Kadencja Prezydenta RP a kadencja innych głów państwa. Wprowadzenie Przeczytaj Prezentacja mul medialna Sprawdź się Dla nauczyciela

(1)

Kadencja Prezydenta RP a kadencja innych głów państwa

Wprowadzenie Przeczytaj

Prezentacja mul medialna Sprawdź się

Dla nauczyciela

(2)

Uchwalenie Konstytucji marcowej w 1921 roku wprowadziło do polskiej rzeczywistości politycznej instytucję Prezydenta RP. Urząd ten funkcjonował do 1939 roku w kraju, a następnie na emigracji.

Powrócił na chwilę w początkach PRL i został przywrócony dopiero po przemianach wywołanych obradami Okrągłego Stołu w 1989 roku, na mocy noweli konstytucyjnej z 7 kwietnia 1989 roku.

Zgromadzenie Narodowe dokonało wyboru na prezydenta Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej gen.

Wojciecha Jaruzelskiego. Pierwszym prezydentem III RP, pochodzącym z wolnych wyborów, był wybrany 22 grudnia 1990 roku Lech Wałęsa. W kolejnych latach urząd ten został umocowany w Konstytucji RP z 1997 roku.

Twoje cele

Scharakteryzujesz znaczenie, jakie dla pozycji ustrojowej Prezydenta RP ma fakt wyborów powszechnych.

Przeanalizujesz kompetencje Prezydenta RP: ceremonialno‑reprezentacyjne, w stosunku do rządu, parlamentu i władzy sądowniczej, w polityce zagranicznej oraz bezpieczeństwa państwa.

Ocenisz poziom legitymizacji społecznej władzy prezydenckiej.

Odróżnisz prerogatywy Prezydenta RP od innych jego uprawnień.

Wskażesz na wybranych przykładach, ile wynosi kadencja głowy państwa we współczesnych republikach.

Kadencja Prezydenta RP a kadencja innych głów państwa

Proporzec Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Źródło: Poznaniak, domena publiczna.

(3)

Przeczytaj

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

Podział władz funkcjonujący w polskim

prawodawstwie umożliwia istnienie dualistycznej władzy wykonawczej. Egzekutywa składa się z Prezydenta RP i Rady Ministrów, co odpowiada istocie parlamentarno‑gabinetowego systemu rządów. Zgodnie z tym systemem funkcjonuje założenie, że rząd personalnie i politycznie jest związany z większością sejmową. Zależność rządu od głowy państwa jest bardzo ograniczona. Tylko w przypadku zakłócenia normalnego

funkcjonowania sejmu i rządu Prezydent RP ma pełnić funkcję arbitrażową. W świetle konstytucji prezydent jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Stoi na straży konstytucji, suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

Wybory prezydenckie

Od noweli konstytucyjnej z 27 września 1990 roku Prezydent RP jest wybierany w sposób bezpośredni przez naród. Taka bezpośrednia forma wyboru ma liczne zalety i wady. Do zalet zaliczamy:

wzmocnienie legitymizacji Prezydenta RP, wzrost jego autorytetu i nadanie mu stosunkowo silnej pozycji w systemie władzy; zostaje on wybrany, podobnie jak parlament, z woli suwerena, którym jest naród;

powszechne wybory prezydenckie często prowadzą do powstania dwóch dużych bloków politycznych skupiających najsilniejsze partie polityczne;

wybory bezpośrednie są bardziej korzystne niż wybór prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe lub inny

powołany w tym celu organ, ponieważ wyrażają wolę całego społeczeństwa, które tego aktu wyborczego dokonuje;

wyborcy głosują na kandydata, z którym są w jakiś sposób emocjonalnie związani, co prowadzi do personalizacji wyborów;

nawiązuje to do tradycyjnej demokracji ateńskiej, gdzie wybór był bezpośredni.

Wojciech Jaruzelski, pierwszy prezydent Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Źródło: domena publiczna.

Lech Wałęsa, prezydent w latach 1990–1995.

Źródło: MEDEF, licencja: CC BY-SA 2.0.

(4)

Wady bezpośredniej formy wyborów prezydenta

Powstaje iluzja programu wyborczego, żaden prezydent nie jest w stanie samodzielnie, bez pomocy większości parlamentarnej, realizować swojego programu wyborczego.

Pozycja Prezydenta po wygranych wyborach jest konkurencją dla rządu i jego programu.

Powszechna elekcja daje szansę na włączenie się do walki o urząd głowy państwa osób przypadkowych, które wykorzystują bezpłatny dostęp do mediów.

Organizacja powszechnych wyborów prezydenckich wpływa na partie polityczne, które wystawiają swoich kandydatów, i na system partyjny, wymuszając aktywność polityczną.

Wybory powszechne powodują pojawianie się kandydatów bezpartyjnych, którzy nie są powiązani z żadną partią. Wokół nich tworzą się często przypadkowe koalicje wyborcze, które łączy doraźny interes. Taki kandydat w przypadku wygranej będzie pozbawiony zaplecza politycznego, co wpłynie negatywnie na sprawowanie urzędu.

Wybory prezydenckie ogłasza marszałek sejmu.

Kandydatem do urzędu może zostać osoba, która:

jest obywatelem polskim;

w dniu wyborów ma ukończone 35 lat;

korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu RP.

Prezydent jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz.

Na Prezydenta RP zostaje wybrany ten kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy.

Pozycja ustrojowa Prezydenta RP

Prezydent RP nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed sejmem. Jego pozycja ustrojowa wynika z art. 126 Konstytucji RP, gdzie zapisano, że wykonuje on swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w ustawie zasadniczej i innych

ustawach. Akty wydawane przez Prezydenta RP dla swojej ważności wymagają podpisu Prezesa Rady Ministrów, który kontrasygnując je, ponosi za nie odpowiedzialność przed sejmem. Drugim rodzajem uprawnień Prezydenta RP są prerogatywy, czyli akty urzędowe, które nie wymagają kontrasygnaty.

Wzmacniają one pozycję szefa państwa i wskazują na samodzielne atrybuty jego władzy. Prerogatywy wynikają z art. 144 ust. 3 Konstytucji RP i składają się z 30 aktów urzędowych.

Prerogatywy Prezydenta RP:

zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu, zwoływanie pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,

skracanie kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji, inicjatywa ustawodawcza,

zarządzanie referendum ogólnokrajowego, Aleksander Kwaśniewski, prezydent w latach 1995–2005.

Źródło: Adrian Grycuk, licencja: CC BY-SA 3.0.

Lech Kaczyński, prezydent w latach 2005–2010, zginął w katastroﬁe lotniczej pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 roku.

Źródło: KPRP, domena publiczna.

(5)

podpisywanie albo odmowa podpisania ustawy,

zarządzanie ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w „Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, zwracanie się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego,

składanie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,

składanie wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli, desygnowanie i powoływanie Prezesa Rady Ministrów,

przyjmowanie dymisji Rady Ministrów i powierzanie jej tymczasowego pełnienia obowiązków,

składanie wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członka Rady Ministrów,

odwoływanie ministra, wobec którego Sejm wyraził wotum nieufności, zwoływanie Rady Gabinetowej,

nadawanie orderów i odznaczeń, powoływanie sędziów,

stosowanie prawa łaski,

nadawanie obywatelstwa polskiego i wyrażanie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego, powoływanie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,

powoływanie Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, powoływanie Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,

powoływanie prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego, składanie wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,

powoływanie członków Rady Polityki Pieniężnej,

powoływanie i odwoływanie członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego, powoływanie członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

nadawanie statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływanie i odwoływanie Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,

wydawanie zarządzeń na zasadach określonych w art. 93, zrzeczenie się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.

Kompetencje Prezydenta RP

Konstytucja nie klasyﬁkuje kompetencji prezydenckich ani też ich wszystkich nie wymienia, odsyłając na mocy art. 126 ust. 3 do szczegółowych uregulowań

ustawowych. Najczęściej kompetencje Prezydenta RP dzieli się na te, które przysługują „głowie państwa”, i te, które wskazują na jego związki z organami władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Kompetencje Prezydenta RP związane z funkcjonowaniem Parlamentu

Bronisław Komorowski, prezydent w latach 2010–2015.

Źródło: Wojciech Grzędziński, licencja: CC BY-SA 3.0.

(6)

1. Zarządzanie wyborów do Sejmu RP i Senatu RP.

2. Zwoływanie pierwszego posiedzenia Sejmu RP i Senatu RP.

3. Wyznaczanie marszałka seniora w Sejmie RP i Senacie RP.

4. Skracanie kadencji Sejmu RP, a w konsekwencji całego parlamentu.

5. Przejawianie inicjatywy ustawodawczej.

6. Zgłaszanie poprawek do przedłożonych przez siebie projektów ustaw.

7. Stosowanie weta ustawodawczego.

8. Występowanie z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją RP.

9. Podpisanie ustawy.

10. Zarządzanie ogłoszenia ustawy w „Dzienniku Ustaw RP”.

11. Zwracanie się z orędziem do Sejmu RP, Senatu RP lub Zgromadzenia Narodowego.

12. Zarządzanie referendum ogólnokrajowego.

13. Występowanie do sejmu z wnioskiem o powołanie Prezesa NBP.

Kompetencje Prezydenta RP związane z funkcjonowaniem władzy wykonawczej

1. Kompetencje związane z powoływaniem Rady Ministrów i przyjmowaniem jej dymisji.

2. Występowanie do Sejmu RP z wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członka Rady Ministrów.

3. Zwoływanie Rady Gabinetowej.

4. Wydawanie – na podstawie szczegółowych upoważnień ustawowych i w celu wykonania ustaw – rozporządzeń wykonawczych.

5. Wydawanie – na podstawie ustaw – zarządzeń.

6. Wydawanie – na wniosek Rady Ministrów – rozporządzeń z mocą ustawy; akty te mogą być

stanowione wyłącznie w czasie trwania stanu wojennego w sytuacji, gdy sejm nie może się zebrać na posiedzenie.

7. Zarządzanie – na wniosek premiera – powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia sił zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej.

8. Pełnienie funkcji najwyższego zwierzchnika polskich sił zbrojnych.

9. Mianowanie szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego i dowódców rodzajów sił zbrojnych.

10. Mianowanie – na wniosek premiera – naczelnego dowódcy sił zbrojnych RP.

11. Nadawanie stopni wojskowych na wniosek ministra obrony narodowej.

12. Powoływanie i odwoływanie członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego.

13. Określanie kierunków rozwoju sił zbrojnych RP – na wniosek ministra obrony narodowej.

14. Powoływanie dwóch członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

15. Powoływanie prokuratora generalnego spośród kandydatów zgłoszonych przez Krajową Radę Sądownictwa i Krajową Radę Prokuratury.

16. Zlecanie przeprowadzenia kontroli Najwyższej Izby Kontroli.

17. Nadawanie statutu Kancelarii Prezydenta RP oraz powoływanie i odwoływanie jej szefa.

Kompetencje Prezydenta RP związane z funkcjonowaniem władzy sądowniczej

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

kadencja

(z łac. cadentia – upadek); określony przez prawo okres pełnienia danej funkcji (urzędu) przez

Andrzej Duda, prezydent urzędujący od 2015 r.

Źródło: Jakub Szymczuk/KPRP, licencja: CC BY-SA 4.0.

(7)

urzędnika lub organ pochodzący z wyboru kontrasygnata

(z łac. contra – przeciw, signum – znak); dodatkowe podpisanie aktu prawnego (ustawy bądź rozporządzenia) przez drugą osobę, potwierdzające jego ważność i przenoszące pełną odpowiedzialność polityczną i prawną na podpisującego; w systemie rządów

parlamentarno‑gabinetowych oznacza najczęściej podpisanie aktu urzędowego wydanego przez głowę państwa dodatkowo przez premiera lub ministra odpowiedniego resortu

prerogatywa

(z łac. praerogativa – przywilej); uprawnienie wynikające z zajmowanego stanowiska; w systemach parlamentarnych kompetencje głowy państwa są wyłączone spod kontroli organu

przedstawicielskiego, czyli w praktyce nie wymagają kontrasygnaty prezydent

(z łac. praesidens – zasiadający na czele); najwyższy urząd w państwie będącym republiką, zazwyczaj jednoznaczny z pełnieniem funkcji jednoosobowej głowy państwa; jest najwyższym przedstawicielem państwa, który gwarantuje ciągłość władzy państwowej, czuwa nad przestrzeganiem konstytucji oraz stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa; w systemie prezydenckim prezydent jest również szefem rządu

władza wykonawcza, egzekutywa

działalność polegająca na wykonywaniu zadań państwowych mających na celu realizację praw;

w Rzeczypospolitej Polskiej organami egzekutywy są Prezydent RP i Rada Ministrów

(8)

Prezentacja mul medialna

Polecenie 1

Zapoznaj się z informacjami umieszczonymi na mapie i wykonaj zadania.

Jak wybierają prezydentów na świecie?

Ćwiczenie 1

Zastanów się, od jakich czynników może zależeć długość kadencji prezydenta.

Ćwiczenie 2

Wskaż, jakie są metody elekcji głowy państwa.

Ćwiczenie 3

Rozstrzygnij, czy zawsze prezydent jest głową państwa. Uzasadnij odpowiedź.">

Uzasadnienie:

(9)

Sprawdź się

Ćwiczenie 1

Wskaż, jaki system rządów występuje w Rzeczypospolitej Polskiej.

kanclerski prezydencki

parlamentarno-gabinetowy parlamentarno-komitetowy

輸

Ćwiczenie 2

Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym

przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy

państwowej.

□ □

Prezydent RP jest wybierany przez naród w wyborach powszechnych, równych, pośrednich i w głosowaniu

tajnym.

□ □

Prezydent RP nadaje obywatelstwo polskie i wyraża

zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.

□ □

Na Prezydenta RP może być wybrany obywatel polski, który

najpóźniej w dniu wyborów kończy 45 lat i korzysta z pełni

praw wyborczych do Sejmu.

Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających

prawo wybierania do Sejmu.

□ □

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych

kompetencji, wydaje akty urzędowe.

□ □

醙

(10)

Ćwiczenie 5

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.

Art. 144

1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe.

2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.

/Źródło: Konstytucja RP, sejm.gov.pl [online, dostęp: 5.11.2019]./

Wyjaśnij, na czym polega różnica między uprawnieniami zwykłymi a prerogatywami w przypadku Prezydenta RP.

Ćwiczenie 3

Przyjrzyj się ilustracji i wykonaj polecenie.

Spotkanie prezydenta Donalda Trumpa oraz prezydenta Andrzeja Dudy w Białym Domu w Waszyngtonie, 2019.

Źródło: domena publiczna.

Wskaż, jakie kompetencje Prezydenta RP ilustruje fotograﬁa. Odpowiedź uzasadnij.

醙

Ćwiczenie 4

Ułóż prezydentów III Rzeczypospolitej Polskiej w kolejności sprawowania urzędu.

Bronisław Komorowski Aleksander Kwaśniewski Lech Wałęsa

Andrzej Duda Wojciech Jaruzelski Lech Kaczyński

輸

(11)

Ćwiczenie 6

Art. 131

1. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.

2. Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie:

1) śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej,

2) zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,

3) stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,

4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego,

5) złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.

Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu.

Osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.

/Źródło: Konstytucja RP, sejm.gov.pl [online, dostęp: 5.11.2019]./

Wyjaśnij, w jakich okolicznościach marszałek Sejmu RP wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

難

(12)

Ćwiczenie 7

Uprawnienia prezydenta a oczekiwania wyborców

Rząd ma kilkanaście ministerstw, a prezydent – jedną małą kancelarię.

Z wyników badań opinii publicznej komentowanych niedawno w mediach wynika, że Polacy opowiadają się za silną pozycją ustrojową głowy państwa. Chcą nadal wybierać prezydenta

w wyborach powszechnych oraz gotowi są powierzyć mu dowodzenie armią w czasie pokoju. Trudno się dziwić takim wynikom. Wybory prezydenckie cieszą się zwykle największym zainteresowaniem, a przez to relatywnie dużą frekwencją. Wybory głowy państwa są dla obywateli zrozumiałe. Spośród kilku liczących się kandydatów wybieramy osobę, która w naszym mniemaniu posiada cechy pożądane u męża stanu. Preferujemy kandydata dobrze wykształconego, z dobrą prezencją, z sukcesami w życiu prywatnym i zawodowym, czyli takiego, który będzie godnie reprezentował Rzeczpospolitą, zwłaszcza na arenie międzynarodowej.

/Źródło: Uprawnienia prezydenta a oczekiwania wyborców, rp.pl [online, dostęp: 5.11.2019]./

Wskaż, dlaczego Polacy są gotowi pozostawić armię w czasie pokoju pod dowództwem Prezydenta RP.

(13)

Ćwiczenie 8

Po co nam prezydent?

„Strażnik żyrandola”, „uosobienie majestatu Rzeczypospolitej”, „stabilizator systemu politycznego” czy ten, który „sypie piasek w szprychy rządu”. Po co nam prezydent? To trywialne z pozoru pytanie zadaliśmy politykom i ekspertom. Co odpowiedzieli?

Instytucja prezydenta to jednak element większej całości. Po co nam prezydent? Pytam dr. Ryszarda Piotrowskiego. – To jest świetne pytanie, ponieważ ono nas konfrontuje z innym zagadnieniem, mianowicie: po co jest państwo? Państwo zostało stworzone przez ludzi do rozwiązywania ich problemów. (…) Prezydent ma dbać o to, aby władza nie stwarzała zagrożenia dla bezpieczeństwa obywateli – słyszę w odpowiedzi. Według konstytucjonalisty bowiem „państwo, które stwarza problemy pozorne, zamiast zajmować się rzeczywistymi – jest zbędne i staje się swego rodzaju pasożytem na społeczeństwie”.

– Prezydent jest uosobieniem majestatu Rzeczypospolitej. Każde państwo, które tworzone jest przez współobywateli, musi mieć swój osobowy wyraz. Jest nim właśnie prezydent – najwyższy

przedstawiciel państwa polskiego – mówi Ryszard Kalisz. Z rozmowy z byłym szefem Kancelarii Prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego wyłania się wręcz mistyczny obraz tego urzędu. – Prezydent wybierany w wyborach powszechnych ma moc działania w imieniu obywateli i przekazywania tej mocy dalszym osobom – słyszę. – To poprzez przyjęcie przysięgi przez premiera i ministrów stają się oni członkami rządu. To poprzez złożenie przysięgi przed prezydentem sędziowie mogą orzekać w imieniu Rzeczypospolitej i tak dalej – dodaje polityk lewicy.

– Pytanie „po co nam prezydent?” dotyka dwóch sfer: praktycznej i symbolicznej – tłumaczy Paweł Kowal. Jak przekonuje bliski współpracownik Lecha Kaczyńskiego, „Polakom prezydent jest potrzebny”.

– To republikańska wersja monarchy, a Polacy są do niej przywiązani. Kowal podkreśla jednak, że mówi o prezydencie, który łączy i nie jest uwikłany w doraźne interesy polityczne. – Polacy poszukują tego rodzaju kandydatów. To odgrywa ogromną rolę w wyobraźni politycznej naszych rodaków – dodaje.

Pytam prof. Jacka Chmaja, czy uważa, że w polskim systemie politycznym istnieje dysproporcja pomiędzy siłą mandatu prezydenta a jego uprawnieniami. – Tak. Doszło do dychotomii. Wybieramy prezydenta w głosowaniu powszechnym, angażujemy siły społeczeństwa, mediów, wydajemy dużo ze środków publicznych na organizację wyborów i w efekcie wybieramy osobę, która ma stosunkowo niewielką realną władzę. Powinniśmy postawić sobie zasadnicze pytanie: „czy to ma sens?” – słyszę w odpowiedzi.

/Źródło: Bartosz Paturej, Po co nam prezydent?, wiadomosci.onet.pl, 4.05.2015 [online, dostęp:

11.12.2019]./

Oceń, czy mamy w Polsce do czynienia z dysproporcją między siłą mandatu prezydenta a jego uprawnieniami. Odpowiedź uzasadnij.

(14)

Dla nauczyciela

Autor: Jarosław Dyrda

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Kadencja Prezydenta RP a kadencja innych głów państwa

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

III. Organy władzy publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej.

Uczeń:

5) wykazuje znaczenie, jakie dla pozycji ustrojowej Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ma fakt wyborów powszechnych; przedstawia kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej:

ceremonialno‑reprezentacyjne, w stosunku do rządu, parlamentu i władzy sądowniczej, w polityce zagranicznej oraz bezpieczeństwa państwa; analizuje – z wykorzystaniem wyników badań opinii publicznej – poziom legitymizacji społecznej władzy prezydenckiej.

Zakres rozszerzony

VIII. Modele sprawowania władzy.

Uczeń:

2) analizuje sposób wyboru i charakteryzuje formę (jednoosobowa lub kolegialna) głowy państwa we współczesnych republikach; odróżnia prerogatywy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej od innych jego uprawnień.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji, kompetencje cyfrowe,

kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się, kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

wyjaśnia znaczenie, jakie dla pozycji ustrojowej Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ma fakt wyborów powszechnych,

analizuje kompetencje Prezydenta RP: ceremonialno‑reprezentacyjne, w stosunku do rządu, parlamentu i władzy sądowniczej, w polityce zagranicznej oraz bezpieczeństwa państwa, ocenia poziom legitymizacji społecznej władzy prezydenckiej,

dostrzega różnice między prerogatywami Prezydenta RP i innymi jego uprawnieniami, wskazuje na wybranych przykładach, jaką kadencję ma głowa państwa we współczesnych republikach.

Strategie nauczania:

konstruktywizm, lekcja odwrócona.

(15)

Metody i techniki nauczania:

burza mózgów,

rozmowa nauczająca z wykorzystaniem graﬁk interaktywnych i mapy, analiza materiału źródłowego.

Formy zajęć:

praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach,

praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki, zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

1. Podział klasy na pięć grup. Każdy zespół ma za zadanie przygotować zagadnienie dotyczące Prezydenta RP w formie krótkiej prezentacji multimedialnej:

prerogatywy Prezydenta RP,

kompetencje Prezydenta RP jako głowy państwa,

kompetencje Prezydenta RP związane z funkcjonowaniem parlamentu,

kompetencje Prezydenta RP związane z funkcjonowaniem władzy wykonawczej, kompetencje Prezydenta RP związane z funkcjonowaniem władzy sądowniczej.

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

2. Sprawdzenie przedwiedzy uczniów. Krótka dyskusja na temat pozycji prezydenta w Polsce i innych krajach.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel przedstawia krótką charakterystykę polskiej egzekutywy ze szczególnym uwzględnieniem roli i pozycji prezydenta oraz omawia zasady przeprowadzania wyborów prezydenckich w Polsce.

2. Burza mózgów. Uczniowie wskazują wady i zalety bezpośredniego wyboru głowy państwa przez obywateli. Po fazie twórczej następuje weryﬁkacja propozycji i ustalenie wniosków.

3. Uczniowie w parach zapoznają się z informacjami w sekcji Przeczytaj dotyczących pozycji ustrojowej Prezydenta RP i jego uprawnień. Chętne/wybrane osoby wyjaśniają pojęcie kontrasygnaty.

4. Uczniowskie prezentacje. Po każdej z nich pozostali uczniowie mogą zadawać pytania prelegentom.

Wnioski są zapisywane na tablicy.

5. Praca z prezentacją multimedialną w formie mapy. Uczniowie analizują i porównują informacje dotyczące kadencji i sposobu wyboru głów państw na przykładach wybranych krajów. Następnie wykonują ćwiczenia dołączone do multimedium. Wspólne omówienie odpowiedzi.

Faza podsumowująca

1. Podsumowanie pozycji ustrojowej i kompetencji głowy państwa w świetle Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku. Zwrócenie uwagi na ich rolę i znaczenie funkcji prezydenta.

(16)

2. Wykonanie ćwiczeń 1–4.

Praca domowa:

Ćwiczenia 5–8 uczniowie wykonują w domu.

Materiały pomocnicze:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania prezentacji:

Prezentacja może zostać wykorzystana jako źródło lekcji poświęconej ustrojom państw europejskich i pozycji prezydenta.