Wiesława Przybylska-Kapuścińska
Rozwój polskiego rynku giełdowego
na tle sytuacji giełd europejskich w
XXI wieku
Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy 1, 117-137
ROZWÓJ POLSKIEGO RYNKU GIEŁDOWEGO
NA TLE SYTUACJI GIEŁD EUROPEJSKICH W XXI WIEKU
Streszczenie: Opracowanie podejmuje tematykę rozwoju polskiego rynku giełdowego
na tle sytuacji innych giełd europejskich w XXI wieku. Do oceny stopnia rozwoju GPW w Warszawie posłużono się wskaźnikami bezwzględnymi, takimi jak: kapitalizacja, wielkość obrotów, liczby spółek krajowych i zagranicznych oraz liczby pierwszych ofert. Ponadto wykorzystano miary względne, świadczące o randze rynku, takie jak: wskaź-niki płynności, koncentracji, kapitalizacji do PKB oraz przeciętnej wielkości spółki giełdowej. Wskaźniki te dla GPW skonfrontowano z najważniejszymi giełdami euro-pejskimi. Analizą objęto lata 2000–2007.
Wskazano na słabości i osiągnięcia oraz tendencje przemian obserwowane na warszaw-skim parkiecie w tym okresie.
Słowa kluczowe: giełda papierów wartościowych, kapitalizacja rynkowa, wartość
ob-rotu akcjami, wskaźniki płynności i koncentracji
1. WSTĘP
Okres przemian systemowych doprowadził do reaktywowania w Polsce ryn-ku giełdowego. Natomiast aspiracje do członkowstwa Polski w Unii Europej-skiej przyspieszyły procesy przemian instytucjonalnych, organizacyjnych i praw-nych w latach 90. W wiek XXI polski rynek kapitałowy wszedł już odbudowany i zdeterminowany pod względem dalszego jego rozwoju, starając się zająć liczą-cą się pozycję w Europie.
Przedmiotem niniejszego opracowania będzie analiza głównych charaktery-styk ilościowych rynków giełdowych w Europie i na ich tle przedstawienia pozycji GPW w Warszawie. W rozważaniach rozpatrywano zarówno wskaźniki bezwzględ-ne, jak i względne świadczące o rozwoju rynków giełdowych. Analizowano w związku z tym dla giełd europejskich wielkość kapitalizacji i ich dynamikę, wielkość ob-rotów i ich dynamikę, liczbę notowanych spółek oraz liczbę pierwszych ofert.
Ponadto scharakteryzowano wskaźniki płynności i koncentracji, kapitalizacji/PKB oraz przeciętną wielkość spółki giełdowej. Analizą objęto lata 2000–2007, tzn., w okresie gdy GPW w Warszawie uzyskała swoją rynkową tożsamość.
2. POZYCJA GPW W WARSZAWIE NA TLE GIEŁD EUROPEJSKICH
Wiodącą rolę wśród europejskich parkietów zajmują Giełda Londyńska oraz giełdy tworzące Euronext, który zajął pierwsze miejsce pod względem kapita-lizacji w 2007 roku. Trzecią pozycję ma Deutsche Börse, której udział jest już jednak dwukrotnie mniejszy w relacji do Londynu. Biorąc pod uwagę całygieł-Tabela 1. Pozycja GPW w Warszawie wśród giełd europejskich1
Źródło: FESE(01.04.2008).
1 U. Ziarko-Siwek (red.), Giełdy kapitałowe w Europie, Wydawnictwo CeDeWu, War-szawa 2007/2008, różne strony.
dowy rynek europejski – Giełda Warszawska zajmuje w rankingu środkową – dwunastą pozycję pod względem kapitalizacji, wyprzedzając wszystkie giełdy nowych państw członkowskich Unii Europejskiej (UE–10 + 2)2.
Wartość kapitalizacji GPW w Warszawie upoważnia do zaliczenia jej w Eu-ropie do giełd średniej wielkości3
.
Odnosząc jej udział do europejskich gigantów, istniejący dystans jest spek-takularny, jednak pozycję tę trzeba relatywizować ze względu na stosunkowo krótki okres funkcjonowania reaktywowanego w 1991 r. warszawskiego parkie-tu, po przeszło pięćdziesięcioletniej przerwie od końca lat 30. Natomiast w re-gionie Europy Środkowej- Warszawska Giełda Papierów Wartościowych w nie-znacznym stopniu ustępuje tylko Giełdzie Wiedeńskiej. Zaznaczyć można także pozytywną średniookresową tendencję poprawy znaczenia GPW na rynku eu-ropejskim, wyrażającą się wzrostem kapitalizacji i jej udziału na europejskim rynku giełdowym. W pierwszej kolejności w opracowaniu scharakteryzowane zostaną wskaźniki bezwzględne, świadczące o randze rynku giełdowego.
3. KAPITALIZACJA RYNKOWA GIEŁD EUROPEJSKICH I ICH DYNAMIKA
Poziom rozwoju giełd papierów wartościowych określa przede wszystkim ich kapitalizacja rynkowa. Rozumie się przez nią całkowitą wartość wszystkich walorów notowanych na giełdzie4.GPW w Warszawie początkach XXI wieku była wśród państw Europy Środ-kowej niekwestionowanym liderem, ale wskutek załamania się rynku (z powodu pęknięcia tzw. bańki internetowej) w 2002 r. ustąpiła miejsca Giełdzie Wiedeń-skiej. Aktualnie zajmuje w regionie drugą pozycję. Pozostała natomiast liderem wśród państw członkowskich UE–10 + 2.
Kapitalizacja GPW w Warszawie, pomimo jej stopniowego wzrostu na prze-strzeni badanego okresu, w 2007 r. stanowiła 1/20 kapitalizacji Euronextu, 1/10 kapitalizacji Deutsche Börse i prawie 1/18 kapitalizacji parkietu londyń-skiego.
W latach 2000–2002 w przeważającej liczbie krajów dynamika kapitalizacji uległa osłabieniu z racji pogarszającej się koniunktury gospodarczej w całym światowym systemie rynkowym5
.
Wyraźną odbudowę dynamiki kapitalizacji odnotowały giełdy papierów wartościowych w Europie w 2003 r. W największym wymiarze było to udziałem 2 UE-10 są to państwa, które poszerzyły Unię Europejską w 2004 r. oraz (+2) – to Bułgaria i Rumunia, które przyjęto do Wspólnoty w 2007 r.
3 K. Ciejpa-Znamirowski, Przesłanki rozwoju polskiego rynku kapitałowego, Wydawnic-two Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2007, s. 194.
4 E. Gruszczyńska-Brożbar, Funkcjonowanie Giełdy Papierów Wartościowych w Warsza-wie, Wydawnictwo AE Poznań, Poznań 2007, s. 104.
5 Z wyjątkiem giełdy wiedeńskiej, która poprawiła dynamikę kapitalizacji o ok. 25% w 2002 r.
T
abela 2 . W
artość kapitalizacji najważniejszych giełd europejskich w latach 2000–2007 (w mln euro)
Źródło
T
abela 3. Dynamika kapitalizacji najważniejszych giełd europejskich w latach 2001–2007 (rok poprzedni = 100, w %)
Źródło
giełd: wiedeńskiej, hiszpańskiej (BME), ateńskiej i niemieckiej. Również giełda warszawska „ruszyła z miejsca” w 2003 r., choć bez spektakularnych sukcesów. Te przyszły dopiero w kolejnych latach.
W 2007 r. pomimo wcześniejszych korzystnych tendencji w zakresie kształ-towania się dynamiki kapitalizacji – giełdy w Rzymie, Dublinie, Londynie, BME i OMX odnotowały swe bezwzględne spadki.
4. WARTOŚĆ I DYNAMIKA OBROTU AKCJAMI
NA GIEŁDACH EUROPEJSKICH
Wartość obrotu akcjami na giełdzie papierów wartościowych jest jednym z najważniejszych wskaźników bezwzględnych, umożliwiających analizę porów-nawczą zróżnicowania rynków kapitałowych. W komparatystyce międzynarodo-wej wyżej przytoczonego wskaźnika pojawiają się istotne problemy metodolo-giczne; powstają one w związku z odmiennym sposobem liczenia wielkości obrotów. Według zasad FESE (Federation of European Securities Exchanges) jako wartość obrotów uwzględnia się jedynie sprzedaż papierów wartościowych. Z kolei w Rocznikach Giełdowych GPW w Warszawie brana jest wielkość obej-mująca zarówno sprzedaż, jak i zakup papierów wartościowych. Dla spójności analiz w niniejszym opracowaniu przyjęto zasadę pojedynczego liczenia trans-akcji (wg FESE), tzn. tylko sprzedaży papierów wartościowych.
Analizując informacje z tabeli 4 można wskazać, że giełdy badanych krajów w przeważającej mierze przypadków zareagowały spadkiem wartości obrotów do 2003 r. w okresie osłabienia koniunktury światowej i zmniejszenia dynamiki aktywności gospodarczej w początkach XXI wieku. Relatywnie najpóźniej odbudowę wartości obrotów odnotowały giełda niemiecka (2006 r.) i szwajcar-ska (2005 r.).
Wzrost wartości obrotów akcjami w rozpatrywanym okresie lat 2000–2007 był dość mocno zróżnicowany. Wyraźną tendencją było jego zwiększenie, obser-wowane w całym badanym okresie na średnich giełdach, gdzie w kolejności największą dynamiką charakteryzowały się zmiany wartości obrotów akcjami na giełdzie wiedeńskiej (900%), irlandzkiej (632%), norweskiej (530%), hiszpań-skiej (305%) i warszawhiszpań-skiej (303%). Silniejsze giełdy europejskie charakteryzo-wały się umiarkowanym przyrostem wartości obrotu akcjami – OMX oraz Lon-dyn (152%), SWH (150%), Euronext (61%), co jest zrozumiałe z racji już osią-gniętego, wysokiego poziomu obrotów.
Biorąc pod uwagę roczne zmiany tempa wzrostu dynamiki obrotów akcjami, przedstawione w tabeli 5, potwierdza ona oceny scharakteryzowane wyżej. Spadek tempa wzrostu obrotów na przeważającej części parkietów europejskich miał miejsce głównie w latach 2001–2002.
Wyjątkiem była tu sytuacja na giełdach w Londynie i Dublinie oraz już dla 2002 r. – na giełdzie hiszpańskiej (BME) i szwajcarskiej (SWX). W kolejnych
T
abela 4. W
artość obrotów akcjami na najważniejszych giełdach europejskich w latach 2000–2007 (w mln euro)
Źródło
T
abela 5. Dynamika obrotów akcjami najważniejszych giełd europejskich w latach 2001–2007 (rok poprzedni = 100, w %)
Źródło
latach wystąpił szybki przyrost tempa dynamiki obrotów akcjami. W 2007 r. szczególnie wysokim tempem zmian badanego wskaźnika charakteryzowały się giełdy irlandzka, niemiecka, warszawska i wiedeńska.
5. LICZBA NOTOWANYCH SPÓŁEK KRAJOWYCH I ZAGRANICZNYCH
NA GIEŁDACH EUROPEJSKICH
Atrakcyjność danego rynku giełdowego dla inwestorów i emitentów określa liczba spółek. Z tego też względu ważną determinantą rozwoju giełdy jest ilość spółek będących przedmiotem obrotu na konkretnym rynku. Jednocześnie obecność spółek zagranicznych jest bardzo istotnym wyróżnikiem postrzegania giełdy papierów wartościowych i potwierdza jej rolę ekonomiczną w regionie funkcjonowania. Informacji na ten temat dostarczają tabele 6 i 7.
Choć tradycje funkcjonowania GPW w Warszawie w warunkach gospodarki rynkowej nie są zbyt długie, to jednak udało się jej bez wątpienia osiągnąć pozycję lidera wśród giełd Europy Wschodniej. Wyprzedziła ona także giełdę wiedeńską, mając trzykrotnie wyższą liczbę notowanych spółek w 2007 r. Nie-wielki spadek liczby spółek notowanych na GPW miał miejsce w latach 2002– 2003, którego powodem było zakończenie tzw. hossy internetowej z lat wcze-śniejszych i osłabienie koniunktury światowej. W badanym okresie, tzn. latach 2000–2007 stała się ona poważnym konkurentem giełdy rzymskiej, ateńskiej, norweskiej, szwajcarskiej i irlandzkiej co do wprowadzania nowych spółek do obrotu. Natomiast nie mogła sprostać w tym zakresie konkurencji z giełdami londyńską, hiszpańską, niemiecką, euronextem, czy skandynawskim OMX-em. Gdy chodzi o dynamikę przyrostu liczby notowanych spółek Warszawska Giełda Papierów Wartościowych w latach 2000–2007 osiągnęła drugie miejsce w Europie (156%) – po giełdzie hiszpańskiej (341%) i wyprzedziła dynamiką tej wielkości giełdę londyńską (110%).
Szybki przyrost spółek na GPW w ostatnich latach spowodowany jest dużą aktywnością prywatnych inwestorów, co przekłada się na wysoką liczbę otwar-tych rachunków inwestycyjnych, która wyniosła w październiku 2007 r. przeszło 990 tys.6 Rozwój GPW został przyspieszony przez dynamiczny rozwój funduszy
inwestycyjnych, uczestnictwo Otwartych Funduszy Emerytalnych w alokacji kapitału na rynku giełdowym oraz wzrostem zamożności społeczeństwa i jego świadomości rynkowej w procesach inwestycyjnych. Również relatywnie niski koszt wejścia na GPW sprzyja jej popularności.
Z kolei spadek liczby notowanych spółek, obserwowany na niektórych par-kietach europejskich wynika z różnych przyczyn. Jedną z nich może być wystę-powanie dużej liczby małych spółek, które z czasem nie radzą sobie z konku-rencją rynkową lub słaba płynność i płytkość rynku. Poza tym na niektórych giełdach większą rolę w obrotach stanowią obligacje niż akcje przedsiębiorstw.
T
abela 6. Liczba spółek notowanych na najważniejszych giełdach europejskich w latach 2000–2007 (na koniec roku)
Źródło
T
abela 7. Liczba spółek zagranicznych notowanych na najważniejszych giełdach europejskich w latach 2000–2007 (na koniec roku)
Źródło
Gdy chodzi o notowania spółek zagranicznych na europejskich rynkach giełdowych, to niekwestionowanym liderem był i jest Londyn, jedno ze świato-wych tradycyjnych centrów finansoświato-wych. Następną pozycję zajmuje giełda frank-furcka i w kolejności szwajcarska. Na ich tle pozycja GPW z 23 spółkami zagra-nicznymi w 2007 r. nie wygląda zbyt obiecująco. Tymczasem na podkreślenie zasługują następujące fakty. GPW wyprzedza pod względem notowanych na parkiecie spółek zagranicznych – giełdy: ateńską, włoską, irlandzką, a jest w bli-skiej pozycji w stosunku do giełdy skandynawbli-skiej OMX-u. Jest także liderem wśród giełd pochodzących z nowych państw członkowskich UE w badanym aspekcie.
Tę pozycję osiągnęła ona relatywnie szybko, zważywszy, że pierwsza noto-wana spółka zagraniczna pojawiła się w 2003 r., a z końcem 2007 r. było ich już 23. Zainteresowanie GPW w Warszawie i jej relatywna popularność bierze się ze stosunkowo niskich kosztów wejścia na giełdę dla firm zagranicznych w po-równaniu z innymi rynkami europejskimi. Poza tym zagraniczne spółki plasują swoje walory na warszawskiej giełdzie albo dla zdobycia kapitału na rozwój w regionie Europy Środkowej i Wschodniej, albo by móc się rozwijać na pol-skim rynku7. Oprócz tych przesłanek – dla części firm zagranicznych jest ona
kolejną giełdą, na którą wprowadzają swoje akcje w ramach tzw. dual listing (np. czeski CEZ – energetyka, bank włoski Unicredit czy CEDC – amerykański dystrybutor alkoholi).
6. PIERWSZE OFERTY PUBLICZNE (IPO) NA GIEŁDACH EUROPEJSKICH
Pierwsza oferta publiczna oznacza oferowanie akcji danej spółki po raz pierwszy za pośrednictwem rynku publicznego8. Na tle giełd europejskichak-tualnie (2007 r.) GPW zajmuje czwarta pozycję pod względem IPO. Wyprzedza-ją Wyprzedza-ją pod względem pierwszych publicznych ofert giełda londyńska (4-krotnie), Euronext i giełdowy rynek skandynawski (OMX). Warszawski parkiet okazał się bardziej atrakcyjny w 2007 r. od Deutsche Börse.
Pod względem liczby pierwszych ofert publicznych GPW w Warszawie jest liderem wśród krajów Europy Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschod-niej. Jej pozycja na najbliższe lata w tym zakresie jest niezagrożona ze strony innych giełd tej części Europy. Przepaść, jaka dzieli pozostałe rynki giełdowe wschodnie i środkowoeuropejskie od GPW, jest przez nie na krótką metę nie do pokonania.
Duża liczba IPO na warszawskim parkiecie wynika z jego atrakcyjności kosztowej. Oferty przeprowadzone w Warszawie są 3–4 razy tańsze niż w Lon-dynie9
. Na niższe ich koszty w Polsce wpływają konkurencyjność wśród firm 7 Zagraniczne spółki na GPW, www.wseinternational.eu/indeks.php?page=1414. 8 P. Siwek, Praktyka pierwszych ofert publicznych w Polsce, CeDeWu, Warszawa 2005, s. 12. 9 Dlaczego warszawska giełda…, op. cit.
Źródło
: Dane IPO na podstawie IPO W
atch Europe. R
eview of the year 2007, P
riceW aterhouseCoopers, s. 4; IPO W atch Europe. R eview of th e year 2005, P riceW aterhouseCoopers, s. 5; IPO W atch Europe. R
eview of the year 2003, PriceW
aterhouseCoopers, s. 8.
T
doradczych i niższe koszty osobowe. Czynnikiem wspomagającym atrakcyjność na GPW w Warszawie jest podaż kapitału w regionie Europy Środkowej10
(OFE, fundusze inwestycyjne, duża liczba inwestorów indywidualnych i zagranicznych). Dzięki relatywnie dużej liczbie debiutów w 2007 r. parkiet warszawski został sklasyfikowany przez FESE na 4 miejscu w Europie.
7. WSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI GIEŁD EUROPEJSKICH
Przedstawione w poprzednich fragmentach opracowania wskaźniki opisują-ce wielości poszczególnych europejskich rynków giełdowych miały charakter bezwzględny. Dla uzyskania właściwego obrazu sytuacji konieczne jest także wzięcie pod uwagę wskaźników względnych11, co jest szczególnie ważne w
ana-lizach porównawczych.
Wskaźnik płynności zaliczany jest do tej właśnie grupy miar, a oblicza się go jako relację obrotów do kapitalizacji. W opiniach analityków giełdowych12
wskaźnik ten jest bodaj najistotniejszy wśród pozostałych mierników względ-nych, takich jak np. indeks kapitalizacji/PKB. Wskaźnik płynności rynku gieł-dowego wskazuje na szybkość przesunięć kapitałowych na nim występujących. Największą płynnością w całym badanym okresie charakteryzowały się gieł-da londyńska, włoska i niemiecka. Z kolei najniższą płynność posiagieł-dały w tym samym okresie giełdy ateńska, wiedeńska i warszawska.
De facto GPW zajmuje ostatnią pozycję wśród rozpatrywanych największych
giełd europejskich. Jej płynność w latach 2000–2007 spadała do 2005 r. Od 2006 r. wskaźnik płynności stopniowo się poprawiał, ale wciąż nie osiągnął poziomu z 2000 r. Od giełdy wiedeńskiej dzieli ją nadal różnica 14 pkt. procen-towych wskaźnika płynności (w 2007 r.). Nie jest to dobry prognostyk, w sytuacji gdy GPW w Warszawie ma ambicje stania się centrum finansowym Europy Środ-kowej, chcąc w tym zakresie pokonać bardziej płynne giełdy (w 2007 r.) – poza wiedeńską, takie jak – w Pradze (76,23%) czy Budapeszcie (109,78%).
Na relatywnie niską płynność warszawskiego parkietu wpływa średnia niska wartość spółek, które notowane są na GPW, przy jednoczesnym dużym udziale pasywnych inwestorów (strategicznych i branżowych, OFE) oraz niewielkiej krótkiej sprzedaży akcji13. Oprócz tych przesłanek na jej słabą płynność
oddzia-ływuje sposób konstrukcji pierwotnych ofert, gdzie na GPW trafiają przede wszystkim mniejszościowe pakiety akcji, co osłabia skłonność do dokonywania transakcji (free float). Są też i takie giełdy, gdzie nastąpił zanik obrotów akcjami i brak jest płynności – np. w Bratysławie.
10 Końca hossy nie widać, „Private Banking” 2007, nr 5.
11 R. Sieradzki, Rynek akcji na GPW w Warszawie na tle innych krajów Unii Europejskiej. (Za) krótka historia GPW, „Nasz Rynek Kapitałowy” 2006, nr 12 (192), s. 93.
12 Ibidem.
13 R. Sieradzki, Rozwój rynku akcji na giełdach Europy Środkowo-Wschodniej. Dobrze, coraz lepiej, „Nasz Rynek Kapitałowy” 2007, nr 2 (194), s. 31.
T
abela 9. Wskaźniki płynności (obroty/kapitalizacja) najważniejszych giełd europejskich w latach 2000–2007 (w %)
Źródło
T
abela 10. Wskaźnik koncentracji giełd europejskich w latach 2000–2007 (w %)
Źródło
8. WSKAŹNIKI KONCENTRACJI GIEŁD EUROPEJSKICH
Innym wskaźnikiem względnym, stosowanym w analizach porównawczych jest wskaźnik koncentracji. Informuje on o obrotach akcjami pięciu najwięk-szych spółek w całości obrotów14. Określone wartości wskaźnika mają swoją
wymowę. Jeśli wartość wskaźnika koncentracji przekroczy 60%, zagraża ona wówczas płynności tego rynku giełdowego. Na rynkach dojrzałych – udział pięciu największych spółek nie przekracza na ogół 35–45% łącznych obrotów. Z kolei – w przypadku małych , nierozwiniętych giełd występuje silna koncentracja na kilku dużych spółkach15
.
Najniższe wartości wskaźników koncentracji odnotowały w 2007 r. giełdy londyńska, nieniecka, ateńska i warszawska. O ile w latach 2000–2002 – dla GPW w Warszawie wskaźnik koncentracji przekraczał 60% i zagrażał płynności polskiej giełdy, o tyle w 2003 r. można zauważyć stopniową poprawę w kierunku korygowania wskaźników jej koncentracji; zaczyna ona w związku z tym nabie-rać charakteru giełdy „dojrzewającej do rynkowego wymiaru”. Porównując ją z wiedeńska giełdą, wywodzącą się z regionu Europy Środkowej, należy pod-kreślić, że wskaźniki koncentracji na GPW w Warszawie są znacznie poprawniej-sze, stąd jej przewaga nad swoim głównym wiedeńskim konkurentem. W tym kontekście nie mogą dziwić ambicje przedstawicieli GPW w Warszawie do uzy-skania pozycji czołowego centrum finansowego w Europie Środkowej.
Nie oznacza to jednak, by w zakresie koncentracji sytuacja na polskiej gieł-dzie nie mogła ulegać dalszej poprawie, ponieważ od najlepszej sytuacji pod względem koncentracji , jaką posiada giełda niemiecka czy londyńska, dzieli ją jeszcze określony dystans.
W stosunku do rynków giełdowych nowych państw członkowskich Unii Europejskiej – GPW w Warszawie jest bezprzecznie liderem. One z kolei mają także ogromy dystans do odrobienia w relacji do niej w zakresie koncentracji16
.
9. WSKAŹNIK KAPITALIZACJI/PKB
Kolejnym wskaźnikiem, umożliwiającym porównanie różnych rynków, jest relacja kapitalizacji do produktu krajowego brutto.
Miernik ten dostarcza informacji na temat, ile kapitału wyceniane jest za pośrednictwem giełdy w stosunku do PKB. Na ogół przyjmuje się, że jeśli wartość tego wskaźnika kształtuje się powyżej 40%, wówczas giełda ma znaczenie dla gospodarki danego kraju17.
14 E. Gruszczyńska-Brożbar, Funkcjonowanie…, op. cit., s. 103.
15 K. Stępień, Drogie akcje i niewielka płynność, „Parkiet” 2003, nr 2304.
16 Por. W. Przybylska-Kapuścińska, Zmiany na rynku kapitałowym nowych państw człon-kowskich Unii Europejskiej, [w:] Rynek kapitałowy w procesie integracji, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2008, s. 98.
Na podstawie wykresu 1 można zaobserwować, że analizowana relacja zmieniała się w różny sposób na poszczególnych rynkach giełdowych.
Odnotowano spadek relacji kapitalizacji do PKB dla wszystkich rozpatry-wanych giełd europejskich w latach 2001–2002, choć obniżenie się wartości wskaźnika nie było równomierne. Silniejsze miało miejsce na SWX Swiss Exchange i giełdzie londyńskiej, natomiast słabsze w przypadku Euronextu, Deutsche Börse czy BME. W kolejnych latach po poprawie koniunktury gospodarczej badany wskaźnik osiągnął wyższe wartości w okresie 2003–2006. Jego obniżenie odno-towano w 2007 r. na rynku szwajcarskim, londyńskim i włoskim. Na rynku Euronext wskaźnik ten w zasadzie się nie zmienił. Jego wzrost natomiast odnotowały giełda warszawska, wiedeńska, niemiecka i hiszpańska.
10. WSKAŹNIK PRZECIĘTNEJ WIELKOŚCI SPÓŁKI
Ostatni wskaźnik względny, rozpatrywany w ocenach porównawczych giełd wyznacza przeciętną wielkość spółki. Wielkość spółki ma ogromne znaczenie, ponieważ, iż im jest ona większa, tym większą rolę odgrywa dana giełda w aktywi-zacji gospodarki. Informacje na ten temat zawiera tabela 11.
Wynika z niej, że GPW w Warszawie, jak i giełda hiszpańska znajdują się na końcu rankingu rozpatrywanych giełd europejskich. Pomimo, iż pod
wzglę-Rys 1. Wskaźnik kapitalizacji/PKB dla największych giełd europejskich w latach 2000–2007
Źródło
: Opracowanie własne na podstawie danych FESE (www.fese.be/en/).
T
abela 11. P
rzeciętna wielkość spółki giełdowej notowanej na najważniejszych giełdach europejskich w latach 2000–2007 (w mln
dem liczby spółek notowanych na warszawskim parkiecie jest ona na 6 miejscu wśród giełd europejskich, to jednak ich wielkość jest nieduża. Stąd wskaźnik przeciętnej wielkości spółki nie jest w przypadku GPW w Warszawie satysfak-cjonujący.
Większość spółek notowanych na niej – to spółki małe i średnie. Przeciętna wielkość spółki notowanej w Warszawie wyniosła 440 mln euro. Nawet słabsze od GPW giełdy Europy Środkowej charakteryzują wyższe wskaźniki przeciętnej wielkości spółki, gdy w Wiedniu wielkość ta wynosiła 1294 mln euro, a w Pradze – 2000 mln euro, nie mówiąc już o europejskich gigantach giełdowych, jak Euronext.
Z drugiej strony możliwość debiutowania na giełdzie przez małe i średnie spółki należy ocenić pozytywnie, bo stwarza atrakcyjne możliwości rozwojowe dla słabszych podmiotów, co jest wyjątkowym zjawiskiem na skalę światową18
i wyróżnia GPW w Warszawie.
12. PODSUMOWANIE
W okresie przemian systemowych do chwili obecnej obserwować można dynamiczny rozwój polskiego rynku giełdowego. Na tle sytuacji giełd europej-skich w latach 2000–2007 warszawski parkiet wzmacniał stopniowo swoją pozy-cję i rozwinął się najsilniej. Stąd jest on liczącym się rynkiem w Europie. Jed-nocześnie pod wieloma względami rozpatrywanymi w tym opracowaniu, wska-zano, ż GPW w Warszawie zajmuje pozycję lidera wśród giełd Europy Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej. Pozycja ta wynika zarówno z osiągniętej kapitalizacji, dynamiki, liczby spółek na niej notowanych, jak i pierwszych ofert publicznych. Jest ona giełdą średniej wielkości, która dąży do osiągnięcia wskaź-ników kapitalizacji, płynności, koncentracji, które wskazywałyby na poprawę jej „dojrzałości rynkowej” w odniesieniu do europejskich potęg giełdowych. Na-tomiast, czy zrealizuje ona swoje ambicje stworzenia środkowoeuropejskiego centrum finansowego, pokaże czas.
BIBLIOGRAFIA
Ciejpa-Znamirowski K. Przesłanki rozwoju polskiego rynku kapitałowego, Wydawnic-two Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2007.
U. Ziarko-Siwek (red.) Giełdy kapitałowe w Europie, Wydawnictwo CeDeWu, Warsza-wa 2007/2008.
Gruszczyńska-Brożbar E. Funkcjonowanie Giełdy Papierów Wartościowych w
Warsza-wie, Wydawnictwo AE Poznań, Poznań 2007. Końca hossy nie widać, „Private Banking” 2007, nr 5.
Przybylska-Kapuścińska W. Zmiany na rynku kapitałowym nowych państw
członkow-skich Unii Europejskiej, [w:] Rynek kapitałowy w procesie integracji, Wydawnictwo
UMCS, Lublin 2008.
Sieradzki R. Rozwój rynku akcji na giełdach Europy Środkowo-Wschodniej. Dobrze, coraz
lepiej, „Nasz Rynek Kapitałowy” 2007, nr 2 (194).
Sieradzki R. Rynek akcji na GPW w Warszawie na tle innych krajów Unii Europejskiej.
(za) krótka historia GPW, „Nasz Rynek Kapitałowy” 2006, nr 12 (192).
Siwek P. Praktyka pierwszych ofert publicznych w Polsce, CeDeWu, Warszawa 2005. Stępień K. Drogie akcje i niewielka płynność, „Parkiet” 2003, nr 2304.
www.wseinternational.eu.
DEVELOPMENT OF WARSAW STOCK EXCHANGE COMPARING
TO OTHER EUROPEAN STOCK EXCHANGES IN XXI CENTURY
Summary: The paper concentrates on the development of Warsaw Stock Exchange
(WSE) comparing to the situation in other European stock exchanges in XXI century. In order to assess the growth of WSE we use different absolute and relative measures. The first ones are: capitalization, turnover, number of local and foreign companies as well as the number of IPOs. The second ones are: liquidity, concentration capitaliza-tion to GDP and the average size of the companies. All those measures taken for 2000– 2007 were compared with the results for the most important European stock exchan-ges. In conclusion we point out the successes and weaknesses as well as the changes seen on WSE in that period.
Key-words: stock-exchange, market capitalization, shares turnover value, liquidity index
and concentration index
Prof. zw. dr hab. Wiesława Przybylska-Kapuścińska Akademia Ekonomiczna w Poznaniu
Katedra Teorii Pieniądza i Polityki Pieniężnej Al. Niepodległości 10
60-967 Poznań
