Pojęcie „przepis prawny”
Przepis prawny to zdanie w sensie
gramatycznym (ewentualnie wypowiedź
zdaniokształtna) zawarte w tekście prawnym.
Przepisy (zdania) grupowane są w artykuły, paragrafy, ustępy i inne elementy tekstu
prawnego.
Przepis to podstawowa jednostka tekstu
prawnego.
Przepis prawny – norma prawna
Konstytuującym elementem przepisu prawnego jest jego związek z
pojęciem normy. Przecież nie każde zdanie zawarte w tekście prawnym może zostać uznane za normę. Normy prawne są budowane z przepisów prawnych. Norma prawna jest kategorią pozatekstową. W przepisach
prawnych szukamy elementów treściowych normy. Norma prawna nie może budzić wątpliwości. Musi być jednoznaczna.
Kondensacja – to sposób redagowania przepisów prawnych, który pozwala w ramach procesu legislacyjnego na oszczędne wykorzystanie tekstu
prawnego; technika kodowania norm prawnych w przepisach prawnych.
Rozczłonkowanie – polega na fragmentaryzacji norm prawnych, czyli ujęciu jej w poszczególne przepisy i umieszczeniu w odpowiedniej części aktu normatywnego. Nie jest to technika uniwersalna. Mogą być sytuacje, w których jeden przepis jest zdolny wyrazić całą normę prawną (normę zawierającą wszystkie wymagane dla norm elementy strukturalne). Może też być tzw. rozczłonkowanie treściowe, które polega na tym, że w tekście prawnym zostaje wprowadzona modyfikacja treści normy wysłowionej w jakimś przepisie podstawowym (zrębowym).
Przepisy odsyłające
• Zawierają zwrot odsyłający do innych aktualnie obowiązujących przepisów.
• Ich funkcją jest zapobieganie
powtórzeniom, mają zapewnić skrótowość i przejrzystość aktów normatywnych.
• Odesłanie jest to wskazówka, gdzie, tzn.
w jakim innym przepisie można znaleźć
poszukiwane wzory zachowania.
Przepisy odsyłające
• Odesłania dzielimy na wewnątrzsystemowe i
pozasystemowe. Te ostatnie nakazują wziąć pod uwagę, przy rekonstrukcji dyrektywy zachowania, jakieś reguły pozaprawne (np. zasady współżycia społecznego).
• Przepisy blankietowe – tzw. przepisy puste, nie ustanawiają żadnej reguły, wskazują organ, który w
przyszłości taką regułę ma ustanowić. Zawierają odesłania do przepisów, których nie ustanowiono – najczęściej do
aktów wykonawczych (rozporządzeń).
• Fikcja prawna –założenie, iż w rzeczywistości nieistniejący fakt istnieje i wywołuje określone przez prawo skutki.
Domniemania
Domniemania faktyczne – sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzyganej sprawy, jeżeli wniosek taki może wyprowadzić z innych ustalonych
faktów.
Oparte na potocznym doświadczeniu, czy potocznej wiedzy empirycznej.
Domniemania prawne – rodzaj przepisu prawnego.
Dzielimy je na materialne i formalne.
Domniemania prawne
Domniemanie prawne materialne – na podstawie normy prawnej należy uznać za udowodniony fakt B, jeżeli został
udowodniony fakt A.
Domniemania prawne formalne – na
podstawie normy prawnej należy uznać, że miał miejsce pewien stan faktyczny, dopóki nie zostanie wykazane, że jest lub było
inaczej.
Przepisy przejściowe
• O charakterze kolizyjnym - rozstrzygają według jakich przepisów – starych czy nowych – zakończyć postępowanie w sprawach będących w toku, w
czasie, gdy dokonano zmiany przepisów; czy
utrzymuje się przez jakiś czas instytucje prawne, które znoszone są przez nowe przepisy; jakie
przepisy: dawne czy nowe stosować do uprawnień, które powstały w czasie obowiązywania dawnych przepisów.
• Ad hoc- wydawane na krótki, z reguły określony czas, w sytuacjach nadzwyczajnych, np. klęska żywiołowa.
Przepisy końcowe
Obejmują:
Przepisy uchylające
Przepisy o wejściu aktu normatywnego w życie
Przepisy o wygaśnięciu mocy aktu
normatywnego
Definicje legalne
Rodzaj przepisu prawnego, który ma zapewnić precyzję tekstu prawnego, poprzez eliminowanie wieloznaczności oraz zwrotów nieostrych.
Prawodawca korzysta z definicji legalnej zwłaszcza wtedy, gdy określone słowo ma w języku etnicznym wiele znaczeń i konieczne jest dokonanie wyboru jednego z nich.
W sytuacji tego rodzaju podaje się w tekście prawnym to znaczenie, które wybrał prawodawca, np.:
Rozkazem jest polecenie określonego działania
wydane służbowo żołnierzowi przez przełożonego lub uprawnionego żołnierza starszego stopniem.
Przepisy bezpośrednio i pośrednio wyznaczające zachowanie
Przepisy bezpośrednio wyznaczające
zachowanie -
określają wprost elementy uznawane za konieczne składniki struktury normy. Na podstawie tego przepisu można rozstrzygnąć kto jest adresatem oraz jak adresat ma się zachować, aby można było zakwalifikować to zachowanie jako działanie nakazane, zakazane,ewentualnie uprawnione.
Przepisy pośrednio wyznaczające
zachowanie adresata-
nie zawierają wprostodpowiedzi na pytanie, kto jest adresatem obowiązku oraz jaka jest treść obowiązku (ewentualnie uprawnienia);
jednakże pośrednio wpływają na tego rodzaju ustalenia.
Przepisy dostosowujące
•
Jest to rodzaj przepisów, w których normuje się sposób powołania po raz pierwszy organów
ukształtowanych nowym prawem oraz sposób dostosowania się do nowych przepisów.
•
W przepisie dostosowującym można wyznaczyć termin zakończenia dostosowania organów lub instytucji prawnych.
•
Rozwiązania przewidziane w tych przepisach powinny być ukształtowane w sposób
nieuciążliwy dla ich adresatów i pozostawiać im możliwość przystosowania się do przepisów
nowej ustawy.
Ze względu na sposób
wyznaczania zachowania wyróżniamy:
• Przepisy nakazujące – nakazują coś czynić;
nakaz wyraża się najczęściej za pomocą takich wyrażeń jak: „musi”, „jest
obowiązany”, „wyda”, „określi”, „ma obowiązek”, „powinien”.
• Przepisy zakazujące- zakazują coś czynić;
zakaz wyraża się w takich formach słownych, jak: „nie może”, „nie wolno”, „jest
zabronione”, „jest zakazane”.
•
