnego b u d y n k u na p otrzeb y M u z e u m na terenie posesji T o w a rz y s tw a , po szczeg ó ło w em zbadaniu s p ra w y , jako bardzo ko szto w n a, została w r. 1929 zaniechan a i zde­

c y d o w a n o się n a k u p n o o d p o w ie d n ie j na p otrzeb y m uzeum n ie ru c h o ­ m ości. Z in ic ja ty w y ks. P ra ła ta La so ck ie g o spisano w dn. 13 p aź­

dziern ika 1929 ro ku z su kceso ram i ś. p. H u m ię c k ie g o p u n k tację n a ­ b y c ia n ieru ch o m o ści przy R y n k u K a n o n ic z n y m № 2, a 16 p aź d zie rn ika tegoż ro ku w a ln e zgrom adzenie T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o u p o w a ż n i­

ło zarząd do n a b y c ia tej n ieruch om o ści oraz do zaciągn ięcia p o ż y ­ cz ek na ten cel. D n ia 2 stycz n ia 1930 r. sp isan y został ak t k u p n a nieruch om o ści za 11000 d o la ró w i 11000 z ło tych .

O b e c n ie pozostało do z ap ła ce n ia 2500 d o laró w .

R e m o n t, z d re n o w an ie , skan alizo w an ie i p rzysto sow anie gm ach u do potrzeb M u z e u m w y n io s ły zł. 27000.

D Z I A Ł A L N O Ś Ć N A U K O W A .

W o kresie sp ro w o z d a w c z y m d ziałalność n a u k o w a T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o P ło c k ie g o m ia ła ch a rak te r w y b itn ie regjon aln y, w m y ś l statutu T o w a rz y s tw a .

W p ie rw sz e m p ółro cz u 1929 r. T o w a r z y s tw o N a u k o w e b y ło zajęte urządzeniem P ie rw sz e j O k rę g o w e j W y s t a w y R e g jo n a ln e j ob ej­

m ującej p o w ia ty M az o w sz a P ło c k ie g o , p od jętej z in ic ja ty w y w o je w o ­ d y w a rs z a w s k ie g o p. St. T w a r d o d la up am iętn ien ia 10-ej ro c z n ic y

w skrzeszenia n ie p o d le g ło ści P o ls k i. Z ra m ie n ia T o w a r z y s tw a w e ­ szli w sk ła d ko m itetu w y sta w o w e g o : Pre z e s D r. A l . M acie sza, w c h a ­ rakterze p rzew o dn icząceg o K o m ite tu W y k o n a w c z e g o w y s ta w y , i ks.

kan. W ł . M ą k o w s k i, ja k o cz ło n e k kom itetu.

W y s t a w a o d b y ła się w czasie od 23 c z e rw ca do 7 lipca. M ia ła ona na c e lu w y ja ś n ie n ie stanu p o siad an ia i zob razow anie w a ż n ie j­

szych p rz e ja w ó w ż ycia u m ys ło w e g o , spo łecznego i gospodarczego p o w ia tó w : p ło ck ieg o , p łoń skieg o, sierpskiego, ryp iń sk ie g o i gosty- nińskiego. R o z m ieszcz o n a b y ła ona w 20 salach g m ach u G im n a z ju m P a ń s tw o w e g o im. W ła d y s ł a w a Ja g ie łły , p rz y ul. 3-go M a ja .

S z cz eg ó ło w e spraw o zd an ie z w y s t a w y p o d a ł etnograf A . C h ę tn ik w N r. 15 i 16 Z ie m i za ro k 1929, które z a k o ń c z ył następ u jącem i s ło ­ w a m i : „ P o w ile ń s k ie j jest to druga u nas w y s ta w a re gjon aln a o p ra ­

c o w a n a n a p ra w d ę m e to d yczn ie, służyć m ająca za w zór dla ty c h osób, i m iejscow o ści, które zam ierzają zająć się u siebie urządzeniem p od ob ­ n y ch im prez. D z iała cz o m p ło c k im p rzyn osi ona n a p ra w d ę zaszczyt, a re g jo n o w i p ło c k ie m u da n ie w ą tp liw ie k o rz y ś ć “ .

P r z y c z y n iła się ona n ie w ą tp liw ie do p o g łęb ien ia św iad o m o ści z b ioro w ej co do w artości, ja k ą p rzed staw ia północno-zachodnia część M a z o w s z a P ło c k ie g o . Z a w d z ię c z a ją c w y s ta w ie z eb raliśm y c e n n y bardzo m a te rjał do w y ś w ie tle n ia w ie lu d odatnich i u je m n y c h stron naszego ż ycia gospodarczego. Sz ereg ludzi stanął do p ra c y b a d a w ­ czej. K ilk a d z ie sią t tablic, w y k o n a n y c h przez prof. K . G e lin k a przy o d p o w ie d n ie j p o m o c y techn iczn ej, sta n o w i c e n n y A tla s gospodarczy, k tó ry o b ecnie m ieści się w V -e j sali M u z e u m M a z o w sz a P ło c k ie g o ( w nieruch om o ści „ P o d O p a trz n o ścią “ ). W y s t a w a u ła tw iła nagro­

m a d z e n ie ! n a b y c ie c e n n y c h o k a z ó w etnograficznych, z arów no z p o w ia ­ tu gostyńskiego, jak i p ło ck ie g o i z ao p atrzyła m u zeum nasze w gab loty.

W a ż n ie js z e zebrane m a te rja ły statystycz n e p od ane zostały w N r. 5

„M a z o w s z a P ło c k ie g o i K u ja w “ z r. 1929, p o św ię c o n ym W y s t a w ie R eg jo n aln ej.

Po d cz a s w y s t a w y u k az ał się z d ruku 1 R o c z n i k T o w a r z y s t w a N a u k o w e g o P ło c k ie g o , w y d a n y z z a s iłk u W y d z ia łu N a u k i M in iste rstw a W . R . i O . P ., z a w ie ra ją c y następujące prace :

A R N O L D S ta n is ła w — P o c z ą tk i b is k u p s tw a p ło ckieg o w św ie tle fa ls y fik a tó w m o gilneń skich.

K s . S K I E R K O W S K I W ła d y s ła w — Pu szcza k u rp io w sk a w p ie ś ­ ni, część I.

L I S Z E W S K I S ta n is ła w — Z n ie s ie n ie w y m o g u p ocho dzenia szlach eck ieg o p rzy o trz y m y w a n iu dosto jeń stw i godności d u c h o w n y c h .

R U T S K A H a lin a — T o w a r z y s tw o N a u k o w e P ło c k ie 1820-1830 i 1907-1928.

Jed n o cz eśn ie uk az ała się z d ruku w osobnem w y d a n iu „P u sz c z a K u rp io w s k a w p ie śn i“ — część II — zeszyt I ks. W ła d y s ła w a Skier- k ow skie go , w y d a n a z zasiłk u Fund uszu K u ltu r y N a ro d o w e j.

P o z am k n ięciu w y s ta w y , z ram ie n ia T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o dr. M a c ie sz a w z ią ł u d z iał w I-szym O g ó ln o p o lsk im K o n g re sie K r a jo ­ z n a w c z y m w P o z n a n iu 12 i 13 lip ca 1929 r., gdzie w y g ło s ił referat

„ P la n i organizacja bad ań re g io n a ln y c h na terenie sam orządu ad m i­

nistracyjneg o i gospodarczego“ (u m ieszcz o n y w k sią ż ce ^ zjazdow ej).

U z u p e łn io n e w r. 1929 w y d a w n ic tw o „ O p is y p o w ia tó w “ c ie s z y ­ ło się dużem zap o trzeb o w an ie m z ró ż n ych stron Po lsk i. P rz y c z y n iło się ono znacznie do z ain te re so w a n ia w ła d z a d m in istracyjn ych i s a m o ­ rząd ó w studjam i regjon aln em i.

W z w iązk u z p o d ję ty m przez T o w a rz y s tw o N a u k o w e w y d a w ­ n ic tw e m „P u s z c z a K u rp io w s k a w p ie śn i“ K s . W ł . S k ie rk o w s k i p ro ­ w a d z ił co ro k sw e studja na K u rp ia c h w celu g ro m ad zenia p ieśni k u rp io w sk ic h i m a te rja łó w etno graficznych, k o rz ystając z zasiłk u F u nd uszu K u ltu r y N a ro d o w e j i K a s y M ian o w sk ie g o .

K s . W ł . S k ie r k o w s k i zeb rał og ó łem przeszło tys ią c pieśni, z k tó ­ ry c h T o w a rz y s tw o N a u k o w e o g ło siło dotąd d rukiem 586.

Z w ie d z a ją c najbardziej z ap ad łe k ą ty P u sz c z y K u rp io w s k ie j, ks.

W ł . S k ie r k o w s k i u z y sk a ł lub n a b y ł dla T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o w ie le c e n n y c h o k az ó w e tno graficznych, które d a ły m ożność urządze­

n ia cen n eg o d ziału k u rp io w sk ie g o w M u z e u m M az o w sz a P ło c k ie g o im . prof. Ign. M o ścick ie g o , P re z y d e n ta R z e cz yp o sp o lite j Po lsk ie j.

Po sie d z e n ia n a u k o w e T o w a r z y s tw a w o kresie sp ra w o z d a w c z y m b y ły p o św ię co n e o m a w ia n iu na p o sied zeniach se kcji Fizjo graficznej i E k o n o m ic z n e j referatów , p rz y g o to w a n y c h do opisu m onograficznego p o w iatu p ło ckieg o . B y ł y one następ ujące :

M O R A W I E C Ja n — „O rg a n iz a c ja p o śre d n ictw a p ra c y “ — 25.1X 1929 r.

S Z L A G I E R L e o n a rd — W y k o n a n ie re fo rm y rolnej na terenie p o w iatu p ło ck ie g o — 7.1 1930 r.

D r Ż E Ń C Z Y K O W S K I i. — P o w ia t p ło c k i pod w zg lęd em ło ­ w ie c k im — I2.IU.1930 r.

M A L E W S K I I. — R y b o łó w s tw o w p ow . p ło c k im 12 I I I . 1930 r.

P r o f. K O W A L C Z Y K — „P o ło ż e n ie , kształt p o w ie rz ch n i i b u d o w a g eologiczna p o w iatu p ło c k ie g o “ , na p o d staw ie sp e cjaln ie o p ra c o w a ­ nej w ty m celu m a p y p o w ia tu — 1.X.1930 r.

Inż. T Y R A Ł A — P o rt h a n d lo w y w P ło c k u — 2 2 .X . 1930 r.

W z w iązk u z u d z iałe m d e le g ató w T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o w V - y m Z je ź d z ie H is to ry k ó w P o ls k ic h w W a r s z a w ie , z ło ż y li „ O g ó l­

ne sp raw o zd an ie z V -go Z ja z d u H is to r y k ó w “ p. d y re k to rk a Ju lja K I S I E L E W S K A 18 g ru dn ia 1930 r. oraz p. prof. B o le s ła w J Ę D R Z E ­ J E W S K I — S p ra w o z d a n ie z referatu prof. O s k a ra H a le c k ie g o „ O W i ­ to ld z ie“ — 23 stycz n ia 1931 r. N a tem że p osied zeniu dr. A l. M a- ciesza z d a ł sp raw o zd an ie z p ierw szeg o zebrania R a d y R e d a k c y jn e j S ło w n ik a G eo g raficzn eg o.

W r. 1931 ro z w in ą ł bardzo ż y w ą d ziałalno ść In stytu t P s y c h o ­ logiczny, p ro w a d z o n y przez ks. dr. B r. L u ty ń s k ie g o ja k o sekcja auto­

nom iczna T o w a rz y s tw a N a u k o w e g o . W d. 21 lutego 1931 r. podczas uroczystego o tw a rcia ks. Br. L u ty ń s k i w y g ło s ił referat „ Ś w . A u g u s ty n jak o p sycho lo g “ . Pro f. U n iw e rs y te tu W a rs z a w s k ie g o dr. B A L E Y m ia ł w y k ła d „Z n a c z e n ie p sych olo g ji w y c h o w a w c z e j d la w y c h o w a n ia ".

N a stę p n ie b y ł y w y g ło sz o n e następujące referaty:

K s . dr. S I E C Z K A — „ R o la w p r a w y i p rz yz w y c z a je n ia w p e ­ d ag o g ice “ — d. 28 lutego 1931 r.

K s . dr. L U T Y Ń S K I B ro n is ła w — „N a jn o w s z e k ie ru n k i w psy- ch o lo g ji“ — dnia 7 m a rca 1931 r.

D r. Z I E L E Ń C Z Y K F r. — „O g ó ln y pogląd na filo zo fję” i ks.

L U T Y Ń S K I Br. — „O g ó ln e lin je d u c h o w e ro zw oju d z ie c k a “ — d. 14.111.31 r.

D r. B A L I C K I A· — „L ite ra tu ra p olska ze stan o w isk a d y d a k ­ t y k i“ i ks. dr. L U T Y Ń S K I — „ Id e a ły dziecięce ich kolejność i rozw ój '.

W y m ie n io n e o d c z y ty i w y k ła d y p ro feso ró w u n iw e rs y te tu i w y ­ b itn y c h sp ecjalistó w p rz y c z y n iły się znacznie do rozbudzenia w śró d sp o łecz eń stw a zain te reso w ania się p sych olog ją, a szczególnie psycho- lo g ją p edagogiczną.

P ro je k to w a n a przez ks. L u ty ń s k ie g o p ra co w n ia p sycholog iczna i p o rad n ia z a w o d o w a oraz psychologiczno-pedagogiczna z budżetem ro czn ym 24000 zł. nie m o g ły b y ć zrealizow ane ze w zg lęd u na ciężki k ry z y s gospodarczy.

R o k 1931 zaznaczył się ró w n ie ż ukazaniem w d ruku sporej liczb y, ja k n a stosunki p ło ckie, w y d a w n ic tw , w k tó ry c h w z ię li ud z iał czło n kow ie T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o .

W y s z ła w Il-em w y d a n iu w y c z e rp u ją c a m onografja P ło c k a K s . A r c y b is k u p a A . N o w o w ie js k ie g o , czło n ka h o n oro w eg o naszego T o w a rz y s tw a . N ie k tó re d z ia ły tego d zieła z ostały uzupełnione na p od­

staw ie a rc h iw a ln y c h p o szu kiw ań ks. kan. W ł . M ą k o w s k ie g o .

D r. A l. M acie sz a o p ra c o w a ł dzieje „G im n a z ju m im . W ła d y s ła ­ w a Ja g ie ł ły w P ło c k u 1906 — 1931 r. w y d a n e n a k ła d e m firm y

„ B r a c ia D e try c h o w ie ” .

W K s ię d z e P a m ią tk o w e j P ło c c z a n u k a z a ły się prace:

R U T S K 1 E J H a lin y — no tatka histo rycz n a „ T o w a rz y s tw o N a u ­ k o w e P ło c k ie 1820 — 1830, 1907— 1928.

D r. M A C I E S Z A — „D r. L e o n R u tk o w s k i jako badacz n a u k o w y “ i „M ło d o ś ć E d w a r d a Ju rg e n sa “ .

Z in ic ja ty w y T o w a r z y s t w a N a u k o w e g o w y k o n a li obszerną p racę Ś W I E C K I T a d e u sz , c z ło n e k T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o i W Y B U L T F ra n c is z e k p. t. „M az o w sz e P ło c k ie w czasach w o jn y św ia to w e j i p ow stan ia P a ń s tw a P o ls k ie g o “ . R ę k o p is o bjętości 30

arku sz y d ruku jest n a ukończeniu.

T o w a rz y s tw o N a u k o w e w y d a ło R o c z n ik II z aw ie ra ją cy:

K s . S K I E R K O W S K 1 W ła d y s ł a w — „P u s z c z a k u rp io w sk a w p ie ­ śn i“ . C zęść II. Z e s z y t I.

M A C I E S Z A A le k s a n d e r — K . M o ry k o n i. P rz e d m o w a . M O R Y K O N I К . — „ O p is ż y c ia “ (autobiografja).

M O R Y K O N I K . — „W ia d o m o ś c i o S z k o le P ło c k ie j od r. 1781, zeb ran e d la T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o przez człon ka sekretarza

w T o w a r z y s t w ie “ .

O b e c n ie jest w d ru k u R o c z n ik III.

R e fe ra ty b y ły w y g ła s z a n e bądź n a p oszczeg ó ln ych sekcjach, bądź na p o sied zeniach p aru s e k c y j łącznie. B y ł y one następujące:

S e k c ja histo rycz n a — p rz e w o d n ic z ą c y ks. kan. W ł . M ą k o w s k i;

S e k c ja Fizjo graficzna — p rz e w o d n ic z ą c y dr. A l . M acie sz a; S e k c ja E k o n o m ic z n a — p rz e w o d n ic z ą c y w zastępstw ie dr. A l . M a cie sz a ; S e k c ja M iło ś n ik ó w P ło c k a — p rz ew o d n icz ąca H a lin a R u tska .

P o z a te m jak o autonom iczne sekcje: In stytu t P s y c h o lo g ic z n y — p rz e w o d n icz ący ks. dr. L u ty ń s k i; K ó łk o P rz yro d n icz e (o charakterze p ed ag o g icz n ym ) — p rz e w o d n icz ą ca M a rja M a c ie sz yn a .

B I B L J O T E K A I M . Z I E L I Ń S K I C H

sta n o w iła jed en z w a ż n ie jsz ych o b je k tó w p ie c z y i zabiegów T o w a ­ rz ystw a , któ re p o le g a ły n a g rom ad zeniu zb io ró w b ib ljo te cz n ych , k o n s e rw o w a n iu i p o rz ą d k o w a n iu , oraz u d ostęp nian iu czło n ko m T o ­ w a rz ys tw a N a u k o w e g o i osobom p ra cu ją cym n a u ko w o , ja k ró w nież na w y k o n a n iu czyn n ości nauko w o-b ib ljo teka rskich .

a. G r o m a d z e n i e z b i o r ó w w o k resie s p ra w o z d a w ­ cz ym o d b y w a ło się dość p o m yśln ie , z aw d z ięcz ając darom , w y m ia n ie i poczęści zakupom .

Przez udział T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o w p racach re g jo n aln ycn , p o d e jm o w a n y c h przez w ła d z e p ań stw o w e, b ib ljo teka nasza na skutek p o p arcia P re z y d ju m R a d y M in is tró w o trzym u je w ażniejsze w y d a w ­ n ic tw a M in iste rstw i U rz ę d ó w P a ń s tw o w y c h i jest je d y n ą in stytu cją na terenie M azow sza P ło c k ie g o , która je posiada. S ą to p rzew ażn ie w y d a w n ic t w a dość kosztow n e, k tó ry c h n a b y c ie rzadko k tó ra k o lw ie k b ib ljo teka m oże sobie pozw olić.

B ę d ą c w śc isły m k o n tak cie ze w szystkiem i p ra w ie in ty tu c ja m i nau- k o w e m i w P o ls c e b ib ljo teka nasza o trzym u je stale ich w y d a w n ic tw a w drodze w y m ie n n e j za w y d a w n ic t w a T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o .

W y d a w n ic t w a te w ra z z d z ie ła m i n a b y w a n e m i w drodze k u p n a d ają m ożność c z y te ln ik o w i b ib ljo te k i śledzenia p o stę p ó w n a u k i w ie d z y . N ie ste ty p rz y ogrom ie potrzeb i w y d a tk ó w T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o z ale d w ie bardzo skrom n e s u m y m o gą b y ć w y d a w a n e na zakup książek i p ren um eratę pism . W s k u t e k tego d a ry osób p ry w a t­

n y c h p rz ed staw iają d la nas o g ro m n ą w artość.

3

P o ło w ę p ra w ie d ru k ó w , które w p ły n ę ły do B ib ljo te k i T o w a ­ rz y stw a N a u k o w e g o o trz y m a liś m y w darze od osób p ry w a tn y c h , c z ło n k ó w n aszych , lu b osób s y m p a ty z u ją c y c h z naszą instytucją.

D a ją one nam m o żność m ię d z y in n e m i k o m p le to w a n ia ro czn ik ó w w a żn ie jsz ych p ism lite ra c k ic h ilu stro w a n y c h , na k tó ry c h p re n u m e ro ­ w a n ie nas nie stać.

C y fr o w o w p ł y w y b ib ljoteczne w o kresie s p ra w o z d a w c z y m p rzedstaw iają się ja k następuje:

N a d e s ła n o z M in iste rstw

1929 r, 1930 r. 1931 r. R a z e m °/1»

i urzę dó w p a ń s tw o w y c h Z in stytu cyj n a u k o w y c h

392 300 306 998 24.5

w drodze w y m ia n y , d aró w . O d osób p r y w a t n y c h w d a­

317 387 55 759 18.6

rze i w drodze w y m ia n y . 487 939 752 2178 53.5

O trz y m a n o czasopism . 31 63 42 136 3.3

R a z e m 1227 1689 1155 4071 100°/o

R a z e m z tem i w p ły w a m i B ib ljo te k a T o w a rz y s tw a N a u k o w e g o liczyć może o k o ło 50000 tom ó w .

O b o k g ro m ad zenia zbioró w o d b y w a ło się ich p o rz ą d k o w a n ie , p oleg ające na in w e n ta ry z a c ji w p ły w ó w , ich rozm ieszczaniu i k atalo ­ g o w an iu . G łó w n y ciężar p ra c y p ono siła ś. p. prof. R u ts k a . W k a ta ­ lo g o w a n iu p o m a g a ły jej: p. C ze rm iń sk a i p. Je le n ie w s k a , która skata ' lo g o w a ła przeszło 5000 fotografji i p o cz tó w e k oraz zbiór s z ty c h ó w ' n a d e sła n y c h w darze z P a ry ż a przez p. S trz e m b o sz o w ą — w liczbie 449 egzem plarzy.

W o k resie s p ra w o z d a w c z y m sk ata lo g o w an o na k a rtk a c h w p ły w y bieżące, znajd ujące się w b ib ljo tece w y d a w n ic tw a , d o tyc z ą c e p o w ­ stań, m a so via n a i p lo cian a. S p ra w d z o n o katalo g k a rtk o w y księgo­

zbioru ś. p. prof. S m o le ń sk ie g o . B ib ljo te k a p o siad a zatem stary katalo g B ib ljo te k i Z ie liń s k ic h , a lfa b e ty c z n y i d z ia ło w y , sp isan y na arkuszach, k atalo g k a rtk o w y księgozbioru Brzo sk i, k atalo g k a rtk o w y księgozbioru prof. W . Sm oleń skieg o, oraz katalo g in w e n ta rz o w y b ib ljo te k i ro syjskiej b y łe g o g im n azju m rząd o w eg o w P ło c k u .

b. U d o s t ę p n i e n i e z b i o r ó w . B ib ljo te k a im . Z ie li ń ­ s k ich w o kresie s p ra w o z d a w c z y m b y ła c z yn n a ja k i o b ecnie trzy ra z y w tyg o d n iu , w e w to rk i, c z w a rtk i i sob oty od 4-ej do 6-ej po p o łu dn iu. K o rz y s ta li z niej c z ło n k o w ie T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o , oraz o so b y p rz yg o to w u jące się do eg zam inó w d y p lo m o w y c h n a u cz ycie lsk ich lu b ak ad e m ick ich , alb o p is z ą c y p race d y p lo m o w e .

P rz e c ię tn ie k o rz ystało rocznie po sto k ilk a osób. W y p o ż y c z o n o w p rzeciągu trzech lat o k o ło 3500 tom ó w , nie licząc p ism i książe k p rz e c z yta n yc h na m iejscu. R z a d k ie drogie d zieła i u n ika ty n ie są w y p o ż yc z a n e do dom u, lecz dostępne są ty lk o na m iejscu.

B ib ljo te k a im . Z ie liń s k ic h , u trz ym u ją c stosunki ze w s z y s tk ie m i w ię k sz e m i b ib ljo tekam i w k raju, w y p o ż y c z a ła sw o je p ie rw o d ru k i, rę k o p is y , d z ie ła rzadkie i a rc h iw a lja n a stę p u jącym in stytu cjo m : A k a - d em ji U m ie ję tn o ś c i w K r a k o w ie , A r c h iw u m A rc h id ie c e z ja ln e m u w Po zn a n iu , B ib ljo te c e K ó rn ic k ie j, B ib ljo te c e N a ro d o w e j w W a rs z a ­ w ie , C e n tra ln e j B ib ljo te c e W o js k o w e j w W a r s z a w ie , b ib ljoteko m u n iw e rs y te c k im w Po zn an iu , W a r s z a w ie i W iln ie . W y s z u k iw a n ia rzadkich d ru k ó w w postaci broszur i d ru k ó w u lo tn ych , ro zproszonych po ró ż n yc h S ilv a R e ru m , z a jm o w a ły sporu czasu, lecz b y ły z d użym p o ż ytk ie m d la naszej in stytu cji, bo p o d n o s iły jej znaczenie i w a rto ś ć w św ie c ie n a u k o w y m .

c. C z y n o ś c i n a u k o w o - b i b l j o t e c z n e , p ro w a ­ dzone g łó w n ie przez ś. p. pro feso rstw a R u ts k ic h oraz dr. A l. Ma- cieszę p o le g a ły na u d z ie la n iu porad i zestaw ień b ib ljo g raficz n ych d la osób p ra g n ą c y ch k o rz ystać z b ib ljo te k i T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o .

N ie k tó rz y p ro fe s o ro w ie W y ż s z e j S z k o ły H a n d lo w e j i W y ż s z e g o K u rs u N a u cz ycielsk ieg o w W a r s z a w ie s k ie r o w y w a li do T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o s w o ic h s łu c h a c z y d la ostatecznego w y b o ru te m a tó w p ra c d y p lo m o w y c h o ch arak terze lo k a ln y m , oraz po w s k a z ó w k i d o­

tyc z ą c e m a te rjałó w . W ty c h w y p a d k a c h B ib ljo te k a T o w a rz y stw a N a u ­ kow eg o starała się d ać do rozporządzenia piszącego pracę w s z e lk ie m a te rja ły , ja k ie m ożna b y ło znaleźć w zbiorach b ib ljo tecz n ych .

R ó w n ie ż B ib ljo te k a w m iarę m o żn o ści starała się p rz ych o d z ić z p om ocą u cz o n ym czem ty lk o m ogła. M ię d z y in n e m i u z ysk an o ze z b io ró w p ry w a tn y c h osiem dziesiąt k ilk a listó w ks. F ra n c is z k a M a li­

no w sk ieg o i dostarczono je prof. U ła s z y n o w i w Po z n a n iu , k tó ry rozpoczął p ra cę o ks. M a lin o w s k im jak o ję z y k o z n a w c y .

Z B I O R Y M U Z E A L N E

b y ł y w ok resie s p ra w o z d a w c z y m przed m iotem g łó w n e j tro ski ze w zg lęd u na k onieczno ść rozszerzenia pom ieszczenia i o d p o w ie d n ie g o ich rozm ieszczenia.

U d o stę p n io n e dla zw ied zania zbiory m u ze alne w r. 1912, m iesz­

czące się p o cz ątko w o w d w u c h p okojach, d zięki ofiarności spo łe cz eń stw a i zabiegom g łó w n ie ś. p. H a lin y R u ts k ie j, jak o kustoszki, p o w ię k s z y ły się znacznie i w r. 1928 nie m o g ły się zm ieścić już w 8 p o k o ja ch (6 na parterze i 2 na I piętrze).

W ro ku 1929 zajęto na z b io ry jeszcze je d e n pokój na 1 piętrze z m ie sz k an ia z ajm o w an e g o przez prof. R u ts k ic h .

W ro ku 1930 p o n a b y c iu n ieru ch o m o ści „ P o d O p a trz n o śc ią “ p rz ystąp iliśm y do jej u p o rzą d ko w an ia przez skan alizo w an ie i zdreno­

w a n ie oraz do p rz ysto so w a n ia i rem on tu pom ieszczeń przeznaczo­

n y c h n a d z iał p rz yro d n ic z y M u z e u m M az o w s z a P ło c k ie g o im. prof.

I. M o ścick ie g o , P re z y d e n ta R z e cz yp o sp o lite j P o ls k ie j.

O b o w ią z k i kustosza tego d ziału, oraz ad m inistratora n ie ru ch o ­ m ości „ P o d O p a trz n o śc ią “ o b jął prof. K a z im ie rz G e lin e k , n a u cz ycie l geografji w P a ń s tw o w e m S e m in a rju m N a u c z y c ie ls k ie m w P ło c k u .

R o b o ty k a n a liz a c y jn e , n a p ra w a d a c h ó w , rem ont i p o m a lo w a n ie sal p o trw a ły do lip c a 1930 r.

U rz ąd z o n o narazie w lo k a lu p o D o m u L u d o w y m 3 sale m uze­

a ln e oraz m ieszkanie kustosza, złożone z 2 p o k o i i kuch n i.

W salach m u z e a ln y c h rozm ieszczono zbiory: geograficzne, geo­

logiczne, fau n istycz n e i flo rystycz n e .

W e w rze śniu 1930 r., drogą u k ła d ó w , u z ysk an o 5 p o k o jo w e m ieszkanie z k u c h n ią i p rzed po ko jem od lo k ato rk i M e rs o n o w e j. P o p rzep row ad zen iu przeróbek i rem on tu o trz y m a n o 5 p ię k n y c h sal z p rz ed p o ko jem i w y jś c ie m na R y n e k K a n o n ic z n y . D o m a rc a 1931 r.

trw a ło przenoszenie i rozm ieszczanie zbiorów .

W sierp n iu 1931 r. u z ysk an o d w a p o k o je n a parterze przez przeniesienie sie d zib y Z w ią z k u In w a lid ó w do o fic y n y . W ten spo­

sób o trzym an o na p om ieszczenie M u z e u m P rz yro d n icz e g o M a z o w sz a P ło c k ie g o 10 sal, a m ia n o w ic ie :

I sala — z b io ry geograficzne,

I I „ — z b io ry geologiczne, paleo ntolo giczn e i faun istyczne, I I I * — z b io ry flo rystycz n e ,

I V — an tro p o lo g ja i archeologja,

V „ — w y s ta w o w a z d ziałe m sta tys tyc z n y m . V I „ — z b io ry etnograficzne z p łockieg o,

V I I „ — „ „ z gostynińskiego,

V I I I „ — z b io ry k u rp io w sk ie , I X „ — leśn ictw o ,

X — ro ln ictw o .

O k a z y m u ze alne rozm ieszczono w 20 gablotach, p o z o sta łych z W y s t a w y R e g jo n a ln e j, w 8 szafach, p rz e n ie sio n ych z g m ach u № 8 i dużej szafie oszklonej, n a b yte j za zł. 1410.

Z b io r y p rz yro d n icz e s ta ły się dostępne d la z w ie d z a ją c y c h od 19 sierpnia 1930 r. P o c z ą tk o w o to b y ły o d w ie d z in y b ezp łatne człon­

k ó w T o w a r z y s tw a oraz osób in te re su jący ch się naszą instytucją.

W liczb ie p ie rw s z y c h o d w ie d z ił m uzeum k urato r O k rę g u Szko ln eg o W a rs z a w s k ie g o p. G rzeg orz Z a w a d z k i w raz z pp. w iz y ta to ra m i M i ­ ch a lsk im , H o d b o te m i K o stu c h e m , k tó ry w y ra z ił T o w a r z y s tw u N a ­ u k o w e m u uznanie za stw o rz en ie p o w ażn ej p la c ó w k i n a u k o w e j, m a ­ jącej ró w n ie ż d o nio słe znaczenie d la sz k o ln ictw a p ło ck ieg o . D o k o ń ca r. 1930 z w ie d z iło 27 osób, w r. 1931 z w ie d z iło 2245 osób, p rzew ażn ie m ło d zie ży szkolnej. P r z y m uzeum u tw o rzono z d u b le tó w pod ręczną b ib ljo tekę p rz yro d n icz o - etnograficzną, u ła tw ia ją c ą studja n a m iejscu. Z e z b io ró w m u z e a ln y c h k o rz ystało d la c e ló w n a u k o ­ w y c h 8 osób, w tem 7 s łu c h a c z y i słu ch a cz e k W y ż s z y c h S z k ó ł H a n ­ d lo w yc h . K u sto sz u d z ie lił w s k a z ó w e k n a u k o w y c h 10 osobom .

C z y n n o śc i n au k o w o - b ad aw cz e M u z e u m b y ły nąstępujące: k u ­ stosz m uzeum p ro w a d z ił b a d an ia n ad zasięgiem iłó w w s tę g o w y c h i zeb rał d la m uzeum o d p o w ie d n ie próbki, g ro m ad z ił o k a z y g eo lo­

giczne, b a d a ł z ja w isk a o s u w isk o w e P ło c k a i ra to w a ł z a b ytk i a rch e ­ ologiczne, w y je ż d ż a ją c na m iejsce po o trzym an iu w iad o m o ści o zn a­

lezisku.

W ten sposób z jed nej stro n y p rz ych o d z ił z p om o cą U rz ę d o w i K o n s e rw a to rs k ie m u Z a b y t k ó w P rz e d h is to ry c z n yc h przez dostarczanie s z cz e g ó ło w ych sp raw o zd ań ze sw oich bad ań, a z drugiej stro n y zbo- g a ca ł M u z e u m M a z o w sz a P ło c k ie g o w ok az y archeologiczne.

W o kresie sp ra w o z d a w c z y m z o s ta ły u z y sk a n e o k a z y przedhi­

sto ryczn e z n a stę p u ją c y c h m iejscow o ści: B ie lin o , B o ro w ic z k i, B ia ła , C iu ć k o w o , C e k a n o w o , O ś n ic a , Pa rz e ń ; Po cze rm in , p ow . p łoń sk i; Po- p ła c in p o w . gostyniń.; R o g o w o D u ch ., Staroźre b y.

D o w z b o g ace n ia m u zeum ogrom nie p rz ycz yn ił się ks. W ł . Skier- k o w sk i, k tó ry u z y s k a ł dużo o k a z ó w k u rp io w s k ic h w drodze d a ró w i kupna.

Z B I O R Y H I S T O R Y C Z N O - K U L T U R J L N E

p o z o sta ły w g m ach u № 8 p rz y bib ljotece im . Z ie liń s k ic h , k tórem i n a d a l o p ie k o w a ła się ja k o kustoszka prof. R u ts k a , a p o m a g a ła i za­

stę p o w a ła ją p. H a lin a Ja n k o w s k a .

Z b io r y te s ta n o w ią bardzo w a ż n ą część M u z e u m M az o w sz a P ło c k ie g o im . I. M o ścick ie g o , P re z y d e n ta R z e cz yp o sp o lite j Po lsk ie j.

S ą one św ia d e c tw e m k u ltu ry p olskiej M az o w sz a P ło c k ie g o , niszczo­

nego w ie lo k ro tn ie przez w o jn y i n ajazd y, gospodarczo dość u b og ie­

go, nie p o siad ająceg o w ie lk ic h fortu n i d w o ró w m a g n ack ich , boga­

tego natom iast w p am iątk i w a lk o w o ln o ść i n ie p o d leg ło ść. Z b io r y historyczno -kulturalne naszego m uzeum p rz ycz y n ia ją się ogrom nie do

k rz e w ie n ia w śró d z w ie d z a ją c y c h , szczególnie m ło d zie ży szkolne]

i szerokich w a rs tw , u m iło w a n ia kraju i k u ltu ry artystycz n e j. Z n a ­ czenie ty c h zb ioró w jest d o ce n ian e n a le ż ycie z aró w n o przez W y ­ d ział N a u k i, ja k i D e p arta m e n t Sz tu k i M in iste rstw a W . R . i О . P ., o czem św iad cz ą ud zielane subsydja.

D o p o w stan ia i p o w ię k sz e n ia ty c h z b io ró w ogrom nie się p rz y ­ c z y n iła ś. p. H a lin a R u ts k a i ks. p ra ła t L a s o c k i, p rz y ofiarn e m p o ­ p arciu i p o m o c y w ie lu o fia ro d a w có w .

Z w ię k s z y c h n a b y tk ó w n a le ż y w y m ie n ić szpinet, n a b y ty d la m uzeum za w s k a z ó w k ą i z zasiłk u z D ep arta m e n tu Sz tu k i kosztem 2000 zł. — , oraz c e n n y zbiór m e dali, o fia ro w a n y przez ś. p. G u s ta ­ w a Z ie liń s k ie g o , s y n a Józefa.

Z b io r y b y ły dostępne d la p ub liczności n o rm a ln ie w p iątki i n ie ­ d ziele od godz. 1 1-ej do 1-ej, a d la w y c ie c z e k sz k o ln ych i osób p rz y ­ je z d n yc h w każdym czasie, po poro zum ieniu się z kustoszką, lub jej zastępczynią.

Z w ie d z iło m uzeum w r. 1929 — 3030 osób, w te m 1528 — w czasie W y s t a w y R e g jo n a ln e j, w r. 1930 — 1594 osoby, w ro ku

1931 — 758 osób. O g ó łe m 5382 osoby.

Z e w z g lęd u na p rz en o sin y z b io ró w p rz yro d n ic z y c h do gm ach u

„ P o d O p a trz n o ścią “ i rem ont dotąd n ie u k o ń cz o n y, część m uzeum m u sia ła b y ć zam knięta, co o d b iło się w p ew n e j m ierze na fre k w e n cji.

Z b io r y historyczno -kulturalne zostały ro zgrupow ane, ja k nastę­

puje: N a parterze gm ach u fro nto w eg o p o z o s ta ły o k a z y histo ryczne, dotyczące p o w stań i w o jn y św iato w e j, na I p iętrze o k a z y i z ab ytk i sztuki, w y p e łn ia ją c e este tycz n ie w nętrza. O k a z y z a b y tk o w e m e b la r­

stw a oraz o b raz y rozm ieszczono ró w n ie ż w salach b ib lio tecznych.

T a k ie rozm ieszczenie z a b y tk ó w sztuki i p rz e m ysłu artystyczneg o znalazło ap rob atę z n a w c ó w tej m ia ry , ja k d yr. M u z e u m N a ro d o w e ­ go w K r a k o w ie , prof. K o p e ra , oraz dr. M o re lo w s k i, prof, historji sztuki w W iln ie .

W Y S T A W Y .

W okresie s p raw o z d aw cz y m , g d y z o sta ły urządzone n a le ż ycie sale m u ze aln e w d o m u ,,P o d O p atrz n o ścią“ , a je d n a z n ich p rz ysto ­ so w an a do w y s ta w , T o w a r z y s tw o N a u k o w e n a skutek in ic ja ty w y ks. p ra ła ta La so ck ie g o urząd ziło k ilk a w y s t a w o b ra z ó w m ie js c o w y c h s ił a rty s ty c z n y c h . P ie rw s z a w y s ta w a b y ła p o św ię co n a tw órczości artystki-m alarki H e le n y Ja w n is z k o w e j i trw a ła od 11 do 25 stycznia 1931 r. W z w ią z k u z o tw a rcie m w y s t a w y ks. p ra łat I. L a s o c k i n a ­ p is a ł i w y d a ł broszurę „ K a r t k a z d z ie jó w k u ltu ry p ło c k ie j“ .

W d n iu’ 8 m arca 1931 r. b y ła o tw a rta drug a z rzędu w y s ta w a obrazów , zaw ie ra ją ca cało k sz ta łt p rac artystki-m alarki p. E . G o d le w ­ skiej. Ja k o trzecia b y ła w y s ta w a k ilim ó w I. G ra b o w sk ie j, o tw arta w d n iu 21 c z e rw c a 1931 r. N a stę p n ie w d n iu 20 w rz e śn ia 1931 r.

b y ła urządzona w y s ta w a a k w a re l M a r ji R o g o w s k ie j.

K A N C E L A R J j J T O W A R Z Y S T W A N A U K O W E G O .

W z w ią z k u z ro zw o je m i d u ż ym z akresem d z iała ln o ści T o w a ­ rz y stw a N a u k o w e g o zaszła potrzeb a p o w ie rz e n ia b iu ro w o śc i i ra ­ c h u n k o w o ś c i jed nej osobie.

O d listop ad a 1928 r. o b ję ła o b o w ią z k i s e k re ta rk i b iura p. H a ­ lin a Ja n k o w s k a , któ ra w ok resie s p ra w o z d a w c z y m obok b ie ż ą c y c h s p ra w d o p ro w a d z iła a k ta T o w a r z y s tw a N a u k o w e g o od z ało żen ia do w z o ro w e g o porządku, a m ia n o w ic ie o d p o w ie d n io p o se g re g o w a ła i z ro b iła spis w s z ys tk ic h p ap ie ró w , co og ro m nie ob ecnie u ła tw ia w sz e lkie p o s z u k iw a n ia i z a ła tw ia n ie ko resp o nd encji.

O ro zm iarach p r a c y k a n c e la ry jn e j ś w ia d c z y d zien n ik podaw - czy. P is m w c h o d z ą c y c h b y ło : w ro k u 1929 — 616, w 1930 — 655 i w 1931 — 451. P o z a te m p. H a lin a Ja n k o w s k a p o m a g a ła w p ra c y ś. p. H a lin ie R u ts k ie j zaró w n o w B ib ljo te c e , ja k i M u z e u m oraz czę­

sto ją zastę p o w ała.

T o w sz ystko , co T o w a r z y s tw o N a u k o w e z d z ia łało w o k re sie s p raw o z d aw cz ym , zaw d z ię cz a z jed n ej stro n y ofiarnej p ra c y ś. p.

prof. R u ts k ic h , oraz o fiarn o ści spo łecz eń stw a, a także bardzo ż y c z li­

w e m u p o p arciu w ła d z i sam o rząd ó w , a w szczególności dużej p o ­ m o c y ze stro n y S e jm ik u P ło c k ie g o w ra z z p rz e w o d n icz ące m i w y ­ d ziału p. P in a k ie w ic z e m i p. G o d le w s k im na czele.