„MĘŻOWIE, MIŁUJCIE ŻONY,
JAK CHRYSTUS UMIŁOWAŁ KOŚCIÓŁ"
(Ef 5, 25-33)
Celem tego komunikatu jest zwrócenie uwagi na vetera i nova w perykopie Ef 5,21-33. Przez vetera rozumiemy elementy i treści
pochodzące z tradycji judaistycznej i z familia antiąua, przez
nova natomiast to, co w etos małżeństwa wniosło chrześcijaństwo.
Takie postawienie problemu jest ważne i potrzebne, ponieważ często w publikacjach teologicznych spotyka się sformułowania mówiące, że Ef 5,21-33 jest wielką kartą małżeństwa chrześcijańskiego, Pieśnią nad Pieśniami Nowego Testamentu; autor bowiem tego fragmentu propo nuje nie tylko teologię, ale nawet mistykę małżeństwa. Z drugiej
strony jednak, kto choć trochę zna strukturę familia antiqua, ten elementy jej dostrzega w Ef 5,21-33. Co więc w tej wielkiej karcie małżeństwa chrześcijańskiego jest oryginalnie chrześcijańskie, a co
pochodzi z judaizmu lub ze świata pogańskiego. Wypowiedź zostanie przedstawiona w dwóch punktach: i/ gatunek literacki Ef 5,21-33;
2/ napomnienia i motywacje oraz chrystianizacja słowa i3n:oT(icGeo0ctL /w^ 21.22/.
BIBLIOGRAFIA: K.Weidinger, Die Haustafeln. Ein Stdck urchristlicher ParRnese, Lepzig 1928; K.H.Rengstorf, Die neutestamentlichenMahnun- gen an die Frau sich dem Mannę upterzuordnen, w: Verbum Dei manet in aeternum. Festschrift O.Schmitz, Witten 1953, 131-145; D.SchrBder,
Die Haustafeln des Neuen Testaments. Ihre Herkunft und ihr theologi- scher Sinn, Hamburg 1959; E.Kamlah, Hypotassesthai in den neutestament
lichen "Haustafeln", w: Verborum veritas. Festschrift G.StRhlin, Wup pertal 1970, 237-243; J.E.Crouch, The Origin and Intention of the
Colossian Haustafeln /Col 3,18-4,1/, GHttingen 1972; L.Gcppeit, Jesus und die Haustafeln-Tradition, w: Orientierung an Jesus.Festschrift
J.Schmid, Freiburg 1973, 93-106; W.Schrage, Zur Ethik der neutesta-
mentlichen Haustafeln, "New Testament Studies" 21/1974/ 1-22; A.Suski, Kodeks małżeński w liście do Efezjan, w: Studia z biblistyki, red.
J.Łach, t.2, Warszawa 1980, 231-291; R.Fabris, "Codici" dei doveri
familiari in Colossesi ed Efesini, w: Le lettere di Paulo, Roma 1980, 134-148.
82 -1 . G atu n ek l i t e r a c k i E f 5 ,2 1 - 3 3 s ta n o w i z a m k n ię tą c z ę ś ć w i ę k s z e j c a ł o ś c i / 5 , 2 1 - 6 , 2 / , k t ó r e j n a d a j e s i ę c z ę s t o t y t u ł : " R o d z in a c h r z e ś c i j a ń s k a " . We f r a g m e n c ie tym a u t o r l i s t u p o d a je p r z e k r ó j ó w c z e s n e j r o d z i n y , k t ó r y o d p o w iad a c a ł k o w i c i e r o d z i n i e s t a r o ż y t n e j . Do r o d z i n y t e j n a l e ż ą : a / mąż i ż o n a / 5 , 2 1 - 3 3 / ; b / d z i e c i 1 r o d z i c e / 6 , l - 4 / ; c / n ie w o l n ic y - p an o w ie / 6 , 5 - 9 / . Do t y c h t r z e c h g ru p a u t o r a d r e s u j e s w o ją p a r e n e z ę . N ap o m n ien ie s w o je k i e r u j e z a w sze w p i e r w s z e j k o l e j n o ś c i do s t r o n y s o c j o l o g i c z n i e p o d p o rz ą d k o w a n e j, z g o d n ie z ów czesnym i po g lą d a m i s p o łe c z n y m i: a / "Żony n i e c h b ę d ą p o d d a n e . . . " / 5 , 2 2 / , b / " D z i e c i b ą d ź c i e p o s ł u s z n e . . . " / 6 , l / , c / " N ie w o ln ic y b ą d ź c i e p o s ł u s z n i . . . " / 6 , 5 / J a k w id a ć a u t o r l i s t u n i e b u rz y s t r u k t u r y s t a r o ż y t n e j f a m i l i i , l e c z z w ra c a s i ę z o r ę d z ie m c h r z e ś c i j a ń s k i m do r o d z i n y z a s t a n e j i , co w i ę c e j , z a c h o w u je n aw et n i e k t ó r e j e j norm y: n p . p o d p o rz ą d k o w a n ie żony m ężow i, w y ch o w an ie d z i e c i p r z e z o j c a / 6 , 4 / , p r z y n a l e ż n o ś ć n ie w o ln ik ó w do r o d z i n y . P o rz ą d e k s p o łe c z n y w ś w i e c i e s t a r o ż y t nym o p i e r a ł s i ę n a p o d z i a l e i h i e r a r c h i i r ó l , a k a ż d y b y ł z o b o w ią z a ny do r e s p e k t o w a n i a w ł a s n e j r o l i . R o la żony w r o d z i n i e p a t r i a r c h a l - 1 ; , n e j p o l e g a ł a n a p o d p o rz ą d k o w a n iu s i ę m ężow i. A r y s t o t e l e s w y ż sz o ść
i p a n o w a n ie m ęża n a d " ż o n ą poró w n y w ał do p a n o w a n ia d u s z y / m ą ż / nad c ia łe m / ż o n a / . Z podobnym p o ró w n an iem sp o ty k am y s i ę u P l u t a r c h a . W ś ro d o w is k u żydow skim k o b i e t a c i e s z y ł a s i ę w ięk szy m s z a c u n k ie m ,
a l e r ó w n ie ż p o d d a n a b y ł a m ężow i, k t ó r y nad n i ą p an o w ał /R d z 3 , 1 6 / . R ab b i J u d a i r a b b i M eir p o l e c a l i każdem u żydow i - m ę ż c z y ź n ie , by
k o b i e t ą + * * W w
d z ię k o w a ł Bogu z a t o , że n i e u c z y n i ł go "p o g a n in e m
1 n ie w o ln ik ie m . . . " . W ś r o d o w is k a c h s t o i c k i c h o r a z w późnym j u d a i z m ie d o s t r z e g a s i ę n i e c o w ię k s z y s z a c u n e k w obec k o b i e t . 0 g łę b o k im z a k o r z e n i e n i u E f 5 ,2 1 - 3 3 w t r a d y c j i r o d z i n y s t a r o ż y t 1 P o l i t i c a I 1255B; I 1234B. 2 M o r a l i a 142E. 3 T o s e f t a B e r a k h o th 7 , 1 8 ; p .B e r a k h o t h / p a l e s t y ń s k i / 3 , 3 ; 7 , 2 .
- 83
n e j ś w ia d c z y r ó w n ie ż g a tu n e k l i t e r a c k i te g o f r a g m e n tu . E f 5 ,2 1 - 3 3 z a l i c z a s i ę do g a tu n k u l i t e r a c k i e g o zw anego H a u s t a f e l - k o d e k s lu b
t a b e l a norm domowych. B yły t o z e s ta w y obow iązków r o d z in n y c h i napom n i e n i a k ie r o w a n e do p o s z c z e g ó ln y c h s ta n ó w lu b c z ło n k ó w r o d z i n y .w
Ten r o d z a j p o u c z e ń zn an y b y ł w ś w i e c i e g r e c k im , bo i s t o i c y podaw a l i k a t a l o g i obow iązków w obec bogów , r o d z ic ó w i r o d z e ń s tw a ^ .
K odeks obow iązków r o d z in n y c h p o s i a d a c h a r a k t e r y s t y c z n e c e c h y f o r m a ln e i t r e ś c i o w e . Z p u n k tu w i d z e n i a f o r m a ln e g o s ą t o z b i o r y
k r ó t k i c h s e n t e n c j i z e s ta w io n y c h obok s i e b i e . S t r u k t u r a t y c h s e n t e n c j i j e s t s t e r e o t y p o w a . O tw ie r a j ą r z e c z o w n ik z r o d z a j n i k i e m w m ia n o w n ik u , np . :o.b y u v ab K eę- ż o n y , Ob av & p e ę - m ężo w ie, T& - d z i e c i ,
6 o u \o b - n i e w o l n i c y . R zeczo w n ik t e n o k r e ś l a k a t e g o r i ę o s o b y , do k t ó r e j a d re s o w a n e j e s t n a p o m n ie n ie . N a p o m n ie n ie t o w y ra ż o n e j e s t w t r y b i e o u r o z k a z u j ą c y np n i e c h b ę d ą p o d d a n e , m i ł u j c i e , b ą d ź c i e p o s ł u s z n e , lu b b ą d ź c i e p o s ł u s z n i . F o rm ie r o z k a z u j ą c e j to w a r z y s z y zw y k le m o ty w a c ja m n ie j l u b w i ę c e j ro z b u d o w a n a , n p . : j a k P a n u , j a k i C h r y s tu s u m iło w a ł K o ś c i ó ł , w P a n u , j a k C h r y s tu s o w i. M o ty w acja t a j e s t t y
powo c h r z e ś c i j a ń s k a i o r y g i n a l n a . T r e ś ć t y c h n ap o m n ień d o ty c z y obo w iązków s ta n o w y c h , r o d z in n y c h i s p o łe c z n y c h r ó ż n y c h o s ó b . D z ię k i
tym elem en to m fo rm aln y m i tre ś c io w y m k o d e k s y ż y c i a r o d z in n e g o ła tw o można w y d z i e l i ć z k o n t e k s t u . K odeksy r o d z i n n e z e ś w i a t a g r e c k i e g o p r z e s z ł y do ju d a iz m u h e l l e n i s t y c z n e g o . Spotykam y j e u J ó z e f a F la w iu s z a ^ i u F i l o n a A l e k s a n d r y j s k i e g o . S ta m tą d p ra w d o p o d o b n ie t e n g a tu n e k p a r e n e z y p r z e n i k n ą ł do Nowego T e s ta m e n tu /K o l 3 , 1 8 - 4 , 1 ; E f 5 , 2 2 - 6 , 9 ; 1 Tm 2 , 8 - 1 5 ; T t 2 , 1 - 1 0 ; 1 P 2 , 1 3 - 3 , 7 / . Te zach o w an e f ra g m e n ty H a u s t a f e l b y ły zapew ne c z ę ś c i ą p ie r w o tn y c h k a te c h iz m ó w i z r o d z i ł y s i ę z p o t r z e b ż y c i a . Z a sa d y m o ra ln e e w a n g e l i i b y ły b a r d z o o g ó ln e , s t ą d t e ż wyma-4 E p i c t e t u s , D i a t r l o a e 11 1 0 ,1 2 ; I I 1 4 ,8 ; I I 1 7 ,3 1 ; I I I 7 ,2 6 ; IV 8 ,2 6 ; S e n e c a , E p i s t o ł a 9 4 ; De b e n e f i c i i s I I 8 , 1 ; Ps P l u t a r c h u s , De l i b e r o r u m e d u c a t i o n e 10; P o l y b i u s , I l i s t o r i a e X V III 4 1 ,8 n s t . 5 6 A n t i q u i t a t e s IV 2 0 9 ,3 0 9 ; C o n tr a A ppione I I 2 4 -2 8 , L e g a t i o ad G alu t a t ę 1 7 . U De s p e c i a l i b u s l e g i b u s I I 2 2 6 -2 2 8 ; De e b r i e
-- 84
gały szczegółowych zastosowań, ujętych zwięźle i przystępnie, łat wych do zapamiętania. Szukano wzorów takich pouczeń, które dałyby
się wykorzystać dla celów chrześcijańskich. Forma i struktura bi blijnych pouczeń rodzinnych została więc zaczerpnięta ze wzorów
hellenistycznych przez pośrednictwo judaizmu hellenistycznego, któ ry przyswoił sobie schematy spopularyzowanej filozofii stoickiej. Jeżeli natomiast chodzi o treść norm domowych, to ich wzory czer
pano ze Starego Testamentu, wprowadzając równocześnie nowe i orygi nalne motywy chrześcijańskie. Pouczenia moralne łączono z osobą Je zusa i Jego dziełem zbawczy Dzięki temu wzory zaczerpnięte ze
środowiska hellenistycznego i judaistycznego zostały przeniknięte chrześcijaństwem.
Gatunek literacki Haustafel z Nowego Testamentu przeszedł 7
następnie do Ojców Kościoła , którzy dołączali motywacje biblijne, wprowadzając równocześnie nowe. Tak, np. Chrystusa Sługę stawiano
za wzór diakonom, niewolnikom przypominano, by w swym Panu wi dzieli wzór Boga. Trzeba dodać, że w chrześcijańskim wychowaniu dzieci miała również udział kobieta.
2. Napomnienia i ich motywacja
Autor Ef 5,21-33 przyjął tradycyjną strukturę rodziny i nie zburzył jej w sposób rewolucyjny; podając nakazy regulujące życie rodziny, wskazał tylko na ich nową,różną od tradycyjnej, motywację^ na którą kładzie szczególny nacisk. Dzięki temu Ef 5,21-33 przedsta wia się raczej jak mały traktat teologiczny o stosunku Chrystusa do Kościoła, niż jak podręcznik etyki małżeńskiej. Autor bardziej
jest zainteresowany związkie jaki łączy Chrystusa z Kościołe
niż określeniem stylu życia małżeństwa chrześcijańskiego. Czyni to jednak celowo: z porównania bowiem związku małżeńskiego ze związkie wzorcowym Chrystus-Kościół płynie światło na relacje mąż-żona. Tok
7 Didache 4,9 21,6-9, SCh SCh 10,208;
11, SCh 248,162; Epistoła I Clementis ad Corinthios 167,138; Policarpus, Epistoła ad Philippenses 4,2-3, Epistoła Barnabae 19,5-7, SCh 172,202-204.
85
-m y ś li a u to r a perykopy -ma w y ra źn ie ryt-m wahadłowy: z r z e c z y w i s t o ś c i
m a łżeń stw a lu d z k ie g o p r z e c h o d z i na id e a ln y w zór: C h r y s t u s - K o ś c ió ł.
Widać t o w y r a ź n ie , gdy s i ę z e s t a w i r ó w n o le g le w ątek p a r e n e ty c z n y
z m otywacyjny
8
Mąż - żona
/n a p o m n ie n ie /
C h rystu s - K o ś c ió ł
/m o ty w a c ja /
w. 2 2 . Żony n ie c h będą p o d d a n e/
ja k /(h ę / Panu
/CnoTaccóp.e va b /
swym mężom.
w. 2 3 . bo mąż j e s t
głow ą żony
j a k / ( h ę / i C h rystu s - Głową
K o ś c io ła /On Zbawca C i a ł a / w. 23b.
w. 2 4 . tak i żony / n i e c h
będą p o d d a n e/ mężo
we w sz y stk im .
j a k /( h ę / K o ś c ió ł poddany j e s t
C h rystu sow i
w. 2 5 . Mężowie m i ł u j c i e żony
ja k /x<xO(bę/ i C h ry stu s um iłow ał
K o ś c ió ł / m i ł o ś ć zbaw cza C h ry stu sa
do K o ś c io ła - w. 2 5 b - 2 7 /.
w. 2 7 . Mężowie pow inni
m iłow ać sw oje żony
ta k ja k w ła sn e c i a ł o .
Kto m iłu j e sw oją żon ę,
s i e b i e samego m iłu j e .
w. 2 9 . / m i ł o ś ć i tr o s k a
o w ła sn e c i a ł o /
3 0 . ja k /K ae& ę/ i C h ry stu s
-K o ś c i ó ł , bo je s te ś m y członkam i
Jego C ia ła .
w. 3 1 .
Dwoje w jednym c i e l e /Rdz 2 , 2 4 /
w. 3 2 .
Zawarta j e s t w tym gręook a
i ta je m n ic z a r z e c z y w is t o ś ć
8
Schemat t e n p o d a ję z a : R .F a b r is , Le l e t t e r e d i P a u lo , t . 3 ,
Roma 1980, 2 8 4 -2 8 5 .
86
-w. 3 3 . W końcu w ię c n ie c h a j
ta k ż e każdy z was tak m i
ł u j e sw o ją żonę . . . A żona n ie c h o d n o si s i ę ze c z c i ą do sw ego m ęża.
N apom nienie t o sk ie r o w a n e z o s t a ł o do o b o jg a małżonków: do zony i do m ęża. N apom nienie w yrażone z o s t a ł o w dwóch sło w a c h : ż o
ny winny być poddane /^TcoTaooó[j.Evab/, m ężowie n a to m ia s t w in n i m i-
łow ać/& Y a7tav/9. S z c z e g ó ln i e w pierw szym c z a so w n ik u - "być podda ny " - n a w ią z u je a u to r l i s t u do e t o s u s t a r o ż y t n e j r o d z in y . Można w ię c p o w ie d z ie ć , że n ap om n ien ia zw ią z a n e s ą z e s t r u k t u r ą f a m i l i a
a n t iq u a , m otyw acja n a to m ia s t j e s t nowa i o r y g in a ln a . M otyw acja t a b ę d z ie p r z e tw a r z a ć s t a r e s t r u k t u r y i ł a g o d z i ć wzajemne o d n i e s i e
n i a w r o d z i n i e .
D rugi c z a so w n ik /&yaTrav/ o k r e ś la j ą c y ob ow iązek męża w nosi
j u ż w y r a ź n ie e le m e n t c h r z e ś c i j a ń s k i . C h o cia ż sama id e a m i ł o ś c i męża do żony n ie j e s t ob ca s t a r o ż y t n o ś c i g r e c k i e j i r z y m s k ie j ,
t o jed n a k n ie j e s t ona eksponow ana, a nawet n ie j e s t k o n ie c z n a .
Według P lu ta r c h a ob ow iązk iem żony j e s t p o s łu s z e ń s t w o /uTt0Tó(d0E08ab/
o b o w ią z k ie ę ż a z a ś j e s t p a n o w a n ie, k ie r o w a n ie /Mpa,TEbv/10 Podob
n i e s ą d z i S en ek a: " a l t e r a p a r s ad obsequendum , a l t e r a im p e r io nata e s t " H . Do i s t o t n y c h obowiązków męża n ie n a le ż y m i ł o ś ć , l e c z pa
n o w a n ie . W cza so w n ik u &ya7iav za w a rty j e s t a s p e k t c h r z e ś c i j a ń s k i
ta k ż e i d l a t e g o , że p o s t u l u j e on m iło ś ć na wzór o f i a r n e j m iło ś c i C h r y s tu s a . D z ię k i t e j m i ł o ś c i c za so w n ik ui[0TdĆ00E08a.b w l i ś c i e do E f e z j a n p r z y b r a ł pewne z a b a r w ie n ie c h r z e ś c i j a ń s k i e . W g r e c e ś w ie c k i e j t e r m in o lo g ia wywodząca s i ę z t e g o s ło w a n i e b y ła używana na
o k r e ś l e n i e r e l a c j i r o d z in n y c h , l e c z w ojsk ow ych . W yrażała ona pod p orząd k ow an ie w szy k u wojskowym. W l i s t a c h św .P a w ła , gdy sło w o to w y s tę p u je w s t r o n i e c z y n n e j a podmiotem j e g o j e s t Bóg, o z n a c z a pod
d a n ie n ie d o b r o w o ln e . Bóg r e a l i z u j e sw o je suw eren n e panow anie nad
św ia te m , w prow adzając p od p orząd k ow an ie i p o d d a n ie / i Kor 1 5 ,2 7 ; Ef 1 , 2 2 / . Gdy jed n a k c z a so w n ik t e n w y s tę p u je w s t r o n i e b ie r n e j lu b
9 10 i i
C zasow nik &ya.7tav p o w tó r z y ł A p o s to ł aż
P r a e c e p ta c o n i u g a l i a 3 3 .
De c o n s t a n t i a s a p i e n t i s 1 , 1 .
87
-m e d i a l n e j , w y ra ż a w ted y p o d d a n ie d o b ro w o ln e , n p . C h r y s t u s a Bogu, lu b c h r z e ś c i j a n s o b i e w z a je m n ie / i Kor 1 5 ,2 8 ; 1 6 , 1 6 / ; o z n a c z a ró w n i e ż p o d d a n ie w ła d z y , w y p ły w a ją c e je d n a k z w ła s n e g o p r z e k o n a n i a
/ Hz 1 3 , 1 ? 5 / . To nowe z n a c z e n i e te g o c z a s o w n ik a t r z e b a b r a ć pod uwa gę r ó w n ie ż w k o n t e k ś c i e m a łż e ń s k im / E f 5 , 2 1 / . S tą d t e ż p o d d a n ie żon mężom n i e ma c h a r a k t e r u p rzy m u so w eg o , n i e w o l n i c z e g o ; n i e j e s t t o pod
d a n ie n i ż s z e g o w g o d n o ś c i a n i t e ż p o d d a n ie c z ł o w i e k a , k t ó r y n i e ma m o ż liw o ś c i l u b p ra w a w ł a s n e j w o ln e j d e c y z j i . J e s t t o o d d a n ie s i ę
i p o d p o rz ą d k o w a n ie w s ł u ż b i e , k t ó r a c h a r a k t e r y z u j e c h r z e ś c i j a n i n a
w yzw olonego p r z e z C h r y s t u s a z e g o iz m u . W r e l a c j a c h w e w n ą tr z - m a łż e ń - s k i c h t o w zajem ne p o d d a n ie s i ę l u b w zajem n a s ł u ż b a w y r a ż a j ą s i ę
w z o b o w ią z a n ia c h obydwu s t r o n : u żo n w p ełn y m s z a c u n k u , p o d d a n iu s i ę mężom / j a k K o ś c i ó ł p o d d an y j e s t C h r y s t u s o w i / , u mężów z a ś w b e z i n t e r e s o w n e j i w s p a n ia ło m y ś ln e j m i ł o ś c i / j a k C h r y s tu s u m iło w a ł K o ś c i ó ł / . T ak ą fo rm ę p r z y jm u je w zajem n a s ł u ż b a c h r z e ś c i j a ń s k a w m a ł ż e ń s t w i e . Tę c h r z e ś c i j a ń s k ą i n t e r p r e t a c j ę c z a s o w n ik a i^7i;oT(icłCECf6(Xb p o t w i e r d z a j ą dwa s z c z e g ó ł y a n a l i z o w a n e j p e r y k o p y : p ie r w s z y - w zajem ne r e l a c j e m ałżonków w inny s i ę r e a l i z o w a ć "w b o j a ź n i C h r y s tu s o w e j" /w . 2 1 / ; d r u g i - żony w inny b y ć p o d d a n e mężom " j a k P an u " /w . 2 2 / ; t j .
j a k C h r y s tu s o w i. Te dwa s z c z e g ó ł y w s k a z u ją , że c h o d z i t u o g ł ę b o k i e r e l a c j e m i ę d z y l u d z k i e , k t ó r e w y p ły w a ją z w ia r y w z m a rtw y c h w s ta łe g o
P a n a . N a ś la d o w a n ie C h r y s t u s a m u si r ó w n ie ż r e a l i z o w a ć s i ę we w s p ó ln o c i e m a ł ż e ń s k i e j . P o d d a n ie s i ę żony mężowi w ypływ a z j e j r a d y k a ln e g o
o d d a n ia s i ę je d y n e m u P a n u , t j . C h r y s tu s o w i.
Te nowe m o ty w acje w zajem n y ch r e l a c j i m a ł ż e ń s k i c h , p o w o li z m ie n i a ł y s t r u k t u r y f a m i l i a a n t i ą u a . Nawet t e r m i n o l o g i a używ ana n a o z n a
c z e n i e t y c h r e l a c j i z m i e n i a ł a sw o je z n a c z e n i e . O c h r z c z e n i, u z n a j ą c je d y n e g o P an a J e z u s a , i n s p i r u j ą c y s i ę w d z i a ł a n i u m i ł o ś c i ą /aydb7ią/ o b ja w io n ą p r z e z C h r y s t u s a n i e z a m y k a ją s i ę w g e t c i e c h r z e ś c i j a ń s k i m a n i t e ż n i e u c i e k a j ą w p r y w a tn o ś ć , l e c z r e a l i z u j ą p r a k t y k ę m i ł o ś c i r ó w n ie ż w s t r u k t u r a c h r o d z i n n y c h i s p o łe c z n y c h h i s t o r y c z n i e u w a ru n k o w an y ch . S t r u k t u r t y c h n i e z m i e n i a ł y je d n a k n a g le i r e w o l u c y j n i e , l i c z ą c s i ę z e w o lu c ją p ro c e só w k u l t u r a l n y c h i s p o ł e c z n y c h . D la te g o t e ż n i e s p o ty k a s i ę w k o d e k s a c h r o d z i n n y c h w y ra ź n e j k r y t y k i z a s t a nych f o r C h r z e ś c i j a ń s t w o w s p o s ó b j a s n y g ł o s i ł o od p o c z ą tk u z a s a dę w o ln o ś c i i ró w n o ś c i w s z y s t k i c h , j a k o z a s a d ę t e o l o g i c z n ą . Z a s a d a t a , r e w o l u c y j n a n a owe c z a s y , n i e b y ł a je d n a k w s p o s ó b n a g ły i r e
88
-wolucyjny wprowadzana w ówczesne struktury rodzinne 1 społeczne.
Formowała ona powoli nową świadomość równości i wolności duchowej. Potrzeba było jednak czasu, by powstały nowe struktury rodzinne
i społeczne. Niektórzy postawę taką nazywają zacofaną i reakcyjną, uważając Pawła z Tarsu za rewolucjonistę w teologii a reakcjonistę w moralności i praktyce. A może w tym właśnie tkwiła mądrość Aposto
ła narodów. Historia bowiem uczy, że nie zawsze zmiany rewolucyjne są zmianami na lepsze. Bywa niekiedy, że uwalniając z jednej nie
woli, wprowadzają w drugą.
Ks. Józef Kudasiewicz - Lublin
"QUE FEMMES SOIENT SOUMISES
A
LEURS MAHIS COMME AU SEIGNEUR" /Eph 5,22-33/ /Resume/Le but du communiąue c'est d*attirer l'attention sur les vieux et nouveaux elements contenus en Eph 5,22-33. Les vieux elements
designent les sujets provenants du milieu judal*que et de familia
antiqua, les nouveaux ce sont les contenus apportes par le christia- nisme.
1. Le genre litteraire Eph 5,22-33 appartient a ci-dit Haustafeln - - codes au tableaux des normes domestiques. C^etait une composi- tion des devoirs familiaux. Haustafeln^etaient connus dans le
monde grec singulierement chez les stolLciens. Du monde grec il sont passes au judalsme hellenique /Flavius, Philo/. Dela ils ont penetre probablement au Nouveau,Testament /Col 3,18-4,1;
Eph 5,22-26,9; 1 Tm 2,8-15; Tt 2,1-10^1 P 2,13-3,7/. Du Nouveau Testament ils sont passes aux Peres d Eglise.
2. Quoique le Nouveau Testament a reęu la structure familia antiqua et les codes familiaux du monde paleń et judafque, cependant il a presente leur nouvelle motivation. On a insiste singulierement sur cette motlvation. Les motifs ont ete pris de la Revelation:
les relations entre les epoux doivent se realiser dans la crainte de Christ /v.2l/; les femmes doivent etre soumises aux epoux
"comme au^Seigneur" /v.22/ c^est-a-dire comme a Christ; les croy- ants et baptises doivent imiter le Christ aussi dans le mariage. Cette nouvelle motivation peu a peu changeait les structures fa milia antiqua.
