Jakubowska Stanisława

1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI

z-ew . V \o ^ o 4 v\ [ ^ ^ e' ...t ...

1/1. R elacja

\y

I/2. D o ku m e n ty (sensu stricto ) d o tyczą ce o so b y re la to ra —

I/3. Inne m a te ria ły d o k u m e n ta c y jn e d o ty c z ą c e o s o b y re la to ra —

II. M ateriały u zu p e łn ia ją ce re la cję ( y

111/1 - M ateriały do tyczą ce ro d zin y re la to ra —

III/2 - M ateriały do tyczą ce ogó ln ie o kre su s p rz e d 1939 r —

III/3 - M a te ria ły d o tyczą ce ogó ln ie o kre su o k u p a c ji (1 9 3 9 -1 9 4 5 ) —

III/4 - M a te ria ły d o tyczą ce ogolm e o kresu po 1945 r. —

III/5 - in n e ... —

IV. K o re sp o n d e n cja —

V. N azw isko w e karty in fo rm a c y jn e

[ /

2

3

Stanisława Horodyńska z d. Jakubowska M-S.

Urodziła się 19 listopada 1899 r. w Schodnicy, pow. D rohobycz jak o córka M ichała i Marii.

Ojciec był górnikiem, prow adził wiercenia w kopalniach nafty.

W 1911 r. w stąpiła do harcerstwa. W dniu 28 października 1912 r. została mianowana młodzikiem w X IV Lwowskiej Drużynie Koedukacyjnej im. gen. Józefa Sowińskiego. W dniu 4 sierpnia 1913 r. zdobyła tytuł wywiadowcy. P o zamknięciu Szkoły Koedukacyjnej im. Zygm unta Krasińskiego w e Lw ow ie do której uczęszczała i przy której działała XIV D rużyna Koedukacyjna prow adzona przez Tadeusza Odrzywółskiego zapisała się do now outw orzonej IV Lwowskiej Drużyny Żeńskiej. D rużynow ą była Helena Paliwodzianka, a po niej K arolina Gałczyńska. W dniu 20 grudnia została mianowana zastępową. W latach 1918-1919 była przyboczną I Borysławskiej Drużyny Żeńskiej.

Rozkazem K omendy Chorągwi Lwowskiej Żeńskiej z dnia 13 grudnia 1920 r. została mianowana kom endantką Lw ow skiego H ufca H arcerek. Funkcję tę pełniła do 1924 r.

Podczas I wojny światowej 14 listopada 1915 r. w stąpiła do Ligi K obiet N aczelnego K om itetu N arodow ego. Była jed n ą z założycielek kółka sam opom ocow ego młodzieży przy Lidze Kobiet. Z ramienia teg o kółka pracow ała w G ospodzie Legionistów , w Schronisku Inw alidów -Legionistów oraz w Szpitalu Powszechnym w e Lwowie. Była także jedną z założycielek Ochronki im. Józefa Piłsudskiego we Lwowie. W Lidze K obiet pracow ała do 1917 r. W 1920 r. ju ż jako kom endantka hufca lw ow skiego pracow ała w Stacji Posiłkowej na Podzam czu i w G ospodzie Żołnierskiej na W ólce Panieńskiej, prow adząc Organizację Pom ocy Armii Polskiej.

W 1917 r. ukończyła Gimnazjum im. N arcyzy Żmichowskiej w e Lw ow ie, uzyskując świadectwo dojrzałości z odznaczeniem.

W latach 1917-1919 studiow ała na Akademii Eksportow ej w Wiedniu. W czasie studiów pracow ała w organizacjach „O gnisko” i „Strzecha”, organizując obchody rocznic i świąt narodow ych dla Polaków i prow adząc akcję pom ocy dla legionistów w szpitalach wiedeńskich. W chodziła w skład rad naczelnych tych organizacji, zresztą jako jedyna kobieta.

4

5

2 Po pow rocie do Lw ow a pracow ała w różnych przedsiębiorstw ach przemysłowych, handlowych i wydawniczych. W 1922 r. rozpoczęła studia na W ydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza w e Lwowie. W 1927 r. ukończyła te studia, a w 1932 r.

uzyskała na U JK tytuł doktora filozofii w zakresie filologii polskiej i etnografii.

W 1925 r. ukończyła Szkołę Instruktorską ZH P w Srom ow cach Wyżnych. Do 1937 r.

uczestniczyła w 9 kursach i obozach harcerskich krajowych i międzynarodowych. Należała do Polskiego Związku N arciarskiego i Polskiego Tow arzystw a Tatrzańskiego.

W 1928 r. dostała posadę w Państwowej Fabryce Olejów Mineralnych „Polmin”

w Drohobyczu. W 1934 r. uzyskała czasow e przeniesienie do Centrali „Polminu”

w e Lw ow ie dla uzyskania absolutorium i złożenia egzam inów doktorskich. Po otrzymaniu tytułu doktora pow róciła do Drohobycza.

W 1938 r. wystąpiła do K om itetu Krzyża i M edalu N iepodległości z wnioskiem 0 nadanie jej M edalu Niepodległości. Komitet na posiedzeniu w dniu 21 czerw ca 1938 r.

odrzucił ten wniosek. W śród osób m ogących potw ierdzić jej pracę niepodległościow ą wymieniła m in.: dr Jadw igę W łodkow ą-Sanojcow ą, dr Antoninę M okłow ską-H ellerow ą, prof. M arię M udrykównę-Krynicką, naczelniczkę GKŻ ZH P, prof. Zofię Petzold- Zielińską, dr Irenę M atem ow ską, Helenę Paliwodziankę z Liceum Krzemienieckiego, Tadeusza Odrzywolskiego, Olgę M ałkow ską, zam ieszkałą w „Cisowym D w orku”

w Czorsztynie, a także Zw iązek b. Słuchaczy Akademii Eksportow ej w Wiedniu z siedzibą w W arszawie przy ul. M okotow skiej 51.

W 1939 r. ponow nie przeniosła się do Lw ow a i pod okupacją sow iecką pracow ała kolejno w firmach Ukm ieftiezbyt i U km ieftrazw iedka, a następnie w dziale administracyjnym Politechniki Lwowskiej, dziale ekonom icznym Ukraińskiej Akademii Nauk, Państw owym W ydawnictwie M niejszości N arodow ych (D erżnacm ienwydaw) 1 czasopiśmie dla młodzieży pod redakcją Zofii Charszewskiej i W andy Wasilewskiej.

Od 12 września 1939 r. działała w oddziałach harcerskiej służby pomocniczej w obronie Lwowa. N astępnie w kom órce o kryptonimie „Bociany” pom agała przy przerzutach polskich oficerów na W ęgry i do Rumunii, oraz przy wyrabianiu fałszywych dokum entów w parafii św. Marii M agdaleny w e Lwowie. W spółpracow ała w tedy z proboszczem tej parafii ks. W łodzimierzem Cieńskim (do czasu jeg o aresztow ania przez N KW D 17 kwietnia 1940 r.). W pierwszych dniach października 1939 r. w eszła do POW W. N astępnie pełniła funkcję kurierki Komendy O bszaru ZW Z na W ęgry i Rumunię.

Jesienią 194 lr. pom agała przy „aklimatyzacji” w e Lw ow ie członków „ekipy warszawskiej” . Od października 1941 r. do wiosny 1942 r. była sekretarką szefa sztabu Komendy O bszaru ppłk. M ieczysława D obrzańskiego, ps. Leon. N astępnie objęła stanowisko szefa Oddziału V (łączności konspiracyjnej) w Kom endzie O bszaru, które spraw owała do 25 stycznia 1943 r., kiedy to z uw agi na zagrożenie osobiste została przeniesiona do W arszawy. W konspiracji używ ała pseudonim ów „Staszka”, „Łącka”

„M arta”, „Łucja”, „Jura” .

Była zamężna, a od 1942 r. owdowiała.

W W arszaw ie objęła kierow nictw o kom órki łączności z zachodnimi terenami kraju, krypt. „ D w o r zec Zachodni”, Oddziału V K G AK, a jesienią 1943 r. stanow isko kierowniczki głównej poczty, krypt. „PKO II” - „R ebeka

n”,

6

3 komórki było utrzym anie łączności z Okręgami na terenie Generalnej Guberni oraz na ziemiach włączonych do Rzeszy oraz organizowanie odpraw dow ódcy AK z komendantami O bszarów i O kręgów z tych terenów.

W czasie Pow stania W arszaw skiego była zastępczynią kierowniczki Oddziału V sztabu KG AK. W dniu 2 października 1944 r. została mianowana na stopień kapitana.

Po upadku Powstania pomagała w organizowaniu i utrzym aniu szpitali dla rannych oraz organizowała i uczestniczyła w akcjach pom ocy humanitarnej uczestnikom powstania.

W styczniu 1945 r. przedostała się do Lublina, aby spotkać się z bratem , żołnierzem Dywizji Kościuszkowskiej (zmarł w 1946 r.). W Lublinie pracow ała ochotniczo w szpitalu na terenie obozu zagłady na M ajdanku i do 1 kw ietnia 1945 r. w O kręgow ym Szpitalu W ojskowym N r 2.

W czerwcu 1945 r. rozpoczęła pracę w M inisterstwie Żeglugi i Handlu Zagranicznego w W arszawie. W wyniku represji stalinowskich zm uszona była kilkakrotnie zmieniać pracę. D o chwili przejścia na em eryturę w 1965 r. pracow ała kolejno w:

Akademii M edycznej, Komitecie Biochemii PA N , Głównym U rzędzie M iar, O środku Informacji Ekonomicznej Polskiej Izby Handlu Zagranicznego.

Przez cały okres pracy zaw odow ej należała do Zw iązku Z aw odow ego Pracow ników Naftowych, Zw iązku Zaw odow ego R obotników i Pracow ników oraz Zw iązku Zaw odow ego Pracow ników Państwowych.

Po przejściu na em eryturę pracow ała jeszcze na pół etatu w administracji Teatru Ateneum. W 1971 r. na skutek choroby zm uszona była zrezygnow ać z tej pracy.

Zrezygnowała również z pracy społecznej na osiedlu gdzie była przew odniczącą Komisji Społeczno - W ychowawczej Rady Osiedla i w iceprzew odniczącą K om itetu Kolonijnego.

Od 1965 r. należała do ZBoW iD. Pracow ała społecznie w dziale socjalnym Zarządu Głównego.

Rozkazem K om endy Obszaru Ziem Południow o-W schodnich A K Nr 95 z dnia 11 listopada 1942 r. została odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu W ojennego Virtuti M ilitari. O dznaczenie to w 1964 r. zostało pozytyw nie zw eryfikow ane przez G łówną K om isję ds. W eryfikacji O dznaczeń przy ZG ZBoW iD .

P onadto została odznaczona: Krzyżem W alecznych po raz 1 - rozkazem K omendy O bszaru Ziem Płd.-W sch. ZW Z N r 27 z 31 grudnia 1941 r., Krzyżem W alecznych po raz 2 - rozkazem K G AK z 22 października 1944 r. oraz Złotym K rzyżem Zasługi z M ieczami - rozkazem K G AK N r 34 z 16 stycznia 1945 r.

Zm arła 10 listopada 1979 r. w W arszawie. Pochow ana została na Cm entarzu W awrzyszew skim .

Miała trzech braci i siostrę.

Andrzej, absolwent Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii w e W łodzimierzu Wołyńskim. W e wrześniu 1939 r. walczył jak o plutonow y podchorąży w 5 pal 5 DP.

W wyniku odniesionych ran zm arł 19 w rześnia 1939 r. w Siedlcach i tam został pochowany.

D rugi brat Zbigniew, jesienią 1939 r. przedostał się do W arszawy, gdzie w stąpił do ZW Z-AK pod ps. Bob. Brał udział w Pow staniu W arszawskim. Po jeg o upadku przebywał w obozie jenieckim w Sandbostel, a następnie em igrował do Argentyny, gdzie zmarł.

7

Trzeci brat, żołnierz 1 DP im. Tadeusza Kościuszki w armii Berlinga zmarł w 1946 r.

Siostra M aria (1881-1968), chora i niezamężna znajdowała się po wojnie w W arszawie pod jej opieką.

4

Źródła:

APAK, syg. 1623/W SK; A ZG ZKRPiBW P, syg. W -39467; CAW , syg. Odrzuć.

21.06.1938 (Stanisława Jakubow ska T opór); DW UdsKiOR, D okum enty odznaczeniow o- aw ansowe AK, t. 19 (Uzupełnienie do listy z dnia 23.04.1964 r, oficerów O bszaru Ziem Południow o-W schodnich AK odznaczonych KS O W V M przedstaw iona do weryfikacji przez płk. Jana W ładykę), s. 84-85; W ykaz Kapituły VM III RP, s. 218, poz. 3427; Księga pochow anych..., t. 1, s. 269; Łączność, s a b o ta ż ... , s. 108; N ey-K rw aw icz M ., Kom enda G łó w n a ... , s. 162, 163, (fot.); M azur G., W ęgierski J., K onspiracja lw ow ska 1939-1944.

Słownik biograficzny, Wyd. Unia, s. 82.

B io g ram u z u p ełn io n y i p o p raw io n y .

8

kĄRx

Stanisława HORODYŃSKA z d. JAKUBOWSKA - m

U rodziła się 19 listopada 1899r. w Schodnicy pow. D rohobycz jak o córka

1 V_ - - i

Michała i Marii.

Ojciec był górnikiem, prow adził wiercenia w kopalniach nafty.

W 191 lr. wstąpiła do harcerstwa. N ajpierw była członkinią X IV Lwowskiej Drużyny Koedukacyjnej im. gen. Józefa Sowińskiego, od 1913r. zastępow ą w IV Lwowskiej Drużynie Żeńskiej, zaś w latach 1918-1919 przyboczną I Borysławskiej Drużyny Żeńskiej. W 1917r. ukończyła Gimnazjum im. N arcyzy Żmichowskiej we Lwowie, uzyskując świadectwo dojrzałości z odznaczeniem.

Podczas I wojny światowej 14 listopada 1915r. w stąpiła do Ligi K obiet N K N , w której pracow ała do 1917r., niosąc pom oc rannym legionistom. Była jed n ą z założycielek Ochronki im. J. Piłsudskiego w e Lwowie.

W latach 1917-1919 studiow ała na Akademii Eksportow ej w Wiedniu. W czasie studiów pracow ała w organizacjach „O gnisko” i „Strzecha”, organizując obchody rocznic i świąt narodow ych dla P olaków i prow adząc akcję pom ocy dla legionistów w szpitalach wiedeńskich.

Po pow rocie do Lw ow a pracow ała w różnych przedsiębiorstw ach przemysłowych, handlowych i wydawniczych. Od 5 m arca 1920r. należała do I Drużyny Skautowej im. Emilii Plater. 13 grudnia 1920r. została kom endantką Lw ow skiego H ufca

9

Harcerek. Funkcję tę pełniła do 1924r. W 1924r. rozpoczęła studia na W ydziale Humanistycznym U niw ersytetu Jana Kazimierza w e Lwowie. W 1925r. ukończyła Szkołę Instruktorską ZH P w Srom ow cach Wyżnych.

W 1929r. dostała posadę w Państw owej Fabryce Olejów M ineralnych „Polmin”

w D rohobyczu. W 1934r. uzyskała czasow e przeniesienie do Centrali „Polminu” we Lw ow ie dla uzyskania absolutorium i złożenia egzam inów doktorskich. P o uzyskaniu w tym samym roku tytułu doktora filologii polskiej i etnografii pow róciła do Drohobycza. W 1939r. ponow nie przeniosła się do Lw ow a i do wybuchu wojny z Niemcami pracow ała kolejno w firmach Ukrnieftiezbyt i U krnieftrazwiedka a następnie w dziale administracyjnym Politechniki Lwowskiej, dziale ekonom icznym Ukraińskiej Akademii N auk, Państw owym W ydawnictwie M niejszości N arodow ych (Derżnacm ienwydaw) i czasopiśmie dla młodzieży pod redakcją Zofii Charszewskiej i W andy Wasilewskiej.

Należała do Polskiego Zw iązku N arciarskiego i Polskiego Tow arzystw a Tatrzańskiego.

Od 12 września 1939r. działała w oddziałach harcerskiej służby pomocniczej w obronie Lwowa. N astępnie w kom órce o kryptonimie „Bociany” pom agała przy przerzutach polskich oficerów na W ęgry i do Rumunii, oraz przy wyrabianiu fałszywych dokum entów w parafii św. M arii M agdaleny w e Lwowie. W pierwszych dniach października 1939r. w eszła do POW W . N astępnie pełniła funkcję kurierki Komendy O bszaru ZW Z na W ęgry i Rumunię.

D o chwili zdemobilizowania w dniu 1 kwietnia 1945r. używała pseudonim ów

„Staszka”, „Łącka”, „M arta”, „Łucja”, „Jura” .

Jesienią 194 lr. pom agała przy „aklimatyzacji” w e Lw ow ie członków „ekipy w arszawskiej” . Od października 1941 r. do wiosny 1942r. była sekretarką szefa sztabu Kom endy Obszaru ppłk. M ieczysława D obrzańskiego ps. Leon. N astępnie objęła stanowisko szefa Oddziału V (łączności konspiracyjnej) w K om endzie O bszaru, które spraw owała do 25 stycznia 1943r., kiedy to z uw agi na zagrożenie osobiste została przeniesiona do W arszawy.

Była zamężna. Od 1942r. wdowa.

W W arszaw ie objęła kierow nictw o kom órki łączności z zachodnimi terenami kraju, krypt. „D w orzec Zachodni”, Oddziału V K G AK a jesienią 1943r. stanow isko

2

10

kierowniczki głównej poczty, krypt. „PKO II” - „Rebeka II” , przy dow ódcy AK, gen. T B.

Komorowskim. Zadaniem kierowanej przez Stanisławę H orodyńską kom órki było utrzymanie łączności z Okręgami na terenie Generalnej Guberni oraz na ziemiach włączonych do Rzeszy, oraz organizowanie odpraw dow ódcy AK z komendantam i O bszarów i O kręgów z tych terenów.

W czasie Pow stania W arszaw skiego była zastępczynią kierowniczki Oddziału V K, sztabu K G AK. 2 października 1944r. została m ianowana na stopień kapitana. Po upadku Powstania pomagała w organizowaniu i utrzymaniu szpitali dla rannych oraz organizowała i uczestniczyła w akcjach pom ocy humanitarnej uczestnikom powstania. W styczniu

1945r. przedostała się do Lublina aby spotkać się z bratem, żołnierzem Dywizji Kościuszkowskiej (zmarł w 1946r ). W Lublinie pracow ała ochotniczo w szpitalu na terenie obozu zagłady na M ajdanku i w O kręgow ym Szpitalu W P N r 2.

W czerwcu 1945r. rozpoczęła pracę w M inisterstwie Żeglugi i H andlu Zagranicznego w W arszawie. W wyniku represji stalinowskich zm uszona była kilkakrotnie zmieniać pracę. D o chwili przejścia na em eryturę w 1965r. pracow ała kolejno w:

Akademii M edycznej, Kom itecie Biochemii PAN, Głównym U rzędzie M iar, O środku Informacji Ekonomicznej Polskiej Izby Handlu Zagranicznego.

Przez cały okres pracy zaw odow ej należała do Zw iązku Z aw odow ego Pracow ników Naftow ych, Zw iązku Z aw odow ego R obotników i Pracow ników oraz Zw iązku Z aw odow ego Pracow ników Państwowych.

Po przejściu na em eryturę pracow ała jeszcze na pół etatu w administracji Teatru Ateneum. W 197 lr. na skutek choroby zm uszona była zrezygnow ać z tej pracy.

Zrezygnow ała również z pracy społecznej na osiedlu gdzie była przew odniczącą Komisji Społ-Wych. Rady Osiedla i w iceprzew odniczącą K om itetu Kolonijnego.

Od 1965r. należała do ZBoW iD. Pracow ała społecznie w dziale socjalnym Zarządu Głównego.

Rozkazem K om endy Obszaru Ziem Południow o-W schodnich A K N r 95 z dnia 11 listopada 1942r. została odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu W ojennego V irtuti M ilitari. O dznaczenie to w 1964r. zostało pozytyw nie zw eryfikow ane przez K om isję ds. W eryfikacji Odznaczeń A K przy Zarządzie G łów nym ZBoW iD .

11

Ponadto została odznaczona: KW po raz pierwszy - rozkaz Komendy O bszaru Ziem Płd.-Wsch. ZW Z N r 27 z 3 1 .1 2 .1941r.; K W po raz drugi - rozkaz K G AK z 2 2 .1 0 .1944r. oraz ZK ZzM - rozkaz K G AK N r 34 z 16.01.1945r.

Zmarła 10 listopada 1979r. w W arszawie. Pochow ana została na Cm entarzu W awrzy szewskim.

Miała trzech braci i jedna siostrę.

Andrzej absolwent Szkoły Podchorążych Rezerw y Artylerii w e W łodzimierzu Wołyńskim. W e w rześniu 1939r. walczył jak o plutonow y podchorąży w 5 pal 5 DP. W wyniku odniesionych ran zmarł 19 w rześnia 1939r. w Siedlcach i tam został pochowany.

Drugi brat Zbigniew, żołnierz AK ps. Bob, brał udział w Pow staniu W arszawskim. Po jego upadku przebywał w obozie jenieckim w Sandbostel a następnie w Argentynie, gdzie zmarł.

Stanisława miała też zamężną, ch orą siostrę, której w latach 70-tych pom agała materialnie.

Źródła:

A PAK, syg. 1623/WSK.

A Z G ZKRPiBW P, ao. syg. W -39467.

CAW, syg. odrzuć. 21.06.1938.

DW UdsKiOR, Armia Krajowa. D okum enty, t. 19, Uzupełnienie do listy z dnia

23.04.1964r, oficerów Obszaru Ziem Południow o-W schodnich AK odznaczonych K SO W VM przedstaw iona do weryfikacji przez płk. Jana W ładykę, s. 84-85.

D W UdsKiOR, W ykaz Kapituły VM III RP, cz. I, s. 218, poz. 3427.

Księga pochow anych..., t. I, s. 269.

Łączność, sabotaż, dywersja. Kobiety w Armii Krajowej, Londyn 1985, s. 108.

N ey-Krw aw icz M. K om enda G łówna Armii Krajowej 1939-1945, W arszaw a 1990, s. 162, 163, (fot.).

4

12

Stanisława HORODYŃSKA z d. TOPÓR-JAKUBOWSKA-"^

Urodziła się 19 listopada 1899 r. w Schodnicy, pow. D rohobycz jak o córka Michała i Marii.

Ojciec był górnikiem, prow adził wiercenia w kopalniach nafty.

W 1911 r. wstąpiła do harcerstwa. W dniu 28 października 1912 r. została mianowana młodzikiem w X IV Lwowskiej Drużynie Koedukacyjnej im. gen. Józefa Sowińskiego. W dniu 4 sierpnia 1913 r. zdobyła tytuł wywiadowcy. Po zwinięciu Szkoły Koedukacyjnej im. Zygm unta K rasińskiego w e Lw ow ie do której uczęszczała i przy której utw orzona została X IV Drużyna Koedukacyjna prow adzona przez Tadeusza Odrzywolskiego zapisała się do now outw orzonej IV Lwowskiej Drużyny Żeńskiej D rużynow ą była Helena Paliwodzianka, a po niej Karolina Gałczyńska. W dniu 20 grudnia została mianowana zastępową. W latach 1918-1919 była przyboczną I Borysławskiej Drużyny Żeńskiej. Rozkazem K omendy Chorągwi Lwowskiej Żeńskiej z dnia 13 grudnia 1920 r. została mianowana kom endantką Lw ow skiego H ufca H arcerek. Funkcję tę pełniła do 1924 r.

Podczas I wojny światowej 14 listopada 1915 r. w stąpiła do Ligi Kobiet NKN.

Była jedn ą z założycielek kółka sam opom ocow ego młodzieży przy Lidze Kobiet. Z ramienia tego kółka pracow ała w G ospodzie Legionistów , w Schronisku Inwalidów- Legionistów oraz w Szpitalu Powszechnym we Lwowie. Była także jed n ą z założycielek Ochronki im. J. Piłsudskiego w e Lwowie. W Lidze Kobiet pracow ała do 1917 r. W 1920 r.

13

już jako kom endantka hufca lwowskiego pracow ała w Stacji Posiłkowej na Podzam czu i w Gospodzie Żołnierskiej na W ólce Panieńskiej, prow adząc Organizację Pom ocy Armii Polskiej.

W 1917 r. ukończyła Gimnazjum im. N arcyzy Żmichowskiej we Lwowie, uzyskując świadectwo dojrzałości z odznaczeniem.

W latach 1917-1919 studiowała na Akademii Eksportow ej w Wiedniu. W czasie studiów pracow ała w organizacjach „O gnisko” i „Strzecha”, organizując obchody rocznic i świąt narodow ych dla Polaków i prow adząc akcję pom ocy dla legionistów w szpitalach wiedeńskich. W chodziła w skład rad naczelnych tych organizacji, zresztą jak o jedyna kobieta.

Po pow rocie do Lw ow a pracow ała w różnych przedsiębiorstw ach przemysłowych, handlowych i wydawniczych. W 1922 r. rozpoczęła studia na W ydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W 1927 r. ukończyła te studia, a w 1932 r. uzyskała na UJK tytuł doktora filozofii w zakresie filologii polskiej i etnografii.

W 1925 r. ukończyła Szkołę Instruktorską ZH P w Srom ow cach W yżnych Do 1937 r. uczestniczyła w 9 kursach i obozach harcerskich krajowych i międzynarodowych.

W 1928 r. dostała posadę w Państwowej Fabryce Olejów Mineralnych „Polmin”

w Drohobyczu. W 1934 r. uzyskała czasow e przeniesienie do Centrali „Polm inu” we

Lw ow ie dla uzyskania absolutorium i złożenia egzam inów doktorskich. Po uzyskaniu ^ 2 •

tytułu doktora powróciła do Drohobycza. ' '

W 1938 r. wystąpiła do K om itetu Krzyża i M edalu N iepodległości z wnioskiem o nadanie jej M edalu Niepodległości. K om itet na posiedzeniu w dniu 21 czerw ca 1938 r.

odrzucił ten wniosek. W śród osób mogących potw ierdzić jej pracę niepodległościow ą wymieniła m in.: dr Jadw igę W łodkow ą-Sanojcow ą, dr Antoninę M okłow ską-H ellerow ą, y prof. M arię M udrykównę-Krynicką, naczelniczkę GKŻ ZH P, prof. Zofię Petzold- v

4

Zielińską, dr Irenę M atem ow ską, Helenę Paliwodziankę z Liceum Krzemienieckiego, V Tadeusza Odrzywolskiego, Olgę M ałkow ską, zam ieszkałą w „Cisowym D w orku” w Czorsztynie, a także Zw iązek b. Słuchaczy Akademii Eksportow ej w e Wiedniu z siedzibą w W arszawie przy ul. M okotow skiej 51.

14

W 1939 r. ponow nie przeniosła się do Lw ow a i pod okupacją sowiecką pracow ała kolejno w firmach Ukrnieftiezbyt i U km ieftrazw iedka, a następnie w dziale administracyjnym Politechniki Lwowskiej, dziale ekonom icznym Ukraińskiej Akademii N auk, Państwowym W ydawnictwie M niejszości N arodow ych (Derżnacm ienwydaw) i czasopiśmie dla młodzieży pod redakcją Zofii Charszewskiej i W andy Wasilewskiej.

Należała do Polskiego Zw iązku N arciarskiego i Polskiego Tow arzystw a Tatrzańskiego.

Od 12 września 1939 r. działała w oddziałach harcerskiej służby pomocniczej w obronie Lwowa. N astępnie w kom órce o kryptonimie „ B o cian y ” pom agała przy przerzutach polskich oficerów na W ęgry i do Rumunii, oraz przy wyrabianiu fałszywych dokum entów w parafii św. M arii M agdaleny w e Lwowie. W pierwszych dniach października 1939 r. w eszła do POW W. N astępnie pełniła funkcję kurierki K omendy O bszaru ZW Z na W ęgry i Rumunię.

D o chwili zdemobilizowania w dniu 1 kwietnia 1945 r. używała pseudonim ów

„Staszka”, „Łącka”, „M arta”, „Łucja”, „Jura” .

Jesienią 194lr. pomagała przy „aklimatyzacji” w e Lw ow ie członków „ekipy warszaw skiej” . Od października 1941 r. do wiosny 1942 r. była sekretarką szefa sztabu Komendy Obszaru ppłk. M ieczysława D obrzańskiego, ps. Leon. N astępnie objęła stanowisko szefa Oddziału V (łączności konspiracyjnej) w K om endzie^Ó bszaru, które spraw owała do 25 stycznia 1943 r., kiedy to z uwagi na zagrożenie osobiste została przeniesiona do Warszawy.

Była zamężna. Od 1942 r. wdowa.

W W arszaw ie objęła kierow nictw o kom órki łączności z zachodnimi terenami kraju, krypt. „D w orzec Zachodni”, Oddziału V K G AK, a jesienią 1943 r. stanow isko kierowniczki głównej poczty, krypt. „PKO II” - „Rebeka II”, przy dow ódcy AK, gen.

Tadeuszu Kom orow skim -Borze. Zadaniem kierowanej przez Stanisławę H orodyńską kom órki było utrzym anie łączności z Okręgami na terenie Generalnej Guberni oraz na ziemiach włączonych do Rzeszy oraz organizowanie odpraw dow ódcy AK z komendantami O bszarów i O kręgów z tych terenów.

W czasie Pow stania W arszaw skiego była zastępczynią kierowniczki Oddziału V sztabu K G AK. W dniu 2 października 1944 r. została m ianowana na stopień kapitana. Po

3

15

4

x l

upadku Powstania pomagała w organizowaniu i utrzymaniu szpitali dla rannych oraz organizowała i uczestniczyła w akcjach pom ocy humanitarnej uczestnikom powstania. W styczniu 1945 r. przedostała się do Lublina aby spotkać się z bratem , żołnierzem Dywizji Kościuszkowskiej (zmarł w 1946 r.). W Lublinie pracow ała ochotniczo w szpitalu na terenie obozu zagłady na M ajdanku i w O kręgow ym Szpitalu WP N r 2.

W czerwcu 1945 r. rozpoczęła pracę w M inisterstwie Żeglugi i Handlu Zagranicznego w W arszawie. W wyniku represji stalinowskich zm uszona była kilkakrotnie zmieniać pracę. Do chwili przejścia na em eryturę w 1965 r. pracow ała kolejno w:

Akademii M edycznej, Komitecie Biochemii PAN, Głównym U rzędzie M iar, O środku Informacji Ekonomicznej Polskiej Izby Handlu Zagranicznego.

Przez cały okres pracy zaw odow ej należała do Zw iązku Z aw odow ego Pracow ników Naftowych, Związku Zaw odow ego Robotników i Pracow ników oraz Zw iązku Z aw odow ego Pracow ników Państwowych.

Po przejściu na em eryturę pracow ała jeszcze na pół etatu w administracji Teatru Ateneum. W 1971 r. na skutek choroby zm uszona była zrezygnow ać z tej pracy.

Zrezygnowała również z pracy społecznej na osiedlu gdzie była przew odniczącą Komisji Społeczno - W ychowawczej Rady Osiedla i w iceprzew odniczącą K om itetu Kolonijnego.

Od 1965 r. należała do ZBoW iD. Pracow ała społecznie w dziale socjalnym Zarządu Głównego.

Rozkazem K om endy Obszaru Ziem Południow o-W schodnich A K Nr 95 z dnia 11 listopada 1942 r. została odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu W ojennego Virtuti M ilitari. O dznaczenie to w 1964 r. zostało pozytyw nie zw eryfikow ane przez Główną K om isję ds. W eryfikacji Odznaczeń przy ZG ZBoW iD .

Ponadto została odznaczona: Krzyżem W alecznych po raz 1 - rozkazem Komendy Obszaru Ziem Płd.-Wsch. ZW Z N r 27 z 31 grudnia 1941 r., Krzyżem W alecznych po raz 2 - rozkazem K G AK z 22 października 1944 r. oraz Złotym Krzyżem Zasługi z M ieczami - rozkazem KG AK N r 34 z 16 stycznial945 r.

Zm arła 10 listopada 1979 r. w W arszawie. Pochow ana została na Cm entarzu Wawrzyszewskim.

16

5 Miała trzech braci i jedna siostrę.

Andrzej absolwent Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii w e W łodzimierzu Wołyńskim. We w rześniu 1939 r. walczył jako plutonow y podchorąży w 5 pal 5 DP. W wyniku odniesionych ran zmarł 19 września 1939 r. w Siedlcach i tam został pochowany.

Drugi brat Zbigniew, żołnierz AK ps. Bob, brał udział w Pow staniu W arszawskim. Po jego upadku przebywał w obozie jenieckim w Sandbostel, a następnie w Argentynie, gdzie zmarł.

Stanisława miała też zamężną, chorą siostrę, której w latach 70-tych pom agała materialnie.

Źródła:

A PAK, syg. 1623/WSK.

A Z G ZKRPiBW P, syg. W -39467.

CAW, syg. Odrzuć. 21.06.1938 (Stanisław a Jakubow ska Topór).

D W UdsKiOR, Armia Krajowa. Dokum enty, t. 19, Uzupełnienie do listy z dnia

23.04.1964 r, oficerów O bszaru Ziem Południow o-W schodnich AK odznaczonych K SO W VM przedstaw iona do weryfikacji przez płk. Jana W ładykę, s. 84-85; W ykaz Kapituły VM III RP, s. 218, poz. 3427.

Księga pochow anych..., t. 1, s. 269.

Łączność, s a b o ta ż ..., s. 108.

Ney-Krwawicz M ., K omenda G łó w n a ... , s. 162, 163, (fot.).

17

*r

H O R O D Y Ń SK A Stanisław a z d. JA K U BO W SK A (1899-1979), urzędniczka i działaczka harcerska, uczestniczka obrony Lw ow a IX 1939; kurierka ZW Z ps. „Staszka”, „M arta”, Ł ucja” na W ęgry i Rumunię, szef O ddziału V „K ” O bszaru Lw ow skiego ZW Z, potem w W arszaw ie jak o „Jura” kierow niczka „D w orca Zachodniego” O ddziału V „K ” KG AK, uczestniczka Powstania; po w ojnie urzędniczka

Stanisław a Topór-Jakubow ska urodziła się 19 XI 1899 w Schodnicy, pow. Drohobycz,

w

woj. lwowskie, jako córka górnika M ichała i Marii; m iała czworo rodzeństw a. Do szkoły /* M powszechnej uczęszczała we Lwowie, należąc od 1911 do harcerstwa.

W czasie I w ojny światowej, będąc uczennicą lw ow skiego G im nazjum im. N.

Żm ichow skiej, w stąpiła w 1915 do Ligi Kobiet; była tamr je d n ą z założycielek kółka -f sam opom ocowego m łodzieży i z jego ram ienia pracow ała w G ospodzie Legionistów i innych placów kach Ligi. Od 1917, uzyskawszy m aturę zdan ą z w yróżnieniem , do 1919 studiow ała

wę W iedniu na A kadem ii Eksportowej. Tam, działała w polskich organizacjach „O gnisko” i j n ^ H f

„Strzecha” (w szedłszy jako jedyna kobieta w skład rad naczelnych tych organizacji), prow adziła także w szpitalach w iedeńskich akcję pom ocy dla rannych legionistów . Po powrocie do Lw ow a w 1920 pracow ała tam, a potem też w D rohobyczu, w różnych przedsiębiorstw ach, rów nolegle uzupełniając w łasne kształcenie: od 1922 studiow ała na W ydziale H um anistycznym U niw ersytetu Jana K azim ierza, uzyskując w 1927 absolutorium , dopiero w 1932 uw ieńczone doktoratem filozofii w zakresie filologii polskiej i etnografii.

R ów nocześnie z p racą zaw odow ą i studiam i intensywnie działała w harcerstw ie: do 1924 pełniła funkcję kom endantki Lwowskiego H ufca Harcerek, Spotem -nadałj uczestniczyła w ■ r.y

" • kursach i obozach krajow ych i m iędzynarodow ych,.. W 1928 pow róciła do D rohobycza i tam pracow ała zaw odow o. W 1938 - uw ażając sw oją pracę społeczną za działalność niepodległościow ą - w ystąpiła do K om itetu K rzyża i M edalu N iepodległości o przyznanie jej odznaczenia; kom itet jednak w niosek ten odrzucił. W 1939 przeniosła się ponow nie do Lwowa.

Po w ybuchu wojny, od 12 IX 1939 działała w oddziałach harcerskiej służby / V f pomocniczej w obronie Lwowa. W pierw szych dniach okupacji sowieckiej, w październiku

1939, w eszła do Polskiej O rganizacji W alki o W olność (później ZW Z-A K ), rów nocześnie j / ^ czynna w kom órce o kryptonim ie „B ociany” ,działającej przy parafii św. M arii M agdaleny we • ^ Lwowie, jjomagającj przy przerzutach polskich oficerów na W ęgry i do R um uni^ oraz przy \» 1 PBfl ^ 'u, w yrabianiu fałszywych d o k u m e n tó w !— aż| do aresztow ania proboszcza tej parafii przez

N KW D w kw ietniu 1940. W ZW Z jak o „Staszka”, „M arta”, „Łucja” pełniła funkcję kurierki ’■ °*

18

i r

na W ęgry i R um unię K omendy Obszaru Południow o-W schodniego ZW Z. Jednocześnie pracow ała zarobkow o w ukraińskich firmach. Od października 1941 do w iosny 1942 była sekretarką ppłk. M. D obrzańskiego, ps. „Leon”, szefa sztabu K om endy O bszaru. Potem pełniłaj funkcję szefa O ddziału V „K ” (łączności konspiracyjnej) w K om endzie O bszaru, /"

w ykorzystując swoje liczne kontakty, zw łaszcza harcerskie - uruchom iła obszarow ą łączność i kolportaż. W 1942 praw dopodobnie w yszła za m ąż i w krótce ow dow iała (jest także wersja, że nazw isko H orodyńska było nazw iskiem przybranym ). W styczniu 1943, zagrożona aresztow aniem , w yjechała do W arszawy. Tam jak o „Jura” objęła kierow nictw o kom órki łączności z zachodnim i terenam i kraju, krypt. „D w orzec Zachodni”, O ddziału V KG AK, (wg N ey-K rw aw icza od grudnia 1942), a je sien ią 1943 przejęła stanow isko kierow niczki poczty głównej dow ódcy AK, krypt. „PKO II” - „R ebeka II”; odtąd do jej obow iązków należało m.in. organizow anie odpraw dow ódcy A K z kom endantam i O bszarów i O kręgów z terenu GG i ziem w cielonych do Rzeszy oraz utrzym ywanie łączności z tymi Okręgami.

W czasie Pow stania W arszaw skiego była nadal czynna w O ddziale V „K ” Sztabu KG AK. Po upadku Pow stania uczestniczyła w odbudowanej KG jak o zastępczyni kierow niczki O ddziału V „K ” H. Piw ońskiej, pom agała też w organizow aniu i utrzym aniu szpitali dla rannych oraz organizow ała pom oc h u m a n ita rn i uczestnikom pow stania. ^ d/A*

Kpt. Stanisław a H orodyńska Rozkazem K om endy O bszaru Ziem Południow o- W schodnich A K N r 95 z 11 XI 1942 została odznaczona K rzyżem Srebrnym O rderu W ojennego V irtuti M ilitari. N adanie zostało zw eryfikow ane 2 XII 1964 przez G łów ną Kom isję ds. W eryfikacji O dznaczeń przy ZG ZBoW iD z nr. legitym acji D K -0991/W . Ponadto została odznaczona: K W po raz 1 (1941) i po raz 2 (1944) i Zł.K ZzM (1945).

W styczniu 1945 przedostała się do brata do Lublina. Tam podjęła pracę w szpitalu, najpierw na terenie byłego obozu zagłady na M ajdanku, potem w O kręgow ym Szpitalu W ojskow ym N r 2. Zdem obilizow ana 1 IV 1945. W czerw cu 1945 rozpoczęła pracę w

■ * r W arszaw ie w M inisterstw ie Żeglugi i H andlu Zagranicznego. D yskrym inow ana, zm usząna

była kilkakrotnie zm ieniać pracę. Do chwili przejścia na em eryturę w 1965 pracow ała kolejno w: A kadem ii M edycznej, K om itecie Biochem ii PAN, Głównym U rzędzie M iar, O środku

Informacji Ekonom icznej Polskiej Izby H andlu Zagranicznego, przez cały okres pracy j ł f należąc do zw iązków zaw odow ych pracow ników tych instytucji. Po przejściu na em eryturę aźa, pracow ała jeszcze na pół etatu w adm inistracji Teatru Ateneum , ale w 1971 na skutek

choroby zm uszona była zrezygnować z tej pracy. Zaprzestała rów nież działalności społecznej,

ja k ą prow adziła w osiedlu m ieszkaniow ym , gdzie byłaj przew odniczącą K om isji Społeczno- bfUkon, H f

V icM fi i & i^{O '} W ychowawczej Rady O siedla i w iceprzew odniczącą K om itetu K olonijnego. Od 1965 ■

iy v

19

< f

LA / ^

należała do ZBoW iD , [taml działając społecznie w dziale socjalnym Zarządu Głów nego. H Zm arła 10 XI 1979 w W arszawie, pochow ana została na Cm entarzu W aw rzyszew skim .

Ojciec Stanisławy, M ichał Topór-Jakubow ski był górnikiem , prow adził w iercenia w kopalniach nafty. Brat Andrzej, żołnierz w rześnia 5 pal 5 DP, ranny, zm arł z ran 19 IX 1939

w Siedlcach. Brat Zbigniew, je sien ią 1939 przedostał się do W arszaw y, /gdzi^ należał do I \ ( ^ ZW Z-AK pod ps. „B ob” i brał udział w Pow staniu W arszaw skim ., po czym przebyw ał w - r & < r obozie jenieckim w Sandbostel, a następnie w yem igrow ał do Argentyny, gdzie zm arł. Trzeci

brat, żołnierz 1 DP im. T. K ościuszki w armii Berlinga zm arł w 1946. Siostra M aria (1881- 1968), przebyw ała po wojnie schorowana^w W arszaw ie pod opieką Stanisławy. J\ f ^

APAK, 1623/WSK; A ZG ZKRPiBWP, sygn. W-39467; CAW, sygn. Odrzuć. 21.06.1938 (Stanisława Jakubowska Topór); DW UdsKiOR, Dokumenty odznaczeniowo-awansowe AK, t. 19 (Uzupełnienie do listy z dnia 23.04.1964 r., oficerów Obszaru Ziem Południowo-Wschodnich AK odznaczonych KS OW VM przedstawiona do weryfikacji przez płk. Jana Władykę), s. 84-85; Wykaz Kapituły VM III RP, s. 218, poz. 3427;

Balbus T., Ludzie podziemia AK i WiN w Polsce południowo-zachodniej, t. 2, Wrocław 2004, s. 64;

Koźmińska-Kubarska A., Kobiety w Oddziale Łączności Konspiracyjnej KG SZP-ZWZ-AK, w: Służba Polek..., cz. 2, s. 72, 74; Księga żołnierzy poległych w II wojnie światowej, t. 1, Pruszków 1993, s.

269; Pluta-Czachowski St, „Kuczaba”, Oddział V Sztabu KG AK. Zarys organizacji, rozwoju i działalności (okres 139-1945). Relacja szefa oddziału, Warszawa 1964, s. 188 (mps. w zbiorach APAK); Łączność, sabotaż, dywersja ..., s. 108; Ney-Krwawicz, Komenda Główna ..., s. 162, 163, (fot. 112); Pampel S., ZWZ-AK we Lwowie, Warszawa 1990, s. 46, 49, 56, 66, 85, 130; Sł. Konspir.

Lwowskiej..., s. 82-83 (tamże dodatkowa bibliografia); Sylwetki członków KG AK ŚZŻAK, Warszawa 2003, s. 138; Wesołowski, Order VM... i PRL Kaw. VM... - brak wzmianki; Węgierski J., W lwowskiej Armii Krajowej, Warszawa 1989, s. 27, 44, 249

H R EBN ICK A Julia zob. REJM A N Julia

20

21

22

L w ó w . B y l też instruktorem „S zarych S z e ­ r e g ó w ” w e L w o w ie . Po w łą cz en iu L w o w a d o U S R R i p rzek ształcen iu A K w organ iza­

cję N IE , od w rześn ia 1944 d o ostatn ich m ie ­ s ię c y 1945 d ziała! na stan ow isk u sz efa sz ta ­ bu O kręgu L w ó w N IE , po cz y m w y jech a ł na D o in y Ś lą sk , ju ż c ię ż k o ch ory na g r u ź lic ę , która w z m o g ła s ię , gd y w m arcu 1 946, kry­

ją c się przed areszto w a n iem p rzebył kilka g o d zin w m roźnym w ietrze za k o m in em na dachu d om u . Po p o d le cz en iu się ob jął z a ­ stę p stw o p re z e sa O k ręgu „ L w o w s k ie g o ” W iN -u , -+ ppłk . B . T o m a sz e w sk ie g o oraz sta n o w isk o sz e fa w y d zia łu o rg a n iz a cy jn e g o . O k o ło 1 V I 1946 zo sta ł o sa c z o n y w Jelen iej G órze i ranny w udo ujęty p rzez fu n k cjon a­

riu szy U B i o sa d zo n y w w ięz ie n iu przy ul.

K le c z k o w sk ie j w e W ro c ła w iu . N ie z g o d z o ­ n o się na p r z e w ie z ie n ie g o do sz p ita la , w y ­ tw orzyła się gangrena i zm arł 9 p aźd ziern i­

ka 1946 w szpitalu w ię z ie n n y m . D o k oń ca p o zo sta ł n ieu gięty: k ied y ch cia n o g o p rze­

słu c h iw a ć , od w racał g ło w ę d o śc ia n y i n ie reag o w a ł na pytania.

Z ostał p och ow an y na w ięzien n ej kw aterze C m entarza O so b o w ic k ie g o w e W rocław iu ; w n o cy n ajb liżsi p rzen ieśli z w ło k i na m iej­

s c e , g d z ie jest o b ecn ie p och o w a n y i u m ie śc i­

li k rzyż z n a zw isk iem S tan isław Urban. G ro­

b em , od n a lezio n y m w 1988, z w ła śc iw y m n a zw isk iem , op iek uje się O d dział D o ln o ślą ­ sk i S to w a rzy szen ia Szarych S zer eg ó w . Stanisława Jakubowska

O d zn a czo n y byl Srebrnym K rzyżem Za słu gi (1 9 3 7 ).

B y ł żo n a ty , żon a zm arła o k o ło 1975 w L u ­ b lin ie.

AW IH: 111/33/84, k. 11: CA KC PZPR: 203/X V -9, k. 103, 2 0 3 /X V -l2 , k. 305, 203/XV-22. k. 20; CAW : Ap. 3434; -

„R ocz. oficerski” 1923. 1924, 1928, 1932; „D z. Pers.

M SW ojsk. ” nr 6 z 29 IV 1933 s. 116, nr 1 z 19 III 1937 s. 7;

- S. Broniew ski, Całym życiem . Szare Szeregi w relacji na­

czelnika, W. 1983; J. Jabrzem ski, C ztery turnusy warszaw­

sk iej A grykoli, „M ateriały Historyczne Stow arzyszenia Sza­

rych Szeregów ” 1996 nr 3, s. 63-65; tegoż, Harcerze', J. Ja ­ brzemski (red.), Szare Szeregi', J. W ęgierski, A K na zachód.

tegoż. Jeszcze je d e n grób, „TP” 1988 nr 27 s. 4; tegoż, K o­

mendy. tegoż, „ L w o w skie” okręgi, s. 7-10; tegoż. M ajor A l­

fons Jabłoński, Kat. 1983, m s z p .; tegoż. Odtwarzanie, s. 12;

H. Żelew ski. D zieje bojowe 8 ppLeg. w walkach obronnych 1939, Lub. 1984, s. 116; - relacje; Jana Adam owskiego, D a­

riusza Bielaw skiego, Jana Stecy, Jadwigi Striegl-W inklero- wej. Józefa Szymańskiego i Bolesława Tomaszew skiego

(wszystkie w zbiorach JW ). ;J ; >

J A K U B O W S K A (T o p ó r-J a k u b o w sk a ) St a n i s ł a w a (1 8 9 9 -1 9 7 9 ), zam . (?) H oro­

d yń sk a, przybrane n a zw isk o Marta Ł ącka, p s. „Jura” , „ Ł ą ck a ” , „ Ł u cja ” , „M arta” ,

„S taszk a” , d ziałaczk a harcerska, kpt. W S K (2 X 1944). U r. 19 listop ada 1899 w S ch od - n ic y , p o w . D ro h o b y c z, córka M ich ała i M a­

rii (n a z w isk o p an ień sk ie n iezn an e). W 1911 w stąp iła d o harcerstw a, najpierw b yła c z ło n ­ k inią X IV L w o w sk iej D ru żyn y K o ed u k a cy j­

nej im . g e n . J ózefa S o w iń s k ie g o , od 1913 b yła za stęp o w ą w IV L w o w sk iej D ru żyn ie Ż eń sk iej, zaś 1 9 1 8 -1 9 1 9 przyb oczną I B ory- sła w sk iej D ru żyn y Ż eń sk iej. Od 5 III 1920 b yła w I D ru żyn ie S kau tow ej im . E m ilii P la­

ter. 13 X II 19 2 0 z o s ta ła k om en d an tk ą L w o w sk ie g o H ufca Harcerek i funkcję tę p ełn iła d o 1924, a w 1925 u k o ń czy ła S z k o łę Instruk torsk ą w S r o m o w c a c h W y ż n y c h . W c z a sie I w ojn y św ia to w ej 14 XI 1915 w stąp iła do L igi K ob iet N K N , w której pra­

co w a ła do 1917, n io są c p o m o c rannym le ­ gion istom ; w zw iązk u z tym b yła też z a ło ż y ­ cielk ą O chronki im . J. P iłsu d sk ie g o ,w e L w o ­ w ie . W c z a sie stu d iów w W iedn iu pracow ała w ta m te jsz y c h o r g a n iz a c ja c h „ O g n is k o ” i „S trzech a” , organizując o b ch o d y roczn ic i św ią t n arod ow ych d la tam tejszej P olon ii i akcję p o m o c y dla le g io n istó w w szpitalach w ied eń sk ich .

J. u k o ń czy ła gim nazju m im . N a rc y zy Ż m i- c h o w sk iej w e L w o w ie , u zysk ując w 1917 św ia d e c tw o d ojrzałości „z o d z n a cze n iem ” . 1 9 1 7 -1 9 1 9 stu d iow ała na A k ad em ii E k sp or­

tow ej w W ied n iu , po p o w r o cie do kraju naj­

pierw p racow ała (n ie udało się Ustalić g d z ie ), po cz y m od 1922 do 1927 stu d iow ała na W y ­ d ziale H u m an istyczn ym U JK , g d z ie w 1932

82

23

24

uzysk ała doktorat z f ilo z o fii w zak resie f ilo ­ logii p olskiej i etn ografii. W 1933 (w e d łu g innych źród eł w 19 2 8 ) r o z p o c zę ła pracę w firm ie „P olm in ” (P ań stw ow a Fabryka O le ­ jó w M ineraln ych ) w D roh ob yczu . N a leża ła też d o P o lsk ie g o Z w iązk u N arciarsk iego i P o lsk ieg o T ow arzystw a T atrzańskiego.

Od 12 IX 1939 J. działała w oddziałach har­

cerskiej służby p om ocniczej w obronie L w o ­ w a, następnie w kom órce o kryptonim ie „ B o ­ ciany” pom agając przy przerzutach oficerów na W ęgry i do Rum unii i przy wyrabianiu fał­

szy w y ch dokum entów w parafii św . Marii M agdaleny w e L w ow ie. W spółpracow ała w te­

dy z jej prob oszczem ks. W łod zim ierzem C ień sk im , aż do aresztow an ia g o p rzez N K W D 17 IV 1940. W pierw szych dniach października 1939 w eszła do_PQW W ; pełniła następnie funkcję kurierki K om endy Obszaru Z W Z na W ęgry i Rum unię. Jedn ocześn ie pra­

cow a ła b y firm ie U km ieftrazw iedka, a potem U km ieftiesbyt. Jesienią 1941 pom agała przy aklim atyzacji w e L w o w ie czło n k ó w „ekipy w a rsz a w sk iej” , n astępn ie od p aźd ziern ika 1941 d o w iosn y 1942 była sekretarką szefa sztabu K om endy Obszaru, -* M . D obrzańskie­

g o . Potem objęła stanow isko szefa O ddziału V /K (łączności konspiracyjnej) w K om endzie Obszaru, które spraw ow ała do 25 I 1943*, k ie­

dy to z uw agi na zagrożenie została urlopow a­

na i w yjechała do W arszaw y. Objęła tam k ie - ' row nictw o komórki łączn ości z zaclyidnim i te­

renami kraju (kryptonim „D w orzec Z achod­

ni”) Oddziału V /K KG A K , a jesien ią 1943 sta n o w isk o k ierow n iczk i g łó w n ej p oczty (kryptonim „PKO II” - „Rebeka II”) przy d o ­ w ód cy A K , gen . T. K om orow sk im . Zadaniem tej komórki b yło organizow anie odpraw d o­

w ó d cy A K z kom endantam i O bszarów i Okrę­

g ó w z GG i terenów przyłączonych do R zeszy . W czasie Pow stania W arszaw sk iego była za­

stępczynią kierowniczki O ddziału V /K sztabu K G A K . Została zd em ob ilizow ana 1 IV 1945.

Po w ojnie m ieszkała w W arszaw ie i pracowa­

ła w Polskiej Izbie H andlifZ agranicznego jako ekonom ista. Zmarła 10 listopada 1979 w W ar­

s z a w ie , p och o w a n a została na cm entarzu w W aw rzyszew ie.

O d zn aczon a b yła 2-krotn ie K rzyżem W a­

le cz n y c h (1 9 4 3 , 1 944), Virtuti M ilitari 5 kl.

(1 9 4 2 ) i Z łotym K rzyżem Z asłu gi z M ie c z a ­ m i (1 9 4 5 ).

Jej brat A ndrzej u k o ń cz y ł S z k o łę P o d c h o ­ rążych R ez er w y A rtylerii w e W ło d zim ierzu W o ły ń sk im , w e w rześn iu 1939 zg in ą ł w a l­

c z ą c w szereg a ch 5 p al. D ru gi brat Z b i­

g n ie w , ps. „ B o b ” , je sie n ią 1 9 3 9 p rzed ostał i i się d o W a rsza w y , brał u d ział w P ow stan iu W a rsza w sk im , po j e g o upadku p rzeb y w a ł w o b o z ie je n ie c k im w S a n d b o stel, a n astęp ­ nie w A rg e n ty n ie, g d z ie zm arł. M iała też n iez a m ę żn ą siostrę M arię (1 8 8 1 -1 9 6 8 ). W e ­ d łu g relacji S. P em pla (zb iory JW ) H oro- d yń sk a to n a zw isk o przyb ran e, a w e d łu g K om isji H istorii K o b iet - n a z w isk o p o n ie ­ zn an ym m ężu .

AWIH: 111/33/14, k. 18, III/33/I7, k. 36,111/33/80,Dz. po- daw czy, poz. 95/1943; CA KC PZPR: 203/X V -22, k. 9;

CAW : Ó drzuc. 21 VI 1938; - J. Kowalska, Zadania i organi­

zacja „ V K", „W TK” 1980 nr 6; Łączność, sabotaż (w indek­

sie w ystępuje pod nazwiskiem Horodyńska); M. Ney-Krwa- w icz. K om enda (tam że błędna inform acja, jak o b y ju ż w grudniu 1942 objęła funkcję kierowniczki Działu Łączno­

ści Kurierskiej z terenami zachodnim i i GG); J. W ęgierski, K om endy, - Odpis wniosku o weryfikację orderu Virtuti M i­

litari (zbiory J. W ładyki); - nekrologi w; „Życie W arszaw y”

1979 nr 269 (nazw isko Horodyńska); Z żałobnej karty,

„W TK " 1980 nr 4 (także nazwisko H orodyńska).

83

25

*

i J W i

’. 5

nyltySLC jG L IhO M ftyL

m .

OdznS&^óny b ył SreBrnym Krzyże;

siugi (193

B y l ż o n a ty ^ o n a zm arła o k o ło ^ 5 7 5 w Lu­

blinie.

AWIH: III/33/84, k. N ; CA KC KżPR: 203/X V -9,k. 103, 203/XV-12, k, 305, 2 0 3 / \ v - 2 2 , VT20; CA W: Ap. 3434; -

„Rocz, oficerski” 1923, >S2*r 1928, 1932; „Dz. Pers.

M SWojsk. ” nr 6 z 2 9 IV 1 9 3 K 116, nr 1 z 19 III 1937 s. 7;

- S. Broniewski, Całym życiem SSzare Szeregi w relacji na­

czelnika. W. 1983; J. Ja& rzem ski/^zfe/y turnusy warszaw­

skiej Agrykoli, „Matęptaly Historyczce Stowarzyszenia Sza­

rych Szeregów” 19^6 nr 3, s. 63-65; tegoż, Harcerze-, J. Ja- brzemski (red.), Stare Szeregi; J. W ęgierski, A K na zachód', tegoż, Jeszcze uiden grób, „TP” 1988 nr 2 \.s . 4; tegoż. K o­

mendy; tzg o y „ L w o w sk ie " okręgi, s. 7-10; tesoz, Major A l­

fons Jabloiyfci, Kat. 1983, m s z p .; tegoż, Odtwinzanie, s. 12;

H. ŻelewpKi, Dzieje bojowe 8 ppLeg. w walkactSobronnych 1939, Lno. 1984, s. 116; - relacje: Jana Adamowskhsgo, Da- nusza•'Bielawskiego, Jana Stecy, Jadwigi Striegl-Winklero- wej, Józefa Szymańskiego i Bolesława Tomaszewskiego (wszystkie w zbiorach JW).

J A K U B O W S K A (T o p ó r-Jak u b ow sk a) St a n i s ł a w a (1 8 9 9 -1 9 7 9 ), zam . (?) H oro­

dyńska, przybrane n azw isk o Marta Łącka, ps. „Jura” , „Ł ąck a” , „Ł u cja” , „M arta” ,

„Staszka” , działaczka harcerska, kpt. WSK"

(2 X 1944). Ur. 19 listopada 1899 w Schod- nicy, p ow . D roh ob ycz, córka M ichała i M a­

rii (n azw isk o p anieńsk ie n ieznan e). W 1911 w stąpiła do harcerstwa, najpierw b yła c z ło n ­ kinią X IV L w ow sk iej D rużyny K oedu kacyj­

nej im. gen. Józefa S o w iń sk ieg o , od 1913 była zastępow ą w IV L w ow sk iej D rużynie Ż eńskiej, zaś 1 9 1 8 -1 9 1 9 przyboczną I B ory- sław skiej D rużyny Ż eńskiej. Od 5 III 1920 była w I D rużynie Skautow ej im . E m ilii Pla­

ter. 13 X II 1920 zo sta ła k om end antką L w o w sk ieg o H ufca Harcerek i funkcję tę pełniła do 1924, a w 1925 u k oń czyła S zk ołę Instruktorską w S ro m o w ca ch W y żn y ch . W czasie I w ojny św iatow ej 14 XI 1915 w stąpiła do Ligi K obiet N K N , w której pra­

cow ała do 1917, niosąc p om oc rannym le ­ gion istom ; w zw iązku z tym była też za ło ż y ­ cielk ą Ochronki im . J. P iłsu d sk iego w e L w o ­ w ie. W cza sie studiów w W iedniu pracow ała w ta m tejszy ch orga n iza cja ch „ O g n isk o ” i „Strzecha” , organizując ob ch ody rocznic i św iąt narodow ych dla tam tejszej P olon ii i akcję p om ocy dla le g io n istó w w szpitalach w ied eń sk ich .

J. u k oń czyła gim nazjum im . N arcyzy Żm i- ch ow skiej w e L w o w ie , uzyskując w 1917 św iad ectw o dojrzałości „z od zn aczen iem ” . 1 9 17-1919 studiow ała na A k ad em ii Ekspor­

towej w W iedn iu , po p ow rocie do kraju naj­

pierw pracow ała (nie udało się ustalić g d zie), po czy m od 1922 do 1927 stud iow ała na W y ­ d ziale H um anistycznym U JK , gd zie w 1932

82

u zysk ała doktorat z filo z o fii w zakresie filo ­ lo g ii polskiej i etn ografii. W 1933 (w edług in nych źródeł w 1928) rozp oczęła pracę w firm ie „P olm in ” (P ań stw ow a Fabryka O le­

jó w M ineraln ych ) w D roh obyczu . N ależała też d o P o lsk ie g o Z w iązku N arciarskiego i P o lsk ieg o T ow arzystw a Tatrzańskiego.

Od 12 IX 1939 J. działała w oddziałach har­

cerskiej'słu żb y pom ocniczej w obronie L w o­

w a, następnie w kom órce o kryptonimie „Bo­

cian y” pom agając przy przerzutach oficerów na W ęgry i do Rumunii i przy wyrabianiu fał­

szyw ych dokum entów w parafii św . Marii M agdaleny w e L w ow ie. W spółpracowała w te­

dy z jej proboszczem ks. W łodzim ierzem C ień sk im , aż do aresztow ania go przez N K W D 17 IV 1940, W pierwszych dniach października 1939 w eszła do POWW; pełniła następnie funkcję kurierki Kom endy Obszaru ZW Z na W ęgry i Rum unię. Jednocześnie pra­

cow ała w firm ie Ukrmeftrazwiedka. a potem U km ieftiesbyt. Jesienią 1941 pomagała przy aklim atyzacji we L w ow ie członków „ekipy w arszaw sk iej" , n astępnie od października 1941 do w iosn y 1942 była sekretarką szefa sztabu K om endy Obszaru, -* M. Dobrzańskie­

go. Potem objęła stanow isko szefa Oddziału V /K (łączności konspiracyjnej) w Komendzie Obszaru, które sprawowała do 25 I 1943, kie­

dy to z uwagi na zagrożenie została urlopowa­

na i w yjechała do W arszaw y. Objęła tam kie­

row nictw o komórki łączności z zachodnimi te­

renami kraju (kryptonim „D w orzec Zachod­

ni”) Oddziału V/K KG A K , a jesienią 1943 sta n o w isk o k ierow n iczk i głów n ej poczty (kryptonim ..PKO II" - ..Rebeka I D przy do­

w ód cy A K , gen—Ł K om orow skim . Zadań iem - tej komórki było organizow anie odpraw do­

w ódcy AK z komendantami Obszarów i Okrę­

gów z GG i terenów przyłączonych do Rzeszy.

W czasie Powstania W arszaw skiego była za­

stępczynią kierow niczki Oddziału V/K sztabu KG A K . Została zdem obilizow ana 1 IV 1945.

Po w ojnie m ieszkała w W arszawie i pracowa­

ła w Polskiej Izbie Handlu Zagranicznego jako ekonom ista. Zmarła 10 listopada 1979 w War­

sz a w ie , p och ow an a została na cmentarzu w W aw rzyszew ie.

O d zn aczon a była 2-krotnie K rzyżem W a­

le cz n y c h (1 9 4 3 , 1944), Virtuti Militari 5 kl.

(1 9 4 2 ) i Z łotym K rzyżem Z asługi z M iecza­

m i (1 9 4 5 ).

Jej brat A ndrzej u k o ń czy ł S zk o łę P odcho­

rążych R ezerw y A rtylerii w e W łodzim ierzu W o ły ń sk im , w e w rześn iu 1939 zginął w al­

czą c w szeregach 5 pal. Drugi brat Zbi-

nL

83

26

gniew, ps. „Bob”, jesienią 19 3 9 p rzedostał się do W arszaw y, brał u d ział w P ow stan iu W arszaw sk im , po je g o upadku p rzeb yw ał w o b o zie jen iec k im w S an d b o stel, a n astęp ­ n ie w A rgen tyn ie, g d zie zm arł. M iała też n iezam ężn ą siostrę M arię ( 1 8 8 1 -1 9 6 8 ). W e ­ dług relacji S . P em pla (zb iory JW ) H oro- dyńska to n azw isk o przybrane, a w ed łu g K om isji H istorii K ob iet - n a zw isk o po n ie ­ znanym m ężu.

AWIH: 111/33/14, k. 18,111/33/17, k. 36,111/33/80, Dz. po- dawczy, poz. 95/1943; CA KC PZPR: 203/XV-22, k. 9;

CAW: Odrzuć. 21 VI 1938; - J. Kowalska, Zadania i organi­

zacja ,,V K ', „W TK” 1980 nr 6; Łączność, sabotaż (w indek­

sie występuje pod nazwiskiem Horodyńska); M. Ney-Krwa- w icz, Kom enda (tam że błędna irtform acja, jak o b y już w grudniu 1942 objęta funkcję kierowniczki Dziatu Łączno­

ści Kurierskiej z terenami zachodnimi i GG); }. W ęgierski, K om endy, - Odpis wniosku o weryfikację orderu Virtuti Mi- litari (zbiory J. Władyki); - nekrologi w: „Życie W arszawy”

1979 nr 269 (nazwisko Horodyńska); Z żałobnej karty,

„W TK" 1980 nr 4 (także nazwisko Horodyńska).

27

28

f | o s &

J e r z y W ę g i e r s k i

I

r

W P a n i

P r o f . d r h a b . E l ż b i e t a Z a w a c k a

S z a n o w n a i D r o g a Pan i P r o f e s o r !

fc /r i / j V w

S p r ó b u j ę o d p o w i e d z i e ć n a P a n i py t an i a^fzawar t e n a k a r t c e

/ /

z d a t ą 5 b .m .:

/

1/ W g n a s z e g o S ł o w n i k a b i o g r a f i c z n e g o z o s t a ł y o d z n a c z o n e o r d e r e m VM 5.kl. d w i e k o b i e t y ze s z t a b u K d y O b s z a r u nr 3 AK, a l e o d z n a c z e n i a n a d a n o im po ich p r z y b y c i u do W a r s z a w y g d z i e też -w d o k u m e n t a c h K G A K t r z e b a by s t u k a ć d o k u m e n t ó w n a d a n i a . Są to:

- J a n i n a G r a b s k a - T r e t e r o w a , k t ó r a o t r z y m a ł a o d z n a c z e n i e z d ą t ą 3 X 1944, n i e w i a d o m o w jakipf) o k o l i c z n o ś c i a c h ;

- S t a n i s ł a w a J a k u b o w s k a - H o r o d y ń s k a (to d r u g i e n a z w i s k o m o ż e p r z y b r a n e lub po n i e z n a n y m m ę ż u ? ) - o t r z y m a ł a z d a t ą

1942, z a p e w n e w r . 1 9 4 3 , k i e d y to w s t y c z n i u p r z y b y ł a do

W a r s z a w y . C k

ci

W a r

29