Haesung Lee
Uniw ersytet Jagielloński
SOCJOLOGIA W KOREI: MIĘDZY GLOBALIZMEM A POSZUKIWANIEM WŁASNEJ TOŻSAMOŚCI
Artykuł traktuje o procesie recepcji i rozwoju socjologii w Korei Południowej po II wojnie światowej. Wcześniej nauka ta była nie tylko nowa, ale i kulturowo obca.
Zakorzenienie się socjologii w życiu intelektualnym społeczeństwa południowo-koreań- skiego było rezultatem społecznej, gospodarczej i politycznej modernizacji kraju w jego specyficznych warunkach. W szczególności należy wskazać na to, że (1) socjologia stała się ważną dziedziną refleksji nad rzeczywistością społeczną Korei; (2) recepcja socjologii przebiegała nader szybko i nadal zachowuje znaczną dynamikę; (3) dokonał się proces przezwyciężania postaw ksenofobicznych, czemu towarzyszyły próby przystosowania euroamerykańskich koncepcji socjologicznych do realiów życia społecznego Korei. Wy
stępuje więc tendencja do koreanizacji socjologii, wyrażająca się w dążeniu do wykształ
cania własnych pomysłów teoretycznych.
G łów ne p o ję c ia : K o re a , socjologia.
Wprowadzenie
Podejmując próbę przedstawienia na użytek polskiego czytelnika procesu formowania się soqologii w K orei1, pragnę poczynić na wstępie dwie uwagi.
Pierwsza z nich wynika z faktu, że socjologia, która w życiu intelektualnym społeczeństwa koreańskiego zagościła dopiero po II wojnie światowej, wcześniej była zjawiskiem nie tylko nowym, ale i kulturowo obcym. Konieczne więc było wprowadzenie do tekstu kilku fragmentów poświęconych omówieniu przemian sytuacji społecznej i politycznej na Półwyspie Koreańskim w drugiej połowie XIX i w XX wieku. Sądzę, że bez ich ogólnej choćby znajomości zrozumienie dróg rozwoju socjologii w Korei byłoby utrudnione.
31-030 K raków , ul. B onerow ska 3/52, e-mail: hslees@ yahoo. co. k r, hslees@ kki. net. pl
1 A rtykuł ten dotyczy całej K orei d o 1945 roku, a po 1945 roku tylko K orei Południowej.
Druga kwestia łączy się z faktem, że opracowanie m a charakter syntetyczny i pomija pewne zbyt szczegółowe zagadnienia. Z natury rzeczy zubaża to obraz socjologii koreańskiej.
Bibliografia prac o rozwoju socjologii w Korei jest bogata. W poświęconych temu zagadnieniu studiach dąży się tak do ukazania etapów rozwoju socjologii w tym kraju, jak i krytycznej oceny dorobku poznawczego każdego z tych etapów. Wśród publikacji, które były dla mnie szczególnie instruktywne, chciałbym tutaj wymienić prace Myoungkyu Parka (1996), Hyunchina Lima (1999) i Yongha Shina (1985; 1994). Autorzy ci opisywali wkraczanie socjologii do życia intelektualnego Korei jako proces przystosowywania euroamerykań- skich nauk społecznych do jej tradycji kulturowych i realiów rzeczywistości społecznej.
Trudne początki
Rozwój nowoczesnej nauki przebiegał w Korei odmiennymi drogami niż w Europie i Ameryce Północnej. W epoce sprawowania rządów przez dynastię Chosun (1392-1910) nauka w znaczeniu euroamerykańskim zasadniczo nie istniała. Wynikało to z panowania konfucjanizmu, dominującej wówczas ideologii, która określała główne wartości życia społecznego i stanowiła podstawę ładu politycznego. Co więcej, dynastia Chosun utrzymywała hegemonię politycz
ną przy poparciu, a czasem nawet pod kontrolą dostojników konfucjańskich.
Treści intelektualne konfucjanizmu obejmowały głównie filozofię, literatu
rę, prawo, etykę, historię i zarządzanie państwem. Brak w nich było miejsca na zainteresowania matematyką i przyrodoznawstwem. Panowaniu konfucjaniz
mu sprzyjał utrzymujący się nadal w świadomości wykształconych K oreań
czyków chinocentryzm. Wyrażał się on w przekonaniu, iż Chiny są nie tylko środkiem świata, ale i najwyżej ucywilizowanym krajem, o najlepiej rozwiniętej - dzięki konfucjanizmowi - nauce.
Pierwsze symptomy intelektualnego otwarcia się na świat pozaazjatycki pojawiły się wśród młodych intelektualistów koreańskich po wojnach opiumo
wych (1839-1842 i 1856-1860), a zwłaszcza po 1871 roku pod wpływem transformacji ustrojowej w Japonii (reformy Meiji). Nie wywarło to jednak wpływu ani na instytucje szkolne, ani na upowszechniane przez nie treści.
Dopiero po 1884 roku, kiedy to pod wpływem misjonarzy chrześcjańskich oficjalnie zezwolono na wolność wyznania, sytuacja intelektualna w kraju uległa pewnej zmianie. Powstały wówczas pierwsze instytucje naukowe w zna
czeniu euroamerykańskim. Były to raczej instytucje edukacyjne niż badawcze.
W większości z nich już nauczano wiedzy matematycznej, przyrodniczej i technicznej. Do końca dynastii Chosun nie powstała natomiast żadna instytucja kształceniowa z dziedziny nauk społecznych.
N a przełomie XIX/XX wieku pojawiły się samorzutnie wśród młodych intelektualistów zainteresowania nauką euroamerykańską, traktowaną również jako inspiracja do poszukiwania zasad nowego ładu polityczno-społecznego.
Podjęli oni próbę przenoszenia na grunt koreański zachodniej myśli społecznej, między innymi koncepcji statyki i dynamiki społecznej Augusta Comte’a, czy ewolucji społecznej H erberta Spencera. Socjologia była jednak nadal trak
towana jako produkt kultury zachodniej i nie uznawano jej jako samodzielnej dziedziny nauki. Ten stan utrzymywał się do końca lat 20.
Od 1910 roku K orea znajdowała się pod okupacją japońską. Władze okupacyjne nie były zainteresowane rozwojem nauki i szkolnictwa w Korei.
Głównym celem ich polityki było podporządkowywanie sobie społeczeństwa koreańskiego i jego wynarodawianie. W tej sytuacji wielu intelektualistów decydowało się na emigrację, często nielegalnie, do Chin, Mandżurii i Rosji, po części do Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych Ameryki. W 1925 roku władze japońskie utworzyły Imperialny Uniwersytet Kyungsung (japońska nazwa Seulu). Wśród sprowadzonej tam japońskiej kadry profesorskiej znaleźli się badacze, którzy w latach 30. przeprowadzili kilka badań socjologicznych społeczeństwa koreańskiego. Ich celem było zgromadzenie danych przede wszystkim statystycznych; służyć one miały wzmocnieniu polityki japonizacji oraz kulturalnej legitymizacji japońskiego imperializmu.
Rzeczywiste początki koreańskiej socjologii związane są z powrotem do kraju w latach 30. koreańskich absolwentów uniwersytetów w Europie i w Sta
nach Zjednoczonych. Studiowali oni za granicą dzięki pomocy bądź rodziny, bądź stowarzyszeń religijnych. Wśród reemigrantów znaleźli się również socjolo
gowie, którzy znaleźli zatrudnienie w szkołach dla Koreańczyków na poziomie licencjackim, a nawet publikowali pierwsze koreańskie podręczniki socjologii2.
Próbowali też zakładać niezależne ośrodki myśli naukowej. Władze japońskie niechętnym okiem patrzyły na te inicjatywy, które przerwała II wojna światowa.
Tak więc socjologia znalazła się w polu widzenia intelektualistów koreań
skich dopiero w latach 30. Krąg socjologów był jednak wąski i pozbawiony szerszych wpływów.
Społeczeństwo koreańskie po II wojnie światowej
Po rozgromieniu Japonii, Półwysep Koreański został podzielony w wyniku porozumień jałtańskich na dwie części: południowa znalazła się pod zarządem armii amerykańskiej, północna - radzieckiej. Mimo wysiłków, nie powstało
2 D o pionierów socjologii w Korei należeli: H yunjun K im - po studiach w Niemczech, au to r książki Hyondae Sahoehak (Socjologia współczesna), Chijin H an - po studiach w Stanach, au to r książki Sahoehak Ipmun ( Wstęp do socjologii) i T ak G ong - p o studiach we Francji, au to r książki Sahoehak (Socjologia).
wówczas jednolite państwo koreańskie. Ostatecznie powołano do życia w 1948 roku dwa odrębne państwa. Był to zwrotny moment w najnowszej historii Korei. W efekcie jednolite dotąd społeczeństwo znalazło się na dwóch diamet
ralnie odmiennych drogach rozwoju społecznego. Państwa te bowiem przyjęły różne ustroje polityczne i gospodarcze, związały się też sojuszami polityczno- militarnymi z mocarstwami pozostającymi ze sobą w zasadniczym konflikcie.
W efekcie wybuchła bratobójcza wojna (1950-1953), która utrwaliła podział polityczny kraju. W ślad za tym ukształtowały się dwa różne strukturalnie społeczeństwa koreańskie.
W społeczeństwie Korei Południowej dokonał się ogromny wzrost ludno
ści: od 16, 873 tys. w 1945 roku do 46, 858 tys. w 1999 roku, to jest 0 177, 71%3. Gdy chodzi o strukturę gospodarczą, to uległa ona zasadniczej transformacji, przekształcając się z rolniczej w przemysłowo-usługową.
W 1947 roku wśród ogółu ludności czynnej zawodowo było 70, 5% zatrud
nionych w rolnictwie, 3, 4% w przemyśle i 26, 1% w sektorze usług4. W 1998 roku propozycje zatrudnienia miały się do siebie odpowiednio: 12, 2%
: 27, 5% i: 60, 3% 5. Wraz z tym dokonały się istotne zmiany w poziomie wykształcenia. Dość powiedzieć, że wśród ogółu ludności w wieku 25 lat 1 więcej wykształcenie wyższe posiadało w 1947 roku tylko 0, 6%; w 1995 roku wskaźnik ten wzrósł do 19, 7% 6.
Istotną cechę, którą nie zmieniła się w tym czasie, był skład etniczny. Przez długi czas K orea była i pozostała jednonarodowym krajem. Od dawna na terenie Korei żyje wprawdzie mniejszość chińska, nie przekraczała ona jednak dwudziestu paru tysięcy osób; większość z nich jest zresztą zarejestrowana jako cudzoziemcy, a nie obywatele Korei.
Sytuacja polityczna w Korei Południowej wpłynęła bezpośrednio nie tylko na społeczeństwo koreańskie, ale także na sferę jego ideologii. Powojenne władze, pozostające pod amerykańską kontrolą (1945-1948), zakazały wszelkiej działalności o nachyleniu lewicowym. Nawet marksizm zachodni stał się przedmiotem ostrej krytyki. Kolejne władze także nie tolerowały przedstawicieli poglądów lewicowych. Tak było za rządów Syngmana Lee (1948-1960), pierwszego prezydenta Korei Południowej (później dyktatora), jak i gen.
3 Ź ródło: opracow anie własne n a podstawie danych:
- K w on, Taew han. 1977, Demographic changes and its causes in Korea w: „P opualation an d life environm ent”, Seul.
- Tonggyeczong (U rząd statystyczny). 1993, Hebanghu Gyongdze-sahoe D zipyo (Społeczno- ekonomiczny status na bazie danych statystycznych w okresie po 1945), Seul.
-T o n g g y eczo n g (U rząd statystyczny). 2000, Hankuktonggyeyongam 1999 (Koreański Rocznik statystyczny z 1999 r. ), Seul.
4 Tam że.
5 Tamże.
6 Tamże.
Chunghi Parka i jego następców, gen. Duwhan Chun i gen. Taewoo Roh, którzy kontynuowali ograniczenie wolności poglądów (1962-1992).
M ożna powiedzieć więc, iż współczesna socjologia w Korei Południowej zaczęła się bez udziału marksizmu. Równocześnie rządy generałów traktowały ekonomię jako jedyną naukę społeczną, na której mogła opierać się moderniza
cja i rozwój gospodarki narodowej. Pominięto inne dziedziny nauk społecz
nych, w tym także soq'ologię. Nawiasem mówiąc, większość socjologów - w przeciwieństwie do ekonomistów i politologów - nigdy nie popierała dyktatury.
Powstanie socjologii akademickiej (1945-1956)
Po zakończeniu II wojny światowej odżyła działalność koreańskich środo
wisk naukowych. Nie oznaczało to jednak natychmiastowego pojawienia się szansy na swobodny rozwój nauki. W procesie powojennej odbudowy społe
czeństwo Korei było bardzo niestabilne i nauka podlegała silnym wpływom zmiennych sytuacji politycznych.
W 1946 roku powstał Narodowy Uniwersytet w Seulu, w którym od razu powołano katedrę socjologii. Objął ją Sangbaek Lee - soq'olog, polityk, a nawet działacz sportowy (był członkiem Międzynarodowego Komitetu Olimpijs
kiego). Odegrał on poważną rolę w rozwoju soqologii w Korei. Jego wcześniej
sze badania dotyczyły wprawdzie historii społecznej, później jednak zajął się wyłącznie soq'ologią (Lee, S. 1950). Zwolennik poglądów A. Comte’a i przeciw
nik marksizmu, misję soqologii upatrywał w instrumentalnym jej wykorzys
taniu na rzecz tworzenia nowego społeczeństwa koreańskiego.
Empiryczne podejście do socjologii reprezentowali także inni ówcześni profesorowie wywodzący się z pokolenia studentów socjologii w latach 30.
Podkreślali oni, że dorobek zachodniej socjologii nie zawsze był adekwatny do rzeczywistości społecznej Korei, w związku z czym postulowali prowadzenie badań poświęconych specyficznym cechom społeczeństwa koreańskiego. Do realizacji szerszych programów badawczych jednak nie doszło. Było to ubocz
nym skutkiem sytuacji polityczno-militarnej, w jakiej znalazła się Korea w pierwszych latach powojennych.
W tym okresie wydano także tłumaczenia takich klasycznych prac so
cjologicznych, jak The Elements o f Social Science Roberta M aclvera, Protestan
tische Ethik und der Geist des Kapitalismus M axa Webera i First Lectures in Political Sociology Roberta Michelsa.
Dominacja socjologii amerykańskiej (1957-1969)
Rok 1957 był przełomowy dla procesu instytucjonalizowania się socjologii w Korei. Z inicjatywy samych naukowców (państwowe władze edukacyjne nie odegrały w tym żadnej roli) utworzono wtedy Koreańskie Towarzystwo Socjologiczne (KTS), którego pierwszym przewodniczącym został Sangbaek Lee. Równocześnie systematycznie organizowano nowe ośrodki studiów so
cjologicznych. Kierowanie nimi powierzano socjologom, którzy powracali ze studiów w Stanach Zjednoczonych, gdzie przebywali jako stypendyści rządu amerykańskiego w pierwszej połowie lat 50. Był to początek upowszechniania się wyjazdów na studia za granicę. Późniejsze pokolenia socjologów udawało się na dalsze studia w amerykańskich uczelniach po otrzymaniu podstawowego wykształcenia w Korei.
Od tego czasu socjologia w Korei znalazła się pod silnym wpływem myśli amerykańskiej. Już pod koniec lat 50. upowszechniły się zwłaszcza teorie Talcotta Parsonsa i Roberta M ertona oraz koncepcje metodologiczne Paula F.
Lazarsfelda. W tym czasie pojawiły się także na uniwersytetach koreańskich wyspecjalizowane dziedziny socjologii.
Wraz z umacnianiem się wpływów amerykańskich narastało przekonanie, że im bardziej ustrój społeczeństwa jest oparty na kulturze tradycyjnej, tym mniej jest podatny na trendy światowe, stając się barierą w procesach zmiany społecznej. Ówcześni funkcjonaliści koreańscy akcentowali znaczenie homeo
stazy systemu społecznego. Wyrażali pogląd, że zmiana społeczeństwa koreań
skiego powinna mieć stopniowy, ewolucyjny charakter. Zmiany nazbyt gwał
towne mogą bowiem powodować negatywne skutki społeczne.
Nastąpił także przełom w metodach badań sozologicznych. M angap Lee podjął wtedy krytykę koreańskich nauk społecznych, w tym socjologii. Wskazy
wał zwłaszcza na braki w stosowaniu ścisłych metod badawczych (Lee, M angap 1970). Twierdził, że w Korei do końca lat 50. wielu socjologów ograniczało się do wniosków wyciąganych z filozoficznych opcji czy z powierzchownych analogii historycznych. Jego zdaniem, konieczne było stosowanie ścisłych metod badawczych, dla których płaszczyzną teoretyczną byłaby teoria moderni
zacji. Jako na szczególnie ważne dziedziny badań socjologicznych wskazywał na system wartości, procesy ruchliwości społecznej i przemiany struktury rodziny.
Za istotne wydarzenie w tym okresie uznać należy rozpoczęcie przez KTS w 1964 roku publikcji czasopisma socjologicznego „H ankuk Sahoehak” (Studia Socjologiczne). Ułatwiało to socjologom koreańskim wymianę doświadczeń badawczych, integrację zawodową i umacnianie tożsamości.
Najgoręcej dyskutowanym tematem w tym okresie była kwestia zastosowa
nia strukturalnego funkcjonalizmu do socjologii koreańskiej (Cheong 1962;
Kim, H. 1965; Lee, M ugu 1965; 1966). Do tej kwestii też powrócili socjologowie następnego pokolenia.
W poszukiwaniu nowych paradygmatów (1970-1979)
W latach 70. w krzepnącej kadrowo i organizacyjnie socjologii koreańskiej ponownie podjęto dyskusje nad odpowiedniością przejętych z socjologii amery
kańskiej teorii do stanu faktycznego koreańskiej rzeczywistości społecznej.
Od 1962 roku, pod wpływem odgórnie wprowadzanej przez dyktatorskie rządy industrializacji i urbanizacji, społeczeństwo południowej Korei weszło w okres gwałtowych przemian społecznych. Pociągnęły one za sobą pojawienie się nowych, strukturalnych problemów społecznych związanych między innymi z eksploatacją siły roboczej, patologią życia miejskiego i ograniczeniem praw człowieka. Socjologom koreańskim nasuwało się więc pytanie, czy możliwe jest mechaniczne przenoszenie teorii zachodnich do rzeczywistości koreańskiej, bez uwzględniania tła historycznego? Wszakże Korea, w porównaniu z krajami zachodnioeuropejskimi lub północno-amerykańskimi, miała za sobą odmienną przeszłość i wykształciła swoiste cechy socjokulturowe.
Jak już była o tym mowa, nauki społeczne znajdowały się do samego końca okresu generałów (1992 roku) pod ideologiczną kontrolą wprowadzonego przez nich reżimu. Do tego dyktatorskie rządy nie pozwalały na prowadzenie oficjalnych badań nad problemami społecznymi. Niemniej jednak socjologowie podejmowali dysputy nad żywotnymi kwestiami teoretycznymi. W szczególno
ści zagadnienie adekwatności zachodnich teorii socjologicznych do sytuacji Korei stało się na początku lat 70. głównym tematem dyskusji podczas dorocznych zjazdów KTS. Ich tematyka obejmowała takie zagadnienia, jak teorie i metody współczesnej socjologii (Cheong, C. 1970), refleksje nad stanem współczesnej socjologii koreańskiej (Kim, S. i Lim H. 1972), czy uniwersalizm i partykularyzm w nauce społecznej (Kim, Daewhan 1973). Dyskusje te nie doprowadziły wprawdzie do powstania nowego, swoistego dla socjologii koreańskiej paradygmatu, niemniej zapoczątkowały wprowadzanie wielu m o
dyfikacji do zachodnich teorii socjologicznych, celem dostosowania ich do szczególnych cech rzeczywistości społecznej Korei.
Wyrazem tej tendencji była propozycja mindzung sahoehak, co oznacza socjologię ludzi uciskanych (Han, W. 1978). Za tą nazwą kryło się krytyczne podejście do koncepcji strukturalno-funkcjonalnych. Akcentowano również potrzebę zajęcia się palącymi kwestiami socjalnymi, w szczególności poświęca
nia większej uwagi ludziom o niskim statusie społecznym. Mindzung stało się popularną koncepcją wśród ówczesnych, opozycyjnie wobec panującego reżimu nastawionych socjologów. W tym też czasie znaczenia nabierała wśród nich socjologia krytyczna C. Wrighta Millsa.
W drugiej połowie lat 70. krytycyzm wobec socjologii amerykańskiej pojawił się również wśród studentów i młodych naukowców. Jedni i drudzy byli samoukami, studiowali w małych, zamkniętych grupach dyskusyjnych or
ganizowanych spontanicznie poza oficjalną nauką. Podejmowali takie tematy,
jak uzależnienie neokolonialne, tłumienie ruchów demokratycznych i polityczne rozbicie Korei (Choi, J. 1979). Szukali wyjścia w - jak to nazywali - „soqologii koreańskiej” lub „socjologii Trzeciego Świata” jako alternatywy dla nauk społecznych tak w wymiarze teorii, jak i praktyki. Wprowadzono nowe koncepq’e, jak uzależnienie i niedorozwój ( Underdevelopment) Andre G. F ran
ka, czy system światowy Immanuela Wallersteina. Koncepcje te zostały spopu
laryzowane przez tłumaczenia tekstów oryginalnych. Wydawanie ich było początkowo zakazane, władze nie uporały się jednak z kontrolą wzrastającej liczby publikaq'i; można było je kupić w każdej księgarni. Teksty te wpłynęły bardzo silnie na poglądy młodych przedstawicieli nauk społecznych.
W tym czasie pogorszyły się także stosunki między socjologami zorien
towanymi proamerykańsko a młodym „pokoleniem wewnętrznie zdyscyp
linowanych”, które przetrwało aż do końca lat 80. Słowo „wewnętrznie zdyscyplinowani” oznaczało socjologów, którzy studiowali do tego czasu tylko w Korei. Później niektórzy z nich wybierali się do Niemiec na dalsze studia (inne niż w Stanach Zjednoczonych), co zwiększało ich szanse na pracę naukową. Byli to zwolenicy koncepcji uzależnienia i niedorozwoju oraz marksizmu zachod- nego.
Poglądy tych młodych socjologów, choć miały antyamerykański charakter, nadal jednak tkwiły w nurcie socjologii zachodniej tego okresu. Równocześnie w tym młodym pokoleniu panowały nastawienia demokratyczne, opozycyjne w stosunku do dyktatorskich rządów generałów. To ich właśnie obarczano odpowiedzialnością za istniejącą sytuację polityczną i społeczną w kraju.
Konflikt i rozwój (1980-1992)
D ekada lat 80. przyniosła dramatyczne wydarzenia w życiu społeczeństwa koreańskiego. Podstawowe znaczenie miało wówczas powstanie Kwangju, ruchu demokratycznego, brutalnie stłumionego w 1980 roku. Po zamachu stanu w 1979 roku gen. Duwhan Chun z Singunbu (Wojskowej Siły Nowego Pokolenia) obwieścił (w 1980 roku) wprowadzenie stanu wojennego i przejęcia władzy przez nowo ukonstytuowaną Gukboui (Wojskową Radę Ocalenia Bezpieczeństwa Narodowego). Wywołało to masowe demonstracje w całym kraju, szczególnie brutalnie stłumione przez wojsko w mieście Kwangju (zginęło około 3 tysięcy cywilów). Wydarzenie to zdynaminizowało w szerokich kręgach społeczeństwa koreańskiego żądania wprowadzenia swobód obywatelskich, a także między innymi wolności nauki. Po czerwcowym proteście w 1987 roku doszło do gwałtownego przesilenia politycznego w wyniku załamania się autorytetu władzy pozbawionej wszelkiej legitymizacji. Próby ratowania dyk
tatury przez generałów spełzły na niczym. W 1992 roku upadła autokracja i powstał pierwszy cywilny, demokratycznie powołany rząd Korei Południowej.
Napięcia polityczne w kraju z natury rzeczy rzutowały w latach 80. na stan nauki w Korei, w tym socjologii. W dążeniu do zdobycia poparcia młodego pokolenia dyktatorska władza, pod hasłem „podwyższenia szansy zdobycia wykształcenia wyższego” przez młodzież koreańską, dążyła do zwiększenia roli instytucji wykształcenia oraz instytutów badawczych. Liczba wydziałów so
cjologii na uniwersytetach wzrosła w latach 1979-1983 z 11 do 28. W raz z tym wzrosła także do około 50 liczba akademickich socjologicznych instytutów badawczych. Ich istnienie umożliwiało prowadzenie wielu badań, dzięki czemu socjologiczna wiedza o społeczeństwie Korei uległa szybkiemu wzrostowi (Kim, K. 1982). Należy również dodać, że dynamicznemu rozwojowi perspektyw socjologii towarzyszyły badania interdyscyplinarne skupione na politycznych, ekonomicznych, kulturowych i społecznych aspektach życia społeczeństwa koreańskiego.
W latach 80. ujawniło się wyraźnie rozwarstwienie stanowisk teoretycznych w socjologii koreańskiej. Wyróżniały się w niej zwłaszcza trzy nurty: progresyw
ny (za tą nazwą kryli się neomarksiści, chociaż nie używali tego terminu), socjologii historycznej i strukturalnego funkcjonalizmu.
Najostrzejszą krytykę dotychczasowej socjologii przedstawili progresiści, którzy reprezentowali młode pokolenie socjologów. Jako alternatywny parady
gmat socjologii sugerowali oni ekonomię polityczną. Centralnymi pojęciami analizy socjologicznej miały stać się marksistowskie kategorie kapitalistycznej formacji społeczno-ekonomicznej i konfliktu klasowego. Uważali, że niezbęd
nym warunkiem rozwoju socjologii byłoby stworzenie paradygmatu trzeciego świata (Kim, J. 1983, 1986; Park, J. 1986). Wówczas też powstało w naukach społecznych, poza oficjalną nauką akademicką, wiele ugrupowań o charakterze marksistowskim. W 1988 roku rozpoczęto wydawanie czasopisma „H ankuk Sanopsahoehak” (Studia nad Społeczeństwem Przemysłowym), a w 1990 roku
„Gyongdzeua Sahoe” (Ekonomia i Społeczeństwo). Ogłoszono też wiele tłuma
czeń na język koreański książek, między innymi Pour M arx i Lenine et la Philosophie, suivi de M arx et Lenine devant Hegel Louisa Althussera, A Dic
tionary o f M arxist thought i The Frankfurt School Toma Bottomore’a, Theorie und Praxis Jürgena Harbermasa, Sociologie de M arx Henriego Lefebvra, Sozialismus und Demokratisierung Georga Lukäcsa, The Marxists C. Wrighta Millsa, i L ’Etat, le pouvoir, le socialisme Nicosa Poulantzasa, i inne. Druga połowa lat 80. była więc okresem popularyzowania neomarksistowskich po
glądów na społeczeństwo wśród młodych naukowców i studentów. Zaintereso
wania te zanikły wraz z nagłym upadkiem realnego socjalizmu w 1990 roku.
D o drugiego nurtu należeli socjologowie, którzy reprezentowali podejście historyczno-społeczne (Whang S. 1984; Park M. 1985; Shin, Y. 1985). Uważali oni, że zarówno strukturalny funkcjonalizm, jak i marksizm, były partykular
nym odzwierciedleniem historycznych doświadczeń zachodnich (Shin, Y. 1985).
Jako najbardziej adekwatna dla warunków koreańskich wydawała im się
socjologia historyczna, ponieważ można ją stosować do badania specyficznych cech rzeczywistości społecznej Korei. Inspiracji dostarczała francuska szkoła Annales. Przedstawiciele tej orientaq'i utworzyli w 1980 roku Koreańskie Towarzystwo Historii Społecznej, a od 1984 roku wydają czasopismo „Yok- saua Sahoe” (Historia i Społeczeństwo), z którym współpracują socjologowie, historycy, ekonomiści, politologowie i antropologowie.
Obie te orientacje teoretycznie wywarły pewien wpływ na socjologię w Korei, nie należy wszakże zapomnieć, że nadal hegemoniczną pozyq'ę zajmowali funkcjonaliści. Uznawali oni zachodnie koncepcje teoretyczne i tech
niki badawcze za niezbędne instrumenty kształtowania wiedzy socjologicznej o społeczeństwie koreańskim. Godzili się wprawdzie z poglądem, że istnieje problem niedostosowania wielu zachodnich rozwiązań teoretycznych do właś
ciwości społeczeństwa koreańskiego, nie zaakceptowali jednak alternatywnych paradygmatów (Kim, J. 1983; Kho, Y. 1983; Lee, D. 1989). Należy zauważyć, że mimo istnienia różnych orientacji teoretycznych w soq'ologii koreańskiej usiłowano nawiązywać kooperację między różnymi nurtami, w tym zarówno marksistowskim, jak i historycznym. W 1989 roku zorganizowano konferenq'ę poświęconą marksizmowi jako alternatywie dla nauk społecznych. Wówczas prezes KTS, Kyungdong Kim, zwrócił uwagę, że socjologia jest dyscypliną akademicką, która mogłaby łączyć w sobie różne perspektywy teoretyczne (Kim, K. 1990).
Spory teoretyczne i metodologiczne toczone w latach 80. wśród koreańskich socjologów odbijały się na tematyce specjalnie organizowanych przez KTS konferencji. Dotyczyły one takich zagadnień, jak industrializaq'a i kwestie siły roboczej (Lee, G. 1983; Lee, E. 1986), konflikty społeczne w Korei (Kim, S.
1984; Song, B. 1985; Yu, J. 1985), industrializacja i ruchy społeczne (Lee, J., Lee, N. 1985), czy struktura klasowa społeczeństwa koreańskiego (Kim, Y.
1985; Seo, K. 1990). W drugiej połowie lat 80. ta ostatnia problematyka była przedmiotem kilku dalszych konferencji.
Inną charakterystyczną cechą tego okresu było ukazanie się wielu publikacji zawierających wyniki empirycznych badań socjologicznych. Stało się to moż
liwe dzięki wzrostowi liczby czasopism socjologicznych: z 4 do 17. Powstały ponadto, niezależne od KTS, samodzielne, wyspecjalizowane towarzystwa, które wydawały własne czasopisma. Między innymi Koreańskie Towarzystwo Historii Społecznej publikowało od 1986 roku „Sahoesa Yongu” (Studia nad Historią Społeczną), Koreańskie Towarzystwo Badań Społeczeństwa Indust
rialnego - od 1989 roku czasopismo „Sanopsahoe Yongu” (Studia nad Społeczeństwem Industrialnym), a Towarzystwo Socjologicznych Badań Poró
wnawczych - od 1988 roku „Bigyo Sahoehak Yongu” (Porównawcze Studia Społeczne).
Współczesny etap socjologii koreańskiej (od 1992 roku)
Przełomowe zmiany polityczne wprowadzone z początkiem lat 90.: załama
nie się dyktatury i powstanie ustroju demokratycznego, miały ogromny wpływ na społeczeństwo koreańskie. Zbiegł się z tym upadek realnego socjalizmu w Europie i koniec zimnej wojny. W kraju szybko przebiegał proces demo
kratyzacji. W roku 1989 część partii opozycyjnych doszła do władzy na zasadzie kompromisu z rządem wojskowym. Ich reprezentant Youngsam Kim z Partii Demokratyczno-Liberalnej został kandydatem na prezydenta. Jego obóz pro
wadził strategię stopniowego wyłączenia wpływów wojska na rząd. Kim wygrał wybory (1992 roku) i w roku następnym został prezydentem. Podczas swojej kadencji (1993-1997) udało mu się wykluczyć generałów z polityki i wzmóc procesy demokratyzacji: uwolniono więźniów politycznych, wprowadzono ogólnokrajowy system samorządowy, polepszono warunki pracy, zniesiono kontrolę nad prasą i wyłączono ideologiczne wpływy w sferze naukowej (Ahan
1995; K ang 1995; Shin, K. 1999; Jung 2000).
Ponadto, wraz z rosnącym trendem w kierunku globalizacji, socjologowie koreańscy podejmowali współpracę badawczą w zmieniających się warunkach społeczno-politycznych. W wyniku tego zmniejszył się konflikt pomiędzy obozami reprezentującymi różne paradygmaty i pojawiły się próby zbliżania poglądów teoretycznych, a zwłaszcza ustalania tematów badań. Niekiedy pojawiała się też zbieżność w technikach badawczych. W tym okresie szeroko stosowano zaawansowane techniki badawcze, łącznie ze statystycznymi. Wśród 127 prac badawczych publikowanych w KJS 70 artykułów było napisanych przy wykorzystaniu tych ostatnich. Podjęto również dyskusję nad paradyg
matami adekwatnymi do społecznej rzeczywistości Korei (Park, Y. 1992).
Równolegle zintensyfikowano badania empiryczne poświęcone wyjaśnieniu zmian społecznych i rozwoju gospodarczego współczesnego społeczeństwa koreańskiego (Bae, K ., Chang, Y., Kim, Doosik., Koo, H. 1993). Podjęto również badania interdyscyplinarne nad wieloma kwestiami, które znalazły się w polu widzenia nauk społecznych na świecie, jak kryzys ekologiczny, społe
czeństwo informatyczne, nauka i technologia, medycyna i opieka społeczna oraz globalizacja (Cho, D. 1994; Cho, J. 1999; Kim, K. 1990; Lee, S. 1996).
Koreą, jako niezwykłym modelem modernizacji, zaczęli się interesować zagraniczni socjologowie i ekonomiści (Alatas, S. 1993; 1996a; 1996b, Gerardo, U. 1997), stosując różne podejścia teoretyczne między innymi teorię wolnego rynku, teorię państwa, teorię neoweberowską, teorię modernizacji kolonialnej itd. Niektórzy z nich podkreślali wyjątkowość sytuacji koreańskiej (jak na przykład Gerardo, U. 1997).
W tym okresie tworzono - jeszcze bardziej dynamicznie niż poprzednio - wyspecjalizowane socjologiczne towarzystwa, zajmujące się różnymi dziedzi
nami rzeczywistości koreańskiej. Powstały wtedy towarzystwa: demografii
(1993), socjologii rodziny (1994), socjologii płci (1994), badań społeczeństwa wiejskiego (1995), socjologii miejskiej (1995), socjologii kultury (1996) i inne.
Okres lat 90. m a wyjątkowe znaczenie w całej historii dyscyplin socjologicz
nych w Korei. Ze względu na rozpoczęcie i intensyfikowanie współpracy z socjologią zachodnią można go nazwać okresem globalizacji socjologii koreańskiej. Bardzo szybko powstały nowe kierunki zainteresowań teoretycz
nych. Pojawiła się ponadto szansa współpracowania z socjologami euro- amerykańskimi. Sławni teoretycy i metodologowie, jak Jürgen Habermas i Anthony Giddens nieraz przyjeżdżali do Korei na wykłady i konferencje, wpływając znacznie na stan socjologii w Korei. Ogólnie można powiedzieć, że dokonał się znaczny postęp w socjologicznym poznaniu społeczeństwa koreań
skiego. Wydobyto pewne cechy charakterystyczne dla Korei w porównaniu z innymi krajami rozwiniętymi. Wskazywano na szczególną sytuację Korei Południowej i konieczność dalszych badań przeprowadzanych w sposób bar
dziej złożony i subtelny. Osobną sprawą są próby konceptualizaq'i specyficz
nych cech narodu koreańskiego w ramach myśli postmodernistycznej (Cho, H.
1998; Kim, D. 1997; Kim, M. 1999; Lim, Hisup 1998; Lim, Hyunchin 1999).
W latach 90. pewnym novum było podjęcie przez koreańskich socjologów badań nad społeczeństwami zachodnimi. Przy poparciu różnych fundacji, między innymi Państwowej Fundacji Badań (Hankuk Haksul Dzinhyng Dze- dan), koreańscy socjologowie zaczęli prowadzić własne badania empiryczne za granicą, między innymi w Republice Federalnej Niemiec, Stanach Zjednoczo
nych Ameryki Północnej i Szwecji. Podejmowano także międzynarodowe studia porównawcze. Zachód stał się już nie tylko źródłem inspiracji teoretycznych, ale także przedmiotem empirycznego badania (Chang, S. 1998; Cho, D. i Shin, K.
1997; Lee, Y. 1999; Park, Myongsun 1996; Park, J. 1997; Shin K., 1994; 2000;
Song, H. 1996). Poza tym niektórzy socjologowie znaleźli zatrudnienie poza Koreą, szczególnie w Stanach Zjednoczonych7. Świadczy to o podnoszeniu się pozycji socjologii koreańskiej w wymiarze światowym (Park, M. i Chang, K.
1999).
Po roku 1990 socjologowie koreańscy stoją zarówno przed szansą, jak i wyzwaniem. Znajdują się w nowej sytuacji, której wyjaśnienie wymaga znalezienia odpowiednich teorii i paradygmatów, jakie trzeba sformułować i rozwijać. Socjologia stała się drogowskazem dla nauk społecznych, na których ciąży obowiązek intelektualnego przygotowania przyszłego zjednoczenia całej Korei (Chae, G. 1998).
7 W śród nich m ożna wymienić między innymi: H agen K o o w U niversity o f H aw aii, Iyoung Y oo w C alifornia State University, U . S. A ., Jaeon K im w University o f Iow a, U . S. A ., K iw ook Shin w U niversity o f California, Los Angeles (U CLA ), U . S. A ., i Y unshik C hang w U niversity o f British Colum bia, C anada.
Aktualne miejsce socjologii koreańskiej w systemie edukacyjnym
System edukacyjny w Korei opiera się na zasadzie 6-letniej szkoły pod
stawowej (Czodynghakgyo), trzyletniej szkoły niższośredniej (Dzunghakgyo), trzyletniej szkoły wyższośredniej (Godynghakgyo) i czteroletniej szkoły wyższej.
Liczba uniwersytetów wzrosła w Korei z 88 w 1975 roku do 161 w 2000 roku i m a nadal tendencję wzrostową. Ponad 1/4 uniwersytetów znajduje się w Seulu (39) i w jego aglomeraqi (23). Ten fenomen można wyjaśnić faktem, że 1/3 ludności całej Korei Południowej mieszka w tym regionie. Większość uniwer
sytetów (135) jest uczelniami prywatnymi. Studia są płatne, także na nauczel- niach państwowych. Istnieją jednak pewne systemy pomocy (na przykład stypendia i pożyczki na długi okres bez oprocentowania) dla studentów znajdujących się w trudnych warunkach finansowych.
Socjologia jest wykładana na 60 uniwersytetach, z czego na 37 uniwer
sytetach na wydziałach socjologii, a w 23 na wydziałach stosowanych nauk społecznych (wydzielonych z socjologii i specjalizujących się w takich dziedzi
nach, jak na przykład nauki o dobrobycie społecznym, socjologii lokalnej, socjologii informatycznej, pedagogiki społecznej itd. ).
System szkół wyższych w Korei jest bardzo podobny do amerykańskiego.
Jest to system departamentalny oparty na katedrach lub sekcjach (Gua). Każdy uniwersytet składa się z kilku bądź kilkunastu college1Ów (Dehak: wyższa szkoła lub akademia), z których każdy dzieli się na departamenty. Studiować na uniwersytecie mogą ci, którzy ukończyli szkołę wyższośrednią i zdali egzamin wstępny. Każdy departament oferuje czteroletni program, kończący się dyp
lomem bachelor (Haksa: człowiek wyuczony). Program ten obejmuje przed
mioty obowiązkowe i do wyboru. Aby ukończyć się studia, trzeba zebrać pewną liczbę punktów.
Niektórzy bachelorowie kontynuują dwuletnie studia w graduate school (Dehakuon: najwyższe studium) kończące się dyplomem magisterskim (Soksa:
człowiek wyróżniający się), a następnie doktorskim (Baksa: człowiek wszech
wiedzący). Te ostatnie studia mają program w zasadzie trzyletni, ale zwykle trwają dłużej.
Trudno określić dokładną liczbę studentów socjologii w Korei. Przeciętnie rzecz biorąc, w jednym departamencie na każdym roku studiów jest około 25-35 studentów. Nie m a studiów zaocznych, natomiat zwiększa się liczba kursów prowadzonych przez Internet. Ten nowy system upowszechnia się od roku 1998. Ci, którzy podejmują te studia, słuchają wykładów w domu przez sieć internetową i tą też drogą wysyłają wypracowania domowe. Egzaminy natomiast zdają na uczelniach w wyznaczonym terminie. Obecna liczba słucha
czy mieści się w granicach 10-15% ogółu studentów programu bachelor.
Zakończenie
Kończąc artykuł, wyprowadzam trzy wnioski syntetyczne.
Po pierwsze, proces rozwoju soqologii, która stała się ważną dziedziną refleksji nad rzeczywistością społeczną Korei, przebiegał nader szybko i nadal zachowuje znaczną dynamikę.
Po drugie, wśród koreańskich przedstawicieli nauk społecznych dokonał się proces przezwyciężania ksenofobicznych postaw wobec myśli euroamerykań- skiej. Towarzyszyły temu, i nadal towarzyszą próby przystosowania euro- amerykańskich koncepcji socjologicznych do realiów życia społecznego Korei.
Po trzecie, krytycyzm wobec soqologii euroamerykańskiej wyzwalał od dawna wśród socjologów południowej Korei dążenie do wykształcenia włas
nych pomysłów teoretycznych. Można więc powiedzieć, że obok procesu globalizacji w koreańskiej myśli soq'ologicznej występowała paralelnie, i nadal utrzymuje się tendenqa do koreanizacji socjologii (Shin, Y. 1994).
Literatura
Ahn, Byongjun. (red. ) 1995. Kukga - Siminsahoe - Dzongczi Mindzuhua (Państwo - Społeczeństwo Obywatelskie - Demokracja Polityczna). Seul: Hanul.
Alatas, Syed Farid. 1996. „The Philosophy and Sociology of Social Science:
Towards and Adequate Conceptualization of Relevance and Irrelevance” . Referat zgłoszony w „Joint East Asian Regional Colloqium KSA (Korean Sociological Association) - ISA (International Sociological Association)” pt.
„The Future o f Sociology in East Asia”, Seul.
Alatas, Syed Farid. 1996. „Western Theory and Asian Realities: A Critical Appraisal of the Indigenization Theme”. Referat zgłoszony w konferencji pt.
„Asia Pacific Regional Conference of Sociology”, Quezon City.
Bae, Kyuhan. 1993. „Labor strategy for industrialization in K orea”. Referat wygłoszony w Międzynarodowej Konferenqi pt. „Industrial East Asia: Task and Challenges”, Seul.
Chae, Gumuk. 1998. Dokiltongiry Huyudzynggua Hankuktongil [Relikty zjed
noczenia Niemiec a zadanie Korei]. „Hankuk Sahoehak” [Studia Socjologi
czne] tom 32, nr 1: 63-82.
Chang, Sanghi 1998. M ikuk Hykingidzuziyoky Hankukingua Hykingany Gal- dynge Guanhan Yongu [Badanie konfliktów między Koreańczykami a murzy
nami w gettach czarnych w Stanach Zjednoczonych] „H ankuk Sahoehak”
[Studia Socjologiczne] tom 32, nr 2 : 53-79.
Chang, Yunshik. 1993. „The personalistic ethic and the market in K orea”.
Referat wygłoszony w Międzynarodowej Konferencji pt. „Industrial East Asia: Task and Challenges”, Seul.
Cheong, Czolsu. 1962. „Parsonsy Henguiron Goczal” [Parsonsa teoria działa
nia społecznego], wykład hablitacyjny wygłoszony w Narodowym Uniwer
sytecie w Seulu.
Cheong, Czolsu. 1970. Guzoginyngzuidzok Bangbopron - Hankuksahoeesoy Dzokyongganyngsong [Metody sturukturalnofukq'onalistyczne - możliwość zastosowania do społeczeństwa koreańskiego] „H ankuk Sahoehak” [Studia Socjologiczne] tom?, nr?: 53-79.
Cho, Donmun. 1994. Hankuksahoe Gyegypgudzoy Byonhua 1960-1990: Gyegy- pgudzoy Yangkukhua Goczal [Zmiany struktury klasowej w Korei 1960-1990: polaryzacja struktury klasowej]. „Hankuk Sahoehak” [Studia Socjologiczne] tom 28, n r 1: 67-90.
Cho, Donmun. i Shin Kwangyoung. 1997. Sweden Modely Mire: Sahoemin- dzudangy Gyegypyonhap Dzonryakgua Dzidzigibany Byonhua [Przyszłość modelu szwedzkiego: Strategie koalicji klasowej i zmiany podstawy poparcia Partii Soq'aldemokratycznej] „Sanuopnodongyongu” [Studia pracy przemy
słowej] tom. 3, nr 2: 87-112.
Cho Hiyeon. 1998. „H ankuk Sahoeguahak Goczo Ssygi” [Odnowa koreańskich nauk społecznych]. Referat wygłoszony w „Pierwszej Konferenq'i Socjologii Krytycznej”, Seul.
Cho, Jungmun. 1999. Dzongbohuasidey Gongdongcze: Gadzokgyubomy Byon
hua [Wspólnoty w epoce informacyjnej: zmiany norm rodzinnych]. „Hankuk Sahoehak” [Studia Soqologiczne] tom 33, n r 2: 123-149.
Choi, Jaeseok. 1979. Palsipnyonde Hankuksahoehak Baldzonyluihan Dzeon (Propozycje rozwoju socjologii koreańskiej na lata osiemdziesiąte). „Hankuk Sahoehak” [Studia Soqologiczne] vol. 13: 181-207.
Choi, Yangbu. 1985. Hankuksahoey Sanuophuaua Dzontongnongczony Hecze [Industrializaqa społeczeństwa koreańskiego i dezorganizaqa tradycyjnych wspólnot wiejskich], „Hankuk Sahoehak” [Studia Soqologiczne] tom 19, nr 2 : 89-110.
Gerardo, R. Ungson. 1997. Korean Enterprise: The Quest fo r Globalization.
Boston: Harvard Business School Press.
Gong, Tak. 1937. Sahoehak [Socjologia], Seul: Sinsengdang.
Han, Chijin. 1933. Sahoehak Ipmun [Wstęp do socjologii], Seul: Czolhakyon- gusa.
Han, Wansang. 1978. Mindzunggua Dzisikin [Lud i intelektualiści]. Seul:
Jungoosa.
Jung, Kyonghuan. 2000. Hankuk Hyondedzongczisa Yongu - Mindzuhuakua- dzongua Dzongczigehyok [Studia nad historią polityczną Korei - Proces demokratyzacji a reformy polityczne], Seul: Sindzisouon.
Kang, Jungin. 1995. Hankukdzongcziy Mindzuhua ßDemokratyzaq'a polityki koreańskiej]. Seul: Sejong Institute.
Kho, Youngbok. 1995. Hankuk Sahoey Baldzongua Sahoehak [Rozwój społe
czeństwa koreańskiego a socjologia]. „H ankuk Sahoehak” [Studia Socjologi
czne] tom 17, nr 2: 103-120.
Kim, Daewhan. 1973. Hankuksahoehaky Dzonghyangyluihan Ziupyo [Koor
dynacja badań w socjologii koreańskiej]. „Hankuk Sahoehak” [Studia Socjologiczne] tom 8: 61-79.
Kam, Dongchun. 1997. Sahoeguahak Seugi [Podniesienie poziomu nauk społe
cznych]. W: Kim Dongchun (red. ), Hankuk Sahoeguahaky Sae Dzipyong [Nowe horyzonty socjologii w Korei], Seul: Changjakkwabipyongsa.
Kim, Doosik. 1993. „Education and labor force participation in industrializing K orea”. Referat wygłoszony w Międzynarodowej Konferencji pt. „Indust
rial East Asia: Task and Challenges”, Seul.
Kim, Hanzo. 1965. Sahoehakironguzosangy Bangbopron Goczal [Badania nad metodologią nauk społecznych]. „Sahoehak Czongsol” [Przegląd Socjologi
czny] tom 2: 87-108.
Kim, Hyunjun. 1930. Hyondae Sahoehak [Socjologia współczesna]. Seul:
Guanghansorim.
Kim, Jinkyun. 1983. Hankuk Sahoehak, Gy Molyoksasongy Songkyok [Ahis- toryczność socjologii koreańskiej]. „Hankuk Sahoeguahaky Yongu” [Studia nad naukami społecznymi w Korei], tom 1: 75-94.
Kim, Jinkyun. (red. ) 1986. Dzesamsegyeua Hankuk Sahoehak [Trzeci świat i socjologia koreańska]. Seul: Dolbegae.
Kim, Kyungdong. 1982. „The principle of political selectivity in the develop
ment of industrial democracy in changing socio-economic environment: The case of K orean experience”. Referat wygłoszony na „10th World Congress of Sociology”, Mexico City.
Kim, Kyungdong. 1983. Hankuk Sahoehaky Sahoehak [Socjologia socjologii koreańskiej]. W: Kim Kyungdong. (red. ), Hyonde Sahoehaky Dzengdzom, Seul: Bubmoonsa.
K im , Kyungdong. 1990. Introduction, Critical Studies on Korean Society, Seul:
Nanam.
Kim, Munjo. 1999. Hankuksahoehaky Uigi [Kryzys soqologii koreańskiej], W:
Lim, Hisup. (red. ), Hankuksahoehaky Uigi, Seul: Nanam, s. 149-164.
Kim , Sungkuk. 1984. Nosagaldyngy gudzoua yoksadzok dzonge [Struktura i historyczne przemiany konfliktów między pracodawcą a pracobiorcami].
„H ankuk Sahoehak” [Studia Socjologiczne] tom 18, nr 2: 101-124.
Kim, Sungkuk i Lim, Hyunchin. 1972. Hańkuksahoeua Sahoeguahak [Społe
czeństwo koreańskie a nauki społeczne]. „H ankuk Sahoehak” [Studia Socjologiczne] tom 7, nr 2: 69-92.
Kim, Youngmo. 1985. Hankuksahoey Gyegypgudzoua Gy Byonhua [Struktura klasowa i jej przemiany w społeczeństwie koreańskim], „H ankuk Sahoehak”
[Studia Socjologiczne] tom 19, nr 2: 111-135.
K oo, Hagen. 1993. „The State, Industrial Structure, and Labor Politics:
Comparison of South Korea and Taiwan” . Referat wygłoszony w Międzyna
rodowej Konferencji pt. „Industrial East Asia: Task and Challenges”, Seul.
Lee, Dongwon. 1989. Hankuk Sahoehaky Hyondzeua Mire [Teraźniejszość i przyszłość socjologii koreańskiej]. „Hankuk Sahoehak” [Studia Socjologi
czne] tom 23, nr 2: 67-84.
Lee, Eunzin. 1986. „Degraded work, devakued labour”. Referat wygłoszony na
„ l l t h World Congress of Sociology”, New Delhi.
Lee, Gakbom. 1983. „Sanopbaldzongua Nodongsidzangy Byondong” [Rozwój gospodarczy a przemiany rynku pracy]. Referat wygłoszony na „Sympozjum K TS” pt. „Mirey H ankuk Sahoe” [Społeczeństwo koreańskie w przyszłości], Seul.
Lee, Jongo. 1985. 60-, 70-nyonde Gonguophuaguadzongesoy Sahoegudzoy Byon- huaua Sahoeundong [Społeczne zmiany i ruchy społeczne w procesie indust
rializacji w latach 60. i 70. ]. „Hankuk Sahoehak” [Studia Socjologiczne] tom 19, nr 2: 41-64.
Lee, Mangap. 1970. Sociology, Korean Studies Today. Institute of Asian Studies, Seul: Seoul National University.
Lee, Mugu. 1965. Inyomhyongy Sudansonggua Guzoginyngriny Gyebo [In- strumentalność typu idealnego a geneologia funkcjonalizmu strukturalnego].
„H ankuk Sahoehak” [Studia Socjologiczne] tom 2: 45-66.
Lee, Nambok. 1985. Hankuksanuopgudzoy Byonhua: Gy Sahoedzok Dzokyngy Hangyesonggua Ganyngsung [Przemiany struktury gospodarczej w Korei:
ograniczenia i perspektywy]. „H ankuk Sahoehak” [Studia Sozologiczne]
tom 19, nr 2: 65-88.
Lee, Sangbaek. 1950. Dzilsoua Dzinbo [Ład i postęp], Seul: Hakpung.
Lee, Suhoon. 1996. „Whither Sociology? History, Reality, and World System”.
Referat wygłoszony w „Joint East Asian Regional Colloquium KSA (Kore
an Sociological Association) - ISA (International Sociological Association)”
pt. „The Future of Sociology in East Asia”, Seul.
Lee, Younghee. 1999. M ikuk Giuopdzodzik Hyoksinron Gomto [Spojrzenie na kwestię innowacji w przedsiębiorstwach amerykańskich]. „H ankuk Sahoe
hak” [Studia Socjologiczne] tom 33, nr 2: 65-90.
Lim, Hisup. 1998. „Hankuk Sahoeguahaky Hoegoua Dzonmang” [Retrospek
tywa i perspektywy socjologii koreańskiej]. Referat wygłoszony w konferen
cji 10-tej roczniczy „department of sociolgy”, Chucheon: Hanrim University Press.
Lim, Hyunchin. 1999. Hankuk Sahoeguahaky Hebu [Analiza socjologii koreańs
kiej], W: „Hankuk Sahoeguahaky Yongu” [Studia nad naukami społecznymi w Korei] tom 21, nr 1: 52-78.
Park, Jaemook. 1986. Hankuk Sahoehaky Baldzongua Dzesamsegyeroy dzopgyn [Rozwój socjologii koreańskiej a podejście do Trzeciego Świata]. W: Kim
Jinkyun. (red. ), Dzesamsegyeua Hankuk Sahoehak [Trzeci świat a socjologia Korei], Seul: Dolbegae, s. 177-198.
Park, Junsik. 1997. M ikuk Dzadongczasanuop Goyongguangyey Gudzobyonhuae Dehan Goczal [Zmiany struktury zatrudnienia w przemyśle samochodowym w Stanach Zjednoczonych]. „Hankuk Sahoehak” [Studia Socjologiczne] tom 31, nr 4: 110-131.
Park, Myoungkyu. 1985. Sahoehakesoy Sahoesa yongu [Studia nad historią społeczną w socjologii]. „H ankuk Sahoehak” [Studia Socjologiczne], tom 19, nr 2 : 46-67.
Park, Myoungkyu. 1996. „Institutionalization o f Sociology in K orea”. Referat wygłoszony w „Joint East Asian Regional Colloquium KSA (Korean Sociological Association) - ISA (International Sociological Association)” pt.
„The Future of Sociology in East Asia”, Seul.
Park, Myoungkyu i Chang, Kyungsup. 1999. Sociology between Western Theory and Korean Reality: Accomodation, tension and a search fo r alter
natives. „International Sociology” tom 14, nr 2: 19-37.
Park, Myongsun. 1996. Gudongdokdziyok Czongsonyony Dzesahoehuae Guan- han Yongu [Badanie nad resocjalizacją młodzieży w regionach byłej NRD].
„H ankuk Sahoehak” [Studia Soqologiczne] tom 30, nr 2: 89-113.
Park, Youngsin. 1992. Hankuk Sahoehaky Sahoehakdzok Yoksa [Socjologiczna historia socjologii koreańskiej]. Sahoehak Irongua Sahoehyonsily Insik, Seul: Minyoungsa, s. 213-238.
Seo, Kwanmo. 1990. Hankuksahoey Gyegypguzo [Struktura klasowa społeczeń
stwa koreańskiego]. W: Kim Jinkyun i Cho Hiyeon. (red. ), Hankuksahoeron [Społeczeństwo koreańskie], Seul: Hanul, s. 117-140.
Shin, Kwangyoung. 1994. Sweden Sahoemindzudzuy 60nyon: Songguaua Han- gye [60 lat Socjaldemokracji szweckiej: osiągnięcia i ograniczenia]. W:
„Gyegansasang” [Myśli kwartalne] tom 21: 75-92.
Shin, Kwangyoung. 1999. Dongasiay Sanopaua Minczuhua [Industrializacja i demokratyzacja w Azji Wschodniej], Seul: Muhakuadzisongsa.
Shin Kwangyoung. 2000. Sweden Gyegyptahyopy Hyongsonggua Uigi [For
mowanie się i kryzys szwedzkiego kompromisu klasowego], „H ankuk Sahoehak” [Studia Socjologiczne] tom 34, nr 4: 43-66.
Shin, Yongha. 1985. Hankuk Sahoesay Guadzeua Hyonsil [Przedmiot historii społecznej a rzeczywistość w Korei]. W: Shin Yongha (red. ), Sahoehakgua Sahoesa [Socjologia i historia społeczna], Seul: Changjakkwabipyongsa, s.
11-39.
Shin, Yongha. 1994. Dokczangdzok Hankuk Sahoehaky Baldzonyl uihan dzeon [Propozycje rozwoju twórczej socjologii koreańskiej]. „H ankuk Sahoehak”
[Studia Socjologiczne] tom. 28 nr 1 : 13-35.
Song, Bok. 1985. „Gyegypgaldynggua Gyegypguzo” [Konflikty klasowe a stru
ktura klasowa]. Referat wygłoszony w „Sympozjum KTS (Koreańskie
Towarzystwo Socjologiczne)” pt. „Hankuksahoeua Galdyngy Y ongu”
[Konflikty w społeczeństwie koreańskim], Seul,
Song, Hokun. 1996. Dzodzongy Dzongcziua Dilema: Swedenyl Dzungsimyro [Polityki mediacyjne a dylematy szwedzkiej socjaldemokracji], „H ankuk Sahoehak” [Studia Socjologiczne] tom 30, nr 2: 125-140.
Whang, Sungmo. 1984. Sahoeguahaky toczakhua [Przyswajanie nauk społecz
nych]. W: Whang Sungmo (red. ), Hankuk Sahoesa [Historia społeczna w Korei], Seul: Simsuldang, s. 63-79.
Yu, Jaeczon. 1985. „Onrongaldynggua Dzongbutongdze” [Odbicie konfliktów społecznych w prasie a kontrola władzy]. Referat wygłoszony w „Sympoz
jum KTS (Koreańskie Towarzystwo Socjologiczne)” pt. „Hankuksahoeua Galdyngy Y ongu” [Konflikty w społeczeństwie koreańskim], Seul.
Sociology in Korea: between globalism and seeking for the identity Summary
The paper deals with the process of reception and development o f sociology in South Korea after World War II. In the earlier period the science was not only a new, but also a culturally foreign phenomenon. Sociology took root in the intellectual life of South Korean society as a result of social, economic and political modernisation of the state in its specific conditions. In particular it should be noted that (1) sociology became an important area o f reflection on Korea’s social reality; (2) reception of sociology was very rapid and it continues to be swift; (3) process of overcoming xenophobia took place, accompanied by attempts at adjusting Euro-American sociologist concepts to the reality of social life in Korea. Thus there has been a tendency towards koreanisation of sociology, expressed in the attempts at forming indigenous theoretical concepts.
Key words: Korea, Sociology.
