Biernat, Andrzej
"Listy, t . 1, cz. 1-2", Józef Kalinowski (O.
Rafał od św. Józefa OCD), wyd. Czesław
Gil OCD, Lublin 1978 : [recenzja]
Przegląd Historyczny 71/2, 436-437
1980
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
436 Z A P IS K I
Tak uzyskany intelektualny p o rtret Rzewuskiego ujaw nia szereg rysów do tychczas rtiezauważanych. Ten skrajny konserw atysta byl często w nikliwym obser w atorem życia społecznego, ostrym krytykiem przem ian kapitalistycznych, nie oszczędzającym jednak w ielu tradycyjnych instytucji. W świetle utartych ocen niektóre jego opinie są zaskakujące.
Zainteresow ania Rzewuskiego i stan źródeł w płynęły na nierównom ierny stopień opracow ania wyodrębnionych przez autora idziałów jego filozofii. Można zastanaw iać się, n a ile myśl Rzewuskiego jest podatna na takie zabiegi syste matyzujące, zmuszające często, o czym wspom ina sam autor, do znacznych ek stra polacji.
W arto zwrócić uwagę na próby nowego ujęcia szeregu kw estii związanych z działalnością Rzewuskiego {m.in. działalność na dworze Paskiewicza), zwłaszcza zaś problemów współczesnych reakcji na jego twórczość (dyskusja wokół „Mie szanin obyczajowych”).
T. K.
J ó z e f K a l i n o w s k i (O. R a f a ł o d ś w . J ó z e f a OCD ), L is ty . t. I, część 1: 1856— 1872, cz ę ść 2: 1874— 1877, w y d . C z e sła w G i l OCD, T o w a r z y s tw o N a u k o w e K a to lic k ie g o U n iw e r s y te tu L u b e lsk ie g o , „M a- tealiały ź ró d ło w e do d z ie jó w K o śc io ła w P o ls c e ” t. V III. L u b lin 1978, s. 444, 377.
D ro g a ż y c io w a a u to r a o m a w ia n y c h lis tó w je s t d ość ty p o w a d la t e j g e n e ra c ji s y n ó w s z la c h e c k ic h , k tó r z y w k r a c z a li w d o ro s łe ży cie w p o ło w ie l a t p ię ć d z ie s ią ty c h u b ie g łe g o s tu le c ia a le je d n o c z e ś n ie n ie z w y k ła ze w z g lę d u n a je j d a ls z y bieg. U ro d z o n y w 1835 r . w W iln ie p o u k o ń c z e n iu w o je n n e j sz k o ły in ż y n ie r ii w P e te rsb u r& u ro z p o c z ą ł ik a rie rę oficersiką w a r m ii c a r s k ie j, s k ą d w z ią ł d y m isję w 1863 r. by n a s t ę p n ie z o sta ć n a c z e ln ik ie m W y d z ia łu W o jn y p o w s ta ń c z e g o W y d z ia łu W y k o n a w c z e g o L itw y , a w sc h y łk o w y m o k re s ie p o w s ta n ia n a L itw ie jego k ie r o w n ik ie m . A re s z to w a n y w m a r c u 1864 r. z o s ta ł s k a z a n y n a k a r ę śm ie rc i, k tó r ą z a m ie n io n o n a s tę p n ie n a d z ie s ię c io le tn ią k a to r g ę s y b e r y js k ą , z a s tą p io n ą po k ilk u la ta c h p rz e z z e s ła n ie . N a z ie m ie p o ls k ie p o w ró c ił w 1874 r . i n a s tę p n ie o b ją ł p o s a d ę w y c h o w a w c y s y n a W ła d y s ła w a C z a rto r y s k ie g o , m ło d eg o a le ciężko s c h o ro w a n e g o A u g u s ta , z k tó r y m w y ru s z y ł w p o d ró ż p o k u r o r ta c h E u ro p y w po s z u k iw a n iu z d ro w ia . P o re z y g n a c ji z p o s a d y w s tą p i ł w 1877 r. do z a k o n u k a r m e litó w b o sy ch , g d z ie (pnzybrał im ię z a k o n n e R a f a ł od św . J ó z e fa i w k tó r y m p e ł n ił m i n . f u n k c j ę p rz e o r a k la s z to r u w C z e rn e j k o ło K r a k o w a . U m a rł w 1907 r. w o p in ii św ię to śc i.
Z całe g o o k re s u ż y c ia z a c h o w a ło się około 800 lis tó w p is a n y c h p rz e z K a lin o w sk ieg o . O m a w ia n y to m p rz y n o s i ic h p o n a d 400 z o k re s u p rz e d z a k o n n e g o . N a j lic z n ie js z ą i z a ra z e m n a jc e n n ie js z ą ja k się z d a je z p u n k t u w id z e n ia h is to ry k a g r u p ą je s t z b ió r p o n a d 200 lis tó w p is a n y c h z d ro g i n a k a to r g ę , z s a m e j k a to r g i w U so lu .niedalelko I r k u a k a a n a s t ę p n ie z z e s ła n ia (Irk u d k , P e rm ). J e s t to ja k d o ty c h c z a s b o d a jż e n a jlic z n ie js z y o p u b lik o w a n y z b ió r k o re s p o n d e n c ji z e sła ń c a , z a p is u ją c e g o sw e w r a ż e n ia ma g o rą c o , s ta n o w ią c y sw e g o r o d z a ju r e l a c ję m n ie j lu b b a r d z ie j o g ra n ic z a n ą p r z e z c e n z u rę z c o d z ie n n e g o ż y c ia w p rz y m u s o w y m m ie jsc u p rz e b y w a n ia . Z n a le ź ć w ię c m o ż n a t u t a j in f o r m a c ję o ż y c iu c o d z ie n n y m z e s ła ń
c ó w , zw ła sz c z a P o la k ó w , o s p o s o b a c h i d r o g a c h u rz ą d z a n ia się w ty c h n o w y c h
i n ie z n a n y c h w a r u n k a c h , o u d z ia le ic h w ż y c iu g o sp o d a rc z y m z a c o fa n e g o re g io n u , w re s z c ie o d z ia ła ln o ś c i T ow arzystw v a G e o g ra fic z n e g o i in n y o h p rz e d s ię w z ię c ia c h n a u k o w y c h p r z y r o d n ik ó w -z e s ła ń c ó w . A d r e s a t a m i lis tó w z te g o o k re s u Ibyla p rz e d e w s z y s tk im ro d z in a i L u d w ik a M ło ck a. D ru g a d u ż a g r u p a lis tó w p o chodzi
Z A P I S K I 437 / o k re s u g d y K a lin o w s k i b y ł w y c h o w a w c ą A u g u s ta C z a rto ry s k ie g o . W ty m p r z y p a d k u a d r e s a ta m i k o re s p o n d e n c ji o p ró cz r o d z in y b y ł jeg o p ra c o d a w c a W ła d y s ła w C z a rto ry s k i o ra z p rz y ja c ie le z z e s ła n ia , ja k np. J a k u b G ie y s z to r czy F e lik s Z ie n - k'iw icz. P is a n e w w ię k sz o ś c i z u z d ro w is k (m.im. M en/tany i D avos), a le ta k ż e P a - r \ i a , o tira c a iy się w k r ę g u p ro b le m ó w z d ro w o tn y c h i b y to w y c h p o d o p ie c z n e g o , ale p rz y n o s z ą ta k ż e n ie c o in f o r m a c ji o ż y c iu e m ig r a c ji w e F r a n c ji. A. B. H i s t o r i a X I X i X X w i e k u . S t u d i a i s z k ic e . P ra c e o f i a r o w a n e H e n r y k o w i J a b ł o ń s k i e m u w s i e d e m d z i e s i ą t ą r o c z n ic ę u ro d z in . K o m ite t R e d a k c y jn y : A. G a r l i c k i , J. R. S z a f l i k , M. W o j c i e c h o w s k i , W y d a w n ic tw o Z a k ła d u N a ro d o w e g o im . O s s o liń sk ic h . W ro c ła w —W a r sz a w a —K ra ik ó w —G d a ń s k 1979, s. 252.
W o m a w ia n y m to m ie z n a la z ły się p r a c e w s p ó łp r a c o w n ik ó w J u b i la t a z I n s ty tu tu H is to ry c z n e g o U W , z k tó r y m z w ią z a n y je s t od la t b ez m a ła 30, J e g o u c z n ió w i — co n a jb a r d z ie j in te r e s u ją c e — p rz e d s ta w ic ie li n a jm ło d s z e j g e n e r a c ji h is to ry k ó w , b ę d ą c y c h u c z n ia m i jeg o u c z n ió w c z y li ty m i, k tó r z y s ta n o w ią n ie ja k o w tó rn y ow oc p ro w a d z o n y c h w In s ty tu c ie H is to ry c z n y m p rz e z la t p o n a d d w a d z ie ścia s e m in a rió w m a g is te rs k ie g o a p rz e d e w s z y s tk im d o k to rs k ie g o . Z a m ie sz c z o n e lu s tu d ia i szk ice, j a k to z w y k le b y w a w te g o t y p u p u b lik a c ja c h , d o ty c z ą ró ż n o ro d n e j p ro b le m a ty k i. Z n a jd u j ą się w ię c tu p r a c e z z a k re s u h is to rii p o lity c z n e j, g o sp o d arczej, sp o łe c z n e j, h is to r ii h is to rio g ra fii, m e to d o lo g ii czy h is to r ii m y śli. Z d a niem r e d a k to r ó w t a ró ż n o r o d n o ś ć o d d a je w ja k im ś s to p n iu z a k re s z a in te re s o w a ń J u b ila ta , tr z e b a je d n a k z a u w a ż y ć , że n ie ty lk o ty c h b a d a w c z y c h czy s z e rz e j m ó w iąc n a u k o w y c h , a le ta k ż e p o lity c z n y c h , p a ń s tw o w y c h d sp o łeczn y ch .
A r ty k u ły A. C h o j n o w s k i e g o o u k r a i ń s k im s z k o ln ic tw ie w y ższy m w D r u giej R z e c z y p o sp o lite j i T. P i o t r k i e w i c z a o U k r a iń c a c h n a ła m a c h „ I l u s tr o w an eg o K u r ie r a C o d z ie n n e g o ” k o r e s p o n d u ją z r o z p r a w ą J u b i la t a , k tó r a s ta ła się p o d s ta w ą J e g o h a b il ita c ji a b y ła p o św ię c o n a p o ls k ie j a u to n o m ii n a ro d o w e j na U k ra in ie . ..Jó z e f P iłs u d s k i w T y m c z a s o w e j R a d z ie S t a n u ” (T. N a ł ę c z a ) , ..U dział c h ło p ó w w d z ia ła ln o ś c i o rg a n iz a c ji p a r a m il it a r n y c h ” (T. K r a w c z а к a) i po czę śc i s tu d iu m P. P. W i e c z o r k i e w i c z a o b is k u p ie E u lo g iu s z u i o d e r w an iu C h e łm sz c z y z n y , s ą to n o w e p r z y c z y n k i d o „ N a ro d z in D ru g ie j R z e c z p o sp o li te j”. P r o b le m a ty k a r u o h u ro b o tn ic z e g o , k tó r a z a w sz e b y ła b lis k a J u b ila to w i z n a j d u je sw ó j w y r a z w sz k ic a c h A. Ż a r n o w s k i e j o sp o łe c z n y c h ro d o w o d a c h m ie j skich s k u p is k p r o l e ta r ia c k ic h w K ró le s tw ie P o ls k im , J. K a n c e w i c z a o m a s o w ych a k c ja c h p o lity c z n y c h w K ró le s tw ie P o ls k im w o s ta tn ic h la ta c h X I X w. czy w a r t y k u le M. W ie rz b ic k ie j o a r g u m e n ta c h z h is to r ii n a ro d o w e j w p u b lic y styce I P r o l e ta r i a tu . Z z a in te r e s o w a n ia m i d o ty c z ą c y m i w a lk n a ro d o w o -w y z w o le ń czych, k tó r e le g ły u p o c z ą tk ó w k a r i e r y n a u k o w e j J u b i l a t a k o r e s p o n d u je szk ic J. S k o w r o n k a o s t a n o w is k u P o la k ó w d o L ig i P r iz r e ń s k ie j i a lb a ń s k ie g o r u c h u naro d o w eg o . Z w ią z k i P r o f e s o r a z so c jo lo g ią (a w ś ró d sw o ic h m is trz ó w w y m ie n ia O n S. C z a r n o w s k i e g o ) z n a jd u j ą w y ra z w r o z p r a w a c h J . H a l b e r s z t a d t a " p ro b le m a ty c e „ e lit w ła d z y ” i P. W r ó i b l a { „ O rg a n is a tio n C o ra su l-tu d iu m z a b ó js tw a p o lity c z n e g o ”). P rz e c h o d z ą c n a in n e p o la d z ia ła ln o ś c i, z w ią z k ó w z p o c z ą tk a m i p ra c y s p o łe c z n e j i p o lity c z n e j d o p a tr z e ć b y się m o ż n a w a r t y k u l e E. • M a z u r o r e a liz a c ji p r o g r a m u sp ó łd z ie lc z e g o w m ię d z y w o je n n e j W a rs z a w s k ie j
S p ó ł d z i e l n i M ie s z k a n io w e j, z a ś z d z ia ła ln o ś c ią m i n is te r i a ln ą w s z k ic u B. B a r t o s i e w i с z o p o lity c e o ś w ia to w e j s tr o n n ic tw lu d o w y c h w p ie r w s z y c h la ta c h P o l- 'k i L u d o w e j. W to m ie p o n a d to z a m ie sz c z o n y z o sta ł s y n te ty c z n y szkic I. P i e t
