.* ;,/ X -.? ' W * M : y y. _ $ m W - I. * ;: -. f e s f. y y 4 - ^ ł / ',,- #. $. ',-^5 -y-:;-.v;,-:f...,vv..t. /'-i.. \ j. c->. V,.

-

u m

., ! b. .. ■ ■ \ •!■: - -.-. /K-> ... ■' •: >, ;' r V .W ;'''

. * ; • , / X - .?■'

^■/•. ...v*f. . V - < . a • '•'; .7" .. .;>•,

/''•>'WlSXr>r? ■/•*«. i' . : r.'

~ W : u l

■: .' 'A- - i i i M ? ' ' ; ■.■:•

*./ ■ w ■ ■ • V - 1 ■/’ I - I -

■

I" !

% ; -

• :

& \ ■. ■ X

•ii! ’■ - *; >‘ 'V . M ’ ' • v

■ . : ■■ -4 A ..-•■ ! .. r .

W * M : y y

X%\

-

.-•W- ' i'; '-: | . « £ ■

■

■i' ’K'

' ■

*• ;:■-. f e s f . y y 4 -

' W' /•*

■

w

■^7 1 .■ pSrV if

_ ^{$ m W ¥ -} I .

:>", - ,Vj- tóv>i- ' ~ « 5 • ':v .- . ' # s v\ ' • V '• i ’ y, ■ ‘

. fy :-j # k f i g a ? • i|i

V . •V-,:

i f *

-r

', ' •• •* ’■ .'■> V< • : * ; ' , X' •/ -

:■ r; r . i :-,i;-( 'A ■:'■■■■> . :'ć ■•.. "<; . /y . . .' . - ■ ■«,.< • '

.

i ? ■ 5 , ^ - k .

' ... N‘jT ,' i. ' •>' lf'. ,v. . •.■-.* y. \ / , i* • . 'i V ' . *• •- >. • 7 V s • . - . V.. ■ • t. (fi ',' ■*• ' v-.v , v (. • .y

^ ł / ' , •,-■#.•$.■• ',-^5 - y - : ; - . V ; ,-:f. ..,vv.’.T . /'-i.. \ ‘j. ■ ■ ■c->. V,. 1‘ a <•;

-:,•*•■ 7s..‘ v ■ /•> • -. ; y '- V •; . \ ■• v‘ •''’ ■> ' i ■■.•.. 1 T - *4 ■' .yJ.E ■ v

■ - y, • r .. -y. - f, i .; ••. ■ fe;i 1 i . .> '■ r ••.- -• i

' - ' M y 4 ^ x / - 7 X ' V ' U . . ' : . - X ^ S. . . J ; r y y .

.

-

C Z A S O P I S M O T E C H N I C Z N E

ORGAN POLSKIEGO TOWARZYSTWA POLITECHNICZNEGO WE LWOWIE

R E D A K T O R : DO 10-go KW IETN IA 1937 R.

Prof. Dr Inż. WI TOLD AULICH

OD 11 -g o KW IETN IA 1937 R.

Inż. T Y T U S L A S K I E W I C Z

ROCZNIK LV 1937

Z 264 RYCINAMI W TEKŚCIE i 2 TABLICAMI.

L W Ó W 1937

N A K Ł A D E M P O L S K IE G O T O W A R Z Y S T W A P O L IT E C H N IC Z N E G O W E L W O W I E Z Z A S IŁ K IE M FU ND U SZU KU LTU RY N AR O D O W EJ

Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, Lindego 4.

J L . / & - 2 3 5 - H k ( , K .

S P I S R Z E C Z Y

zawartych w roczniku LV „Czasopism a T ech n iczn ego" z r. 1937.

(A rty k u ły z rysunkam i oznaczono g w ia z d k ą : *).

Strona

Artykuły treści ogólnej.

•Joszt A., Prof. Dr: Przemówienie inauguracyjne J.

i ł . Rektora Politechniki Lwowskiej Prof. Dra Adolfa Joszta na uroczystość otwarcia roku aka­

demickiego 1937/38, w dniu 4. X . 1937 r. . . 331 Stella-Sawicki I., Prof. Inż.: Nowy trójkąt przemy­

słowy P o l s k i ...289 Kolbuszowski, Inż. i Stella-Sawieki, Inż.: W sprawie

utworzenia Ministerstwa Gospodarstwa Techni­

cznego ...300

Beton i żelbet.

Bratro E., Prof.: Przyczynek do historii cementu i betonu w P o l s c e ... 264 Kuryłło A., Prof.: Obliczanie zginanych płyt żelbe­

towych z uwzględnieniem ciężaru własnego* . 241 Kuryłło A., Prof.: Zasady obliczania zginanych ele­

mentów żelbetowych według najnowszych badań* 374 Nechay Jerzy, Inż.: Jak stosowano w Polsce cement

Przed r. 1 8 7 0 ? ...194 Pogany W ., Inż.: Krytyczne rozważania nad stop­

niem zamocowania belek żelbetowych i konstruk­

cji ramowych* . . . . . . . 413

Thullie M., Dr: Faza złamania i pewność w belkach

żelbetowych . . . . . . . . 299

Amerykańskie przepisy żelbetowe

. . . . 424

Austriackie normy żelbetowe

. . . . . 424

Chlorek

wapnia w

żelbetnictwie

... 167

Poświadczenia z płytami z kształtówek walcowanych

Pogrążonych w b e t o n i e ... 186

Poświadczenia z wkładkami specjalnymi

. . . 167

Kontrola ustrojowa budowli żelbetowych

. . 379 Metoda S a l i g e r a ...379

Naprężenia drugorzędne w belce kratowej żelbetowej

390

Nowe wkładki żelazne do żelbetu

. . . . 83

Nośność zespołów żelbetowych

. . . . . 424

Obliczenie belek żelbetowych z uwzględnieniem ,,n“

lub bez niego

. . . . . . . 424

Oszczędność na stali w Niemczech

. . . . 285

Odkształcenie wkładek żelaznych podczas i po wy­

konaniu ż e l b e t u ...118 Początkowe naprężenia w żelbecie

. . . . 424

Późniejsze

osłabienie b u d o w l i ... 425

Projekt obliczania słupów stalowych z jądrem be­

tonowym ... 186

Strona Przepowiednia wytrzymałości betonu po 28 dniach 425 Rdzewienie uzbrojenia wskutek pęknięć betonu . 424 Specjalne cementy - ... 390 Sprawdzenie naprężeń w łukach za pomocą modeli 83 Stosowanie stali wyborowych w zeskładach żelbeto­

wych ...390 Użycie żelbetu dla fortyfikacji i schronów' przeciw

s a m o l o t o m ...424 W pływ wstrząśnień na pręty sztucznie wyciągnięte 424 Współdziałanie żelaza i betonu w słupach . . . 285 Wyznaczanie naprzód wytrzymałości betonu na miej­

scu b u d o w y ...186 Zastosowanie teorii plastyczności w belkach żelbeto­

wych statycznie niewyznaczalnych . . 285

Bibliografia. Recenzje.

Altman S., Inż.: W yrób cementu portlandzkiego 412 Bielicki W ., Inż.: Rury betonowe . . . . 3 7 1 Bratro Emil, Prof. Inż.: Kierownictwo i Zarząd bu­

dowlami i n ż y n i e r s k im i ... 370 Choroszucha I., Inż. i Gładkich S., Inż.: Wibratory

w b u d o w n i c t w i e ... 371 Dreher L., Inż.: Wiadomości podstawowe z dziedzi­

ny metalografii żelaza i s t a l i ...371 Drzewiecki P., Inż.: Najcenniejszy skarb w życiu

człowieka ...235 Grzyby domowe i inne szkodniki budulca oraz me­

tody i środki walki. Pod red. Dr F. Skupniew- s k i e g o ... 235 Huber M. T., Prof.: Tablice do obliczania wytrzy­

małościowego płyt prostokątnych . . . . 135

„Hutnictwo Żelazne" — Polski słownik techniczny 235

„Jak powstaje żelazo i sta l"? Nakł. Poradni stos.

żelaza. Katowice . . . . . . . 425

Informator automobilowy na r. 1937 . . . . 371

„Kalendarz Chemiczny" 1937/38 . . . . 1 1 9

„Konstrukcje z rur stalowych". Nakł. Poradni stos.

żelaza. K a t o w i c e ... 425 Kragen Z., Dr: Technologia cementu glinowego . 285 Książki nadesłane do R e d a k c ji... 394 Maślanka Marcin, Inż.: Niebezpieczeństwo techniki

i cywilizacja przemysłowa . . . . 371, 392

„Napawanie torów kolejowrych za pomocą palnika acetylenowego". W yd. „L ’air Liąuide". Paris . 425 Necliay J„ Inż.: Żelbet, wiadomości podstawowe. 371 Neumark Stefan, Dr Inż.: Mechanika Techniczna . 411

IV

Str Projekty rusztowań i deskowań do mostów w opr.

Inż. Ludwika H u b l a ...

Rudzińska R .: „Polskie druki i artykuły z zakresu higieny i bezpieczeństwa pracy do roku 1935“ . Część s z c z e g ó ło w a ...

Stadtmiiller K ., Prof. i Inż. K . Stadtmiiller: Słow­

nik T e c h n i c z n y ...

Troskolański Adam Tadeusz, Inż. mech.: „Podręcz­

nik dla sprawdzających wodomierze1*. Tom II, Część 2-ga. „Wodomierze sprężone11.

Zbrojenie betonu. P o d r ę c z n i k ...

Budownictwo i architektura.

Pogany Wojciech, Inż.: Badanie gruntu za pomocą wykresu obciążenia watowego, otrzymanego przy próbnych wierceniach świdrem mechanicznym* . Pogany Wojciech, Inż.: Doświadczenia z modelami dla określenia deformacji i natężeń w fundamen­

tach w gruncie plastycznym* . . . .

Budownictwo na Targach Poznańskich

Doświadczenia w wykonanych budowlach w Polsce Działanie nitów w zeskładach nitowanych .

Hala targowa w K a t o w i c a c h ...

Konkurs na stypendium Sp. Akc. „Perun11 dla inży­

niera pragnącego odbyć studia w W yższej Szkole

Spawania w Paryżu . . . . . .

„Soudure a 1’Arc Electrique“ ...

Stalowe konstrukcje spawane w zastosowaniu do bu­

dynków b ib lio t e c z n y c h ...

Suwak s p a w a l n i c z y ...

W ażne dla s p a w a l n i k ó w !...

W p ływ czasu na ustrój zaprawy wapiennej

Budownictwo i komunikacja wodna.

Kollis W ., Inż.: Projekt drogi wodnej Gdynia—

B y d g o s z c z * ...

Matakiewicz M., Prof.: Sandomierz, elektryfikacja, gazyfikacja, a droga wodna W isły

Matakiewicz M., Prof.: Droga wodna górnej W isły jako podstawa zaopatrzenia Centralnego Okręgu Przemysłowego i główna linia przewozu polskie­

go węgla i innych surowców* . . . .

Dbałość o wyzyskanie nieużytków dla kultury, przy robotach p u b l i c z n y c h ...

Kanalizacja Menu . . . . . . .

Nowe materiały stosowane przy regulacji rzeki Mississipi w celu ubezpieczenia skarp .

Nowe stanowisko kanalizacji Wełtawy

Nowy typ konstrukcji b u lw a r u * ...

Obniżanie obszarów przyległych . . . . . Pięćdziesięciolecie zasłużonej instytucji hydrografi­

cznej ... ...

Południowo niemiecki kanał Saar — Rhein — Nec- kar — D o n a u ...

Program budownictwa wodnego Państwa Polskiego Próba wyprowadzenia wzoru empirycznego na roz­

kład prędkości . . . . . . .

Przekształcenie łożysk naszych rzek, a ochrona przy­

rody ...

Przepływ w drenach . . . . . . .

Przewozy wodne na W ę g r z e c h ...

Regulacja Dunaju dla żeglugi w obrębie Austrii Regulacja dla żeglugi (na małą wodę) górnego Renu Regulacja rzeki Missouri w Stanach Zj. A. Pn. .

Strona Rentowność dróg wodnych- i taniość przewozu wod­

nego ...201 Ruch na drogach wodnych czechosłowackich . . 448 Sprawozdanie z czynności (Tatigkeitsbericht) pru­

skiego zakładu doświadczalnego dla budownictwa wodnego i budowy okrętów w Berlinie . . . 448 Szybki rozwój żeglugi na górnym Renie i obrotu

w porcie w B a z y l e i ... 202

„Viziigyi Kozlemenyek11 (Wiadomości z budownictwa wodnego) 1936 . ... 149 Żegluga śródziemna i jej współpraca z innymi środ­

kami przewozowymi w niemieckim obrocie . . 463

Drogi i tunele.

Gawliński St., Inż.: Zagadnienie nawierzchni krze- mianowanej . . 127, 146, 184, 199, 217, 230, 247 Trakało B., Inż.: Czy należy unikać drogi w pozio­

mie ? * . . . . . . . . . 280

Droga sucha z Paryża do Londynu dla automobili . 134 Kauczukowa nawierzchnia drogowa . . . . 427 Najdłuższa autostrada na świecie . . . . 427 Najwyżej położona droga górska w Europie . . 284 Projekt przebudowy tunelu przez Simplon . . 251 Sieć dróg globu ziem sk ie go ... 150 Szlak turystyczny „wierchami1- z Kasprowego W ier­

chu do Morskiego Oka . . . . . . 427

Z Drogowego Instytutu Badawczego przy Politech­

nice W a r s z a w s k i e j * ... 232

Ekonomia.

Czerwiński M „ Inż.: Człowiek i warunki lokalne a melioracje rolne jako czynnik produkcji rolnej* 441 Hlavaty O., Dr: W alka Polski o lepsze , dziś . 37 Stella-Sawieki, Prof. Inż.: Walka z klęską bezrobocia 04 Unucka H., Inż.: Źródła energetyczne ziemi* . . 359

Elektrotechnika.

Malarski T„ Prof. Dr Inż.: Teoria a praktyka w roz­

woju r a d i o t e c h n i k i ... 197 Światło kolorowe ... 135

Fizyka techniczna.

Ochęduszko Stanisław, Doc. Dr Inż., Jarema Broni­

sława, Błaszkiewicz Zbigniew: Krytyka metod oznaczania wilgoci paliw stałych* 189, 207

Komunikacja, koleje i transport

(p. także: Komunikacja wodna i Drogi i tunele).

Huber M. T„ Dr Prof.: W sprawie niestateczności długiego prostego toru kolejowego o szynach spa­

wanych pod wpływem ogrzania* . . . . 1 2 1 Huber M. T „ Prof. Dr: W sprawie odpowiedzi na

krytykę dwu prac o wyboczeniu spawanych szyn k o l e j o w y c h ...21 Stella-Sawicki I„ Prof. Inż.: Problem motoryzacji

kraju i sprawa drogowa . . 137, 157, 176 Szelągowski F., Inż. Dr: Z powodu artykułu prof.

Dr M. Hubera pod tytułem „Uwagi o pracach Inż. Dra F. Szelągowskiego nad zagadnieniem wyboczenia spawanych szyn kolejowych11 . 11 Vetulani K . F., Dr Inż.: Rozważania w związku

z wyboczeniem poziomym toru kolejowego na po­

dłożu płaskim, sztywnym i szorstkim . . . 17

Badania różnych gatunków żwiru . . . . 1 5 1 Bocznice kolejowe i sa m o c h o d y ... 391

•ona

235

425

393

187 371

222

376

104 167 103 390

187 167

103 152 119 103

277

61

253

283 283

102

102

102

283

283

283 447

59

284 118 283 283 283

102

Y

Strona

Budowa górskiej kolei w Krynicy . . . . 427

Drogi żelazne globu ziem sk ie g o ... 369

Gaz miejski do użytku samochodów . . . . 2 5 0 Gaz z węgla drzewnego do popędu wagonu motoro­ wego . ... 285

Granice szybkości s a m o l o t ó w ... 426

Ilość stacji benzynowych . . . . . . 428

Kolej elektryczna Kraków— Zakopane . . . 4 2 7 Kolej linowa z San Remo na szczyt Monte Bignone 369 Kolej podziemna w B e r l i n i e ... 234

Koleje Związku Południowo-Afrykańskiego . 250 Kolejnictwo polskie na wystawie w Paryżu . . 392

Komunikacja kolejowa pomiędzy Polską a Szwecją 392 Konkurencyjne linie lotnicze • . . . . 427

Linia z Lyonu do G i v o r s ... 391

Lot dookoła ś w i a t a ... 427

Nowe p o j a z d y ...151

Nowy prom dla s a m o c h o d ó w ...428

4-1 milionów samochodów posiada obecnie glob ziem­ ski ... 251

Opłaty przewozowe w ruchu osobowym . . . 392

Oświetlenie lampami s o d o w y m i ...391

Ostatni tramwaj konny w Europie . . . . 427

Otwarcie linii kolejowej Sierpc— Brodnica . . . 427

Pierwociny kolejnictwa we Francji . . . . 391

Pierwszy polski parowóz opływowy . . . . 369

Podsypka nawierzchni k o le jo w e j...370

37.468 pojazdów mechanicznych w Polsce . . 219

Połączenie wyspy Rugii z kontynentem Europy . 166 Porównanie wpływów i wydatków na kolejach . . 391

Przewozy bananów w Anglii . . . . . 427

Przewozy linowe. Łapaczki drzewa . . . . 201

Przyrost pojazdów mechanicznych w Polsce w pierw­ szym półroczu 1937 r...235

Rozważania w związku z wyboczeniem poziomym toru 59 Rozwój lotnictwa komunikacyjnego . . . . 395

Ruch o s o b o w y ...391

Samochody w C z e c h o s ło w a c j i ... 284

Sieć kolei elektrycznych E u r o p y ... 168

Skład chemiczny materiału szyn . . . . . 151

Środki komunikacyjne w P o ls c e ... 395

Stalowe podkłady kolejowe w Anglii . . . . 369

Statystyka przewozów w Niemczech . . . . 236

Stowarzyszenie Środkowo - europejskich Zarządów k o l e j o w y c h ...285

Stuletni jubileusz kolejnictwa we Francji . . 150

Szklanny wagon m o t o r o w y ... 135

Szybkobieżne pociągi diesel-elektryczne w Ameryce 151 Szybkości jazdy pociągów Ameryki północnej . . 427

Tabor kolei p o l s k i c h ... 236

Tramwaje elektryczne i autobusy we wielkich mia­ stach ... 135

Tranzyt międzynarodowy przez Polskę . . . 151

Wagon motorowy Micheline’a stuosobowy . . . 392

Wagony motorowe na kolejach czechosłowackich . 369 Wagony motorowe do przewozu dzienników . 250 Wagony osobowe chłodzone . . . . . 427

Wagony tramwajowe w Stanach Zjednoczonych A. P. 166 Wielkość przechyłki w t o r a c h ... 427

Wspomnienie o prywatnej kolei Karola Ludwika w Małopolsce . ...234

Wyzyskanie starych wagonów kolejowych dla celów mieszkalnych 250 Wzrost ilości pojazdów mechanicznych w Polsce . 428 Zadania polityki komunikacyjnej w Polsce . . 395

Strona

Maszyny i technologia mechaniczna.

Berthelman E., Inż.: O powierzchniowych i wymia­ rowych wadach odkuć ze stopów aluminiowych Hiduminium RR 56, RR 59 i Y . . . 295

Gerlach Erwin, Inż.: O zastosowaniu łożysk ze sztu­ cznej żywicy w walcownictwie* . . . . 297

t Wiciński A .: Realizacja problemu bezkorbowej sil- n i k o - s p r ę ż a r k i * ... 431, 449

Materiałoznawstwo. Techniczne badanie materiałów.

Epler St., Inż.: Badania porównawcze taśm z miedzi elektrolitycznej i a r s e n o w e j* ... 337

Hoyer Henryk, Inż.: W ytrzym ałość stali ulepszonej nieulegającej przehartowaniu (o zawartości ok. 0 ,5 % C ) * ...311

Jaworek Mieczysław, Inż.: Stale stopowe specjalne stosowane w przemyśle chemicznym . . . 292

Popiel M. A., Inż.: Znaczenie wyników mechanicz­ nych prób laboratoryjnych jako czynników oce­ ny dla stosowania i zachowania się metali w prak­ tyce* ... 317

Socha Lesław, Inż.: Badania własności mechanicz­ nych drutów lin stalowych* . . . . 345

Międzynarodowy Kongres Związku Badania Mate­ riałów ...84

Nowa placówka badawcza . . . . . 59

Mechanika techniczna.

Daniłow Grzegorz, Inż.: Dwuteowniki wąsko- i sze- r o k o s t o p o w e ...458

Kluż T., D r: Belka ciągła dwuprzęsłowa* . 153, 173, 196, 213, 225 Kluż Tomasz, Inż. I)r: Ramy jednoprzęsłowe pro­ stokątne* ... 385, 404 Łazoryk E., Inż.: Obliczenie belek ciągłych jednostaj­ nie o b c i ą ż o n y c h * ...243

Olszak W ., Dr Inż.: Pierścienie i rury o wyrówna­ nych naprężeniach obwodowych* 1, 24, 54, 78, 90. 111 Piller T., Inż.: Próba wyprowadzenia wzoru empi­ rycznego na rozkład prędkości w przekroju po­ przecznym wody płynącej na podstawie wzoru Jasmunda * ...6, 28 Pogany W ., Inż.: Obliczanie wartości hyperstatycz- nych przy różnych stopniach przybliżenia. a w szczególności dla praw odkształcenia i na­ prężenia Bacha-Schulego* . . . 8 6 , 106 Wierzbicki W ., Dr Prof.: W sprawie bezpieczeństwa pręta wyciąganego o s i o w o * ... 273

Problem w y b o c z e n i a ... . 1 8 7 Przepływ w rurach Mannesmann-Dolmine . . 118

Teoria wyboczenia prof. Broszki . . . . . 251

Uwzględnienie zniżenia punktów podparcia belek ciągłych 15

Memoriały.

Memoriał Krakowskiego Towarzystwa Technicznego 130

Mosty.

Kuryłło A., Prof. Dr Inż.: Żelbetowe mosty płytowe* 50 Kuryłło A., Prof. Dr Inż.: O współczesnym typie wiaduktów żelbetowych* . . . . . 142 Kuryłło A.. Prof. Dr Inż.: Charakterystyka mostów

na niemieckich drogach samochodowych* . . 1 7 0

VI

Strona

Historia rozwoju mostów drewnianych . . . 390

Most na Małym B e l c i e ... 84, 167 Most na Mangfall drogi Monachium— granica . . 84

Most żelbetowy na kanale Naviglio . . . . 285

Most żelbetowy w K a le ta c h ... 285

Mosty a obrona przeciw lotnicza...390

Mosty blaszane wielkiej rozpiętości . . . . 187

Mosty d r e w n i a n e ... 84

Nowe przepisy niemieckie dla blaszanych mostów k o l e j o w y c h ...84

Obliczenie mostów łukowych niesymetrycznych . . 103

O nowych pomostach mostów drogowych . . . 84

O wytrzymałości stali wyborowej na częste zmiany naprężeń . ... 15

Pomost aluminiowy na moście w Pittsburgu . . 15

Rekonstrukcja mostów wiszących w depart. Loiret . 425 Sztuka i technika w rozwoju mostów . . . . 103

Usunięcie szkodliwych naprężeń dodatkowych w luku 15 W pływ tarcia w przegubach mostów łukowych . . 285

Żelbetowe mosty o wielkich rozpiętościaeh na kon­ gresie b e r l i ń s k i m ... 218

Żelbetowy most kolejowy o wielkiej rozpiętości* . 234

Nekrologia.

f Bogucki Stanisław* . . . . . . 394

f Brosch Robert Inż...119

f Gliński Major In ż... 426

t Herbst Artur, Inż...151

f Lano ta Roman, Inż... 219

f Marynowski Zygmunt, Tnż.* . . . . 286, 373 t Pareński Aleksander, Dr I n ż . * ...118

f Poźniak Wiktor, I n ż . * ... 221

f Rybczyński Mieczysław, Prot.* . . . . 8 5 f Sikorski Tadeusz, Prot. Inż.* . . . 1 0 5 t Spangenberg H . ...426

f Świrski Franciszek, Inż.* . . . . . 103

f Tolman Brzetysław, Prot. Inż. Dr . . . 202

f Wiciński Adam, Inż.* . . . . . . 429

f Wieniawa-Zubrzycki Tadeusz, Inż . . . 135, 169

Normalizacja.

Eker L.: Oznaczanie stanu powierzchni i obróbki na rysunkach* . . . . . . . 366

Polskie normy . . . . 8 4 , 168, 202, 255 Projekt norm dla przedniego cementu portlandzkiego 285 Projekt normy oznaczania połączeń spawanych na r y s u n k a c h ... ... . 119

Organizacja. Bezpieczeństwo. Higiena.

H a u sw a ld E., P r o t.: O p ła ca ln ość czyli ren tow n ość p r z e d s i ę b i o r s t w * ... 420

Hauswald E., Prot.: Z kraju techniki i produkty- w i z m u ... 237, 267 Bezpieczeństwo p r a c y ... 135

Dobór zawodowy pracowników na kolejach francu­ skich a spadek wypadkowości . . . . 379

Docentura „Organizacji i Zarządu" . . . . 219

Film na usługach d y d a k t y k i ... 168

Higienia pracy przy robotach ziemnych . . . 236

Jak należy używać masek przeciwpyłowych . 168 Komisja Techniczna Oddymniania Miast . . 251

Niebezpieczeństwo skaleczenia lekkimi metalami . 167 Odzież domowa nie nadaje się do pracy . . . 379

Propaganda bezpieczeństwa pracy na nowych torach 372 Strona Sekcja Racjonalnej O r g a n iz a c ji...372

W pływ oświetlenia na wydajność i bezpieczeństwo p r a c y ...426

Wypadki przy pędniach w młynach . . . . 448

Zatrucia gazami przemysłowymi . . . . 379

Zmiana czasu pracy w wielkich ośrodkach miejskich 426 Znaczenie racjonalnej wentylacji . . . . 395

Różne.

Komunikat Związku Straży pożarnych R. P. . . 390

Konkurs na prace w y n a la z c z e ... 219

Źródła czystej b e n z y n y ...135

Sprawy Towarzystwa.

Nadanie Prezesowi P. T. P. Dr Inż. Ottonowi N a- dolskiemu godności honorowego członka Polskie­ go Towarzystwa Leśnego . . . . . 412

Obniżenie o 60 % prenumeraty „Spawania i Cięcia M etali" dla członków Polskiego Towarzystwa Po­ litechnicznego . . . . . . . 1 6 7 Protokół posiedzenia W ydziału Głównego P. T. P. z dnia 19 października 1936 r. . 1 5 Protokół posiedzenia W ydziału Głównego P. T. P. z dnia 9 listopada 1936 r ...35

Protokół posiedzenia W ydziału Głównego P. T. P. z dnia 7 grudnia 1936 r...59

Protokół posiedzenia W ydziału Głównego P. T. P. z dnia 11 stycznia 1937 r...119

Protokół posiedzenia W ydziału Głównego P. T. P. z dnia 15 lutego 1937 r ...135

Protokół posiedzenia W ydziału Głównego P. T. P. w dniu 8 marca 1937 • . . . . 203

Protokół posiedzenia W ydziału Głównego P. T. P. w dniu 5 kwietnia 1937 r. . . . . . 251

Protokół posiedzenia W ydziału Głównego P. T. P. w dniu 10 maja 1937 r...272

Protokół posiedzenia W ydziału Głównego P. T. P. z dnia 7 czerwca 1937 r... 380

Protokół posiedzenia W ydziału Głównego P. T. P. z dnia 9 lipca 1937 r... 396

Protokół posiedzenia W ydziału Głównego P. T. P. w dniu 6 września 1937 r. . . . . . 396

Protokół Walnego Zgromadzenia członków Polsk. Tow. Polit. we Lwowie odbytego dnia 17 marca 1937 r...286

Skład W ydziału Głównego P. T. P. na r. 1937 . 152 59 Sprawozdanie W ydziału Głównego Polskiego To­ warzystwa Politechnicznego we Lwowie za rok 1936 93 Uroczystość 60-ej rocznicy założenia Polskiego To­ warzystwa Politechnicznego we Lwowie . . 357

Zagraniczne wyróżnienie polskiego badacza . . 59

Sprawy zawodowe Stanu Inżynierskiego.

Izba Inżynierska we Lwowie . . . . . 104

Uchwały X V Zjazdu Polskich Inżynierów kolejowych 395 Akcja Polskiego Towarzystwa Politechnicznego i Izby Inżynierskiej we Lwowie w sprawie projektowa­ nej zmiany ustawy o tytule inżyniera . . . 389

Wystawy. Targi.

Niemiecki przemysł hutniczy na wystawie „Schaf- fendes Volk“ w Dusseldorfie 8. V. do 8. X . 1937 187 Przedmioty przemysłu metalowego . . . . 152

Rewia polskiej pracy i myśli inżynierskiej . . 235

I X Targi K a to w ic k ie ... 59, 152 W ystawa i Międzynarodowy Kongres Kolejowy w Paryżu w r. 1937 ... 234

VII

Strona

Zjazdy. Kongresy.

VI Bałtycka Konferencja Hydrologiczna . . . 428 Międzynarodowy Kongres automobilowy . . . 427 Międzynarodowy Kongres Racjonalnej Organizacji

i K i e r o w n i c t w a ...236 IV -tv Międzynarodowy Zjazd Robót Publicznych

w dziedzinie h i g i e n y ... 426 Pierwszy Polski Kongres Inżynierów i Jubileusz P.

T. P. we Lwowie . . . . 15, 59, 104, 205 Sprawozdanie z II Międzynarodowego Kongresu Mo­

stów i Konstrukcji Inżynierskich w Berlinie. (Do­

kończenie). Część I-sza w numerze 24 Czas. Techn.

1936 r... 34 X V Zjazd Polskich Inżynierów Kolejowych . 372

Z sali odczytowej. Wycieczki.

Borowicz W ., Prof. Dr Inż.: „O możliwości budowy turbin parowych w P o ls c e * '...203 Borowicz Wilhelm, Prof. Dr Inż.: Uwagi o ruchu tur­

bin parowych, cz. I I ... 188 Eker L., Inż.: „Obrabiarki na Targach Lipskich** . 219 Kuczyński T., Prof. Dr Inż.: „Teoria korozji** . . 188 Mikulski Cz.: „Światowa konferencja energetyczna

w W a s z y n g t o n ie * * ...220 Ochęduszko St., Dr Inż.: „M aszyny chłodnicze" . . 219 Bundo, Inż.: Prut i jego żeglowność na terytorium

Rumunii 463

Wieczór dyskusyjny na temat dróg wodnych . . 460 Wiśniowski W ., Inż.: „Metody badania węgla dla ce­

lów dwugazu** . . . . . . . 219

Wycieczka do samoczynnej stacji pomp Miejskiego Zakładu Wodociągowego m. Lwowa . . . 203 Wycieczka do stacji pomp Zakładów Wodociągowych

m. Lwowa . . . . . . . . 252

SPIS TABLIC.

Tablice I. i II. Zdjęcia mikroskopowe do art. Inż.

S. Eplera p. t. „Badania porównawcze taśmy elektrolitycznej i arsenowej**. N r 17.

Strona Jako dodatki do „Czasopism a Technicznego** w yszły w r. 1937 dw a n um ery

„Lwowskiego Czasopisma Lotniczego"

pod redakcją Dr In ż. Z y g m u n ta F u c h s a z 61 rycin am i w tekście.

Spis artykułów w roczniku V. 1937 Lwowskiego Czasopisma Lotniczego.

Fuchs Zygmunt, Dr Inż.: Pomiary usterzeń pozio­

mych. Część piąta. Usterzenie z lotką kompensa­

cyjną* ...1 Kochański Ajlam, D r: O termice substratosferycznej* 39 Kochański Adam, Dr: Z badań nad strukturą atmo­

sfery podczas termiki Cumulusów* . . . 3 3 Kochański Adam, Dr: O regionach termiki i trasach

przelotów szybowcowych w Polsce* . . . 2 0 Kochański A., Dr: Dalsze uwagi o regionach termiku

Cu w P o ls c e * ... 67 Mokrzycki G. A. i Wysocki J .: Start szybowca z gum* 70 Stępniewski W ., Inż.: Motoszybowiec IT S -8 . . 42 Stępniewski W ., Inż.: Niektóre zagadnienia ekono­

mii i użytkowności motoszybowców* . . . 4 9 Stępniewski W ., Inż.: Praktyczny przyczynek do za­

gadnienia zastosowania urządzeń do zwiększania nośności w s z y b o w n ic tw ie * ... 62 Piątek Marian: Przyczynek do zagadnienia obcią­

żeń szybowca w burzliwej atmosferze* . . 60

Jaki tunel aerodynamiczny był by najbardziej ce­

lowy w nowo projektowanym budynku Laborato­

rium Aerodynamicznego Politechniki Lwowskiej?

Komunikat Związku Polskich Inżynierów Lotniczych Kurs szybowcowy nawigacyjno-meteorologiczny

w Aleksandr o w i c a c h ...

Pomiary aerologiczne ITS na Śląsku . . . . Pomiary krążenia s z y b o w c ó w ...

73 47

47 47 48

CZASOPISMO TECHNICZNE

ORGAN POLSKIEGO TOWARZYSTWA POLITECHNICZNEGO WE LWOWIE

TQM 55_____________ _________ LW ÓW , 10 STYCZNIA 1937 R.__________ Nr. 1

Dr Inź. W A C Ł A W O L S Z A K

(KATOWICE)

Pierścienie i rury o wyrównanych naprężeniach obwodowych

Studium nad usprawnieniem konstrukcji grubościennych.

I. Dotychczasowe sposoby wykonywania grubościennych rur i pierścieni.

1. U w a g i w s t ę p n e . W zasadniczym od­

różnieniu od rurociągów cienkościennych, będą­

cych - jak wiadomo — szczególnym przypad­

łem t. zw. powłok czyli skorup, które znamien­

ia0. są tym, że jeden z ich wymiarów (grubość ścianki) bardzo jest mały w stosunku do reszty y unarów danego ustroju, przez rurociągi 1 Pierścienie grubościenne rozumiemy z reguły jak zresztą sama nazwa już na to wskazuje — ustroje, których ścianki posiadają grubość tego samego mniej więcej rzędu wielkości, co i inne

" Tuuary geometryczne ich przekroju, a więc np.

lc promień wewnętrzny' lub zewnętrzny.

. . Zarówno elementy konstrukcyjne cienko- 'sclPI)ne Juk i ustroje grubościenne najrozmait­

szych typów odgrywają w praktyce inżynierskiej , P)V£lznT rolę. Reprezentatem pierwszej grupy natZ1G nP s^ owy rurociąg turbinowy, drugiego bet ° mias^ — lufa armatnia, masywny rurociąg onowy lub żelbetowy, pierścień wzmacniają­

cy itp.

^ ‘ r u r o c i ą g i c i e n k o ś c i e n n e . W y- o p staw°Wa-n^e rui’ociftgów typu pierwszego przed- wać na ogał ^ar(iz0 prosto, gdy rozpatry- równ . *emy — juko obciążenia zewnętrzne —

* oniler.ne ciśnienie hydrostatyczne p we wnę- rurociągu lub zewnętrzne

śnienie radialne q.

Piszemy wtedy

równomierne ci-

a p b—a

ap

~d' ’

b q

d ’

(la ) (1 b)

względnie £ a

a‘ ~ — r ~ ~ = b—a

cia^ ^rf 6Z a ?raz ^ oznaczyliśmy wymiary ruro- zu. jego promień wewnętrzny względnie ściInf ^ natomiast przez d grubość jego anki; ot oznacza występujące w kierunku ob- Cz° c ° 'v- m naprężenie cienkiego stalowego płasz- zad ' relacyj Powyższych można obliczyć (przy anyni p względnie q) albo d, gdy przepisane ze ( 0puszczalne a, oraz średnica (wewnętrzna lub

^ wnętrzna) rurociągu, lub też — na odwrót — raeł^dzić stan napięcia przy ustalonych wymia- Pot ■ ^rzewoclu. Wzór (1 b) trzebaby — w razie

— uzupełnić zbadaniem bezpieczeń- a .rur°ciągu przeciwko wyboczeniu ściskanej JeSo ściankił).

Jak widzimy, w powyższym bardzo prostym schemacie pominęliśmy całkowicie — bez szko­

dy zresztą dla dokładności — naprężenia radial­

na ar. Wynikiem tego rodzaju jednoliniowego problemu jest prosta bezpośrednia proporcjonal­

ność między grubością ścianki d a udźwigiem, względnie dopuszczalnym obciążeniem rurocią­

gu (— o ile nie zachodzi wspomniane już wyżej niebezpieczeństwo wyboczenia płaszcza rurocią­

gu pod wpływem nacisków zewnętrznych q).

3. U s t r o j e g r u b o ś c i e n n e i z o t r o ­ p o w e o r a z b i e g u n o w o - i c y l i n d r y - c z n i e - o r t o t r o p o w e . Z gruntu inaczej przedstawia się sytuacja przy rurociągach gru­

bościennych oraz analogicznie skonstruowanych pierścieniach (o małym wymiarze głębokościo­

wym). Czym większa wartość d w porównaniu do wymiarów przekroju samego, tym mniej wolno nam stosować wzory (1 a) oraz (1 b). — Wiemy bowiem, że w tego rodzaju konstrukcjach grubościennych, przy wszystkich dotychczas sto­

sowanych sposobach ich wykonywania, rozkład naprężeń obwodowych a, nie jest równomierny poprzez całą grubość ścianki d, lecz przeciwnie, cechuje się znaczną z zasady nierównomierno- ścią: naprężenia a, wzrastają mianowicie bar­

dzo znacznie w miarę, gdy zbliżać się będziemy do brzegu wewnętrznego ustroju grubościennego.

Wygodne wzory (1) musimy tedy zarzucić.

Pomijając na razie — dla oszczędności miejsca i jako mniej ciekawe — studium naprężeń w kie­

runku radialnym (o>) oraz w kierunku podłuż­

nym rurociągu (aj, zajmiemy się w szczególno­

ści zbadaniem naprężeń obwodowych a ,2). Roz­

patrując obecnie zasadniczo tylko równomiernie wzdłuż konturu wewnętrznego oraz zewnętrzne­

go rozłożone naciski p względnie q, dochodzimy na skutek wynikającej stąd symetrii kołowej do stanów odkształcenia i napięcia niezależnych zupełnie od kąta biegunowego rp- Toteż rozkład naprężeń obwodowych (jak i reszty składowych stanu napięcia i odkształcenia) będzie jedynie funkcją jednej tylko zmiennej, promienia wo-

*) Por. np. R. Mayer, tlber Elastizitat und Stabilitat des geschlossenen und offenen Kreisbogens, Karlsruhe 1911; albo też A. Foppl, Technische Mechanik, tom III, wyd. 9, Lipsk— Berlin 1922.

2) Ilekroć w dalszym tekście będzie mowa o „naprę­

żeniach" tout court, bez bliższego określenia, o które z nich chodzi, będziemy mieli stale na myśli w szczegól­

nej mierze nas interesujące naprężenia obwodowe a, ■

2

O l s z a k : Pierścienie i rury o w yrów n an ych naprężeniach obw odow ych ^{TECHNICZNECZASOPISMO}

dzącego r, liczonego od środka przekroju rury względnie pierścienia jako bieguna.

Gdy ze względów praktycznych wprowadzi­

my wielkości niemianowane (bezwymiarowe) a ( X a < l , (stosunek promieni),

^3 • II 1 > <5 > 0, (miara grubości),

r a < ( » < l , ( „ zredukowana “ zmienna biegunowa), a + <5 = 1,

prawo rozkładu naprężeń obwodowych ująć mo­

żemy przy pomocy wyrażeń 3)

*/= (y ) te—?]}’ ' (3)

względnie

* = i Z ^ T . { ? ~ l b a>+1 “ +

+ ( y ) + [ P— • • (4 )

Pierwsze z nich (3), znane jako rozwiązanie Lamego, słuszne zarówno dla pierścieni jak i rur, ogranicza się do przypadków t. zw. izotro- pii (równokierunkowości) materiałów konstruk­

cyjnych, t. zn. do materiałów takich, których cechy sprężyste we wszystkich kierunkach są jednakowe. Zaliczymy więc do nich konstrukcje z betonu niezbrojonego, lufy armatnie w nor­

malnym wykonaniu itp.

Wyrażenie drugie (4) stosować będziemy do pierścieni biegunowo-ortotropowych ), t. zn. ta­

kich, których sprężyste podatności w kierunkach radialnym „1“ a obwodowym „2“ różnią się za­

sadniczo między sobą, a to głównie na skutek różnej mocy zbrojenia w dwóch tych wzajemnie do siebie krzywoliniowo prostopadłych (bieguno­

wo - ortogonalnych) głównych kierunkach sprę­

żystości. Różnicę tę ujmiemy najprościej przy

3) Celem rozróżnianiu wyników znaki funkcyjne kre skowane, jak a/, n itd ., odnosić się będą do ustrojów izotropowych (równokierunkowych), znaki niekreskowane, ja k a(, r\ itd., do (objaśnionych za chwilę) ustrojów bie­

gunowo- względnie cylindrycznie - ortotropowych, nato­

miast znaki podwójnie kreskowane, jak a", >/' itd., do rozpatrywanego poniżej przypadku idealnego, cechują­

cego się równomiernym zupełnie rozkładem naprężeń ob­

wodowych, a /'= c o n s t ., poprzez całą grubość ścianki d.

W graficznych naniesieniach różnice te uwzględniono przez linie pełne —---, linie kresk ow an e---oraz linie kropko-kreskowane — .— .— . W rozdziale V II wprowadzi­

my jeszcze (objaśnione później) kreskowanie potrójne i po­

czwórne. W związku z tym powinnibyśmy również kre­

skować odpowiednio i symbole cech materiałowych, a więc modułów Younga i liczb Poissona. Że jednak niektóre z tych wielkości wprowadzić będziemy musieli później jako funkcje zmienne, zależne od promienia r, kreskowa­

nia w stosunku do nich zaniechamy, by nie dawać powo­

dów do nieporozumień i nie sugerować może w ten spo­

sób ich pierwszych, drugich itd. pochodnych. Mimo po­

dobnych zastrzeżeń będziemy jednak funkcje o oraz wpro­

wadzone później l oraz <p kreskowali — a to w celu lep­

szego ich od siebie rozróżniania.

4) Por. autora: Zagadnienia statyki rurociągów żel­

betowych oraz pokrewnych konstrukcyj ż betonu zbrojo­

nego z uwzględnieniem ich różnokierunkowości, Księga Pam. Ii-g o Zjazdu Inż. Bud. w Katowicach w r. 1936, str. 33 (cytowane później jako W O 10).

pomocy modułów sprężystości Younga oraz współczynników zwężenia poprzecznego, które wynosić będą we wspomnianych kierunkach Ei, nh oraz E2, m2. I tak, gdy zbrojenie obwodowe wyniesie O procent"), moduł Younga w kierun­

ku obwodowym wyrazi się wartością 6)

Et = ZE /j, . . . . (5)

p r z y d y m + . . . ,6)

W relacji tej n posiada znane ogólnie z teorii żelbetnictwa znaczenie, określające wzajemny stosunek modułów sprężystości stali i betonu,

( 7 )

Gdy zrezygnujemy ze zbrojenia, W =0, współ­

czynnik ze wzoru (6) przybiera graniczną war­

tość

ż ' = l , . . . , . . . (8 )

tak że Et = X' E1= E 1 = Ebr . . (9) co charakterystyczne jest dla omówionej już po­

wyżej struktury izotropowej (równokierunko- wej), która jest zatem szczególnym przypadkiem ogólniejszego założenia ortotropii biegunowej.

Liczba s ze wzoru (4) jest funkcją wzajemne­

go stosunku stałych materiałowych, określa się bowiem relacją

W ustrojach natomiast o ortotropowej struk­

turze cylindrycznej, t. zn. w konstrukcjach ta­

kich, dla których obok wspomnianych już powy­

żej dwóch kierunków głównych, „1“ oraz „2“ , istnieje jeszcze trzecia oś sprężystości „3“ w kie­

runku wydłużenia ustroju walcowego, znamien­

na stałymi E3, ni3, rozkład naprężeń obwodowych następuje według tego samego prawa (4), jak w pierścieniach biegunowo-ortotropowych, z tym jednak, że liczbę charakterystyczną s (10) zastą­

pić trzeba liczbą t [por. (WO 10)] o znaczeniu V mi ma ^{— 1 ’ • (U)}

przy czym w tym wypadku, w miejsce a2= 0 . znamiennego dla dwuwymiarowego stanu n a- p i ę c i a rozpatrywanych uprzednio pierścieni, wystąpi teraz jeszcze składowa stanu napięcia w kierunku wydłużenia ustroju cylindrycznego o wielkości

oz= — - (ov at + k M ) , • (

12

⁾

wymuszająca obecnie czysto płaski stan o d- k s z t a ł c e n i a . YYielkości M oraz k objaśnione są we wzorach (49) oraz (60).

5) Teraz i później powinnibyśmy pisać 4*2, ale że roz­

patrywać będziemy głównie tylko wpływ najważniejszego w praktyce zbrojenia obwodowego, z pominięciem mniej ważnego podłużnego oraz nieaktualnego zupełnie radial­

nego, upraszczamy pisownię tę na 4*. Podobnie należy ro­

zumieć wprowadzoną w dalszym toku zmienną wielkość <r, która zastępuje nieęo mniej prostą w

®) M. T. Iluber, Problemo der Statik technisćh wich- tiger orthotroper Platten, Akad. Nauk. Techn., W arsza­

wa 1929, str. 13.

Tom CŁ, Zeszyt 1,

JO s t y c i n i a 1937 O l s z a k : P ierśc ien ie'i rury o w yrów n an ych naprężeniach obw odow ych

3 LZamianę wartości s na t uskutecznić należy

jeszcze w niektórych wzorach późniejszych, jak

>Jp. *, 14), (16), (18), (20), (31), o ile odnosić się ooe mają do ortotropii nie biegunowej, lecz cy­

lindrycznej].

Kzecz oczywista, że gdy zanika różnica mię­

dzy stałymi materiałowymi w głównych kierun­

kach ortotropii, t. zn. gdy materiał przyjąć mo­

żemy jako izotropowy, wyrażenie (4) samoczyn- me upraszcza się do rozwiązania Łaniego (3), Które objęte jest ogólniejszym rozwiązaniem (4) jako jego przypadek szczególny.

Zakładamy przy tym, że strukturę materia- . w. przm ć nam wolno z dostatecznym przybli- zeniem jako jednorodną, a więc uważać, że' np.

ustrój dwufazowy, powstały ze współdziałania octanu i wkładek stalowych (biegnących w kie- i ■ n a , pównych), pracuje w poszczególnych Kierunkach jako jednorodny idealny zespół żel- ,, ;^wy' ł rzyjQcie to spełni się tym lepiej, im bar-

" ej zagęścimy rozkład zbrojenia stalowego.

^ a P T ? ż e n i a s k r a j n e . Gdy zainte- i.t • , emy, fię w szczagólności ustrojami takimi,

? P°ddane są samemu tylko wewnętrznemu cismenm hydrostatycznemu p, formuły (3) oraz ... upuszczają się przez specjalizację q = 0 do wjrazen

a‘ = ("^ )2 tP2 + ! ] P’ ■ • (13)

„ _ s (u \®+ł

' 1=^27 ( —J [?2s+ l]i> , . (14) br^ ° j ? Ch otl‘zymujemy skrajne naprężenia na ę = u wewnętrznym, r = a . przez substytucję

1 + a 2

a'‘. r=a— ^ p, ■ . . (16

1 - f a2"

a ,r= a = S 1 _ g 2 . f r • •

(16 n\un ich wartości na brzegu zewnętrz

y > r — o, przez podstawienie (>=1

, = 2 a2

ot,

= 2s

1 — a 2 a ’ + 1

P , ( U

1 — a1 s, P J

Łatw o się przekonać, że w tych przypadkac kl6dy E* > E it (ożyli J j > l ) — jak będzie i nvehnak°miteA wi^ksz°ści zagadnień praktyc;

cieni., ’ ?°zkład naprężeń obwodowych wzdłc z n , n l radlalnog0 poprzez grubość ścianki d je:

i" • nie raniej korzystnym, aniżeli dla rr , j “ rscieni izotropowych, podnosi się bowiei li.-™ ZaS Jeszcze mocniej skrajne naprężenie n n n n /1-1 wewn«trznym, podczas gdy maleje rów luczesme rozciąganie skrajnego włókna zew aętrznego (por. ryc. 1).

o- S p r a w n o ś ć s t a t y c z n a u s t r o że . ^ o ś c i e n n y c h . Jest rzeczą jasm mało ■> , sytuacji 0 należytym wykorzystani Tlhiifia . konstrukcyjnego mowy być nie moż.

° największe w nim naprężenie ni 1 zekroczyło ustalonej przepisami t. zw. dopr

szczalnej granicy, zważać musimy, by tak kon­

strukcje te wymiarować, aby szczytowa wrartość o',,

^{max =} o ' , , r = a

względnie

^{o , ,}

max =

^{o , .}

r==a, wystę­

pująca na brzegu wewnętrznym, nie przekroczyła dopuszczalnego k. Reszta przekroju pozostanie wtedy niewykorzystana i marnujemy materiał kształtując z niego solidną i odporną konstrukcję tam, gdzie to w ogóle jest niepotrzebne.

Rozkład naprężeń obwodowych.

---w przypadku izotropii (E 1 = E i)

--- - <Jt...w przypadku ortotropii biegunowej wzgl. cylindrycznej (E s j> E 1) ---O t".„ w przypadku ustrojów ulepszonych

(ortotropia niejednorodna, E i zmienne) ---a 'red.. wytężenie w przypadku izotropii

Uwydatni się to matematycznie w sposób bar­

dzo wyraźny, gdy zbadamy zachowanie się fun- kcji rjt charakteryzującej stopień wykorzystania wchodzącego w skład konstrukcji materiału, czyli — jak chcemy się wyrażać na przyszłość, zgodnie zresztą z terminologią przyjętą w in­

nych działach techniki — jego (statyczną) s p r a w n o ś ć (dzielność, efekt).

Wprowadzając stosunek największego naprę­

żenia na brzegu wewnętrznym do naprężenia średniego o j', odniesionego do całego przekroju, otrzymujemy liczby ■*.' = — r^ a względnie x =

Ot, r = a O t " ’

określające t. zw. cechę „zakarbowa- nia“ ; sprawność tj' względnie rj jest ich od­

wrotnością :

4

O l s z a k : Pierścienie i rury o wyrównanych naprężeniach obwodowych. _TECHNICZNE^CZASOPISMO

1 O t " ¹ Ą - a

Y.' O t, r — a ^{1 +} a 2 ’ ' '

1 O t " ¹ a 1 — a 2 s

Ot, r — a s 1 — a l + a 2 s

( 1 9 )

(

20

⁾

W tabeli I zestawiono dla różnych wartości ó = ^ ^wzgl. a = j największe naprężenia obwodowe na brzegu wewnętrznym at', r=a, na­

prężenia średnie o " oraz wyliczoną stąd spraw­

ność rf dla rur i pierścieni izotropowych. W i­

dzimy, że sprawność r\' maleje ogromnie szybko z rosnącym ó, co oznacza, że materiał konstruk­

cyjny jest wykorzystany tym gorzej, im ustrój badany bardziej jest grubościenny.

T a b e l a I .

W większości przypadków praktycznych sprawa ta przedstawiać się będzie jeszcze nieko­

rzystniej, gdyż wiemy (por. WO 10), że zbroje­

nie obwodowe, podnosząc największą wartość skrajnego naprężenia ot, , =« w stosunku do war­

tości średniej at" , obniża tym samym jeszcze li­

czbę r\ i to tym bardziej, im mocniejsze będzie zbrojenie <5 oraz im większa grubość ścianki d.

Przepływ sił wewnętrznych, skupiając się na co­

raz to węższym pasie, wysilać się każe partiom wewnętrznym coraz to mocniej, odciąża zaś ze­

wnętrzne. Stopień sprawności V całej konstruk­

cji psuje się z rosnącym d i wzrastającym W co­

raz bardziej.

Ryc. 2.

Sprawności statyczne ?j", ?/ oraz ?/.

Dla ustrojów izotropowych znikomy stopień wykorzystania materiałów uzmysławia wykres V' z ryc. 2, skonstruowany na podstawie danych liczbowych tabeli I. Gorzej jeszcze prezentuje się krzywa sprawności V dla rur i pierścieni wzmo­

cnionych zbrojeniem obwodowym, leży ona bo­

wiem w całym swym przebiegu jeszcze poniżej krzywej V'- Wyzyskanie zasobów statycznych tkwiących w zespole jest zatem o wiele jeszcze mniej zadowalniające. (Ścisły przebieg krzywej t]' zależny jest, jak już wspomniano, od procentu $ zbrojenia, a więc i wartości s względnie t; na ryc.

2 podano schematycznie przez linię kreskowaną jedną tylko z wielu możliwości).

Tabela liczbowa I przedstawia zatem najwię­

ksze, a więc najkorzystniejsze (z w ogóle prak­

tycznie możliwych) wartości sprawności statycz­

nej ustrojów grubościennych. W rzeczywistości górną tę granicę osiągniemy jedynie stosunkowo rzadko, gdyż tylko w konstrukcjach niezbrojo- nych. Widzimy, jak bardzo potrzebna byłaby tu reforma, szczególnie przy większych grubościach ścianek, znamiennych gwałtownym spadkiem sprawności.

6. W y t ę ż e n i e . Dużo gorzej jeszcze przed­

stawia się prawa ta, gdy wyjdziemy nie — jak dotąd — od studium n a p r ę ż e ń , lecz od w y- t ę ż e n i a materiału, miernika — jak wiadomo

— dla wymiarowania i oceny bezpieczeństwa i pewności konstrukcji ze wszech miar stosow­

niejszego. Wytężenie (o'rcd) ilustruje bowiem wy­

kres o przebiegu jeszcze bardziej stromym, ani­

żeli odnośne krzywe naprężeń obwodowych a,1 względnie o, (por. ryc. 1). Że t a k właśnie być musi, zrozumiemy łatwo, gdy uprzytomnimy so­

bie fakt, że w przypadku np. równomiernego ci­

śnienia wewnętrznego p, włókno wewnętrzne konturu pierścienia narażone jest nie tylko na największe w ogóle w przekroju występujące roz­

ciąganie (naprężenie główne w kierunku obwo­

dowym), lecz że równocześnie działa tam, w kie­

runku normalnym do obwodu, największe naprę­

żenie radialne o znaku odwrotnym, a więc naj­

większe w przekroju naprężenie główne ściska­

jące (gdy przykładowo pozostaniemy przy przy­

padku | p [ > | q \ j a więc i ą—0) — w sumie dwu­

wymiarowy stan napięcia bardzo niekorzystny, łagodniejący jednak ogromnie szybko w miarę postępu ku partiom zewnętrznym, i to zarówno ze względu na szybko malejące rozciąganie ob­

wodowe, jak i równie prędki spadek od wartości ekstermalnej nacisku radialnego na włókna od­

leglejsze.

Szczyt wytężenia, orcd max, będzie większy je­

szcze dla konstrukcyj ortotropowych. [Trzecie naprężenie główne, współdecydujące zresztą o stanie wytężenia tylko przy ustrojach cylindry­

cznych — w przypadku cienkich pierścieni jest zawsze, jak wiadomo, az = 0 — jest wielkością stałą (dla ustrojów izotropowych) lub bardzo mało tylko zmienną (w przypadku ortotropii);

może ono posiadać dla oceny wytężenia pewne znaczenie, może też jednak dla niej być obojętne, zależnie od tego, na którą z hipotez wytrzymało­

ściowych się zdecydujemy (por. punkt YIl/38)