TELEMEDYCYNA
Poradnik dla lekarzy
praca zbiorowa:
dr n. med. Teresa Demitrescu (red.) prof. dr hab. n. med. Marian Krawczyński dr n. med. Małgorzata Chrobak dr n. praw. Radosław Tymiński
Stan prawny 30.01.2021
Telemedycyna. Poradnik dla lekarzy praca zbiorowa:
dr n. med. Teresa Demitrescu (red.) prof. dr hab. n. med. Marian Krawczyński dr n. med. Małgorzata Chrobak
dr n. praw. Radosław Tymiński
recenzja:
prof. dr hab. n. med. Maciej Kaczmarski
Copyright © 2021 by Wydawnictwo "Help-Med” s.c. Kraków
ISBN 978-83-943216-7-3
Wydanie I
skład i opracowanie graficzne:
Studio Multiverde Mirosław Dorosz
okładka grafika:
Sergey Kovalkov/123RF
Wydawnictwo „Help-Med” s.c. wraz z autorami dołożyło wszelkich starań, aby informacje zawarte w niniejszym opracowaniu były rzetelne, dokładne oraz zgodne z aktualnym stanem prawnym, wytycznymi i zaleceniami.
Wydawnictwo "Help-Med” s.c.
30-444 Kraków-Libertów, ul. Zgodna 15 e-mail: biuro@help-med.pl
Zespół autorów . . . . 5
Recenzja . . . 7
Wstęp . . . 9
Część I.
I.1. Telemedycyna . . . . 12I.2. Standard organizacyjny teleporady . . . . 18
I.3. Wytyczne konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny rodzinnejdotyczące teleporad w podstawowej opiece zdrowotnej udzielanychw czasie epidemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2 . . . . 22
I.4. Teleporada/telekonsultacja lekarza . . . . 26
I.5. Teleporada – wskazówki lekarza dla świadczeniobiorcy . . . . 35
I.6. Definicja przypadku COVID-19 . . . . 38
I.7. Teleporada u dzieci . . . . 40
I.8. Dziecko podejrzane o zakażenie SARS-CoV-2 i z COVID-19. . . . . 47
I.9. Zalecenia dotyczące postępowania u noworodków matek zakażonych lub z podejrzeniem COVID-19 . . . . 54
I.10. Postępowanie przy podejrzeniu zakażenia SARS-CoV-2 u noworodka . . 59
I.11. Zalecenia diagnostyki i terapii zakażeń SARS-CoV-2 Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych . . . . 64
I.12. Stanowisko Zespołu do spraw koordynacji sieci laboratoriów COVID w sprawie wykorzystania testów wykrywających antygen SARS-CoV-2 w diagnostyce COVID-19 w Polsce . . . . 72
I.13. Zgłoszenie zlecenia badania w kierunku koronawirusa SARS-CoV-2 . . 77
I.14. Pobieranie materiału na badanie w kierunku SARS-CoV-2 . . . . 79 I.15. Zasady zlecania testów na koronawirusa – algorytmy postępowania . 82 I.16. Zasady pobierania materiału do badań molekularnych RT- PCR
Spis treści
Część II.
Porady prawne dla lekarzy
II.1. Wprowadzenie . . . . 95 II.2. Podstawy prawne udzielania świadczeń zdrowotnych na odległość . . 96 II.3. Ważne wpisy w dokumentację medyczną z wizyt na odległość . . . . 100 II.4. Zalecenia prawne dotyczące bezpiecznego udzielania świadczeń
zdrowotnych w ramach wizyt niestacjonarnych i ich uzasadnienie . . 102 II.5. Odpowiedzi na najczęstsze pytania . . . . 106
Część III.
Aneks
III.1. E-recepta – wskazówki praktyczne dla lekarzy . . . . 112 III.2. Środki ochrony indywidualnej – ŚOI (PPE) . . . . 115 III.3. Organizacja wizyty domowej. Zalecany zestaw środków ochrony
indywidualnej . . . . 122 III.4. Domowa opieka medyczna (DOM) – System zdalnego monitorowania
pacjentów z COVID-19 . . . . 125 III.5. Strony internetowe . . . . 127
Zespół autorów
dr n. med. Teresa Demitrescu – doktor nauk medycznych, absolwentka Wydziału Lekarskiego AM w Krakowie, pediatra. Autorka wielu publikacji naukowych. Od wielu lat jest redaktorem & współwłaścicielem Wydawnictwa Help-Med. Uczestniczy w wielu naukowych konferencjach medycznych
prof. dr hab. n. med. Marian Krawczyński – profesor em. Kliniki Gastro- enterologii Dziecięcej i Chorób Metabolicznych, UM w Poznaniu. Autor/ współ- autor lub redaktor 30 wydawnictw książkowych oraz ponad 600 publikacji naukowych, kazuistycznych, dydaktycznych i innych oraz ponad 300 komuni- katów zjazdowych z zakresu medycyny wieku rozwojowego. Nadal publikuje.
Promotor 17 doktoratów, opiekun 4 habilitacji.
dr n. med. Małgorzata Chrobak – doktor nauk medycznych, absolwentka Wydziału Nauk o Zdrowiu oraz Wydziału Lekarskiego (studia doktoranckie) UJ w Krakowie. Wykładowca akademicki, uczestniczy w konferencjach naukowych.
Autorka wielu publikacji, aktualnie pracuje w Szpitalu im. Stefana Żeromskiego w Krakowie.
dr n. praw. Radosław Tymiński – doktor nauk prawnych, radca prawny, pracował jako ekspert ds. legislacji w Kancelarii Sejmu, członek Komisji Bioetycznej przy Okręgowej Izbie Lekarskiej w Warszawie. Prowadzi szkolenia dla lekarzy. Łączy działalność naukową z praktyką zawodową. Autor ponad 150 publikacji naukowych i dydaktycznych w zakresie prawa medycznego.
Recenzja
prof. dr. hab. n. med. Maciej Kaczmarski – emerytowany kierownik Kliniki Pediatrii, Gastroenterologii i Alergologii Dziecięcej UM w Białymstoku.
Autor i współautor 720 publikacji, w tym 5 monografii. Promotor 43 dokto- ratów, opiekun 8 habilitacji. Pediatra, gastroenterolog, alergolog. Prekursor rozpoznawania i leczenia alergii pokarmowej u dzieci w Polsce. Kawaler
„Orderu Uśmiechu”.
Recenzja
Telemedycyna. Poradnik dla lekarzy.
Polskie środowisko medyczne, u progu roku 2021, otrzymuje nową, cenną pozy- cję krakowskiego wydawnictwa medycznego HELP-MED, jaką jest „Telemedycyna.
Poradnik dla lekarzy”. Poradnik ten ukazuje się w trudnym okresie, który przeży- wa Polska i świat, walcząc z wieloaspektowym zagrożeniem zdrowotnym popu- lacji ludzkiej, wywołanym pandemią wirusa SARS-CoV-2. Polska ochrona zdrowia i wszyscy jej przedstawiciele, reprezentujący różne specjalności medyczne, stanęli do walki o zdrowie i życie ludzkie. Jednakże zagrożenie epidemiczne ograniczyło możliwości udzielania klasycznych, bezpośrednich porad lekarskich (wizyt stacjo- narnych w gabinecie lekarskim), zarówno przez lekarzy podstawowej opieki zdro- wotnej, jak i lekarzy specjalistów. W tym trudnym czasie, bardzo pomocne, a wręcz niezastąpione okazały się możliwości zdalnego kontaktu lekarza z pacjentem (tzw. wizyty niestacjonarne) do których należą m.in. teleporada i telekonsultacja, wprowadzone przez NFZ do katalogu świadczeń, jako pełnoprawne i równorzędne świadczenia zdrowotne. Z tego rodzaju poradnictwem wiążą się określone wymogi prawne, dotyczące organizacji i dokumentowania udzielonej teleporady lub telekonsultacji, które nie zawsze są oczywiste dla świadczeniodawcy. Opra- cowany przez Wydawnictwo HELP-MED poradnik, poświęcony telemedycynie, wychodzi naprzeciw tym problemom. Należy podkreślić, że autorów poradnika cechują bardzo wysokie kwalifikacje zawodowe (w dziedzinie pediatrii, nauk o zdrowiu, nauk prawnych), znaczące osiągnięcia publikacyjne i dydaktyczne.
Poradnik składa się z trzech części.
Część I – pierwszy podrozdział poświęcony jest telemedycynie, a cztery dalsze podrozdziały zawierają informacje praktyczne, dotyczące zasad udzielania tele- porady. Aktem prawnym regulującym zasady udzielania tego rodzaju świadcze- nia medycznego są „Wytyczne Konsultanta Krajowego w dziedzinie Medycyny Rodzinnej, dotyczące udzielania teleporad w podstawowej opiece medycznej w czasie epidemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2” oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 12.08.2020, Dz. Ustaw, poz.1395 w sprawie standardu organizacyjnego teleporady w ramach podstawowej opieki zdrowotnej.
Dziesięć następnych podrozdziałów to wytyczne praktyczne, dotyczące diagno- zy klinicznej zakażenia tym wirusem noworodków matek zakażonych wirusem, noworodków i dzieci podejrzanych o zakażenie oraz osób dorosłych, a także proce- dur laboratoryjnych i organizacyjnych związanych z infekcją wirusem SARS-CoV-2.
Część II – to cztery podrozdziały poświęcone aspektom prawnym porad zdro- wotnych udzielanych zdalnie (na odległość). Niezwykle interesujący podrozdział piąty zawiera porady i interpretacje zagadnień prawnych opublikowane w formie odpowiedzi na pytania.
Część III – zawiera Aneks, w którym autorzy omawiają: e-receptę, środki ochrony indywidualnej stosowane w zakażeniu wirusem SARS-CoV-2, domową opiekę medyczną (DOM) chorych zakażonych i jej organizację.
„Telemedycyna. Poradnik dla lekarzy.” to pozycja wydawnicza, z którą winien się zapoznać każdy lekarz, udzielający w Polsce zdalnych porad medycznych.
prof. dr hab. n. med. Maciej Kaczmarski Białystok, 22.12.2020 r.
Wstęp
Telemedycyna – to nowa dziedzina łącząca zdalne świadczenia usług medycz- nych (zdrowotnych) z wykorzystaniem elektronicznych kanałów komunikacji.
Jedną z jej części (rozwijającą się najszybciej) są teleporady udzielane w warun- kach ambulatoryjnych. Aktualnie nowe technologie umożliwiają wymianę infor- macji pomiędzy różnymi kontynentami w ramach organizowanych telekonsultacji i wideokonferencji.
Początku telemedycyny szukać należy w latach 60. ubiegłego wieku, kiedy to za pośrednictwem utworzonej sieci satelitarnej w USA uzyskano łączność teleko- munikacyjną z bazami wojskowymi na całym świecie, a tym samym możliwość udzielania konsultacji medycznych. Postęp technik informatycznych w medycy- nie pod koniec lat 70. ubiegłego wieku umożliwił rozwój telemedycyny i zdalnych świadczeń w zakresie opieki zdrowotnej. Dziś za pośrednictwem sieci satelitarnej nie tylko udziela się konsultacji medycznych, ale z wykorzystaniem zdalnie kiero- wanych robotów odbywa się sterowanie wykonywanymi zabiegami operacyjnymi.
Obecnie wykorzystanie teleporad rekomenduje Ministerstwo Zdrowia (Dz.U.
2020, poz. 1395), NFZ i Rzecznik Praw Pacjenta, co zwłaszcza podczas pandemii COVID-19 ma istotne znaczenie w ograniczeniu ryzyka zakażenia koronawirusem pacjenta i personelu medycznego. Zawarte są one również w wytycznych kon- sultanta krajowego w dziedzinie medycyny rodzinnej i dopuszczają zasady etyki zawodowej. Teleporada jest pełnoprawnym i równorzędnym świadczeniem zdro- wotnym tak jak osobista wizyta pacjenta u lekarza w przychodni. Akty prawne i komentarze dotyczące telemedycyny znalazły wyraz w drugiej części publikacji.
Teleporada stała się nieodłączną częścią pracy lekarza szczególnie w POZ i AOS, rozwija się bardzo prężnie i staje się dominującą techniką w inżynierii biomedycz- nej (zdalny pomiar temperatury, RR, zapis EKG pacjenta, a nawet monitorowanie stężenia glukozy na odległość pacjentów z cukrzycą).
Dzięki telemedycynie działania terapeutyczne lekarzy POZ w trudnych przypad- kach klinicznych mogą być wspomagane przez specjalistów, co może mieć istotne znaczenie u dzieci, zwłaszcza w stanach nagłego pogorszenia ich stanu ogólnego.
Chociaż nowoczesne rozwiązania telemedyczne to niewątpliwie przyszłość, jest to jednak uzupełnienie badania fizykalnego, a nie jego substytut i nie zawsze można go wykluczyć z praktyki lekarskiej.
Wobec wielu rozproszonych i nie zawsze jednoznacznych publikacji dotyczą- cych różnych aspektów telemedycyny zadaniem niniejszego opracowania jest wielokierunkowe zestawienie świadczeń telemedycznych oraz prawnych zasad ich bezpiecznego i poufnego wykorzystywania, szczególnie w codziennej ambulato- ryjnej praktyce lekarskiej POZ.
prof. dr hab. n. med. Marian Krawczyński Poznań, 20.12.2020 r.
2021
TELEMEDYCYNA
Poradnik dla lekarzy Część I
praca zbiorowa:
dr n. med. Teresa Demitrescu (red.) prof. dr hab. n. med. Marian Krawczyński dr n. med. Małgorzata Chrobak
I.1. TELEMEDYCYNA
Marian Krawczyński, Teresa Demitrescu
Telemedycyna to dział informatyki, a także biocybernetyki i inżynierii medycznej zajmujący się komputerowym wspomaganiem diagnostyki medycznej, planowania lub nadzorowania procesów terapii, a także profilaktyki, rehabilitacji, badań nauko- wych i edukacji medycznej.
Dla potrzeb zdalnego świadczenia usług medycznych telemedycyna wykorzy- stuje zbiór systemów technicznych i elektroniczne kanały komunikacji. Dominuje w inżynierii biomedycznej.
Początek tego rodzaju usług miał miejsce pół wieku temu, kiedy to w latach 60. XX wieku utworzono satelitarną sieć telekomunikacyjną, łączącą amerykań- skie bazy wojskowe na wszystkich kontynentach ze specjalistycznymi ośrodkami medycznymi. Duży udział w dążeniu do wdrażania coraz nowszych technologii z zakresu zdalnej opieki medycznej oraz monitoring stanu zdrowia astronautów miała także NASA.
Postęp w zakresie technik informatycznych w medycynie pod ko- niec lat 70. XX wieku umożliwił rozwój telemedycyny w zakresie opieki zdrowot- nej świadczonej na odległość. Dla chorych pozbawionych bezpośredniej opieki lekarskiej, np. na statkach lub platformach morskich, a także na rozległych terenach kontynentalnych Australii zaistniała możliwość udzielania konsultacji medycznych za pośrednictwem sieci satelitarnej.
Rezultatem doskonalenia technik telekomunikacyjnych, a zwłaszcza informatycznych (informatyka medyczna) pod koniec lat 70. XX wieku jest inten- sywny rozwój telemedycyny. Ma on związek z koniecznością świadczenia opie- ki zdrowotnej na odległość (konsultacje medyczne) dla chorych pozbawionych bezpośredniej opieki lekarza.
Nowe technologie pozwalają na wymianę specjalistycznych informacji (telekonsultacje, telekonferencje) np. między lekarzem a specjalistą z danej dziedziny (telekonsylium) specjalistów z różnych miejsc Polski i świata. W trudnych przypadkach klinicznych zdalne przesyłanie informacji umożliwiają zdiagnozowa- nie pacjenta na odległość.
Telemedycyna wspomaga lekarzy w podejmowaniu decyzji dotyczących dostępu do dużych zbiorów danych medycznych i ich analizy. Umożliwia wykony- wanie standardowych obliczeń statystycznych, interpretacji wyników obserwacji (np. trudnych do odczytania obrazów medycznych) i złożonego wnioskowania logistycznego. Do tego celu lekarz może wykorzystać zarówno typowe pakiety programowe (np. zarządzające bazami danych, wykonujące obliczenia statystycz- ne), jak i pakiety specjalnie tworzone na potrzeby świadczeń telemedycznych, np. analizujące zapisy elektrokardiograficzne lub elektroencefalograficzne, obrazy mikroskopowe, rentgenowskie czy ultrasonograficzne. Tym samym następuje ułatwienie diagnozowania określonych rodzajów chorób, optymalnego doboru indywidualnych dawek leków lub dawek naświetlania. Możliwe jest również sterowanie zabiegami chirurgicznymi.
Telemedycyna jest wykorzystywana w następujących obszarach:
a. zarządzanie w organizacjach ochrony zdrowia,
b. wspomaganie decyzji klinicznych dotyczących wyboru metod diagnostycz- nych i leczenia,
c. objawy kliniczne w tym monitorowanie stanu pacjenta,
d. rejestracja pacjentów, gromadzenie danych klinicznych (baza danych, historia choroby),
e. konsultacje i konsylia medyczne w trybie audiowideo,
f. opieka medyczna nad osobami przewlekle chorymi pozostającymi w warunkach domowych lub osobami w podeszłym wieku,
g. pogotowie ratunkowe,
h. opieka medyczna nad pacjentami przebywającymi w środowiskach izolowa- nych (odległych),
i. rehabilitacja, porady i nadzorowanie zleconych ćwiczeń (np. w logopedii), j. kształcenie ustawiczne personelu medycznego w trybie telekonferencji, k. kształcenie społeczeństwa w zakresie higieny życia i ochrony zdrowia.
Dziś świadczenia telemedyczne obejmują szeroki zakres usług medycznych.
Za pośrednictwem sieci satelitarnej udzielane są nie tylko konsultacje medyczne.
Wykorzystując wideokamerę i/lub automaty oraz zdalnie sterowane roboty, wyko- nywać można nawet zabiegi operacyjne (np. usunięcie wyrostka robaczkowego).
Zastosowanie nowych technologii umożliwiło też zdalną naukę obsługi urządzeń diagnostycznych i terapeutycznych. Nastąpiło zwiększenie częstości ich eksploatacji.
Wzrósł również stopień bezpieczeństwa użytkowników i operatorów.
Telemedycyna to monitorowanie pacjentów, którzy znajdują się w domu. Za pomocą technologii informatycznych i mobilnych urządzeń realna stała się zdalna konsultacja lekarska. Usługi telemedyczne od tradycyjnych usług medycznych róż- nią się już na etapie rejestracji. W przypadku tradycyjnej wizyty u lekarza musimy bezpośrednio dokonać rejestracji w okienku, często czekając w długiej kolejce na wizytę i tracąc na to niekiedy kilka godzin.
Telefony komórkowe i aplikacje mobilne są dzisiaj wykorzystywane w wielu dziedzinach medycyny, umożliwiają uzgodnienie konsultacji lekarskiej np.
w zakresie ratownictwa medycznego, kardiologii, ortopedii czy rehabilitacji.
Telemedycyna w ratownictwie medycznym
Zastosowanie telemedycyny w ratownictwie opiera się na teleinformatycznym systemie łączności, umożliwiającym przesyłanie danych diagnostycznych i pomoc w nagłych przypadkach, sytuacjach kryzysowych i powypadkowych. Najbardziej rozwinięte systemy telemedycyny ratunkowej w Europie mają: Wielka Brytania, Szwecja, Norwegia, Finlandia i Dania.
Systemy telemedycyny ratunkowej składają się z dwóch komponentów:
pierwszym z nich jest specjalnie przystosowany do teletransmisji monitor oraz defibrylator, który znajduje się w karetce pogotowia bądź w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym (SOR),
drugim – tzw. Medyczna Stacja Odbiorcza (MSO) – komputer znajdujący się w pracowni hemodynamiki z zainstalowanym oprogramowaniem umoż- liwiającym odbiór danych w wysokiej rozdzielczości oraz ich archiwizację.
Obecnie na terenie Polski w trybie całodobowym pracuje 45 MSO.
Telekardiologia
W pojęciu telekardiologii mieści się fachowa opieka kardiologa przez całą dobę u pacjentów z wadą serca, po zawale, cierpiących na chorobę wieńcową, z zabu- rzeniami rytmu serca, wszczepionym rozrusznikiem lub innymi chorobami serca.
Opiekę kardiologiczną na terenie całej Polski zapewnia Centrum Monitorowania Serca (CMS), które dba o bezpieczeństwo pacjentów poprzez ich diagnozowa- nie i monitorowanie w domu, w pracy i podróży. Dzięki temu pomoc jest szybsza i efektywniejsza. CMS zapewnia pacjentowi m.in. stały całodobowy monitoring serca (24 h), kontakt z lekarzem, bezpieczeństwo i szybsze wykrycie zaburzeń pracy serca.
W polskich szpitalach regularnie wdrażane są także systemy służące do przed-
2021
TELEMEDYCYNA
Poradnik dla lekarzy Część II
PORADY PRAWNE DLA LEKARZY
dr n. praw. Radosław Tymiński, radca prawny
PORADY PRAWNE DLA LEKARZY
1Wyjaśnienie skrótów:
– rozporządzenie o teleporadach – rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 sierpnia 2020 r. w sprawie standardu organizacyjnego teleporady w ramach pod- stawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2020 r., poz. 1395)
– ustawa COVID-19 – ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiąza- niach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U.
z 2020 r., poz. 374 ze zm.)
– u.c.z. – ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zaka- żeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2020 r., poz. 1845 ze zm.)
– u.d.l. – ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2020 r., poz. 295 ze zm.)
– u.ś.p. – ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubez- pieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2020 r., poz. 870 ze zm.)
– u.z.l. – ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2020 r., poz. 514 ze zm.)
II.1. WPROWADZENIE
8 marca weszła w życie ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiąza- niach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych2, popularnie zwana tarczą antykryzysową. Przywołany akt prawny znacząco przeobraził polski system prawny, choć proces ten nie został jeszcze zakończony3.
Z punktu widzenia praktyki lekarskiej ustawa o COVID-19 ma nie- zwykle doniosłe znaczenie, ponieważ zmienia wiele dotychczasowych przepisów oraz wnosi do systemu prawa znaczną liczbę nowych rozwiązań prawnych. Jedną z nowości jest wprowadzenie możliwości udzielania w ramach świadczeń opie- ki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych teleporad. Ustawa ta oraz wprowadzony – w drodze rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii4 – w Polsce stan epidemii spopularyzowały także udzielanie świadczeń zdrowotnych na odległość, które w sektorze prywatnej ochrony zdrowia rozwijały się już od po- czątku obecnego wieku.
Poniższe rozważania odnoszą się do wszelkiego rodzaju świadczeń zdrowot- nych udzielanych na odległość.
2. Dz. U. poz. 1842 ze zm.
3. W chwili pisania tych słów ustawa COVID-19 była zmieniana już ponad 40 razy, a w Sejmie znajdowały się trzy kolejne projekty ustaw, zmieniających ustawę COVID-19. Można więc spodziewać się dalszych istotnych zmian prawnych.
4. Dz. U. poz. 491 ze zm.
II.2. PODSTAWY PRAWNE UDZIELANIA ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH NA ODLEGŁOŚĆ
II.2.1. ŚWIADCZENIA ZDROWOTNE UDZIELANE NA ODLEGŁOŚĆ
Z punktu widzenia prawnego wykonywanie zawodu lekarza polega na udzie- laniu świadczeń zdrowotnych5, czyli podejmowaniu działań służących zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz innych działań medycznych, wynikających z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania6. Konsekwencją udzielania świadczeń zdrowotnych jest orzekanie przez lekarza o stanie zdrowia pacjenta. Jak podkreśla się w literaturze prawniczej, orzeczenie o stanie zdrowia to każda forma wypowiedzenia się lekarza o zdrowiu pacjenta. Tym samym orzeczeniem o stanie zdrowia jest zarówno wystawienie re- cepty, jak i wypisanie skierowania czy wystawienie zaświadczenia, ponieważ sta- nowi wypowiedzenie się lekarza na temat stanu zdrowia pacjenta (np. poprzez wypisanie recepty lekarz orzeka, że pacjent potrzebuje konkretnego produktu leczniczego, który jest dostępny na receptę; poprzez wystawienie skierowania do szpitala lekarz orzeka, że pacjent potrzebuje świadczeń szpitalnych)7.
W tym kontekście należy stwierdzić, że polskie prawo medyczne reguluje zasady wydawania orzeczeń przez lekarza w sposób bardzo ograniczony.
Podstawowym przepisem w tym zakresie jest art. 42 ust. 1 u.z.l., który przesądza, że: „Lekarz orzeka o stanie zdrowia określonej osoby po uprzednim, osobistym jej zbadaniu lub zbadaniu jej za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności, a także po analizie dostępnej dokumentacji medycznej tej osoby”. Z przepisu tego można wyprowadzić kilka istotnych wniosków:
orzeczenie o stanie zdrowia musi być poprzedzone badaniem oraz analizą dokumentacji medycznej, jeżeli jest ona dostępna;
nie ma możliwości orzeczenia o stanie zdrowia, jeżeli nie zostało wykonane badanie;
5. art. 2 ust. 1 u.z.l.
6. Definicja świadczenia zdrowotnego została zawarta m.in. w art. 2 ust. 1 pkt 10 u.d.l.
7. Tymiński R. Wykonywanie zawodu lekarza i lekarza dentysty. Aspekty administracyjnoprawne, Warszawa 2019, s. 228; por. także Malczewska M., komentarz do art. 42 [w:] „Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Komentarz”, red. Zielińska E., Warszawa 2014, s. 769; Kędziora R., Odpowiedzialność karna lekarza w związku
III.3. ORGANIZACJA WIZYTY DOMOWEJ. ZALECANY ZESTAW ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ
Teresa Demitrescu, Małgorzata Chrobak
Wizyty domowe – tylko pacjenci wymagający pilnej wizyty domowej w przy- padkach uzasadnionych medycznie – po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.
Do wizyty domowej przygotuj tylko niezbędny i potrzebny do wykonania świadczenia zdrowotnego sprzęt.
Uwaga! Gdy pacjent informuje pielęgniarkę, że sam lub inna osoba z domowników ma gorączkę
>38°C, kaszel, trudności w oddychaniu należy uzgodnić teleporadę z lekarzem POZ. Wówczas le- karz POZ podejmie decyzję o dalszym postępowaniu. Gdy pacjent zgłasza, że jest z kontaktu, ale nie ma objawów (pacjent bezobjawowy), pielęgniarka POZ informuje pacjenta o konieczności kontaktu telefonicznego ze stacją sanepidu (należy podać pacjentowi nr telefonu do sanepidu).
Zalecany zestaw środków ochrony indywidualnej dla personelu opiekującego się osobą chorą (wizyta domowa) lub podejrzaną o zakażenie:
3 – czerwone plastikowe worki – ponumeruj worki cyframi 1, 2, 3.
1 – worek plastikowy w innym kolorze.
2 pary rękawiczek.
Maska twarzowa z filtrem HEPA* ewentualnie chirurgiczna.
Fartuch ochronny wodoodporny (lub flizelinowy, gdy wizyta jest dedyko- wana wykonaniu iniekcji, innych zabiegów z przerwaniem ciągłości tkanek).
Gogle lub przyłbica.
Preparat do dezynfekcji rąk na bazie alkoholu.
Pamiętaj o związaniu lub upięciu włosów.
Organizacja wizyty domowej:
1. Umów telefonicznie wizytę domową.
2. Zbierz wywiad epidemiologiczny* zgodnie z procedurą wskazaną poniżej.
3. Poproś rodzinę lub pacjenta o wywietrzenie pokoju, w którym przebywa chory bezpośrednio przed wizytą.
4. Poproś, aby w pokoju, podczas wizyty, przebywał tylko pacjent, bez rodziny.
5. Poproś, aby pacjent miał założoną maskę jednorazową w trakcie pielęgniarskiej wizyty, w sytuacji gdy jej nie posiada, a wynika to z przeprowadzonej wcześniej rozmowy telefonicznej, weź ze sobą dodatkową maskę. Jeśli nie ma takiej możliwości, poproś, pacjenta, aby zasłonił usta i nos np. ręcznikiem.
6. Ciąg komunikacyjny do miejsca, w którym przebywa chory, powinien być droż- ny, drzwi do pokoju chorego otwarte.
7. Załóż środki ochrony indywidualnej zaraz po wejściu do domu.
*Wywiad epidemiologiczny – w rozmowie telefonicznej zadaj pytania:
Czy ktoś z domowników w okresie ostatnich 14 dni przebywał w rejonie transmisji koronawirusa?
Czy w ostatnich 14 dniach pacjent miał kontakt z osobą, która wróciła z kraju transmisji koronawirusa?
Czy w okresie ostatnich 14 dni pacjent miał kontakt z osobą, u której po- twierdzono zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2?
Czy pacjent lub ktoś z domowników obserwuje u siebie objawy ostrej infekcji dróg oddechowych: gorączka >38°C, kaszel, duszność, trudności w oddychaniu?
Gdy jedna z tych odpowiedzi jest twierdząca, powoduje to, że pilna wizyta domowa pielęgniarki rodzinnej musi odbyć się bezwzględnie z zastosowa- niem środków ochrony indywidualnej!
Algorytm zakładania środków ochrony osobistej:
1. Swoje wierzchnie ubranie włóż do worka foliowego innego koloru niż czerwony.
2. Pamiętaj o zasadzie: „nic poniżej łokcia”, co oznacza, że nie możesz mieć na ręku zegarka, pierścionków, innych ozdób na nadgarstkach.
3. Zepnij włosy.
4. Przed założeniem środków ochrony indywidualnej zdezynfekuj ręce i nadgarstki roztworem na bazie alkoholu zgodnie z instrukcją producenta.
5. Załóż pierwsze rękawice (wewnętrzne).
6. Załóż fartuch ochronny, mankiety powinny zachodzić na pierwsze rękawice.
7. Załóż maskę ochronną z filtrem HEPA, przykładając starannie do twa- rzy w okolicy ust i nosa i rozłóż ją tak, by dobrze przywierała (bez żadnych szczelin pomiędzy twarzą a maską), zlokalizuj metalowy pasek i rozmieść na twarzy tak, by środek był w okolicach nosa. Jeżeli nie posiadasz maski z filtrem HEPA, zastępczo załóż maskę chirurgiczną i dopasuj metalowy klips na nosie.
8. Załóż okulary ochronne (gogle) lub przyłbicę.
9. Załóż rękawice zewnętrzne (drugie).
Nigdy nie dotykaj maseczki w trakcie jej noszenia!
III.4. DOMOWA OPIEKA MEDYCZNA (DOM) – SYSTEM ZDALNEGO MONITOROWANIA PACJENTÓW Z COVID-19
Teresa Demitrescu, Marian Krawczyński
Z uwagi na znaczącą liczbę pacjentów z COVID-19 przebywających w izolacji domowej, w opinii ekspertów, niezbędne jest udostępnienie narzędzi umożliwiają- cych bieżące monitorowanie ich stanu zdrowia.
Ministerstwo Zdrowia uruchomiło w całej Polsce projekt Domowej Opieki Medycznej (DOM) – system zdalnego monitoringu pacjentów z COVID-19.
Program będzie wykorzystywał pulsoksymetr jako narzędzie diagnostyczne i aplikację PulsoCare do przekazywania i monitoringu danych Pacjentów.
System PulsoCare jest dostępny w wersji dla:
pacjenta oraz
lekarza.
Wszyscy pacjenci w Polsce >55. r.ż., którzy mają dodatni wynik testu na koronawirusa, będą objęci zdalną opieką medyczną. Istotą programu jest samodzielny pomiar w domu przez pacjenta wysycenia krwi tlenem oraz tętna za pomocą pulsoksymetru oraz pomiar temperatury, zanotowanie liczby oddechów czy innych objawów chorobowych. W jego ramach każdy, kto ma pozytywny wynik testu na koronawirusa, może otrzymać pulsoksymetr.
U osób zdrowych prawidłowa saturacja wynosi około 95-100%.
Pacjenci, którzy mają mniej niż 55 lat – wykorzystują jedną z dwóch ścieżek rejestracji do systemu DOM:
a. wypełniają formularz Pulsocare – na stronie Ministerstwa Zdrowia (MZ):
www.gov.pl/koronawirus lub www.gov.pl/dom lub
b. są kwalifikowani przez lekarza POZ, zarejestrowanego w systemie DOM.
Wyniki po wprowadzeniu do aplikacji na telefonie lub w kompute- rze, są przesyłane do systemu, monitoring parametrów pacjentów będzie prowa- dzony w sposób ciągły. Konsultanci w Centrum otrzymują natychmiastowe powia- domienie w przypadku nieprawidłowego wyniku badania, wówczas pacjent może zostać skierowany na zdalną konsultację, która odbywa się w formie teleporady z lekarzem.
W razie pogorszenia parametrów konsultanci wezwą do pacjenta pogotowie ratunkowe i szybko nastąpi hospitalizacja. Kluczowe w tym procesie
