Bogusław Pietrulewicz
Przemiany procesu przygotowania
pracowników do pracy :
doświadczenia zielonogórskie
Problemy Profesjologii nr 2, 11-15
2010
Problem y Profesjologii 2/2010
Bogusław P ietrulew icz
PRZEMIANY PROCESU PRZYGOTOWANIA
PRACOWNIKÓW DO PRACY
- DOŚW IADCZENIA ZIELONOGÓRSKIE
TRA N SFO RM A TIO N PRO CESS OF TH E EM PLO YEES PREPA RA TION FOR W ORK- Z1ELONA G O RA EX PERIEN CES
Przygotowanie do pracy zawodowej - z doświadczeń zielonogórskich
Podejm ow ane przez nas od ponad 20 lat przedsięw zięcia naukow e o charakterze badań, sem i nariów, konferencji są etapem w procesie poszukiw ań ja k najlepszego w łączenia człow ieka w procesy pracy i je g o rozw oju w środow isku pracy.
Już na przełom ie lat 50 i 60 ubiegłego wieku w w ielu m iastach naszego w ojew ództw a (N ow a Sól, Zielona Góra, Świebodzin, W schow a) prow adzono eksperym ent (jeden z nielicz nych w Kraju) w szkołach ogólnokształcących i zaw odow ych polegający na w łączeniu do procesu kształcenia elem entów nauki o pracy i elem entów p rac y 1. Tymi badaniam i kierow ał miedzy innymi nestor polskiej pedagogiki pracy, prof. Tadeusz N owacki.
W latach 70 ubiegłego w ieku pod kierunkiem docenta H enryka Pochanke prow adzili śmy badania nad szkolną fo rm ą pracy produkcyjnej młodzieży.
Szkolne m ałe produkcje pokazały znaczące walory pedagogiczne i m oralno-społeczne takich prac młodzieży. Z aniechanie w latach 80 ubiegłego w ieku koncepcji w ychow ania przez pracę do pracy, kształcenia ogólnotechnicznego w system ie szkolnym (w tym w yłączenie nauczania techniki w szkołach ogólnokształcących) spow odow ało, ograniczenie badań w tym zakresie.
Zachodzące w latach dziew ięćdziesiątych zm iany społeczno-gospodarcze i w yzw ania z tym zw iązane dla edukacji i badań określiły now ą „przestrzeń” naszych działań. Zajęliśm y się badaniem potrzeb edukacyjnych pracow ników firm naszego województwa.
Badania pow yższe dały nam podstaw ę do opracow ania koncepcji edukacji pracow ni czej związanej z potrzebam i firm.
1 J. Brzózka, Materiały eksperymentu zielonogórskiego, Próby Politechniczne, (red.) T. Nowacki, War szawa 1961, s.91.
12
B O G U SŁA W PIETRU LEW ICZZaproponow aliśm y organizację centrum edukacji pracowniczej. Zadaniem centrum była ob sługa potrzeb firm w zakresie edukacji, prom ocji działań, doradztw a zaw odow ego i personal nego. Spotkaliśm y się z dużym zainteresow aniem kierow nictw firm i pracow ników realizacja naszego projektu. N iestety dokonujące się przem iany społeczno-w łasnościow e firm , spow o dow ały, że problem y edukacyjne i rozw oju firm schodziły na plan dalszy w działaniach kie rownictw firm. Pracodawcy w sytuacji szybkich zm ian w łasnościow ych nie w idzieli w ów czas potrzeby doskonalenia kw alifikacji pracow ników .
D okonująca się stabilizacja w łasnościow a i gospodarcza początku XXI w ieku daje now e im pulsy do poszukiw ań badaw czych.
Skupiliśm y uw agę na badaniach potrzeb edukacyjnych, kom petencji i potencjału za w odow ego pracow ników . W ażnym obszarem naszych zainteresow ań badaw czych były także m ożliw ości rozw oju zaw odow ego pracow ników oraz potrzeby i m ożliw ości w spom agania procesu całożyciow ej edukacji zaw odowej człowieka.
Prow adzone badania pozw oliły na określenie w niosków i postulatów , które nakierow ane były na potrzeby i w yzw ania gospodarki.
1. U trzym ujący się konserw atyzm edukacji zawodowej, jej niedopasow anie do w ym a gań rynku pracy zm uszał pracodaw ców i pracow ników do doskonalenia lub zm iany kw alifikacji pracowniczych.
2. W edukacji pracow niczej odnajdujem y pewne now e form y edukacji nieform alnej (w ym iana dośw iadczeń, pom oc ekspertów , w łasna edukacja realizow ana przez fir my, także sam odoskonalenie) dotychczas mało stosowane.
3. W zrost gospodarczy i potrzeby efektyw nej, przedsiębiorczej i wydajnej pracy pra cow ników określają potrzebę nowej edukacji pracowników. Jednakże w edukacji ustaw icznej, pracodaw cy nie znajdują dla siebie w łaściw ych rozw iązań. W ich oce nie, edukacja proponow ana przez firm y edukacyjne nie spełnia potrzeb w ynikają cych z prowadzonej działalności.
4. Pracodawcy coraz bardziej są zainteresow ani w zm ocnieniem rzeczyw istym kapitału intelektualnego swojej firm y doskonaląc siebie i pracowników w form ach edukacji profesjonalnej, doradztw a personalnego i rozw oju zaw odowego.
D otychczasow e nasze dośw iadczenia badaw cze pozw oliły na określenie celów Kongresu Pro- fesjologicznego. O kreślono problem y, które dla rozwoju organizacji i rozw oju zawodowego pracow ników m ają i m ieć będą znaczenie szczególne.
Kongresowe spojrzenie na problemy rozwoju zawodowego człowieka
I Kongres Profesjologiczny (7-8 czerw ca 2010 r.) był zw ieńczeniem dorobku środow iska zie lonogórskiego w zakresie poszukiw ań rozw iązań przygotow ania do pracy pracowników oraz otw arciem poszukiw ań badaw czych na w spółczesne w yzw ania edukacji i gospodarki.
U znając, że strategia lizbońska nie przyniosła spodziew anych rezultatów oraz znaczący w pływ skutków kryzysu gospodarczego na funkcjonow anie organizacji, przyjęliśm y w m ate
riałach kongresow ych różne naszym zdaniem obszary aktywności zawodowej m łodzieży i dorosłych istotne dla pracow ników , organizacji edukacyjnych i biznesowych. Program obrad K ongresu obejm ow ał kluczow e obszary przestrzeni społecznej rozw oju zaw odowego czło wieka.
1. Dom inującym nurtem analiz i dyskusji pozostały problem y edukacji w obszarze przygotow ania do pracy zawodowej oraz doskonalenia zaw odowego na w ew nętrz nym i zew nętrznym rynku pracy. Stanowisko kluczow e Kongresu - edukacja pra cow nicza, dopasow ana do potrzeb i kształtująca aktywność zawodową, innow acyj ność, przedsiębiorczość.
Rozw ażane problem y ukazały całą przestrzeń edukacyjną, tak w odniesieniu do pra cow ników , ja k i problem ów funkcjonow ania w tym zakresie organizacji.
2. Drugim nurtem rozw ażań były uw arunkow ania rozwoju zaw odowego pracowników. Bez łączenia procesów rozw oju zaw odowego pracow ników z m isją i strategia firm y (w tym personalną), zagadnienie efektywności pracowniczej będzie nieefektyw ne. K ształtowanie zachow ań przedsiębiorczych, własnej aktywności zaw odowej, inno w acyjności, pozw oli w łaściw ie rozw iązyw ać problem y przez organizację w śro dow iskach pracowniczych.
3. Zagadnienia w artości i znaczenia pracy dla człow ieka i organizacji, to kolejny nurt rozw ażań kongresow ych. Praca uśw iadom iona, w ykonyw ania w w arunkach odpo w iadających ergonom ii pracy, w sposób kom petentny i dobrze zorganizow ana, um otyw ow ana je s t potrzebna współczesnym organizacjom . W ielow ątkow a analiza tych problem ów w skazuje nam obszary „zaniedbania” intelektualnego, w ym agające dalszych badań i analiz.
4. Szczególnym obszarem zainteresow ań Kongresu były problem y osób niepełno spraw nych na rynku pracy. Analizie poddany został także proces przygotow ania zaw odow ego m łodzieży niepełnosprawnej.
N adal w ym agają szerszego zainteresow ania procesy edukacji zawodowej m łodzie ży niepełnospraw nej. Szczególnie istotnymi są także aktyw izacja zaw odow a osób niepełnospraw nych w m iejscu pracy, w sparcie rozw oju zaw odowego osób z niepeł- nospraw nościam i itp. To ciągle otw arte pole działań aktywizujących organizatorów edukacji i pracy osób niepełnosprawnych ja k i biznesu.
5. Jest tradycją, że badania procesów profesjologicznych prowadzone w środow isku lubuskim są w spierane przez środow isko biznesowe.
W obradach Kongresu uczestniczyli przedstaw iciele lubuskich firm. W debacie pod um ow nym tytułem „zaw odow o-edukacyjne problem y gospodarki i pracow ników ” dyskutow ano o w zajem nych relacjach sfery edukacyjnej i gospodarczej.
W skazano na problem y niedopasow ania zaw odow ego do potrzeb gospodarki sys temu edukacyjnego. To w ielow ątkow e zagadnienie spotkało się z krytyką przed stawicieli biznesu. W skazywano także na zbyt m ałe zaangażow anie firm w pom ocy organizacjom edukacyjnym w przygotow aniu absolw entów - przyszłych pracow ni ków. Zauw ażono, także, że brak inwestycji w innow acje w przedsiębiorstw ie, kry
14 BO G U SŁA W PIETRU LEW ICZ
zys gospodarczy, unikanie ryzyka, brak zainteresow ania kadr kierow niczych roz wojem potencjału zaw odow ego pracowników je s t dość pow szechny. M ała je st w spółpraca organizacji biznesow ych z pracownikam i nauki w doskonaleniu pracy organizacji.
W skazywano także na potrzebę uregulowań prawnych, które m ogłyby lepiej kształtow ać partnerstw o nauki i biznesu.
O brady Kongresu skupiając czołow ych przedstaw icieli w ielu dyscyplin naukowych, w tym pedagogiki pracy były dobra płaszczyzną w ym iany myśli i poglądów na rzecz przygo tow ania i doskonalenia zaw odow ego pracow ników. Interesujące je s t stw ierdzenie G ościa H o norowego Kongresu Pana Profesora Zygm unta W iatrowskiego, że w procesie całożyciow ego rozw oju zaw odowego człow ieka w idzieć należy akcenty zasadnicze:
• pow innościow ego traktow ania pracy zaw odowej, • podm iotow ego bycia w każdej sytuacji pracowniczej,
• niezaw odnego dochodzenia do sukcesu zaw odowego, kariery zaw odowej i m i strzostw a zaw odowego,
• w chodzenia w rzeczyw istą rolę człow ieka, obyw atela i pracow nika zarazem . Ponadto pragnę podkreślić myśl Pana Profesora, że odnotow ując osiągnięcia K ongresu w w ym iarze działań naukow ych cenne je s t tym bardziej, że zw iązano je z codzienną rzeczy w istością gospodarczą i z codzienną w artościow ą praktyką.
Uwagi końcowe
To szczególne w ydarzenie naukow e w Zielonej G órze w sparte udziałem przedstaw icieli w szystkich środow isk naukow ych z kraju i zagranicy w sposób szczególny wskazało na po trzebę dalszych badań nad rozw ojem zaw odow ym człowieka.
1. Rozwój zaw odowy pracow ników to naturalny proces w działalności organizacji; 2. Problem atyka rozw oju zaw odow ego pracowników pow inna obejm ow ać zagadnie
nia:
- specjalizacji z zakresu w ykonyw anych zadań zaw odowych; - pedagogiki pracy, socjologii pracy, psychologii pracy; - ergonom ii;
- prakseologii; - ekonom ii itd.
K om plem entam ość w ielu dyscyplin w doskonaleniu zaw odowym pracowników je s t niezbęd na w poszukiw aniu m ożliw ości w zm ocnienia potencjału intelektualnego organizacji i kapitału zaw odow ego pracowników.
3. O dpow iednie narzędzia ekonom iczne, podatkowe, w prow adzone przez struktury Państw a m ogłyby skutecznie w zm ocnić procesy, które i tak m u szą w ystąpić. Jed nakże przyspieszając j e m oglibyśm y szybciej rozw iązyw ać zam ierzone cele gospo darcze i społeczne w w ym iarze jednostkow ym i globalnym.
4. Tw orzony przez nas Lubuski Instytut Profesjologii, które podejm uje poza prow a dzonymi badaniam i teoretycznym i i działaniam i praktycznym i w obec organizacji biznesow ych w zakresie całożyciow ego rozw oju zaw odowego pracow ników , rów nież zagadnienie w ypracow ania m odelu w spierania organizacji w zakresie kształ tow ania potencjału intelektualnego firm, także tych małych.
Przyjęte koncepcje dalszych badań profesjologicznych oraz działań praktycznych b ęd ą w yko rzystane w doskonaleniu procesów nauki edukacji i pracy.
