Prawo rzymskie Kontrakty konsensualne

Prawo rzymskie

Kontrakty konsensualne

Zakład Prawa Rzymskiego

Wydział Prawa Administracji i Ekonomii

Uniwersytet Wrocławski

Kazus I

Tytus pożyczył Septymiuszowi kwotę 200 sestercji., jednak zażądał, aby za rok Septymiusz oddał mu ich 250. Tytus wyraził na to zgodę kiwając głową. Po upływie tego terminu Septymiusz wzywa swojego dłużnika do zapłaty, ten jednak odmawia spłacenia długu. W twoim biurze prawnym pojawia się Septymiusz, który chce pozwać Tytusa o zapłatę kwoty 250 sestercji. Udziel mu porady prawnej.

Kazus II

Tytus był winien Winicjuszowi oszałamiającą kwotę 550.000 sestercji. Jego wierzyciel pozwolił mu zwolnić się z długu poprzez przeniesienie na niego własności niewolnicy Ligii, którą ten skrycie kochał – zamierzał bowiem wyzwolić ją i pojąć za żonę. Tytus chcąc zrobić na złość swojemu wierzycielowi uparcie odmawiał wydania Ligii. Zdesperowany Winicjusz pozwał Tytusa o jej wydanie. Oceń jego szanse w procesie oraz ewentualnie doradź Winicjuszowi czy istnieje jakaś inna możliwość uzyskania własności Ligii w wyżej wymienionym stanie faktycznym.

Kazus III

Trybonian podejmował w swojej gospodzie poselstwo Hunów. Polecił chłopcom stajennym wyprowadzenie wierzchowców władców koni na pobliskie pastwisko ponieważ przyprowadzili oni ze sobą zbyt dużo koni, by można je było wykarmić i pomieścić w stajni. Chłopcy postanowili wbić w ziemię paliki i przywiązać do nich konie. Paliki wbili pod rozłożystym dębęm, bowiem zbliżała się burza, a nie chcieli by zmokły ozdobne siodła, w które wyposażone były konie. Uważając, że ich praca jest zakończona udali się do pobliskiej karczmy prowadzonej przez Gajusa. W tym czasie burza rozpętała się na dobre.

Pech chciał, że piorun uderzył w drzewo, pod którym pozostawili oni wierzchowce. W wyniku pożaru wiele wierzchowców odniosło rany.

Rozwścieczony wódz Hunów wpada do Twojego biura prawnego z jednym pytaniem: Kto jest odpowiedzialny za taki stan rzeczy?

Kazus IV

Marek wrócił po zwycięskiej kampanii wojskowej i postanowił wyprawić ucztę dla swoich przyjaciół. Jednak w jej trakcie – z uwagi na huczną zabawę – zabrakło wina. Marek, który był osobą alieni iuris i nie dysponował własnym majątkiem udał się na targ w celu zakupienia wina. Kupiec nie był zbyt chętny sprzedaży wina na kredyt, jednak Marek oświadczył, że za niedługo otrzyma on od zwycięskiego wodza peculium castrense i będzie dysponował własnym majątkiem. Kupiec postanowił zaryzykować i wydał mu 6 amfor wina. Okazało się, że Marek przecenił swoje dokonania wojskowe i nie otrzymał on oczekiwanego majątku. Zdesperowany kupiec – nie widząc możliwości uzyskania zapłaty za swój towar – postanowił pozwać Marka o zwrot amfor traktując wiążący ich kontrakt jako umowę pożyczki. W trakcie postępowania Marek powołał się na exceptio senatus consulti Macedoniani. Czy słusznie? Oceń kto powinien wygrać proces.

Kazus V

Brutus dał Kasjuszowi w przechowanie amforę, która zgodnie z informacją przekazaną Kasjuszowi przez Brutusa zawierała rzadki rocznik galijskiego wina. Pech chciał, że niefrasobliwy niewolnik Brutusa pomylił się i dostarczył Kasjuszowi amforę zawierającą wino zmieszane z trucizną.

Kasjusz – myśląc, że jego przyjaciel nie zauważy niewielkiego ubytku – nalał jeden kieliszek wina, który wypiła jego ulubiona niewolnica, Julia.

Zdruzgotany Kasjusz, który był świadkiem ostatnich chwil życia Julii postanowił pozwać Brutusa o odszkodowanie. Czy miał rację?

Kontrakty konsensualne

Najmłodsza grupa umów, które były kontraktami dwustronnymi ocenianymi wg zasad dobrej wiary

• Kontrakty zawierane przez osiągnięcie porozumienia (konsensusu) – dla ich ważności nie była konieczny żaden akt fizyczny, jaki jak wypowiedzenie odpowiedniej formuły, napisanie umowy czy wręczenie rzeczy

• Powstanie tej grupy kontraktów jest tradycyjnie wiązane z powstaniem stosunków handlowych pomiędzy Rzymianami a peregrynami (wszystkie mają wybitnie „gospodarczy” charakter) – stąd dużą rolę w rozwoju tych instytucji odgrywał pretor dla peregrynów (co oczywiście nie znaczy, iż Rzymianie nie zawierali kontraktów konsensualnych między sobą

Zlecenie (mandatum)

• Kontrakt konsensualny, dwustronnie zobowiązujący niezupełnie, oceniany wg zasad bonae fidei, kontrakt bezpłatnym (w interesie zlecającego) – nie mylić z jedną z form cesarskich konstytucji!

• Bezpłatność jako cecha konstrukcyjna zlecenia (odróżnia je od umowy najmu usług) – Paulus: „Zlecenie nie istnieje, jeżeli nie jest bezpłatne, albowiem wywodzi swój początek z powinności moralnej i przyjaźni”.

• Powstał pod koniec okresu republikańskiego w odpowiedzi na potrzeb uregulowania skutków prawnych prowadzenia cudzych spraw, dla których nie wystarczało wytworzone na gruncie prawa pretorskiego negotiorum gestio

• Początkowo zawierany między przyjaciółmi w celu udzielenia doraźnej pomocy (np. w związku z wyjazdem zleceniodawcy) ; z czasem uzyskał poważne gospodarcze znaczenie (pośrednicy oraz agenci), a jego nieodpłatność kwestionowana w praktyce (zaskarżalność obiecanego za wykonanie zlecenia honorarium w ramach cognitio extra ordinem, wcześniej tylko moralny obowiązek zapłaty)

I. umówiona czynność Tytus (W) (D) Marcus

(mandant) (mandatariusz)

(D) II. Obowiązek zwolnienia ( W) mandatariusz z zobowiązań

Zlecenie kredytowe

umowa zlecenia, której przedmiotem było polecenie Marcusowi udzielenia pożyczki na rzecz Lucjusza

Tytus Marcus

Lucjusz

Tytus zobowiązywał się w ramach kontraktu zlecenia do zwrotu przedmiotu pożyczki, gdyby Lucjusz nie spłacił długu (forma umocnienia zobowiązania.

Forma swobodniejsza niż stypulacja poręczeniowa – tworzyła elastyczne zobowiązanie bonae fidei, możliwe do odwołania w trakcie trwania zlecenia, dla ważności wymagała jedynie porozumienia (nawet osób nieobecnych)

• Przedmiotem zlecenia mogły być zarówno czynności prawne (np. zastępstwo procesowe) lub faktyczne, jednorazowe lub powtarzalne – musiał być jednak bezpłatne!

• Mogły to być prace „umysłowe” (czynności lekarzy lub skrybów), a także prace fizyczne (naprawa przedmiotu)

• Przedmiotem zlecenia mogły być jedynie czynności zgodne z prawem i obyczajami, możliwe do wykonania oraz zaskarżalne

• Kwestia interesu:

a) Mandatum mea gratia – zlecenie w interesie mandanta, podstawowa i naturalne forma mandatum (Justynian za takie zlecenie uważał również mandatum post mortem)

b) Mandatum aliena gratia – zlecenie w interesie osoby trzecie

c) Mandatum tua gratia – zlecenie w interesie mandatariusza: nie pociągało za sobą skutków prawnych kontraktu, uznawano je za radę udzieloną przez mandanta

Obowiązki stron

Mandatariusz zobowiązany był do wykonania zlecenia wg zasad dobrej wiary oraz wskazówek mandanta. Winien również zwrócić mandantowi to wszystko co uzyskał w związku z wypełnieniem zlecenia oraz złożyć po jego zakończeniu rachunek swojemu mocodawcy

Mandant winien wynagrodzić mandatariuszowi wszelkie poniesione prze niego szkody i straty, jakie mandatariusz poniósł z jego winy, a także zwrócić wszelkie koszty, jakie mandatariusz poniósł w związku z wypełnianiem zlecenia

Ochrona procesowa

Mandant miał do dyspozycji actio mandati, której ubocznym skutkiem była infamia ( niewypełnienie mandatu uważano za nadużycie zaufania). W prawie klasycznym mandatariusz odpowiadał tylko za dolus, potem podniesiono próg odpowiedzialności aż do culpa levis, mimo, że mandatariusz nie ponosił korzyści. Wyjątkowo mandatariusz mógł odpowiadać za culpa in eligendo – czyli za winę w wyborze osoby, której powierzył wykonanie pewnych czynności.

Mandatariusz mógł skorzystać z contrarium mandati iudicium- o zwolnienie go z zaciągniętych zobowiązań i o zwrot wydatków związanych z wykonaniem zlecenia. Z tym powództwem infamia się nie wiązała. Obydwa powództwa były powództwami bonae fidei.

Zawiązanie i rozwiązanie zlecenia

Zawarcie kontraktu zlecenia dochodziło do skutku w wyniku zgody co do przedmiotu zlecenia. Bywało, że mandatariusz zgodę wyrażał w sposób dorozumiany – przystępując do wykonania zlecenia

Kontrakt zlecenia ulegał rozwiązaniu na skutek:

a) Prawidłowego wykonania zlecenia

b) Za zgodą stron – nawet bez spełnienia zlecenia c) Z upływem czasu na jaki zlecenie zawarto

d) Na skutek śmierci jednej ze stron

e) Na mocy odwołania zlecenia przez mandanta

f) Na skutek wypowiedzenia zlecenia przez mandatariusza (tę możliwość ograniczono, gdy mandatariusz podjął się już wykonania zlecenia – nie mógł bowiem wycofać się z niego, jeżeli utrudniło by to sytuację mandanta

Zlecenie a pełnomocnictwo

Mandat regulował stosunki wewnętrzne między mandantem a mandatariuszem - nie był więc pełnomocnictwem do działania na zewnątrz, którego skutki spadałyby na mandanta. Było to zastępstwo pośrednie- mandatariusz nabywał prawa i zobowiązania w imieniu własnym, dopiero wtórne czynności prawne służył do przenoszenia ich na mandanta. Idea przedstawicielstwa bezpośredniego (pełnomocnictwa) torowała sobie drogę właśnie poprzez instytucje mandatu: mandatariuszami byli prokuratorzy (powołani do zarządu majątku i do prowadzenia procesu).

Zlecenie: stosunek wewnętrzny (np. między adwokatem a klientem)

Pełnomocnictwo: stosunek zewnętrzny (np. uprawnienie adwokata do występowania wobec osób trzecich w imieniu klienta)

Locatio-conductio

• umowa konsensualna

• dwustronnie zobowiązująca zupełna

• obustronna korzyść i wynikająca z niej omnis culpa

• iudicia bonae fidei

• przedmiot umowy: rzecz (niezużywalna, indywidualna, oznaczona) lub usługa

• prawna forma odpłatnego korzystania z cudzych rzeczy i usług

LOCATIO-CONDUCTIO

REI OPERARUM OPERIS

FACIENDI

Locatio conductio rei

Strony umowy:

• Locator – wynajmujący/wydzierżawiający

• Conductor – najemca/dzierżawca Przedmiot umowy:

• rzeczy niezużywalne (zużywalne jedynie - ad pompam vel ostentationem); ruchomości i nieruchomości, a także rzeczy niematerialne

Locator:

• Zapewniał najemcy spokojne używanie z rzeczy

• Utrzymywał przedmiot w stanie nadającym się do użytku

• Ponosił odpowiedzialność z tytułu ewikcji [rękojmia za wady prawne i fizyczne np. locator wynajął cudzą rzecz

Conductor:

• Korzystał(najem) lub korzystał i pobierał pożytki(dzierżawa) z rzeczy w zależności od umowy.

• Był zobowiązany do zapłaty czynszu po określonym czasie

• Był zobowiązany do zwrotu rzeczy w stanie niepogorszonym

• Mógł dochodzić zwrotu poniesionych nakładów koniecznych użytecznych

Specyficzne cechy umowy najmu:

• Umowa na czas oznaczony. Po upływie terminu, dalej funkcjonowała-milczące przedłużenie

• Przy braku terminu końca umowy, można ją było wypowiedzieć z natychmiastowym skutkiem w każdej chwili.

• Umowa wiązała strony i ich dziedziców

• Zakaz najmu rzeczy własnej (dopiero od prawa pojustyniańskiego)

• BRAK środków ochrony dla najemcy. Był jedynie dzierżycielem rzeczy.

Najem Usług

• Locatio-conductio operarum - kontrakt na podstawie którego jedna strona (locator, pracownik) zobowiązywała się do świadczenia pewnych prac (operae) na rzecz drugiej strony (conduktor, pracodawca), która w zamian zobowiązywała się płacić określone wynagrodzenie pieniężne. Przedmiotem kontraktu były proste niewymagające kwalifikacji usługi fizyczne.

Obowiązki Pracownika (locator)

• Oddawał w najem swoje usługi pracownika (wykonywał je osobiście-chyba, że w odrębnej umowie ustalono inaczej)

• Miał prawo do wynagrodzenia również wtedy, gdy z przyczyn niezależnych od siebie nie mógł wykonywać pracy (np. nie

dostarczono na czas narzędzi, pogoda). Nie liczył się efekt pracy, a samo działanie

• świadczenie pracy według wskazówek pracodawcy zgodnie z zasadami danego rodzaju pracy → jeśli podjął się działania ponad siły czy umiejętności musiał płacić odszkodowanie za ewentualne straty.

Obowiązki Pracodawcy (conductor)

• Pracodawca zobowiązany był do uiszczenia

wynagrodzenia po wykonaniu pracy, również za czas pracy, w którym pracownik był gotowy do pracy, ale nie mógł jej wykonać z przyczyn od niego niezależnych (np. oczekiwanie na dobrą pogodę). Wynagrodzenie nie przysługiwało

wówczas, gdy przerwa w pracy była niezależna od pracodawcy (np. choroba pracownika).

Najem Dzieła

• Locatio conductio operis- kontrakt, na podstawie którego jedna strona przyjmująca zamówienie (conductor) zobowiązywała się wykonać dla zamawiawiającego (locator) określone dzieło, a zamawiający zobowiązywał się do zapłacenia ustalonego wynagrodzenia pieniężnego. Kontrakt wymagał konsensusu odnośnie wykonania dzieła, wynagrodzenia i materiału.

Obowiązki stron

Locator:

• był zobowiązany do dostarczenia niezbędnych

materiałów i dokonania zapłaty za wykonane dzieło.

Conductor:

• wykonanie dzieła zgodnie z życzeniem locatora

• dostarczenie dzieła

• ponosił ryzyko przypadkowej utraty rzeczy chyba, że nastąpiło to w wyniku siły wyższej.

• Nie musiał wykonywać pracy osobiście, lecz w razie problemów odpowiadał z tytułu winy za dobór osoby (culpa in eligendo)

Kontrakt spółki (societas)

➢Historycznym zaczątkiem późniejszej spółki zarobkowej była wspólnota spadkobierców – consortium ercto non cito

➢ Można ją było dzielić za pomocą specjalnej skargi działowej – actio familiae-erciscundae.

➢ Akty prawne dotyczące nabywania i zbywania majątku dokonywane przez każdego z członków wspólnoty miały skutek prawny również dla pozostałych.

Pojęcie spółki (societas) :

➢Societas – był to związek dwóch lub więcej wspólników (socii), którzy zobowiązywali się dążyć do osiągnięcia

wspólnych celów przy użyciu wspólnych środków personalnych i rzeczowych.

ZAWARCIE SPÓŁKI+ŚRODKI MATERIALNE

OSIĄGNIĘCIE CELÓW USTALONYCH W UMOWIE

Zawiązanie spółki

Elementy konieczne do założenia spółki:

❑ Wniesienie wkładu od każdego ze wspólników (tzw. Aport)

❑ Zawarcie porozumienia co do uczestniczenia w zyskach i stratach (zakaz zawierania tzw. spółki lwiej)

Rodzaje spółek:

Societas omnium bonarum

Societas unis

rei

Societasunis negotii Societas quaestus

Połączenie całych

majątków wspólników Spółka dotycząca

jednej transakcji Spółka dotycząca

transakcji określonego rodzaju.

Obejmowała jako udział wszystko, co wspólnicy mieli nabyć w przyszłości.

Udziały wyraźnie

oznaczone np. handel

niewolnikami Nie obejmowała

nabytków ze spadku, darowizn

Rodzaje „spółek”

Obowiązki wspólników :

• Świadczenie umówionego wkładu

• Staranność w prowadzeniu spółki

• Składanie wyjaśnień i rachunków ze swych działań

Uprawnienia wspólników :

•Actio pro socio – powództwo dobrej wiary dotyczące rozliczenia spółki

•Udział w zyskach

Rozwiązanie spółki

1. ex personis – na skutek śmierci, capitis deminutio media i maxima. Spadkobierca mógł wejść w miejsce wspólnika, jeśli tak się umówiono. Spadkobiercy mogli dochodzić rozliczenia z tytułu spółki.

2. ex rebus – utrata całego majątku jednego ze wspólników (np. na skutek konfiskaty lub długów).

3. ex voluntate – na żądanie jednego wspólnika, za zgodnym porozumieniem wszystkich stron, a także wtedy gdy wspólnicy zaczną prowadzić niezależnie interesy, będące przedmiotem spółki.

4. ex actione – wniesienie skargi z tytułu spółki przez jednego lub więcej wspólników.

5.mutuo dissensu – w skutek konsensusu wspólników 6. po upływie terminu

7. Zrealizowanie celu lub niemożność jego zrealizowania

Spółka a korporacja :

Związek Osób

Korporacja:

-nie prowadzi dział. Gosp.

-istniała niezależnie od zmiany liczby wspólników

-występowała na zewnątrz jako osobny podmiot

Spółka:

-jej celem jest zysk -ulega rozwiązaniu przy

każdej zmianie personalnej

-wewnetrzny zwiazek miedzy wspólnikami

Ewolucja rzymskiego kontraktu sprzedaży

I. Zamiana (permutatio)

II. Sprzedaż gotówkowa (rola mancypacji)

III. Sprzedaż kredytowa – problemy prawne (fides Romana, umocnienie stypulacją)

IV. Kontrakt konsensualny

Umowa kupna-sprzedaży stanowiła kontrakt konsensualny.

Przedmiotem konsensusu musiały być dwie kwestie – świadczenia wzajemne stron, czyli cena (pretium) oraz przedmiot sprzedaży (res, merx).

Sama nazwa wskazuje, że zobowiązanie z tytułu emptio-venditio jest zobowiązaniem dwustronnym zobowiązującym zupełnie.

Świadczy to nie tylko o równorzędnym charakterze węzłów zobowiązaniowych, ale także o chwili ich powstania – oba powstawały w momencie osiągnięcia conventio w przedmiocie essentialia negotii umowy.

obowiązek dostarczenia rzeczy prawo żądania zapłaty ceny

Venditor Emptor

obowiązek zapłaty ceny

prawo żądanie wydania rzeczy

Rzecz (merx, res)

• Przedmiotem sprzedaży mogły być wszelkie przedmioty dopuszczone do obrotu

• Zarówno ruchomości oraz nieruchomości, rzeczy oznaczone co do gatunku oraz co do cech specyficznych, rzeczy materialne i niematerialne (np. sprzedaż całego spadku), rzeczy indywidualnie oznaczone, zbiorowe oraz złożone

• Także rzeczy cudze (patrz – odpowiedzialność z tytułu ewikcji)

• Emptio rei sperate – kupno rzeczy spodziewanej (kontrakt skuteczny jeżeli rzecz powstała)

• Emptio spei – „kupno nadziei”, obowiązek zapłąty także jeżeli rzecz nie powstałą

• Kwestia kupna rzeczy własnej

Cena (pretium)

Cena powinna być:

a) Wyrażona w pieniądzach – „pretium in numerata pecunia consistere debet”, spór między szkołami prawniczymi (kwestia czy kontrakt bez oznaczenia ceny w pieniądzu jest sprzedażą czy zamianą)

b) Oznaczona przy zawieraniu kontraktu (pretium certum) – cena nie może być dowolnie ustalona przez jednego z kontrahentów w trakcie trwania kontraktu; można było wyznaczyć osobie trzeciej obowiązek co wyceny rzeczy (oznaczenia ceny)

c) Przyrzeczona realnie (pretium verum) – musiała bowiem przedstawiać realną wartość ekonomiczną; transakcje zawierane za symboliczną drobną monetę nie uznawano za sprzedaż

Problem ceny słusznej (iustum pretium) – głośne zdanie Paulusa o „wzajemnym podchodzeniu się” , przy czym niedopuszczalne było osiągnięcie zysku w wyniku podstępu.

Próby reform w okresie poklasycznym:

I. Indeks cen cesarza Dioklecjana (ceny maksymalne za których przekroczenie groziła nawet kara śmierci)

II. Laesio enormis – przy sprzedaży nieruchomości za mniej niż połowę jej wartości można był żądać dopłaty do jej pełnej wartości lub rozwiązania umowy za zwrotem spełnionych świadczeń (Justynian)

Udowodnienie konsensusu

• Fakt osiągnięcia konsensusu nie wymagał żadnych form ani nawet obecności stron w tym samym miejscu oraz w tym samym czasie

• Konsensus mógł stać się jednak przedmiotem dowodu w ewentualnym procesie sądowym, stosowano więc dwa instrumenty pomocnicze

a) Zadatek – typu rzymskiego (arra confirmatoria) oraz typu greckiego (arra poenitentialis)

b) Forma pisemna

Obowiązki stron

• Podstawowym obowiązkiem sprzedawcy było wydanie kupującemu rzeczy – a raczej jej spokojnego i niezakłóconego posiadania (forma świadczenia: facere) - kupujący nie mógł się domagać przeniesienia własności

• Obowiązek strzeżenia rzeczy (odpowiedzialność za omnis culpa, a w prawie justyniańskim także custodia)

• Podstawowym obowiązkiem kupującego była zapłata ceny (świadczenie w formie dare) , a także odebrać rzecz oraz wynagrodzić straty powstałe od chwili zawarcia umowy, jak również zwrócić poczynione na rzecz nakłady

Niebezpieczeństwo utraty rzeczy

• Gdy przedmiotem umowy była rzecz oznaczona co do gatunku, która została zniszczona przed wydaniem rzeczy to sprzedawca nie był zwolniony z zobowiązania i musiał świadczyć rzecz inną

• Wyjątek od zasady ryzyka właścicielskiego – „periculum est emptoris”: jeżeli przedmiotem sprzedaży była rzecz oznaczona indywidualnie, która została zniszczona na skutek siły wyżej zanim sprzedawca wydał ją kupującego to konsekwencje ponosił kupujący, a sprzedający był zwolniony ze swojego świadczenia, mógł też żądać wypłaty ceny, jeżeli jeszcze nie nastąpiła (pokłosie dawnej rzymskiej sprzedaży, która dochodziła do skutku w drodze podwójnej stypulacji)

Ochrona procesowa

Obie strony dysponowały powództwami o charakterze bonae fidei:

- za pomocą actio venditi sprzedawca dochodził zapłaty ceny (także wtedy, gdy sam nie świadczył), także odsetek jeżeli nie zapłacono jej w terminie; mógł również żądać nakładów koniecznych poczynionych na rzeczy od momentu zawarcia umowy do wydania rzeczy

- za pomocą actio empti kupujący dochodził przekazania (co do zasady) posiadania rzeczy, a także odszkodowania (wady prawne lub fizyczne) lub uprawnień z umów dodatkowych

Zarzut wzajemnego charakteru świadczenia dla strony niepewnej swojego kontrahenta.

Odpowiedzialność sprzedawcy

Odpowiedzialność na podstawie ogólnego charakteru zobowiązań umownych:

- Culpa

- Custodia - Mora

Odpowiedzialność specjalna – przy umowie sprzedaży:

a) Za wady prawne rzeczy b) Za wady fizyczne rzeczy

Rękojmia za wady prawne

Była związana z możliwością sprzedaży rzeczy cudzej. Osoba trzecia, mająca prawo rzeczowe względem rzeczy mogła nabywcy odebrać rzecz np. w drodze procesu windykacyjnego.

Taką sytuacje nazywamy ewikcją.

Ewolucja:

- Możliwość sądowego dochodzenia podwójnej ceny kupna od sprzedawcy na podstawie actio auctoritatis związanej ze sprzedażą mancypacyjną

- W początkowym okresie rozwoju kontraktu konsensualnego wykorzystywano stipulatio duplae jako formę zabezpieczenia praw nabywcy, odpowiedzialność o charakterze deliktowym

- Ostatnia faza rozwoju: część treści zobowiązania, możliwość dochodzenia odszkodowania za pomocą actio empti

Rękojmia za wady fizyczne

Problem związany ze sprzedażą rzeczy oznaczonych indywidualnie (przy rzeczach oznaczonych gatunkowe – niewykonanie zobowiązania). Dotyczył wad ukrytych – wad jawne kupujący powinien dostrzec.

Rola edylów kurulnych (nakazywali by sprzedawca podawał wady sprzedawanych niewolników – np. servus fugitivus, co rozciągnięto także na inne przedmioty) oraz ich katalogu wad opisanego w ich edykcie

Wadą fizyczną było nie tylko ukrycie faktycznej wady, ale również informowanie o zalecie, której rzeczy nie posiadała.

Dwie skargi kupującego:

1. Actio redhibitoria – skuteczna do 6 miesięcy od zakupu, umożliwiała rozwiązanie kontraktu za zwrotem świadczeń

2. Actio quanti minoris – przedmiotem skargi było obniżenie ceny rzeczy, skuteczna była do roku od zakupu

Umowy dodatkowe

często dołączane do umowy sprzedaży

Podstawowa struktura umowy kupna-sprzedaży była modyfikowana przez szereg umów dodatkowych:

1. In diem addictio – zastrzeżenie lepszej oferty (na korzyść sprzedawcy)

2. Pactum de retroemendo – obowiązek odkupienia rzeczy (na korzyść sprzedawcy)

3. Pactum discplicentaie – sprzedaż na próbę (na korzyść kupującego)

4. Pactum protimeseos – prawo pierwokupu (na korzyść sprzedawcy)

5. Lex comissoria - klauzula przepadku/ odstąpienia (na korzyść sprzedawcy)

Podsumowanie

Kontrakt emptio – venditio stanowi:

1. Zobowiązanie cywilne o charakterze umownym 2. Zobowiązanie bonae fidei

3. Zobowiązanie dwustronnie zobowiązujące zupełnie

4. Kontrakt utriusque gratia (zasady

odpowiedzialności z modyfikacją przy vis maior) 5. Kontrakt konsensualny