Nr 1/2017
Image of the City
Wizerunek miasta
Wizerunek miasta to jego portret i oblicze zarazem. Z jednej strony, jest obrazem postrzeganej rzeczywistości, a z drugiej – formą marzenia i wyobrażenia, które będzie miało swoją projekcję w przyszłości. To interdyscyplinarne zjawisko wiąże ze sobą komponenty afektywne, wyrażane uczuciami i powiązane z cechami miasta, jak i kognitywne realizow- ane poprzez poznanie, co znajduje swoje źródło w ofercie miasta. Na wizerunek miasta składają się w szczególności aspekty społeczne, ekonomiczne, kulturowe, przestrzenne i estetyczne, a także opinie i działania mieszkańców oraz władz. Rozbudowane wzajemne relacje poszczególnych aspektów wykazują dużą mobilność w czasie, zmieniając wizerunek na pozytywny, obojętny, negatywny lub sprzeczny. Wizerunek może się także utrwalić na dłużej, co w przypadku oblicza negatywnego lub sprzecznego prowadzi do postrzegania miasta w sposób stereotypowy i mimo usilnych starań jego społeczności i rzeczywistych zmian na lepsze jest mało podatny na zmianę. Ta duża bezwładność w przemianie obrazu miasta skutkuje pomniejszaniem jego walorów, zacienia lokalne inic- jatywy, utrwala negatywne emocje. Należy zdefiniować, realizować i promować oblicze miasta, ponieważ jego mocny wizerunek sprawia, że jest mniej podatne na kryzysy i zachęca do zamieszkania, inwestowania i zapoznania się z jego cechami i ofertą. Wizerunek miasta to zatem specyficzne zobowiązanie ówczesnych wobec przeszłości, teraźniejszości i nade wszystko przyszłości. Jest miarą wiedzy i odpowiedzialności, doświadczenia i odwagi, rozsądku i racjonalności w postępowaniu i podejmowaniu decyzji, które skutkują wymiernymi działaniami dającymi możliwość dalszego, ukierunkowanego, a przede wszyst- kim zaplanowanego rozwoju miasta.
Editorial Board
Author J. Potyrała Autor J. Potyrała
The image of the city is its portrait and face at the same time. On the one hand, it is an image of perceived reality, on the other hand it is a form of dream and imagination that will have its projection in the future. This interdisciplinary phenomenon combines affective components, expressed by feelings and related to urban features, as well as cogniti- ve ones realized through cognition, which is expressed by the city’s offer. The carriers of the city’s image are primarily social, economic, cultural, spatial and aesthetic aspects, as well as the opinions and actions of the residents and authorities. The developed mutual relations of particular aspects manifest great mobility over time, changing the image into a positive, neutral, negative or contradictory one. An image can also be perpetuated for a longer time, which in the case of a negative or contradictory one, leads to the perception of the city in a stereotypical manner, which unfortunately, despite the efforts of city’s community and actual transformations for the better is barely open to change. This high inertia in the transformation of the image of the city results in diminishing its value, it obscures local initiatives, perpetuates negative emotions. It is necessary to define, implement and promote the face of the city, because its strong image makes it less susceptible to crises and it encourages habitation, investment and familiarization with its elements and offer. Therefore, the image of a city is a spe- cific commitment of the contemporary in the past, present and above all in the future. It is a measure of knowledge and responsibility, experience and courage, reason and rationality in the actions and decision making that result in measurable activities that allow for further, targeted and, above all, well-planned development of the city.
Kolegium redakcyjne
Cover: “Sphere within sphere” – sculpture by A. Pomodoro
located at the UN headquarters in New York (photo by M. Orzechowski) Okładka: „Sphere within sphere” – rzeźba autorstwa A. Pomodoro
PROBLEMS PROBLEMy The Image of the City or a City Icon? 4 Wizerunek miasta czy miasto-ikona?
Bogusław Podhalański Wrocław Civic Budget as a Tool for Introducing
Changes into the Landscapes of Wrocław’s Neighbourhoods
16 Wrocławski Budżet Obywatelski jako narzędzie wprowadzania zmian w krajobrazie osiedli Wrocławia Robert Skrzypczyński
PRESENTATIONS PREZENTACJE
The Influence of Modern Changes on the Image of a Small Town within a Metropolitan Area
30 Wpływ współczesnych przemian na wizerunek małego miasta w obszarze metropolitalnym Agnieszka Wójtowicz-Wróbel
The Analysis of Landscape Exposures of Entry Roads to the City on the Example of Southern Wrocław
48 Analiza ekspozycji krajobrazowych dróg wjazdowych do miasta na przykładzie południowego Wrocławia Piotr Węgrzynowicz
LANDSCAPE ECOLOGy EKOLOGIA KRAJOBRAZU
Development of Berlin Sewage Farm
as a Model for Wrocław 56 Zagospodarowanie pól irygacyjnych Berlina
jako wzorzec dla Wrocławia Aleksandra Gierko
FORUM FORUM
The Image of Wrocław at Night: Value, Risks,
and Possibilities 70 Nocny wizerunek Wrocławia: wartość,
zagrożenia, możliwości Agata Łopuszyńska
Summaries 82 Streszczenia
Problems
Wizerunek miasta czy miasto-ikona?
Key words: icon, sign, symbol
Introduction
In a more and more urbanised world, according to statistical infor- mation, 46% of the world’s popula- tion now lives in 6 Asian countries.
The largest city of Japan, Tokyo, has 40 million inhabitants, which is more than the number of inhabitants of Poland. The share of the population that lives in cities is also constantly increasing – ranging from those who live in hyper-metropolises, to those who live in small towns. Globalisa- tion, which continues to spread, affects practically all continents, do- ing so unevenly. Night-time satellite photographs of the globe tellingly indicate that some of the world’s fragments are becoming unbroken zones of urbanisation. One dark vi- sion of the future features virtually all of the world’s buildable areas forming one continuous city. This manner of land use does not neces- sarily need to be liked by everyone, and it is unacceptable by more pro- environmentally inclined individu- als and social groups. However, in certain parts of the globe we can currently experience the existence of completely urbanised areas that stretch from one end of the horizon to the other. Zipser [2015]1 points out that during the time that is usually allotted for a single presentation at a conference, an area of the world’s land roughly equal in size to a small
The Image of the Cit y or a Cit y Icon? Bogusła w P odhalańs ki
town becomes urbanised. This allows everyone to become aware of the fact that urbanisation has become a sort of a challenge that the world is currently facing, a world which does not increase in size proportionally to the increase in the number of its inhabitants.
The hierarchy of cities in a global world
There are views held in the academic world that the processes of the development of cities are similar to the behaviour of living organisms, with Zipser [2016]2, among others, being a proponent of this view. If we take the risk to assume that this theory has a semblance of probability, then we should, as a consequence, assume that there should be a sort of hierar- chy of importance of these cities, that expresses itself in a physical manner, for instance – through the size of their urbanised areas, the intensity of the built environment or popula- tion density. Significant population concentrations within a city cause, naturally, an increase in the potential of the area in which this concentra- tion takes place. This potential carries over to many planes – from the eco- nomic ones, through all the possible types of activities capable of being carried out by man, to the ideological ones. An increase in attractiveness occurs in a proportional relation to the increase in opportunities, which in itself causes a ceaseless influx of
Słowa kluczowe: ikona, znak, symbol
Wprowadzenie
W coraz bardziej zurbanizo- wanym świecie, według informacji statystycznych, w 6 krajach azjatyc- kich żyje 46% całej populacji Ziemi.
Największe miasto Japonii, Tokio, liczy 40 milionów mieszkańców, czyli ma więcej ludności niż Polska.
Ustawicznie zwiększa się także po- pulacja zamieszkująca miasta – od największych hipermetropolii po małe miasta. Globalizacja, zatacza- jąc coraz szersze kręgi, obejmuje praktycznie wszystkie kontynenty, oczywiście w nierównomiernym stopniu. Bardzo wymowne, nocne zdjęcia satelitarne globu wskazują, iż niektóre jego fragmenty stają się nieprzerwanymi strefami zabudo- wanymi. Ponura wizja przyszłości to właściwie wszystkie dostępne tereny, nadające się pod zabudowę, zajęte i stanowiące jedno ogromne mia- sto. Ten sposób zagospodarowania przestrzeni niekoniecznie musi każ- demu się podobać, ponadto jest nie do przyjęcia przez proekologicznie zorientowane jednostki i grupy spo- łeczne. Jednak w niektórych rejonach globu już obecnie można doświad- czyć istnienia przestrzeni całkowicie zurbanizowanych, które rozciągają się od horyzontu do horyzontu. Zip- ser1 [2015] zauważa, że w czasie, jaki przeznacza się zwykle na jedną prezentację na konferencji, powstaje/
urbanizuje się w skali świata obszar
dotychczas wolny od zabudowy wielkości małego miasteczka. To pozwala na refleksję, iż urbanizacja stała się swoistym wyzwaniem, przed jakim staje świat, który fizycznie przecież nie zwiększa swoich wymia- rów, w tempie proporcjonalnym do przyrostu jego mieszkańców.
Hierarchia miast w globalnym świecie
Istnieją w nauce poglądy, iż procesy rozwoju miast przypomi- nają sposób, w jaki zachowują się organizmy żywe, zwolennikiem tego poglądu jest m.in. Zipser [2016]2. Jeżeli zaryzykować, iż teoria ta ma znamiona prawdopodobieństwa, w konsekwencji trzeba przyjąć, że musi występować również pewna hierarchia ważności tych miast, wyrażająca się w sposób fizyczny, przykładowo – poprzez wielkość zur- banizowanego terenu, intensywność zabudowy czy gęstość zaludnienia.
Znaczne koncentracje ludności miejskiej powodują, co wydaje się naturalne, zwiększanie potencjału, w którym koncentracja ta mam miej- sce. Potencjał ten przekłada się na wiele płaszczyzn – od ekonomicz- nych, poprzez wszelkie rodzaje ak- tywności możliwych do prowadzenia przez człowieka, aż do ideowych.
W proporcjonalnej relacji do wzro- stu możliwości pojawia się wzrost atrakcyjności, co z kolei powoduje nieustający napływ ludności do miast z obszarów położonych poza
nimi, wywołując popyt na wszelkie dobra – w tym teren i przestrzeń, jako podstawę do zamieszkania przez przybywających do miast. Nie jest przypadkiem fakt, iż najwyższe gęstości zaludnienia osiągają w wiel- kich metropoliach nie obszary Down Town, lecz właśnie slumsy, o czym świadczą dane statystyczne, dostęp- ne w Internecie3. Powstaje w związku z tym pytanie – jak może wyglądać przyszłość metropolii? Czy stanowić one będą tereny, w których z uwagi na wysokość wieżowców i ich od- ległość od siebie nie będzie widać nieba, czy także nie będzie można zobaczyć nieba, ale z takiego powo- du, że tereny te wyglądać będą jak – przykładowo – niektóre fragmenty Favela da Rocinha4 w brazylijskim Rio de Janeiro (ryc. 1) czy slumsy Dharavi Slums w Mumbai, w Indiach.
Ikona jako symbol znaczenia miasta w sferze sakralnej
Wielkie miasta, a zwłaszcza metropolie, oddziałują w wielu sferach i w zróżnicowanych zasię- gach – od lokalnych po globalne.
Samo słowo metropolia5 ma kilka znaczeń, z których analizy wynika, że jest także określeniem miasta lub ośrodka odgrywającego istotną rolę administracyjną jako centrum życia duchowego prowincji kościelnej, składającej się z kilku diecezji. We- dług dostępnych informacji6 w Polsce
people into cities from areas located outside of them, causing a rise in the demand for all sorts of goods – in- cluding area and space, as the basis for the residence of those coming to cities. The fact that the highest population densities are not achieved in the downtown areas of cities, but in the slums, which is confirmed by statistical data obtainable on the Internet3, is not a coincidence. Thus, there arises the question – how can the future of metropolises look like?
Will they be areas in which, due to the height of skyscrapers and their distance to each other, one will not be able to see the sky, or, conversely, we will not be able to see the sky in them because they will look like – for instance – certain fragments of Favela da Rocinha4 in Rio de Janeiro, Brasil
(Fig. 1), or the slums of Dharavi in Mumbai, India.
The icon as a symbol of the meaning of a city in religion
Great cities, metropolises in particular, influence many spheres and in various ranges – from the local to the global ones. These definitions can also be discussed from the point of view of other scientific disciplines and they will usually differ from one another. The very term metropolis5 has a number of meanings, which imply that it is also a term that describes a city or settlement that plays an important administrative role as the centre of the spiritual life of a church province, made up of
a number of dioceses. According to available information6 there are 14 dioceses of the Catholic Church and two that follow the Byzantine Ukrain- ian Rite (Wrocław and Przemyśl) in Poland. An icon7 understood as a religious painting, painted using tempera on wood, according to the dictionary, is “a religious painting in Byzantine and Eastern Christian Art”. It is directly associated with the rituals of Eastern Christianity, and in a broader sense – with Christianity itself. In every metropolis there exist various types of space, but religious spaces have played the most im- portant role in every major city for centuries, being the most exposed and prestigious. Numerous authors discuss the importance of religious spaces in urban design, with a par- ticularly interesting approach seen in the works of Uścinowicz [2015]
in Polish, as well as those that regard the philosophical basis of the sacred in urbanism by Krivoruchko [2015]
in Ukrainian, as well as the books by Nadrowski [2012]. In modern religious art, the icon is once again starting to exert significant symbolic meaning, as evidenced in the works of Nowosielski8 and Niemczyk9.
The term “icon” currently takes on numerous meanings (that are dif- ferent to the original one) and is used as a synonym for greatness, as well as to underscore the importance of that which it symbolises10. In the case of cities, their coats of arms become an icon11, a sort of graphical symbol, although other depictions that are
Fig. 1. Favela de la Rocinha in Rio de Janeiro, Brazil. Source: https://upload.wikimedia.org/
wikipedia/commons/6/6e/Rocinha_rio_de_janeiro_panorama_2010.jpg
Ryc. 1. Favela de la Rocinha w Rio de Janeiro, Brazylia. Źródło: https://upload.wikimedia.org/
wikipedia/commons/6/6e/Rocinha_rio_de_janeiro_panorama_2010.jpg
jest 14 metropolii kościoła katolic- kiego i dwie obrządku bizantyńsko- -ukraińskiego (Wrocław i Przemyśl).
Ikona7 jako taka, czyli obraz o treści religijnej, malowany temperą na pod- łożu drewnianym, według znaczenia słownikowego to „obraz o tematyce religijnej w sztuce wschodniochrze- ścijańskiej i bizantyjskiej”. Kojarzona jest wprost z chrześcijańskimi ob- rządkami wschodnimi, a w szerszym sensie – z chrześcijaństwem. W każ- dej metropolii istnieje wiele różnych rodzajów przestrzeni, lecz od wie- ków w dużym mieście przestrzeń sa- kralna odgrywała najistotniejszą rolę, była najbardziej eksponowana i pre- stiżowa. O znaczeniu przestrzeni sakralnych w urbanistyce pisze wielu autorów, niemniej interesujące po- dejście przedstawiają artykuły Uści- nowicza [2015] w języku polskim oraz odnoszące się do filozoficznych podstaw sakralności w urbanistyce publikacje Kryworuchko [2015]
w języku ukraińskim, a także książki Nadrowskiego [2012]. W sakralnej sztuce współczesnej ikona zaczyna wywierać ponownie istotne znacze- nie symboliczne, czego przykładem są dzieła Nowosielskiego8 i Niemczy- ka9. Wyraz ikona obecnie przyjmuje wiele (oderwanych od pierwotnego) znaczeń i używany jest jako synonim wielkości oraz jako podkreślanie znaczenia tego, co symbolizuje10. W przypadku miast „ikoną”11 staje się jego herb, swoisty znak graficzny, ale niekiedy bardziej popularne są inne niż herb wyobrażenia, kojarzące się z danym miastem. Jednak za „ikony”
wielkich miast – metropolii uważa się raczej obiekty budowlane lub pomni- ki niż znaki graficzne. Przykładowo, biorąc pod uwagę Paryż – ponieważ jest on najbardziej rozpoznawalny i to prawdopodobnie z powodu wieży Eiffla, gdyż zapewne niewiele ludzi w ogóle wie, jaki jest herb tego miasta i że jest na nim biały statek.
Powszechnie znane obiekty architek- toniczne ewentualnie pomniki stają się zazwyczaj właśnie owymi „ikona- mi”, które zakorzeniając się w zbio- rowej świadomości, w ten sposób trwają w coraz szerzej posługującym się graficznymi symbolami świecie.
Budowle te lub ich syntetyczne wy- obrażenia graficzne, spełniając rolę skrótów myślowych, prowadzą do szybkiej identyfikacji danego miasta w gąszczu licznych znaków i symbo- li. Jest również tak, że niektóre miasta kojarzą się wprost z wyobrażeniem ikony w jej podstawowym rozumie- niu – jako obrazu o treści i znaczeniu sakralnym. Niekoniecznie muszą być to wielkie metropolie czy miasta i odwrotnie – niektóre ikony kojarzą się z konkretnymi miastami, znajdują się one na ich herbach, jak np. miasta Barda, Iławy, Pasymia czy Sztumu12, lub ich nazwy są częścią nazw ikony.
Przykładowo M.B. Częstochowska – najbardziej rozpoznawalna tego typu ikona w Polsce, czy herb Wrocławia, w którym rolę „ikony w ikonie” od- grywa atrybut, czyli głowa św. Jana.
Dodawanie nazwy miasta lub miej- scowości, z której pochodzeniem kojarzy się daną ikonę, jest bardzo
popularne i istnieje wiele przykładów tego typu nazewnictwa ikon.
„Ikona” jako znak rozpoznawczy
Miasta europejskie często się- gają po współczesne obiekty, które stają się ich symbolami, współcze- snymi przestrzennymi „ikonami”.
Przywołany już uprzednio Paryż czy Wrocław ze słynną Iglicą, warszaw- ski Pałac Kultury i Nauki, Londyńskie Oko (Koło Milenijne) czy budynek Muzeum Guggenheima w Bilbao to jedynie kilka przykładów budowli bądź budynków, których formy
Fig. 2. The Blue Icon. A modern icon depicting a heavenly city. Painter:
Wolodymyr Kuczma (photo by B. Podhalański)
Ryc. 2. Współczesna ikona przedstawiająca niebiańskie miasto. Malarz: Wołodymyr Kuczma (fot. B. Podhalański)
associated with a given city prove to be more popular than its coat of arms.
Nevertheless, it is the built structures or monuments of a city, instead of graphical symbols, that are seen as the icons of great cities – metropo- lises. Such is the case with Paris – as it is the most recognisable, and quite probably due to the presence of the Eiffel Tower, with probably only a small amount of people knowing what its coat of arms even looks like, and that it has a white ship on it.
Widely known architectural works, at times monuments, are most often becoming such icons, that become rooted in mass consciousness, and so they survive in a world that uses graphical symbols to a larger extent every day. The structures or their synthetic graphical reimaginings, by playing the part of mental shortcuts, lead to a quick identification of a given city in the multitude of various
signs and symbols.In addition, some cities are directly associated with an image of the icon in its basic under- standing – as a painting. These are not necessarily large metropolises or cities, and, conversely – some icons are associated with particular cities, as they are clearly depicted in their coat of arms, for instance on those of the town of Bardo, Iława, Pasym or Sztum12, or their names are a part of the name of an icon. An exam- ple of this is the Mother of God of Częstochowa – the most recognizable icon in Poland, or the coat of arms of Wrocław, in which the role of the
“icon within an icon” is played by an attribute – the head of st. John. Add- ing the name of a city or town with which a given icon is associated is very popular and there are numerous examples of this type of icon naming.
The icon as an identification
European cities often make use of modern structures that be- come their symbols, modern spatial icons. The aforementioned Paris or Wrocław, with its famous Spire, the Palace of Culture and Science in Warsaw, the London Eye or the Guggenheim Museum in Bilbao are only a handful of examples of build- ings or structures whose architectural forms have become widely known and identifiable. However, when we go a couple of centuries back to the past, even to the Italian Quattrocento, we can easily find, in icons in particu- lar – in their golden backgrounds to be precise – the silhouettes of cities, castles, churches and other typical structures of those times. By plac- ing them in icons, which are, after all, holy paintings, artists drew on the mass consciousness of not only those strata of the society of the time that understood art, but also of other people, who only looked at icons in temples. We must assume that the graphical symbolic or real silhouettes of cities or structures depicted in such a way were easily identifiable by the people living at that time. The flow of time has caused a natural transformation of these depictions, as new buildings were erected, while some older ones were destroyed or rebuilt, although arts historians are currently able to provide a lot of in- teresting data based on this graphical
architektoniczne stały się rozpo- znawalne. Gdyby jednak cofnąć się w przeszłość o parę stuleci, a nawet do włoskiego quatrocento, da się odnaleźć z łatwością i to właśnie w ikonach, dokładniej w ich złotym tle sylwetki miast, zamków, kościo- łów i innych, charakterystycznych dla ówczesnych czasów budowli.
Umieszczając je na ikonach, będą- cych przecież świętymi obrazami, artyści odwoływali się do zbioro- wej świadomości nie tylko do tych warstw społeczeństwa, które rozu- miały sztukę, lecz również do pozo- stałych osób, które jedynie oglądały ikony w świątyniach. Trzeba przy tym zakładać, że zobrazowane w ten sposób graficznie symboliczne lub rzeczywiste sylwety miast czy obiekty architektoniczne były łatwo rozpo- znawalne dla ówcześnie żyjących.
Upływ czasu spowodował naturalne przekształcanie się tych wyobrażeń, gdyż wznoszono nowe budowle, zaś niektóre stare ulegały zniszczeniu lub przebudowie. Niemniej historycy sztuki są dzisiaj w stanie na podsta- wie tego graficznego przekazu podać wiele interesujących danych nie tylko na temat artysty, którego dzieło prze- trwało przez stulecia, lecz również przemian, jakim podlegały panoramy miast – tym samym ich historii i roz- woju. Dzięki temu ikona pełni rodzaj podwójnego znaku – w pierwszym rzędzie stanowi przekaz idei sakral- nej, transcendentalnej, dodatkowo zawiera informacje identyfikujące lub uzupełniające treść przekazu podstawowego. Przypuszczalnie tak
syntetycznie ujęta informacyjna rola ikony stała się podwaliną dalszych jej przekształceń w kierunku bardziej świeckim, ewoluując w stronę znaku graficznego o początkowo rozbudo- wanej treści, z czasem zredukowa- nej do jednej prostej i zrozumiałej nawet dla nieznających danego języka informacji. Takie zastoso- wanie „ikony”, już nie jako obrazu sakralnego, ale znaku graficznego, przekazującego prostą i powszechnie zrozumiałą informację rozpoczęło coraz szersze zastosowanie grafiki w informacji przeznaczonej dla masowego odbiorcy, i to w dodatku odbiorcy używającego wielu różnych języków. Trudno dzisiaj wyobrazić sobie wielkie lotniska czy dworce bez niezliczonej ilości symboli graficz- nych. Stąd już tylko krok do kolejne- go masowego sposobu użycia „ikon”
jako znaków graficznych – obecnych na milionach ekranów komputerów całego świata.
„Ikona” w wirtualnej rzeczywistości
„Ikona” (ikonka) to także po- pularny element prawie każdego graficznego interfejsu. Dla pro- technologicznie zorientowanych mieszkańców wielkich miast pro- jekty zmierzające do wprowadzenia tzw. rozszerzonej rzeczywistości mogą stać się bardzo przydatne w przemieszczaniu się w nieodległej być może przyszłości. Już obecnie w codziennej, realnej rzeczywistości
stosowane są systemy wspomagają- ce planowanie tras ruchu. Ponadto, konieczne do funkcjonowania urzą- dzeń mobilnych sieci komórkowe po- wodują zanieczyszczenia miast smo- giem elektronicznym, generowanym przez wszechobecne nadajniki, co sprawia, że spacery w miastach coraz bardziej przypominają przechadz- ki w mikrofalówkach tworzonych przez odbijające promieniowanie elektromagnetyczne metalowe ściany budynków tworzących wnętrza urba- nistyczne wielkich miast. Trwające prace wielu koncernów zmierzają do wyprodukowania oraz w konse- kwencji sprzedaży w masowej skali indywidualnych urządzeń. Byłyby one pomocne w wielu dziedzinach życia, lecz według sceptyków są bardzo niebezpieczne z uwagi na możliwość ustawicznego transferu in- formacji od i do użytkownika, w tym informacji, których nie chciałby on ani uzyskiwać, ani być ich konsu- mentem. Masowe stosowanie tych urządzeń prawdopodobnie wzmoże i tak już znaczny poziom twardego promieniowania elektromagnetycz- nego o wysokich częstotliwościach w miastach, a także w przestrzeniach otwartych, dotąd stosunkowo o ni- skim jego poziomie. Dyskusja na ten temat nie jest jednak przedmiotem tego artykułu, niemniej istotny jest fakt, iż przynajmniej część propo- nowanych dzisiaj, a nieznanych jeszcze obecnie zastosowań techno- logii opartych na transmisji danych za pomocą fal radiowych wysokiej częstotliwości może mieć znaczący
message – not only about the artist whose work has survived throughout the centuries, but also on the changes that the panoramas of cities have un- dergone – at the same time providing information about their history and development. The icon fulfils the role of a double sign – first and foremost it is a conveyor of a religious, transcen- dental idea, while also containing information that identifies or rounds out the content of the basic message.
Presumably, this greatly synthetic informative role of an icon became the basis for its further transformation in a more secular direction, evolving in the direction of a graphical sym- bol with, initially, complex content, which was reduced over time to a single, simple and understandable information, even for those who do not know the given language in
which the information is conveyed.
Such use of not only icons, but also graphical symbols, conveying a sim- ple and generally understandable information, initiated the wider and wider use of graphics in information meant for a mass audience, an audi- ence that makes use of various differ- ent languages. Today it is difficult to imagine the great airports or train sta- tions without an innumerable amount of various graphical symbols. This is only a step away from another form of the mass usage of icons as graphi- cal symbols – present on millions of computer screens all over the world.
The icon
in virtual reality
The icon is also a popular ele- ment of almost every graphical inter- face that is currently in use. For the pro-technologically oriented inhabit- ants of large cities, projects meant to introduce so-called expanded reality can become an excellent aid in travelling in the not-so-distant future. Even now, in our everyday reality, we make use of systems that aid in the planning of travel routes.
Furthermore, mobile networks that are necessary for the functioning of such devices cause cities to be pol- luted with electronic smog, generated by ever-present transmitters, which makes a walk in a city resemble a walk in a microwave created by the electromagnetic radiation reflected by the metal walls of buildings that make up the urban interiors of large cities. The currently ongoing work by numerous companies in order to pro- duce – and, as a consequence, sell on a massive scale – individual devices that could be helpful in various situa- tions, but that, according to sceptics, could also be very dangerous due to the possibility of the constant transfer of information to and from a user, in- cluding information that a user would not wish to neither send nor receive.
Their mass use will quite probably increase the already high amount of hard, high-frequency electromagnetic radiation, both in cities and in open spaces, which have so far had a low
Fig. 4. Irusalem. Intarsia . Detail of the table. Olesko (photo by B. Podhalański) Ryc. 4. Irvsalem. Intarsja. Olesko (fot. B. Podhalański)
wpływ na sposób zachowywania się i zdrowie użytkowników miast.
Biorąc pod uwagę choćby mobilność osób, a właściwie jedynie jeden jej aspekt – rezygnację z przemieszcza- nia się lub optymalizację sposobu przemieszczania się w przestrzeni miejskiej, można dopatrywać się pozytywnych aspektów ze stoso- wania najnowszych technologii.
Już obecnie istnieją możliwości w miarę precyzyjnego śledzenia stałych tras przemieszczania się du- żych grup użytkowników nawigacji satelitarnych oraz wyciągania ze zgromadzonych danych wniosków, pozwalających na wprowadzanie korekt przepływu potoków ruchu, sterowania przepustowością ulic (oczywiście w pewnych granicach) czy doborem liczebności taboru transportu zbiorowego w zależności od pory dnia.
Miasto jako „ikona”
Pytanie, czy miasto jako takie może być pewnego rodzaju „ikoną”
(ryc. 2)? To rzecz dyskusyjna, ponie- waż są miasta, które od wieków są uważane za atrakcyjne i kultowe.
Choćby Jerozolima, o której na pewno można powiedzieć, że jest ikoną w dowolnym znaczeniu tego słowa [Kosiński 2010]. Świadczyć może o tym rzadkie przedstawienie Jerozolimy w formie kuli, o dużym ładunku symbolicznym, nawiązujące do kuli ziemskiej (ryc. 3). Podobnie w różnych epokach historycznych
Jerozolima była symbolem centrum świata, co ilustrują ryciny 4 i 5. Inne miasta jako takie raczej nie są ikona- mi w sakralnej konotacji tego zna- czenia, a „ikonami” (w potocznym rozumieniu tego słowa) łatwo roz- poznawalnymi wśród innych miast.
Problem ten ilustruje popularność
nazwy miasta, którego atrakcyjność i walory są szeroko znane lub wręcz unikalne. Sama nazwa takiego miasta, poprzez skojarzenia lub charaktery- styczny dla niego obiekt, budowlę bądź symbol, zaczyna odgrywać rolę
„ikony” – bezbłędnie kojarząc się z ofertą kulturową i ekonomiczną,
Fig. 5. Jerusalem, the central point of the Christian world on the Ebstord map that envisions Earth as the mystical body of the Saviour.
Source: http://www.festiwal.wroc.pl/2016/?c=article&id=1007
Ryc. 5. Jerozolima, centralny punkt chrześcijańskiego świata na mapie z Ebstorf wyobrażającą Ziemię jako mistyczne ciało Zbawiciela.
Źródło: http://www.festiwal.wroc.pl/2016/?c=article&id=1007
level of such radiation. Discussing this topic is, however, not the subject of this article, which is why there is no sense in continuing it here, while nevertheless the information that at least a part of the currently proposed, yet not completely known uses of technology based on the transmission of information using high frequency radio waves, can have a significant
impact on the behaviour and health of the users of cities, is valuable.
Taking into account the mobility of people, with one particular aspect of it – opting not to travel or to optimise the manner of travelling through an urban space, we can observe certain positive aspects of the use of latest technologies. Even now there exists the possibility of fairly precisely track- ing the routes of travel of large groups of satellite navigation users and to draw conclusions from the gathered data, allowing to introduce modifi- cations to the circulation of traffic, managing the capacity of streets (to an extent, of course) or the manage- ment of public transport vehicles in use at a given time of day.
The city as an icon
Can a city be a sort of an icon?
(Fig. 2) The matter is debateable, as there are cities that have occupied well-treaded tracts of the mass con- sciousness for centuries. Jerusalem [2010], for instance, which can be called an icon in practically any meaning of the word. Its representa- tion in the form of a sphere, which has a significant symbolic load, as it refers to the shape of the Earth (Fig. 3) can be seen as proof of this. Similarly, Jerusalem was seen as the symbol of the centre of the world in various historical periods, which is illustrated on Figures 4 and 5. Other cities, in the manner that they are, can’t quite be called icons (in the common sense of
the word) – which are easily recognis- able from among other cities. A sepa- rate problem is the name of a city, the attractiveness and qualities of which are widely known and easily identi- fiable, or even unique. The name of a particular city, through association or a characteristic landmark, building or symbol, starts to play the role of an icon – infallibly being associated with a cultural and economic offering that a visitor can find in it. In an era of widespread competition, which also includes cities of various size, the degree of the attractiveness of a city, or rather the scope of its offer, directed both at its inhabitants as well as tourists, must first entrench itself in the mass consciousness, in order to then become recorded in the form of a symbol and become its modern image – an icon. A similar process to the model described above leads to a permanent association of a symbol with a potential “product”, which in this case is the general offer generated by a given city. It is all about creating an association of the image = icon with a name = city. The next stage is the permanent introduction of this association into the cultural canon of a given cultural circle. American symbols have become comparably popular worldwide. For instance, to Americans, the icon of New york is the Statue of Liberty, while Holly- wood brings to mind a white sign on the slope of a hill, the Sunset Boule- vard and the film industry, while the slot machine is associated with Las Vegas. Every city that is popular with
Fig. 6. The Spire in front of Hala Stulecia in Wrocław (photo by B. Podhalański) Ryc. 6. Iglica przed Halą Stulecia we Wrocławiu (fot. B. Podhalański)
którą przybysz może w mieście tym znaleźć. Atrakcyjność miasta, poprzez zakres jego propozycji skie- rowanej zarówno do mieszkańców, jak i do turystów, musi wpierw po- przez utrwalenie nazwy zakorzenić się w zbiorowej świadomości, aby następnie zostać zapisana w formie symbolu i stać się współczesnym ob- razem miasta – jego „ikoną”. Zbliżony do przedstawionego modelu proces prowadzi do trwałego kojarzenia symbolu z potencjalnym „towarem”, którym w tym przypadku staje się oferta generowana przez dane miasto.
Chodzi tu o wytworzenie skojarzenia typu obraz = „ikona” z nazwą = mia- stem. Kolejnym etapem promowania miasta-ikony jest trwałe wpisanie tego skojarzenia w kanon danego kręgu kulturowego. Każde z miast turystycz- nych stara się, aby zaistniał symbol, który odpowiadałby w jakiś sposób pewnemu popularnemu wizerunkowi tego miasta i mógł stać się elemen- tem licznych programów i kampanii promujących jego walory. Pewne miasta mają nie tylko swoje symbole
i rozpoznawalne znaki graficzne, lecz same stają się nie tyle symbolami, ile przechodzą do legendy, mimo że już nie funkcjonują w rzeczywistości.
Kierując się elementem konkurencji i prawem własności niektóre z po- wszechnie znanych symboli – „iko- nicznych” przedstawień miast, stały się wprost znakami rozpoznawczy- mi, inaczej – znakami towarowymi, zaś inne zostały objęte ochroną prawną. Nieznany jest chyba jeszcze przypadek opatentowania nazwy miasta, natomiast często patentowane są znaki graficzne jako znaki towaro- we, nawiązujące do nazw miast lub do form ich najbardziej rozpozna- walnych budowli. Zazwyczaj miasta pobierają swoiste „tantiemy” od pod- miotów gospodarczych, używających w swoich nazwach lub towarach nazwy miasta bądź jej fragmentu czy też graficznego wizerunku (ryc. 7). To skomercjalizowane podejście wydaje się być charakterystyczne dla obec- nego etapu rozwoju gospodarczego, lecz czy aby na pewno nie było znane już wcześniej?
Wnioski
Za „ikony” wielkich miast – metropolii uważa się raczej obiekty budowlane lub pomniki niż znaki graficzne (ryc. 6).
Informacyjna rola „ikony” oka- zała się ewoluować w stronę znaku graficznego o początkowo rozbudo- wanej treści, z czasem zredukowa- nej do bardzo prostej i zrozumiałej
informacji, nawet dla osób niezna- jących danego języka.
Nazwa danego miasta, poprzez skojarzenia lub charakterystyczny dla niego obiekt, budowlę lub sym- bol, zaczyna odgrywać rolę „ikony”
– bezbłędnie kojarząc się z ofertą kulturową i ekonomiczną, którą przy- bysz może w mieście tym znaleźć.
Niektóre z powszechnie zna- nych symboli (inaczej ikonicznych przedstawień) stały się wprost znaka- mi rozpoznawczymi, czyli znakami towarowymi oraz zostały objęte ochroną prawną.
Bogusław Podhalański Wydział Architektury
Politechnika Krakowska
Przypisy
1 https://suw.biblos.pk.edu.pl/resourceDeta- ilsRPK&rId=59712
2 http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/
bwmeta1.element.baztech-339d1801 -5609- 410c-b74b-b39151446770?q=bwmeta1.
element.baztech-53b1ca4f-4c2a-49c0- 9bbf-4d98959b2c0c;0&qt=CHILDREN- STATELESS
3 http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pa- cific-13800944
4 https://erasmusu.com/pl/erasmus-rio-de- -janeiro/co-zobaczyc/fawele-w-rio-7238
5 http://sjp.pwn.pl/slowniki/metropolia.html podaje: „prowincja kościelna składająca się z kilku diecezji, podległa metropolicie”.
6 http://episkopat.pl/diecezje-kosciola-kato- lickiego-w-polsce/
7 http://sjp.pl/ikona
8 Przykładowo: cerkiew p.w. Narodzenia Przenajświętszej Bogarodzicy w Białym Borze czy ikony w cerkwi p.w. Zaśnięcia NMP na ul.
Szpitalnej 24 w Krakowie.
Fig. 7. I love New York. A symbol as a registered trademark. Source: https://
en.wikipedia.org/wiki/I_Love_New_York Ryc. 7. I love New York. Symbol jako rejestrowany znak towarowy.
Źródło: https://en.wikipedia.org/wiki/I_
Love_New_York
tourists strives to establish a symbol that could in some manner reflect the popular image of that city and could become an element of various pro- grammes and campaigns that could popularise its assets.
Some cities possess not only their own symbols, widely recognised graphical patterns, but themselves be- come not only symbols, but legends, despite no longer functioning in our reality. In order to remain in the circle of the culture of North America, we can mention the Canadian town of Klondike, which probably became the first town that existed only as long as it was needed. Following the element of competition and the right of ownership, some of the widely known iconic symbols or iconic de- pictions have directly become a form of identification, a trademark, and were registered as legally protected symbols. There is probably no known case of the patenting of a city’s name, although graphical symbols are often patented as trademarks, referencing the names of cities or the forms of their most recognisable buildings.
Cities often collect royalties from businesses that use the name of a city, its fragment or an element of its graphical image in their names or on their products (Fig. 7). This com- mercialised approach appears to be characteristic of the current stage of economic development, but was it not known far, far earlier?
Conclusions
Buildings or monuments, rather than graphical symbols are thought of as icons of great cities (Fig. 6).
The informative role of an icon has started to evolve in the direction of a graphical image, initially featur- ing complex content, while over time it has been reduced to a very simple and understandable information, even for persons who do not know a given language.
The name of a given city, by as- sociation or a characteristic building, structure or symbol, starts to play the role of an icon – infallibly bringing to mind its cultural and economic offer- ing available to a traveller.
Some of the widely known symbols (or iconic representations) have become direct identifications or trademarks and have been registered as legally protected.
Bogusław Podhalański Faculty of Architecture
Cracow University of Technology
Endnotes
1 h t t p s : / / s u w . b i b l o s . p k . e d u . p l / resourceDetailsRPK&rId=59712
2 http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/
bwmeta1.element.baztech-339d1801-5609- 410c-b74b-b39151446770?q=bwmeta1.
element.baztech-53b1ca4f-4c2a-49c0-9bbf- 4d98959b2c0c;0&qt=CHILDREN-STATE- LESS
3 http://www.bbc.co.uk/news/world-asia- pacific-13800944
4 https://erasmusu.com/pl/erasmus-rio-de- janeiro/co-zobaczyc/fawele-w-rio-7238
5 http://sjp.pwn.pl/slowniki/metropolia.html provides: «a church province composed of a number of dioceses, under the supervision of a metropolitan»
6 http://episkopat.pl/diecezje-kosciola-ka- tolickiego-w-polsce/
7 http://sjp.pl/ikona
8 For instance the church of the Birth of the Most Holy Mother of God in Biały Bór or the icon in the church of the Dormition of the Mother of God on Szpitalna street 24 in Krakow.
9 The church of the Holy Spirit in Nowe Tychy, which is also the location of poli- chromes by Nowosielski.
10 Misijuk discusses the appropriate use of the term “icon”. “Icon in the media versus the religious icon. One term, two different reali- ties”.
11 According to a proposal by Misijuk [2011] the term “icon” (in parentheses) is thus a deliberate distinction between the common, non-religious understanding and interpretation of the word.
12 http://www.edupress.pl/warto-przeczytac/
art,39,herby-miast-polskich.html
9 Kościół p.w. Ducha Świętego w Nowych Tychach, gdzie znajdują się także polichromie Nowosielskiego.
10 Dyskusję na temat właściwego stosowania pojęcia „ikona” prowadzi Misijuk [2011].
11 Zgodnie z propozycją Misijuk [2011] wyraz
„ikona” (ujęty w cudzysłów) jest w ten sposób celowym odróżnieniem potocznego, a nie sakralnego sposobu jego rozumienia i inter- pretowania.
12 http://www.edupress.pl/warto-przeczytac/
art,39,herby-miast-polskich.html
Literature – Literatura
1. Kosiński W., 2010. Wzgórze Świą- tynne w Jerozolimie – miejsce spotkania trzech wielkich religii [w:] Architektura miejsc kultu i pamięci, w dialogu kultur narodów i religii, (red.) J. Uścinowicz Monografia w serii Architektura kultur lokalnych pogranicza.
2. Kryworuchko J., 2015. Sakralność w kształtowaniu miast i obszarów (do- świadczenia z Ukrainy). Politechnika Lwowska, Lwów.
3. Misijuk T., 2011. Ikona w mediach a ikona sakralna. Jedno pojęcie a dwie odmienne rzeczywistości. Architecturae et artibus, nr 1, 30–36.
4. Nadrowski H., 2012. Sacrum cza- soprzestrzeni. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
5. Patoczka P., 2016. Linie nieba. Wy- dawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
6. Podhalański B., 2013. The integration of metropolitan spacer. Monograph 443, Politechnika Krakowska.
7. Uścinowicz J., 2005. Ikona i jej teo- logia „na emigracji”. Enklawa intelektu- alno-artystyczna L’Institut de Théologie Orthodoxe Saint-Serge w Paryżu [w:]
Sztuka Europy Wschodniej, T. 3 Polscy i rosyjscy artyści i architekci w koloniach artystycznych zagranicą i na emigracji po- litycznej 1815–1990, red. J. Malinowski,
I. Gavrash, D. Ziarkowski. Polski Instytut Studiów nas Sztuką Świata & Wyd. Tako, Warszawa-Toruń, 279–289.
8. Zipser T., 2015. City – a Machine or Living Tissue. Technical Transactions iss.
27, Architecture, iss. 12-A.
9. Zipser T., 2016. Przewidywanie stanów, modelowanie procesów i budo- wanie decyzji. Architectus, nr 3, 3–14.
Internet - based sources - źródła 10. https://suw.biblos.pk.edu.pl/resour- ceDetailsRPK&rId=59712
11. h t t p : / / y a d d a . i c m . e d u . p l / b a z - t e c h / e l e m e n t / b w m e t a 1 . e l e m e n t . baztech-339d1801-5609-410c-b74b- b39151446770?q=bwmeta1.element.
baztech-53b1ca4f-4c2a-49c0-9bbf- 4d98959b2c0c;0&qt=CHILDREN- STATELESS
12. http://www.bbc.co.uk/news/world- asia-pacific-13800944
13. https://erasmusu.com/pl/erasmus- rio-de-janeiro/co-zobaczyc/fawele-w- rio-7238
14. http://sjp.pwn.pl/slowniki/metropo- lia.html
15. http://episkopat.pl/diecezje-kosciola- katolickiego-w-polsce/
16. http://sjp.pl/ikona
17. http://www.edupress.pl/warto-przec- zytac/art,39,herby-miast-polskich.html 18. https://upload.wikimedia.org/wikipe- dia/commons/6/6e/Rocinha_rio_de_ja- neiro_panorama_2010.jpg
19. h t t p : / / w w w . f e s t i w a l . w r o c . pl/2016/?c=article&id=1007
20. https://en.wikipedia.org/wiki/I_Love_
New_york
Key words: participatory budget, neighbourhood infrastructure
Introduction
Participatory budget, which is usually referred to as civic budget (budżet obywatelski) in Poland, is a relatively new concept – it has been introduced for the first time at the turn of the 1980’s and 1990’s in the Brazilian city of Porto Alegre (no- tably, it was perceived as a relatively radical idea at that time [Pobłocki 2014]). However, the idea of ena- bling city dwellers to (co-)decide about urban, neighbourhood or even regional budget spread out extremely quickly – it is estimated that after approx. a quarter-century even as much as 2.778 local governments across the world [Sintomer et al.
2014], out of which 90 are Polish [Szaranowicz-Kusz 2016], adopted a more or less modified version of PB, not infrequently limited in its formula to expenditures on infrastructural projects only (which is the case in about a quarter of Polish participatory budgets [Kębłowski 2014]). One can assume, then, that the investments realized in those neighbourhoods and cities where PB is functioning (and includes infrastructural projects) have brought about significant changes in their landscapes, and therefore ask about the character of those changes.
At the same time, the sub- sequent editions of the PB may serve – apart from their basic role of
enabling citizens to decide about part of the city or regional budget – also as a valuable source of information about the needs and desired direc- tions of development in a given ter- ritorial unit. Therefore, even though the projects which were not selected for realization do not directly modify urban space (authorities can realize them in other ways, though), PB is even more valuable because it al- lows for conducting a wider analysis of how citizens wish to change it.
Moreover, including the submitted projects into the analysis creates an opportunity to compare that program with other possible mechanisms or structures which enable citizens to modify urban landscape – e.g. neigh- bourhood councils – and to formulate recommendations in a wider context of available options for citizen par- ticipation.
The following article is an at- tempt at answering this question in the context of Wrocław by determin- ing how many submitted and realized projects in the Wrocław Civic Budget (WCB) introduce a new object or function, or enhance or expand an existing object, and how many aim to merely renovate or conserve existing objects. This issue will be described also against the background of neigh- bourhood councils and the role they play in developing the landscape of Wrocław neighbourhoods. In doing so the Author will refer to the ongo- ing discussion in Wrocław about the activity of citizens in local communi- ties and the channels which they can
W rocła w Civic Budge t as a T ool for Intr oducing Changes int o the Landscapes of W rocła w’ s N eighbourhoods Rober t Skr zypczyńs ki
Wrocławski Budżet Obywatelski
jako narzędzie wprowadzania
zmian w krajobrazie
osiedli Wrocławia
Słowa kluczowe: budżet partycypacyjny, infrastruktura osiedlowa
Wprowadzenie
Budżet partycypacyjny (BP, ang. participatory budget), w Polsce nazywany zazwyczaj budżetem obywatelskim [Kębłowski 2014], jest koncepcją stosunkowo młodą. Po raz pierwszy wprowadzony został na przełomie lat 80. i 90. XX wieku w brazylijskim Porto Alegre (warto dodać, że pomysł ten uznawany był wówczas za dość radykalny) [Pobłocki 2016]. Idea umożliwiania mieszkańcom (współ)decydowania o miejskim, osiedlowym czy czasem regionalnym budżecie trafiła jednak na podatny grunt – szacuje się, że po ok. 25 latach nawet do 2778 sa- morządów z całego świata [Sintomer i in. 2014], z czego ok. 90 w Polsce [Szaranowicz-Kusz 2016], wprowa- dziło na swoich obszarach mniej lub bardziej zmodyfikowany wariant BP, niejednokrotnie ograniczany w swo- jej formule wyłącznie do wydatków na infrastrukturę miejską (w Polsce jest tak w przypadku ok. 25% BP) [Kębłowski 2014]. Można zatem spodziewać się, że inwestycje reali- zowane w ramach BP odpowiadają już za znaczące zmiany w krajobra- zie tych osiedli oraz miast, w których BP funkcjonuje (i obejmuje projekty infrastrukturalne), a co za tym idzie, postawić pytanie o charakter tych zmian.
Jednocześnie głosowania prze- prowadzone w ramach BP mogą służyć – poza swoją podstawową rolą umożliwienia mieszkańcom decydo- wania o części budżetu miasta czy regionu – również jako cenne źródło informacji o potrzebach i pożąda- nych kierunkach rozwoju danej jed- nostki samorządu terytorialnego. Stąd też, mimo iż projekty niewybrane w głosowaniach nie przekładają się bezpośrednio na ingerencję w prze- strzeń (choć oczywiście władze mogą je realizować w innym trybie w zakresie swoich kompetencji), to BP jest tym cenniejsze, że pozwala na przeanalizowanie nie tylko tego, jak mieszkańcy faktycznie zmieniają kra- jobraz swoich osiedli, ale też na sze- rzej zakrojoną analizę tego, jak chcą go zmieniać. Ponadto włączenie do badania projektów zgłaszanych do BP stwarza okazję porównania tego programu z możliwościami oddziały- wania na krajobraz osiedla, jakie dają mieszkańcom inne mechanizmy lub struktury (np. rady osiedla) i sformu- łowania rekomendacji w szerszym kontekście dostępnych kanałów aktywności obywatelskiej.
Niniejszy artykuł stanowi próbę opisania powyższych aspektów BP w kontekście wrocławskim poprzez określenie, ile projektów zgłaszanych i wybieranych we Wrocławskim Budżecie Obywatelskim zakłada wprowadzenie do krajobrazu osie- dli Wrocławia nowego obiektu albo funkcji lub udoskonalenie bądź roz- budowę obiektu już istniejącego, a ile dotyczy w swojej istocie remontu lub
utrzymania infrastruktury miejskiej.
Kwestia ta przedstawiona zostanie również na tle roli, jaką w kształ- towaniu krajobrazu wrocławskich osiedli pełnią rady osiedla. Tym sa- mym autor odniesie się do trwającej we Wrocławiu dyskusji dotyczącej aktywności obywateli w lokalnych, osiedlowych społecznościach i ka- nałów, jakimi mogą oni wpływać na krajobraz swoich osiedli [Burnecka 2016, Dudała 2016, Leśnik 2016, Mironowicz 2017].
Materiał i metody
Początki budżetu we Wro- cławiu partycypacyjnego sięgają roku 2013, w którym odbyła się pierwsza, pilotażowa edycja progra- mu. W kolejnych edycjach zasady WBO ulegały modyfikacjom, m.in.
zwiększano kwotę przeznaczoną na realizację projektów (od 3 mln zł w 2013 r. przez 20 mln zł w 2014 r.
i 2015 r. po 25 mln zł w 2016 r.), wprowadzono podział zgłaszanych projektów na progi kwotowe, a także podzielono obszar miasta na rejony, z których każdemu przyznano kwotę 1,5 mln zł na projekty lokalne z jego obszaru (trzy projekty „małe” za 250 tys. zł i jeden „duży” za 750 tys. zł).
Niezmiennie od edycji pilotażowej ogólna formuła WBO obejmuje zgła- szanie przez mieszkańców wyłącznie projektów dotyczących infrastruktury miejskiej, podlegających następnie weryfikacji przez urzędników oraz głosowaniu, którego wyniki są dla
use to shape the landscape of their neighbourhoods [Burnecka 2016, Dudała 2016, Leśnik 2016, Mirono- wicz 2017].
Materials and methods
Wrocław Civic Budget was launched in 2013 when the first, pilot edition of the programme took place.
In the following editions the rules of WCB saw a number of changes, including among others the increase in the amount of money given to the programme (3m PLN in 2013, 20m in 2014–2015 and 25m in 2016), classi- fication of projects into budget-based groups and division of the city territo- ry into areas, each with a guaranteed sum of 1,5m PLN for local projects from within it (three “small” projects for 250.000 PLN and one “large” for 750.000 PLN). The general formula of WCB has not changed since the pilot edition and it includes submitting infrastructural projects only, which are then reviewed by city officials and chosen in a vote, the outcome of which has to be accepted by the authorities of the city [http://www.
Wrocław.pl/rozmawia/Wrocławski- budzet-obywatelski-2016-zasady].
The analysis prepared for the article includes all (1) selected and (2) not selected projects – but which were voted upon – in all the editions of WCB, i.e. between 2013 and 2016 (Tab. 1) which were analyzed in terms of modifications they intend to introduce into the urban fabric of
Wrocław’s neighbourhoods. Includ- ing non-selected projects in the anal- ysis stems from taking into account not only physical changes in the landscape, but also the issue of the tools by which citizens can realize them. Excluding projects which were dismissed by city officials, in turn, results from the difficulty in assessing the character of projects which were beyond the WCB formula in relation to the research problem.
The contents of the projects from 2014–2016 WCB were downloaded from the WCB website (http://www.
Wrocław.pl/rozmawia/Wrocławski- budzet-obywatelski), and the projects from the 2013 pilot edition – which are kept in the Wrocław City Hall only as printed versions and require highly meticulous personal data anonymization process in order to be accessible – were assessed in a sim- plified way, by their titles. Whenever a project’s title did not allow for a rea- sonably clear assessment, the Author asked the Civic Participation Bureau in the City Hall to anonymize it and
make it available. What also has to be emphasized is that the precision of projects’ descriptions was an ad- ditional limitation to the employed method; however, in the vast majority of cases it did allow for an unambigu- ous classification of the projects.
All examined projects have been divided into three groups:
(1) projects which introduce a new object, function (or an expansion or enhancement of an existing object) into the city landscape (“new” proj- ects), (2) projects which are limited to a renovation or conservation of urban infrastructure as well as (3) “mixed”
projects which included both types of actions, i.e. introducing (or devel- oping) a new object or function and renovating or doing maintenance work on an existing object (e.g. reno- vating a sidewalk and introducing streetlamps along it, or renovating an existing part of a playground and expanding it). It has to be noted here that projects of building new objects which required some maintenance works (e.g. renovating the plot on
Table 1. Analyzed projects by year and selected / non-selected criterion (source: own elaboration) Tabela 1. Analizowane projekty w podziale na edycje oraz projekty wybrane i niewybrane w głosowaniach (źródło: opracowanie własne)
WCB 2013 WCB 2014 WCB 2015 WCB 2016 Total Razem Selected
Wybrane 8 89 79 65 241
Not selected
Niewybrane 121 223 483 380 1207
Total
Razem 129 312 562 445 1448
władz miasta wiążące (http://www.
wroclaw.pl/rozmawia/wroclawski- -budzet-obywatelski-2016-zasady).
Analizie poddano wszystkie projekty (1) wybrane oraz (2) niewy- brane – ale biorące udział w głosowa- niu – w dotychczasowych edycjach Wrocławskiego Budżetu Obywa- telskiego, tj. w latach 2013–2016 (tab. 1), pod kątem modyfikacji, jakie projekty te zamierzają wprowadzać do tkanki miejskiej osiedli Wrocła- wia. Włączenie do analizy również projektów niewybranych w głosowa- niach wynika ze wspomnianego już uwzględnienia w badaniu nie tylko faktycznych zmian zachodzących w krajobrazie wrocławskich osiedli, ale również kwestii dotyczącej tego, do wprowadzania jakich zmian mieszkańcy próbują wykorzystać WBO. Z kolei wykluczenie projektów odrzuconych przez miejskich urzęd- ników na etapie weryfikacji podykto- wane jest brakiem możliwości oceny tych projektów, które nie mieściły się w formule WBO (np. niedotyczących infrastruktury miejskiej) pod kątem problemu badawczego.
Treść projektów z edycji WBO z lat 2014, 2015 oraz 2016 pozyska- na została z serwisu internetowego WBO (http://www.wroclaw.pl/roz- mawia/wroclawski-budzet-obywa- telski), natomiast projekty z edycji pilotażowej programu z 2013 r. – które przechowywane są w Urzędzie Miasta jedynie w papierowej formie i w celu udostępnienia wymagają wysoce pracochłonnego proce- su zanonimizowania – oceniono
w sposób uproszczony, kierując się ich tytułami. Wybrane projekty, których tytuły nie pozwalały na określenie ich charakteru, zostały na wniosek autora zanonimizowane, zdigitalizowane, a następnie udo- stępnione przez pracowników Biura ds. Partycypacji Społecznej Urzędu Miasta Wrocławia. Należy podkre- ślić, że dodatkowym ograniczeniem zastosowanej metody był stopień szczegółowości opisów projektów, których dokładność w przeważającej większości przypadków pozwalała jednak na jednoznaczne zaklasyfi- kowanie projektu.
Analizowane projekty podzie- lone zostały na trzy grupy: (1) pro- jekty zakładające wprowadzenie do krajobrazu miasta nowego obiektu, funkcji lub rozbudowanie bądź udoskonalenie obiektu już istnieją- cego (projekty „nowe”), (2) projekty zakładające wyłącznie remont lub konserwację infrastruktury miejskiej oraz (3) projekty „mieszane” zawie- rające oba ww. działania, tj. zarówno wprowadzenie nowego obiektu lub funkcji, jak i prace remontowe bądź utrzymaniowe (np. remont chodnika i montaż nieistniejącego wcześniej oświetlenia lub remont placu zabaw z jego rozbudową). Należy przy tym nadmienić, że projekty budowy nowego obiektu albo nadania nowej funkcji obiektowi istniejącemu, które wymagały w tym celu również prac remontowych bądź konserwacyj- nych (np. wyrównanie nawierzchni pod budowę nowego placu zabaw),
zostały zaklasyfikowane jako projekty z grupy pierwszej (projekty „nowe”).
Przyjęta w pracy klasyfikacja projektów wynika z analizowane- go problemu badawczego, którego głównym elementem jest zbadanie, czy mieszkańcy wykorzystują spo- sobność do oddziaływania na kra- jobraz swoich osiedli raczej w celu wprowadzenia w nim modyfikacji czy też zachowania lub odtworzenia jego stanu – stąd też przyjęto podział na dwie podstawowe grupy projek- tów („nowe” i utrzymaniowo-re- montowe). W rzeczywistości jednak projekty składane do WBO wymykają się temu podziałowi, ponieważ część z nich zawiera zarówno działania, które przypisać można do pierwszej grupy, jak i działania z grupy drugiej, dlatego też klasyfikację należało rozszerzyć o trzecią kategorię, która łączyłaby w sobie te dwa elementy.
Metodologia ta różni się od stosowanej do analizy projektów WBO z lat 2013 i 2014 przez So- lecką i Dworniczaka [2016], którzy podzielili projekty WBO na projek- ty (1) remontowe, (2) zakładające
„kreowanie przestrzeni o funkcjach innych niż dotychczasowo istnie- jące na danym terenie lub dodanie nowych funkcji do ist niejących, np.
budowa bieżni przy szkole pod- stawowej” oraz (3) nakierowane na „kreowanie nowych wartości w przestrzeni miejskiej (…) [przez]
stwo rzenie przestrzeni lub wyróżni- ków przestrzennych, które mogą się stać punktami charakterystycznymi lub symbolami miasta” [Solecka,
which a new playground would be built) were classified as “new”
projects.
The classification used by the Author stems from the analyzed research problem, whose main ele- ment is to check whether inhabit- ants use the opportunity to affect the landscapes of their neighbourhoods rather to introduce modifications in it, or to preserve or reconstruct its shape – hence the division into two groups (“new” projects and renovation or maintenance projects). In reality, however, the projects submitted to the WCB defy this division as some of them contain actions which belong to both groups. Therefore, a third category of “mixed” projects, which contained both types of elements, had to be added.
This methodology differs from the one used in the analysis of 2013–2014 WCB projects carried out by Solecka and Dworniczak [2016], in which they divided WCB projects into (1) renovation projects, (2) proj- ects which include “creating a space with functions other than the previous ones or adding new functions to the existing ones, e.g. building a run track next to a primary school” and (3) fo- cused on “creating new values in the urban space (…) [by] creating spaces or landmarks which can become a characteristic point or a symbol of the city” [Solecka and Dworniczak 2016, p. 222]. As one can notice, the classification devised by the Author differs from that one mainly due to the lack of a separate category for visually
distinctive projects (the third group in Solecka and Dworniczak), and by adding a category for projects con- taining actions from both “new” and renovation or maintenance projects.
The first of these differences re- sults from Author’s different approach to the analysis of the influence of WCB projects on urban landscape.
The conclusions drawn by Solecka and Dworniczak with respect to the influence of the projects from WCB 2014 edition indicate that the inhabitants “considered current needs (investment and maintenance works) more important than initia- tives related to the image of the city” [Solecka, Dworniczak 2016, p.
230] – the share of the latter in that edition reached only 1%. The data reveal that the inhabitants do affect the urban landscape of Wrocław, but in another way – rather by local
“micro-actions” than individual, dis- tinctive investments. Hence Author’s attempt to look into the character of these “micro-actions”.
The second difference – add- ing a separate category of projects including both „new” elements and maintenance or renovation works – is a result of Author’s trying to refer to the postulates of excluding mainte- nance and renovation projects from WCB, which occur in the public dis- cussion from time to time. How many projects (in retrospection), which include this type of actions, would have had to be excluded from WCB if that rule had been implemented in the previous editions?
Moreover, the methodology used by the Author treats the upgrade of road or sidewalk pavement as an enhancement and such projects are therefore classified as “new”
projects (with due attention given to the definition of “renovation” in the Polish Building Law, which assumes that one can use materials other than original to perform it [Ustawa Prawo Budowlane 1994]). This choice – un- doubtedly discussable – stems from the character of projects of upgrading e.g. court’s surface from asphalt to polyurethane or carriageway’s brick surface to asphalt, which as such are focused on enhancing the infrastruc- ture accordingly to the needs of its users rather than merely restoring its original state. As a result, projects from the first group will turn out to be relatively numerous; due to that the Author will additionally discuss ale projects related to the upgrade or renovation of pavements, regardless of the type.
Results
By applying the methodology as described above, 71% (1024) projects were classified as “new” projects, i.e. introducing a new object or function (or expanding or enhancing already existing objects). Only 10%
(148) are mere renovation or main- tenance projects, and the “mixed”
group amounts to 19% (275) of all projects. The prevalence of “new”
projects is even more visible among
