15. Wiedza w sieci, czyli internet mądrych ludzi
N A T E J L E K C JI:
• dowiesz się, jak działają wyszukiwarki w internetowych bazach danych;
• nauczysz się skutecznie wyszukiwać dane w internecie;
• poznasz cenne internetowe bazy danych.
Ja k znaleźć inform ację w sieci? Tylko z pozoru jest to banalne pytanie. O czyw iście w ię kszo ść potrzebnych danych znajdziesz za pośrednictw em w yszukiw arek, ale czy na pewno um iesz się nimi spraw nie posługiw ać? Czy zaw sze w wyniku ich działania otrzym ujesz to, czego szukałeś/szukałaś? A m oże zam iast kilku o dpo
w iedzi w yszukiw arka w yśw ietli kilka tysięcy? Ja k wśród nich znaleźć tę w łaściw ą i wiarygodną? Co o tym decyduje? Je śli nie wiesz, czas zw eryfikow ać sw oją w ie
dzę na tem at w yszukiw ania informacji.
15.1. Odpowiedź w ułamku sekundy, czyli jak działają wyszukiwarki
W yobraź sobie, że ch cesz poszukać informacji na dany temat. Co zrobisz? O czy
w iście użyjesz wyszukiw arki, w pisując w odpow iednim miejscu słow a zw iązane z danym zagadnieniem . Co dzieje się dalej? Czy teraz w yszukiw arka zacznie prze
glądać cały internet?
robot indeksujący O czyw iście, że nie. O peratorzy w yszukiw arek używają robotów in d e ksu ją cych, czyli programów, które nieustannie odczytują w szystkie strony i grom adzą w bazie danych w yszukiw arki inform acje o ich zawartości. Najczęściej są to dane 0 ilustracjach, zdjęciach oraz słow ach użytych na stronie. W bazie są one o d p o w iednio sortowane, np. tem atycznie.
Jeśli więc użyjesz wyszukiwarki, nie będzie ona szukała informacji w całej sieci, tylko we własnej bazie danych. Jeżeli je znajdzie, wyświetli część danych zgromadzo
nych o stronach i ich adresy. Dlatego proces ten trwa zazwyczaj niecałą sekundę.
Im sprawniejsze serwery, oprogramowanie i roboty indeksujące wyszukiwarki, tym trafniej i szybciej otrzymasz adresy stron, na których znajdziesz szukane informacje.
Jeden obiekt, np. w yraz, może być opatrzony w ielom a indeksam i. Na przykład słowo handel może, dzięki indeksom , prow adzić do informacji o handlu (kupnie 1 sprzedaży) lub Fryderyku Handlu (czyt. hendlu) - w ielkim kom pozytorze.
Uruchom przeglądarkę internetową. W czytaj stronę w yszukiw arki google.pl i w pisz słowo handel. W odpow iedzi otrzym asz ponad 10 0 m ilionów adresów stron (rys. 15.1.). O czyw iście to zbyt wiele, by m ów ić o skutecznym w yszukiw a
niu. Programy w yszukiw arki pozycjonują strony w taki sposób, by na pierw szych m iejscach pokazały się najczęściej odw iedzane adresy. Ja k zw ię kszyć trafność wyszukiw ania, dow iesz się w dalszej części rozdziału.
Tu należy w p is a ć stówa kluczowe, czyli o kre śla ją ce szukaną inform ację.
\
handel m 1/ O.Wszystko Grafika Film y W iadomości Mapy W ifcej Ustawienia Narzędzia
Liczba zn alezio nych s tro n __^ o k o ło2 50 0 0 0 0 0 0wyników(0,3 5$)
z szukaną in fo r m a c ją ' i czas w y szu kiw a n ia .
0 Przypomnienie o polityce prywatności Google A d re s i o dn o śnik do p r z y p o m n i jp ó ź n i e j
znalezionej strony.
Metaopis, czyli krótki opis za w a rto śc i znalezionej ^ strony. N ie p ow inien być dłuższy niż 160 znaków.
Handel - Wikipedia, wolna encyklopedia
httpe ://pl.w ikipedia org/w iki/Handel *
H andel - proces gospodarczy polegający na sprzedaży, czyli na wymianie d ó b r... W zależności od zakresu i rodzaju działalności wyróżnia się han del hurtowy i ..._________________________________
Handel elektroniczny Handel zagraniczny Handel detaliczny Handel wymienny
Rys. 15.1. Wyniki wyszukiwania przez Google słowa „handel”
96
15. W IE D ZA W SIECI, C Z Y LI IN T E R N E T M ĄD R Y C H LUDZI
M etaopis to krótka inform acja o stronie ukazująca się pod adresem znalezionym przez w yszukiw arkę.
Zw róć uwagę na niepozorne - ale bardzo istotne z punktu w idzenia w yszukiw ania - menu Google. W ybierz z niego opcję Grafika.
Zauważ, że gdy aktyw na była dom yślna opcja W szystko, w śród w yśw ietlonych adresów żaden nie dotyczył kom pozytora Fryderyka Handla. Jedn ak gdy w yb ie
rzesz opcję Grafika, sytuacja się odw róci (rys. 15.2.). Je st to logiczne, ponieważ o w iele częściej są w yszukiw ane portrety kom pozytora niż zdjęcia zw iązane z handlem . Ilustracje o handlu zostały w ięc pogrupow ane i dostępne po w ybra
niu odpowiedniej ikony.
P ortre ty J.F. H andla są p o zy cjo n o w a n e najw yżej,
d la te g o w y ś w ie tla ją s ię w g tów nej c z ę ś c i stro ny w y szu kiw a rki.
metaopis
Rys. 15.2. W yniki w y szu k iw an ia d la hasła „h a n d e l” w opcji G rafika
U żyłeś/U żyłaś dom yślnej opcji W szystko i opcji Grafika. Sprawdź, jakie treści zostały w yszukane w postaci filmu, w iadom ości i map. Użyj także opcji Więcej.
15.2. Nie popadaj w rutynę, czyli wyszukiwarek jest wiele
G oogle jest bardzo popularną w yszukiw arką, le cz nie jedyną. Spraw dź, jakie proponuje tw oja przeglądarka stron, np. M icrosoft Edge (rys. 15.3.) lub Firefox (rys. 15.4.).
W w iększości przeglądarek m ożesz ustaw ić w y szu kiw arkę dom yślną. M ożna ją w ybrać ze spisu zaw ierającego najpopularniejsze w yszukiw arki.
domyślna wyszukiwarka przeglądarki
97
III. B A Z Y D AN YCH
U s ta w ie n ia z a a w a n s o w a n e
Transmituj m ultim edia d o Zn ajdź na stronie Czytaj na głos Drukuj Przypnij tę stronę d o Przypnij tę stronę N arzędzia program O tw órz w progi W yślij opinię Rozszerzenia Now ości i Ustawienia
K o le jn o ść w y b o ró w w s ka zu ją zie lo n e strzałki.
Pokazuj sugestie w yszukiw ania i sugerow ane witryny p odczas w pisywania
Rys.
Na liś c ie w y s z u k iw a re k znajdą się tylko te, które zostaty o d w ie d zo n e w p rze g lą d a rce!
Dowiedz się więcej
15 .3 . W ybó r do m yśln ej w yszu kiw arki w przeglądarce M icro so ft Edge
*\ a § ®
S Zaloguj się do synchronizacji
© Blokowanie treści
E ? Nowe okno / Ctri*N !
W Nowe okno prywatne /Ctrt*Shift*P I Przywróć poprzednią sesję
Kliknij ikoną m enu.
Z m enu w y b ie rz Opcje.
P rop o n o w a n e przez przeglą darką w y szu kiw a rki.
W y b ra n a bądzie w y szu k iw a rk ą d om yśln ą.
Ogólne Uruchamianie
(X Wyszukiwanie
•• &
Prywatność i bezpieczeństwo Synchronizacja
Przywróć (łomyłtne Więcej wyszukiwarek
Rys. 15.4. W ybó r d o m yśln ej w yszu kiw arki w p rze glą darce FireFox
W śród w yszukiw arek znajdziesz także takie, które nie są bardzo popularne, je d nak pozw alają skutecznie znaleźć inform acje z różnych dziedzin.
Europeana Jedn ą z nich jest europeana.eu (rys. 15.5.) dająca dostęp do zasobów bibliotek, muzeów, organizacji kulturalnych, a także zbiorów prywatnych z całej Europy.
Obecnie zawiera ona bazę prawie 54 milionów dóbr kultury europejskiej. Mimo że nie jest typową wyszukiwarką, bogactwo zgromadzonych danych dostępow ych do zbiorów i łatw ość ich odnajdywania czyni ją nieocenionym źródłem informacji o kulturze europejskiej. Każdy z obiektów Europeany jest archiwizowany z ogrom ną dbałością o jakość. Zdjęcia i kopie cyfrowe wykonano w dużej rozdzielczości.
98
15. W IE D ZA W SIECI, C Z Y LI IN T E R N E T M ĄD R Y C H LUDZI
e'jr°P*ana U M q i wy«««y
Rys. 15.5. Fragm ent stron y europeana.eu
W czytaj stronę europeana.eu i sprawdź, jakie obiekty kultury zw iązan e z twoim regionem lub m iejscow ością m ożesz znaleźć w indeksow anej bazie obiektów.
Użyj odpow iednich słów kluczow ych, dzięki którym w yszukiw arka będzie m ogła łatwiej i dokładniej spełnić twoje oczekiwania.
W przykładzie (rys. 15.6.) szukano rzeźby przedstaw iającej M ariana Rejewskiego.
Stów a kluczow e.
Kliknięcie obiektu spow oduje jego w y św ie tle n ie ze strony, na której został um ieszczony.
ZAW ĘŹ WYNIKI WYSZUKIWANIA
KOLEKCJE O Wszystko
1914-1918 Archaeology Art Fashion
Więcej •
RODZAJE
1 - 3 z 3 wyników Liczba wyników na stronie: 12 ! WIDOK SIATK = WIDOK LISTY
Bydgoszcz - pom nik M ariana Rejew skiego | M ich ał Kubiak [EN): The m onument to Marian Rejewski (bom 1905 in Bydgoszcz, dead 1980 In Warsaw) was m ade by a sculptor from Bydgoszcz - Michał Kubiak. The m onu
ment was unveiled In 2005 at the junction o f Gdańska and Śniadeckich Streets in Bydgoszcz. Rejewski was a Polish mathematician...
Rzeźba
Zobacz w P ictures-bank.eu (ICIMSS) ES Obraz
A Powrót do flrony glOwnc) /
D y U g O b Z L Z -
skieg
rfllK M d f l c ł f l d Kejew-
(ENJ: The monument to Marian Rejewski <bom 1905 In Bydgoszcz, dead 1980 In Warsaw) was made by a sculptor from Bydgoszcz - Michał Kubiak.
The monument was unveiled In 2005 at the Junction of Gdańska and Śnia
deckich Streets in Bydgoszcz. Rejewski was a Polish mathematician and cryptołogtst. He broke the Enłgma‘s...(Full descriptlon available at www.pKtures-bank.eu). Picture taken by Marek Wieczorek [PIJ; Pomnik Mariana Rejewskiego (ur. 1905 w Bydgoszczy, zm. 1980 w Warszawie) au
torstwa bydgoskiego rzeźbiarza Michała Kubiaka odsłonięty w 2005 r. u zbiegu ulic Gdańskiej I Śniadeckich w Bydgoszczy. Rejewski był polskim matematykiem i kryptologiem. Złamał w 1932 r. szyfr Enigmy, najważniej
szej maszyny szyfrującej używanej przez hitlerowskie Niemcy w czasie II...(Pełen opis dostępny na stronie www.pictures-bank.eu). Autorem zdję
cia jest Marek Wieczorek
1 Dzięki ikonom m ożesz szybko udostępnić tę inform ację.
Znaleziony obiekt i jego opis.
Rys. 15.6. P o m n ik M ariana R ejew skiego ze zb io ró w europeana.eu
III. BAZY DANYCH
Marian Rejewski to w ybitny polski m atem atyk t kryptolog, który w raz z H enrykiem Zygalskim i Je rzym Różyckim złam ał szyfr Enigm y - niem ieckiej m aszyny szyfrującej używ anej przez faszysto w skie N ie m cy w cza sie drugiej wojny światowej. Przyczyn iło się to zn a cz
nie do pokonania III Rzeszy N iem ieckiej i zw y cię stw a aliantów.
15.3. Tajemnice wyszukiwarek, czyli jak wyszukiwać dokładniej
Znasz już m ożliw ości w yszukiw arek. Czy potrafisz korzystać z ich w szystkich m ożliw ości? Posługiwanie się zaaw ansow anym i opcjam i przeglądarki znacznie ułatwi szybkie dotarcie do w łaściw ych infor
macji i odrzucenie tych niepotrzebnych już w procesie wyszukiw ania. Rozpatrzm y przykład google.pl.-Poszukaj informacji o m aszynie szyfrującej Enigma. Ponie
w aż w iele firm i sklepów przyjęło taką nazwę, odrzućm y ich strony już na etapie w yszukiw ania (rys. 15.7.).
U staw ie n ia w y szu k iu
W y b ie rz
Szukanie zaawansowane.
S zu k a n ie za a w a n so w a n e
W p is z d okład niejsze dane dla w y szu kiw a rki.
W p raw ym , dolnym narożniku stro ny g oo g le.p l kliknij Ustawienia.
do w oln e z tych słów:
ża d n e z tych słów: sklep, sprzedam , firm a, hurtow nia
liczb y z z a k re s u od: do
Rys. 15.7. Zaawansowane opcje wyszukiwania w google.pl
15. W IE D ZA W SIECI, C Z Y LI IN T E R N E T M ĄD R Y C H LUDZI
Opcja szukania zaaw ansow anego daje jeszcze kilka m ożliw ości precyzow ania param etrów wyszukiw ania. Spraw dź sam odzielnie ich działanie (rys. 15.8.).
Szukanie zaawansowane
Zn a jd ź strony zaw ierające...
wszystkie te słowa:
dokładnie to wyrażenie:
dowolne z tych słów:
żadne z tych słów:
liczby z zakresu od: do
M o ż e s z za w ę z ić wyniki do...
język: wszystkie języki
region: dowolny region
ostatnia aktualizacja: kiedykolwiek
witryna lub domena:
występowanie haseł: w dowolnym miejscu strony
Filtr filtr SafeSearch: Pokaż najtrafniejsze wyniki
typ pliku: dowolny format
prawo do użytkowania: z dowolną licencją
W yszukiw anie zaawansowane
Rys. 15.8. Opcje wyszukiwania zaawansowanego
III. B A Z Y DANYCH
Istnieje ta kże inna droga do o sią g n ię cia podobnego efektu, jak przy k o rzy sta niu z opcji zaaw an so w an eg o szukania. M ożesz użyć o d p o w ie d n ich znaków już w polu w p isy w a n ia słó w klu czow ych (rys. 15.9.). J e ś li ch c e s z z n a le źć strony zaw ie rające pew ne w yrażen ie, m o że sz użyć cu dzysłow u . W celu w y e lim in o w ania stron zaw ie rających o k re ślo n e sło w a postaw przed nim i m inus.
S zu ka n ie zaaw a n so w a n e
Znajdź strony zawierające...
wszystkie te słowa: Enigma
|Enigma "maszyna szyfrująca" -sklep -firma -hurtownia -sp Bi
Szukaj w G oogle Szczęśliw y traf
Rys. 15.9. U życie znaków specjalnych w polu w pisyw ania słów kluczow ych w yszukiw arki
Czy zd a rzy ło ci się, że m u sia łe ś/m u sia ła ś zn a le źć inform ację o ja kim ś o b ie k cie, którego nazw y nie zn a łe ś/zn a ła ś? To trudne, po n iew aż w takiej sytuacji nie m ożn a d o b ra ć odp o w ie d n ich słów kluczow ych. W yszu kiw a rka G oogle kryje je szcze je d n ą n iesp odzian kę. M ożna w yszu k iw a ć inform acje, d y s p o nując jedyn ie zd ję cie m obiektu. Ta m o żliw o ść m a ta kże inne zasto so w an ia, np. m ożn a sp raw d zić, na jakich stron ach ukazało się dan e zdjęcie, p o sta ć lub obiekt. M ożna w ię c w ykryć krad zie ż twojej w ła sn o ści.
Załóżm y, że w sw oim projekcie o pisu je sz p o lsk ie ptaki. M asz ich zdjęcia, ale niektórych nie zide n ty fik o w a łe ś/zid e n ty fik o w a ła ś. Czy w yszu k iw a rka ci w tym pom oże (rys. 15.10.)?
15. W IE D ZA W SIECI, C Z Y LI IN T E R N E T M ĄDR YCH LUDZI
Po w czy ta n iu stro ny w y s z u k iw a rk i g o o g le.p l kliknij o pcją Grafika.
Gmail Grafika Zaloguj się O bok ikony k la w ia tu ry p ojaw i się a p a ra t fo tograficzny. K lik n ięcie sp ow o du je p rze jście do trybu w y szu k iw a n ia obrazem .
W y s zu k iw a n ie o b razem
P rzecią gn ij m in ia tu rą zd ję cia na pole w y szu kiw a n ia lub w k le j a d res interne to w y. M o ż e s z ta kże przestać obraz, w y b ie ra ją c zakładkę Prześlij obraz.
W yszukiw anie obrazem ^ x
^
Szukai» Google za pomocy obrazu zanwaat M aki Przacmyn tu ptut odraz
Wktoj ad m obrazu U PrzaM) obraz j j
■11 m m m my
■ n
'
/ 1n n sa m
Wszystko Grafika Mapy Wiadomości Film y W ięcej Ustawienia Narzędzia
7
^ - Dudek (Upupa epops) - ptaki.infoptaki.info/dudek *
W ybierz onrip W s z v s tk oVV y u i c i L ¥ V O Ł y O L f t U . tego powodu gniazda dudka czasem nieprzyjemnie pachną.
S p ra w d ź w y n ik i w y szu kiw a n ia .
Dudek - W ikipedia, wolna encyklopedia https://pl.wikipedia.org/wiki/Dudek ▼
Dudek, dudek zwyczajny (Upupa epops) - gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny dudków (Upupidae) Wyróżnia się gKniastopomarartczowym
O brazy podobne wizualnie
t f ł V. V i.
A /
Rys. 1 5 .1 0 . W yszu kiw a n ie obrazem w G oogle
15.4. Legalnie, czyli szukamy obiektów do publikacji
W cza sie nauki w szko le m asz okazję brać ud ział w różnych projektach. C z ę sto w ym agają one tw o rze n ia dokum entów , np. prezentacji na różne tem aty.
Z m u sz a to do poszu kiw ań tekstów , film ów , ilustracji, zd ję ć i innych danych.
Nie w szy stk ich m o że sz użyć w swojej pu blikacji ze w zględ u na o bo w iązu jące praw o autorskie. W yko rzysta n ie dan ego obiektu, np. zdjęcia, za le ży od lic e n cji, na za sa d zie której zo sta ło opu blikow an e.
CreativeCommons N ale ży u w zg lę d n ić to już p o d cza s w yszu kiw an ia. Lice n cją p o zw a la ją cą na u życie dokum entu lub jego fragm entu w e w łasnych o p raco w an iach i p u b lik a cjach (z p o szan o w an ie m praw a u to rskich i uw arunkow ań określo n ych przez autora) je st CC (Creative Com m ons). Za zw ycza j w ys ta rcza podanie źró d ła i autora dzieła.
r U w aga! --- Szczeg ółow e inform acje na tem at CC zn ajd zie sz na stronie cre ative com m ons.p l.
Je śli zn a czą cy d la projektu dokum ent (np. fotografia) zo stał opu blikow an y z inną licencją, np. na portalu inform acyjnym , konieczn e jest uzyskanie zgody w ła ś c ic ie la praw m ajątkow ych.
N iektóre w yszu kiw arki pozw alają na szyb kie dotarcie do treści na licencji CC, np. Bing w połączen iu z OneDrive lub O ffice 365.
M ożesz ta kże użyć zaaw ansow anego w yszu kiw an ia w G oogle (rys. 15.11.).
O, W s z y s tk o O Grafika 0 Film y © W ia d o m o ści 0 M apy i W ięce j Ustawienia Narzędzia
R o z m ia r’ ’ Kolor'"' Prawa do użytkowania ^ Typ ▼ G odzina ▼
✓ Z dowolną licencją
te s t C O zn a czo n e do ponownego w ykorzystania z m odyfikacją O zn aczo n e do ponownego w ykorzystania
O zn aczo n e do ponownego w yko rzystania w celach niekom ercyjnych z m odyfikacją O zn aczo n e do ponownego w yko rzystania w celach niekom ercyjnych
■est te ch
i, by świadczyć usług tesz zmienić w każde
Rys. 15 .1 1. O pcje w y szu kiw an ia zaaw ansow aneg o G oog le d o tyczące licencji szukanych m ateriałów
15.5. Dbamy o wiarygodność, czyli jak ocenić wartość źródła
Sam o w yszukiw anie nie m iałoby sensu, gdyby ze znalezionych inform acji nie było pożytku. Je śli robi się to w celu poszerzenia w iedzy lub użycia we w łasnych projektach, konieczne jest spraw dzenie w iarygodności źródła. Twoje o p raco w anie lub w iedza będzie bowiem tyle warta, ile źródła, z których pochodzą inform acje. Pam iętaj o tym i nigdy nie opieraj swojej w iedzy na niespraw d zo
nych inform acjach.
104
Postępuj według kilku zasad: --- 1. W iarygodność informacji lub danych potwierdzaj, porównując kilka źródeł.
2. Nie ulegaj manipulacjom i teoriom spiskowym, np. o płaskiej Ziemi.
3. W eź pod uwagę, że w iększość informacji podawanych przez blogerów, vlo- gerów itp. ma niewiele wspólnego z rzetelną informacją. Najczęściej są w y
rażeniem prywatnej opinii na dany temat.
4. Poznaj i sprawdź wiarygodność autora informacji.
5. Podpis autora lub zespołu redakcyjnego jest jednym z elem entów uwiary
godnienia informacji.
6. Nigdy nie rozpowszechniaj niesprawdzonych informacji.
7. Używając znalezionych informacji we własnych opracowaniach, podaj ich źródło.
15. W IE D ZA W SIECI, C Z Y LI IN T E R N E T M ĄD R Y C H LUDZI
ZADANIA DO ROZWIĄZANIA
1. W wyszukiwaniu użyj słowa „Adelajda”. Zanotuj, ile otrzym ałeś/otrzym ałaś odpowiedzi w opcji W szystkie i jak długo trwało wyszukiwanie informacji. Zauważ, że większość znalezionych stron dotyczy albo imienia, albo miasta w Australii. Użyj dodatkowych słów kluczowych, by wyszukane dane dotyczyły miasta. Porównaj liczbę znalezionych stron z pierwszym wyszukiwaniem. W ytłu
macz, dlaczego liczby znacznie się różnią.
2. W polu adresowym przeglądarki w pisz nazwę stolicy twojego województwa i wciśnij Enter. N a pod
stawie wyników wyszukiwania zidentyfikuj domyślną wyszukiwarkę. Zmień ją na inną i porównaj wyniki wyszukiwania.
3. Użyj wyszukiwarki domyślnej, by znaleźć informację na temat stolicy twojego województwa lub powiatu. Sprawdź, jakie informacje znalazła wyszukiwarka w poszczególnych grupach, np. grafikę, filmy itp. Zidentyfikuj obiekty na znalezionych zdjęciach.
4. Użyj zdjęcia z własnej lub szkolnej kolekcji do wyszukania informacji wyszukiwarką Google. Oceń trafność i skuteczność działania tej opcji. Jeśli operacja się nie powiodła, czyli wyszukiwarka błędnie zinterpretowała zdjęcie, podejmij próbę wytłumaczenia tego zjawiska, odpowiadając na pytania:
Czy obiekt na zdjęciu jest charakterystyczny?
Czy zdjęcie przedstawia wiele różnych obiektów?
Czy zdjęcie przedstawia obiekty lub otoczenie występujące w wielu miejscach, np. łąka, las, rzeka, ulica nocą itp.?
5. Załóż, że m usisz znaleźć ilustrację muzyczną do szkolnego przedstawienia na podstawie lektury szkolnej Balladyna. Ponieważ macie zamiar pokazywać tę sztukę poza szkołą, muzyka musi być oznaczona licencją CC. Znajdź odpowiednią ilustrację muzyczną dla dowolnej sceny zaczerpniętej z lektury, pamiętając o uszanowaniu praw autorskich kom pozytora (licencja CC).
105
