FIZYKA I ASTRONOMIA

(1)

Egzamin maturalny maj 2009

FIZYKA I ASTRONOMIA

POZIOM PODSTAWOWY

KLUCZ PUNKTOWANIA

ODPOWIEDZI

(2)

(3)

Zadanie 1.

WiadomoĞci i rozumienie Wyznaczenie wartoĞci prĊdkoĞci i przyspieszenia ciaáa

wykorzystując równanie ruchu. 0–1

Poprawna odpowiedĨ:

WartoĞü prĊdkoĞci początkowej, m/s WartoĞü przyspieszenia, m/s²

C. 15 3

Zadanie 2.

WiadomoĞci i rozumienie Wskazanie przyczyny wystĊpowania przyspieszenia doĞrodkowego ciaáa poruszającego siĊ po okrĊgu ruchem jednostajnym.

0–1 Poprawna odpowiedĨ:

B. zmiana kierunku prĊdkoĞci liniowej.

Zadanie 3.

WiadomoĞci i rozumienie Wyznaczenie wartoĞü zmiany prĊdkoĞci ciaáa

odbijającego siĊ od podáoĪa. 0–1

D. 3,5 m/s.

Zadanie 4.

WiadomoĞci i rozumienie Dobranie wáaĞciwego wykresu do przedstawionej

przemiany gazowej. 0–1

A. 1.

Zadanie 5.

WiadomoĞci i rozumienie Wybranie wáaĞciwego opisu dotyczącego przepáywu

prądu w miedzianym przewodniku. 0–1

A. elektronów, a jego opór wraz ze wzrostem temperatury roĞnie.

T p

pobrano z www.sqlmedia.pl

(4)

Zadanie 6.

WiadomoĞci i rozumienie Ustalenie, jak zmienia siĊ ogniskowa i zdolnoĞü skupiająca soczewki oka, gdy czáowiek przenosi

wzrok z czytanej ksiąĪki na odlegáą gwiazdĊ. 0–1 Poprawna odpowiedĨ:

ogniskowa soczewki oka zdolnoĞü skupiająca

A. roĞnie maleje

Zadanie 7.

WiadomoĞci i rozumienie Wskazanie zjawiska, dziĊki któremu moĪliwe jest przesyáanie sygnaáu Ğwietlnego przy uĪyciu

Ğwiatáowodu. 0–1

D. caákowitego wewnĊtrznego odbicia.

Zadanie 8.

WiadomoĞci i rozumienie Wybranie prawdziwej informacji dotyczącej masy

jądra berylu. 0–1

B. M < 4 mp + 5 mn

Zadanie 9.

WiadomoĞci i rozumienie Ustalenie, jak zmienia siĊ wartoĞü prĊdkoĞci liniowej

satelity podczas zmiany orbity. 0–1

D. zmaleje 2 razy.

Zadanie 10.

WiadomoĞci i rozumienie Ustalenie związku miĊdzy dáugoĞciami fal de

Broglie’a dla okreĞlonych cząstek. 0–1 Poprawna odpowiedĨ:

A. ǌǂ# 0,25 ǌ^p Zadanie 11.1

WiadomoĞci i rozumienie Obliczenie wartoĞü Ğredniej prĊdkoĞci ciaáa dla

przytoczonego opisu jego ruchu. 0–2

1 pkt – skorzystanie z zaleĪnoĞci v = t s (v =

s s 14 ) lub

wyznaczenie drogi przebytej przez windĊ (s = 24 m) 1 pkt – obliczenie wartoĞci prĊdkoĞci Ğredniej v = 1,71 m/s (

7

12 m/s) pobrano z www.sqlmedia.pl

(5)

FGgr

FGb

FGr

Zadanie 11.2

WiadomoĞci i rozumienie Obliczenie wartoĞci siáy nacisku ciaáa na podáogĊ

windy w ruchu jednostajnie przyspieszonym do góry. 0–3 1 pkt – uwzglĊdnienie, Īe FN = F_b+ F_g = m·a + m·g

1 pkt – wyznaczenie wartoĞci przyspieszenia (a = 1 m/s²) 1 pkt – obliczenie wartoĞci siáy nacisku ^F^N = 660 N Zadanie 11.3

Korzystanie z informacji

Narysowanie i zapisanie nazwy siá dziaáających na ciaáo w windzie (ukáad nieinercjalny) podczas ruszania windy do góry.

0–2 1 pkt – narysowanie trzech siá i nazwanie ich

FGgr

– siáa grawitacji (siáa ciĊĪkoĞci, ciĊĪar) FGb

– siáa bezwáadnoĞci FGr

– siáa reakcji

1 pkt – zachowanie odpowiednich relacji miĊdzy wektorami

^F^G^r ^F^G^gr ^F^G^b ⁰

Zadanie 12.1

Narysowanie siáy dziaáającej na cząstkĊ obdarzoną áadunkiem elektrycznym poruszającą siĊ w

jednorodnym polu magnetycznym.

0–1 1 pkt – poprawne zaznaczenie siáy: wektor siáy skierowany poziomo w prawo

Zadanie 12.2

Tworzenie informacji

Wyprowadzenie wzoru okreĞlającego energiĊ kinetyczną cząstki obdarzonej áadunkiem

elektrycznym poruszającej siĊ w jednorodnym polu magnetycznym.

0–2

1 pkt – skorzystanie z zaleĪnoĞci F_L F_d lub

r v B m v q

2

1 pkt – uzyskanie zaleĪnoĞci

m r B E_k q

2

2 2 2 pobrano z www.sqlmedia.pl

(6)

Zadanie 12.3

Korzystanie z informacji Wykazanie, Īe w ukáadzie SI energia kinetyczna

protonu wyraĪona jest w dĪulach. 0–2 1 pkt – zapisanie, Īe

> @

^E^k ^C²_kg^m²^T²

1 pkt – wykonanie przeksztaáceĔ i wykazanie, Īe [Ek] =

2 2

s kgm = J

Zadanie 13.1

Obliczenie wspóáczynnika sprĊĪystoĞci sprĊĪyny wykorzystując wykres zaleĪnoĞci siáy wprawiającej

ciaáo w drgania od jego przemieszczenia. 0–2 1 pkt – zapisanie zaleĪnoĞci

x

k i podstawienie wartoĞci liczbowych odczytanych F z wykresu

1 pkt – obliczenie wspóáczynnika sprĊĪystoĞci sprĊĪyny ^k = 80 N/m Zadanie 13.2

Korzystanie z informacji Wykazanie, Īe maksymalna wartoĞü przyspieszenia

drgającej kulki jest równa podanej wartoĞci. 0–1 1 pkt – zapisanie zaleĪnoĞci

m

a i obliczenie maksymalnej wartoĞci przyspieszenia F

a_max = 4 m/s² Zadanie 14.1

Ustalenie, jak zmieniáa siĊ gĊstoĞü gazu w przedstawionej przemianie gazowej.

Uzasadnienie odpowiedzi, podając odpowiednie zaleĪnoĞci.

0–2

1 pkt – zapisanie stwierdzenia: gĊstoĞü gazu w przemianie rosáa

1 pkt – zapisanie uzasadnienia np.: wzrost ciĞnienia gazu byá trzykrotny, a temperatury dwukrotny zatem objĊtoĞü malaáa

lub zapisanie

V

U m^gdzie

p T R

V n i odpowiedni komentarz o zmianie objĊtoĞci

Zadanie 14.2

Korzystanie z informacji Ustalenie, który z wymienionych w tabeli gazów

poddano opisanej przemianie gazowej. 0–3 1 pkt – zapisanie równania pV nRT i podstawienie

P n m pobrano z www.sqlmedia.pl

(7)

1pkt – obliczenie masy molowej gazu (µ = 32 g)

Zdający moĪe obliczyü liczbĊ moli gazu (n § 1,5), a nastĊpne masĊ molową g g

5 32 48 1 P ,

1pkt – prawidáowy wybór gazu z podanej tabeli: tlen Zadanie 15.

Korzystanie z informacji Obliczenie dáugoĞü fali Ğwiatáa emitowanego przez

laser. 0–3

1 pkt – skorzystanie z zaleĪnoĞci P = t

E n _f

1pkt – uwzglĊdnienie, Īe

O c E_f h

1pkt – obliczenie dáugoĞci fali Ȝ§ 6,32·10^–7 m (_Ȝ§ 631,5 nm) Zadanie 16.

Tworzenie informacji Narysowanie dalszego biegu promieni Ğwietlnych

w sytuacjach przedstawionych na rysunkach. 0–3 Po 1 pkt za prawidáowy bieg promienia w kaĪdej z trzech przedstawionych sytuacji

(na pierwszym i drugim rysunku zdający moĪe równieĪ narysowaü promieĔ odbity)

Zadanie 17.1

WiadomoĞci i rozumienie Zapisanie reakcji rozpadu atomu záota. 0–1 1 pkt – poprawne zapisanie równania reakcji:

e e

Hg

Auo¹⁹⁸⁸⁰ ⁰¹ Q^~

198

79 lub ¹⁹⁸⁷⁹_Auo¹⁹⁸⁸⁰_Hg¹⁰E Q^~_e Antyneutrino w zapisie równania nie jest wymagane.

Zadanie 17.2

Obliczenie masy izotopu záota pozostaáego po okreĞlonym czasie w preparacie

promieniotwórczym.

0–2 1 pkt – uwzglĊdnienie, Īe 8,1 dnia to trzy okresy poáowicznego rozpadu

1 pkt – obliczenie masy izotopu záota, która pozostaáa po tym czasie ^m = 1,25 µg pobrano z www.sqlmedia.pl

(8)

Zadanie 18.1

Korzystanie z informacji Wyznaczenie wartoĞci energii atomu wodoru dla

przypadku, gdy elektron znajduje siĊ na n-tej orbicie. 0–1 1 pkt – obliczenie energii ^E⁴ = – 0,85 eV (skorzystanie z zaleĪnoĞci E ~ _n ¹₂

n ) i uzupeánienie tabeli

Zadanie 18.2

Przedstawienie na wykresie związku energii atomu wodoru z promieniem orbity, na której znajduje siĊ elektron.

0–2 1 pkt – opisanie i wyskalowanie osi (oĞ pionowa w „ujemnych wartoĞciach”)

1 pkt – naniesienie punktów w narysowanym ukáadzie wspóárzĊdnych

(dopuszcza siĊ brak naniesienia punktu dla n = 4 przy braku rozwiązania zad. 18.1) JeĪeli zdający poáączy punkty i narysuje hiperbolĊ nie otrzymuje punktu.

Zadanie 18.3

Obliczenie wartoĞci prĊdkoĞci elektronu na pierwszej orbicie w atomie wodoru, korzystając z postulatu Bohra.

0–2 1 pkt – zapisanie postulatu Bohra

1 pkt – obliczenie wartoĞci prĊdkoĞci elektronu: ^v§ 2,19·10⁶ m/s Zadanie 19.

Ustalenie i zapisanie peánych nazw wielkoĞci fizycznych jakie trzeba zmierzyü w opisanym

doĞwiadczeniu. 0–2

1 pkt – zapisanie nazwy wielkoĞci: wartoĞü ciĊĪaru klocka

1 pkt – zapisanie nazwy wielkoĞci: wartoĞü maksymalnej siáy tarcia Zdający moĪe zapisaü w odpowiedzi: ciĊĪar klocka i maksymalna siáa tarcia.

(9)

Zadanie 20.1

Korzystanie z informacji Obliczenie energii wypromieniowywanej w czasie 1 h

przez biaáego karáa. 0–2

1 pkt – wyznaczenie mocy Syriusza B z wykorzystaniem danej z tabeli

1 pkt – obliczenie energii wypromieniowanej w ciągu 1 godziny przez biaáego karáa E§ 3·10²⁷ J (^E = 33,09·10²⁶ J)

Zadanie 20.2

Korzystanie z informacji Wykazanie, Īe Ğrednia gĊstoĞü Aldebarana jest

wielokrotnie mniejsza niĪ Syriusza B. 0–2 1 pkt – skorzystanie z definicji gĊstoĞci i uzyskanie wyraĪenia ₃³

A S

S A S A

r m

U

U lub równowaĪnego

1 pkt – podstawienie odpowiednich wartoĞci i wykazanie, Īe U <_A US

(10)

(11)

Egzamin maturalny maj 2009

FIZYKA I ASTRONOMIA

POZIOM ROZSZERZONY

KLUCZ PUNKTOWANIA

ODPOWIEDZI

(12)

(13)

Zadanie 1.1

Narysowanie toru ruchu ciaáa w rzucie ukoĞnym.

Narysowanie wektora siáy dziaáającej na ciaáo

w okreĞlonym punkcie toru jego ruchu. 0–2 1 pkt – naszkicowanie toru w ksztaácie paraboli (symetrycznego) od punktu A do B.

Tor musi byü styczny do wektora prĊdkoĞci w punkcie A i nie moĪe siĊ pokrywaü z wektorem prĊdkoĞci lub zaczynaü siĊ na jego koĔcu.

1 pkt – narysowanie wektora siáy pionowo w dóá

Zadanie 1.2

Korzystanie z informacji Obliczenie czasu poruszania siĊ ciaáa. 0–1 1 pkt – obliczenie czasu lotu piáki t = 3,2 s

Zadanie 1.3

Korzystanie z informacji Obliczenie wartoĞci prĊdkoĞci początkowej jaką

nadano ciaáu. 0–1

1 pkt – obliczenie wartoĞci prĊdkoĞci początkowej vo = 20 m/s Zadanie 1.4

Korzystanie z informacji Obliczenie maksymalnej wysokoĞci jaką osiągnĊáo

ciaáo. 0–2

1 pkt – zapisanie zasady zachowania energii lub równaĔ ruchu 1 pkt – obliczenie maksymalnej wysokoĞci h = 12,8 m

Zadanie 1.5

Tworzenie informacji Wyprowadzenie równanie toru ruchu ciaáa. 0–2 1 pkt – wyznaczenie czasu z równania x(t),

5 t x

1 pkt – uzyskanie zaleĪnoĞci y ¹,²x⁰,²x² (y 0,2x²1,2x)

JeĞli zdający prawidáowo obliczy jeden ze wspóáczynników równania y(x) otrzymuje 1 pkt.

(14)

Zadanie 1.6

Obliczenie maksymalnego zasiĊgu w rzucie ukoĞnym z okreĞloną wartoĞcią prĊdkoĞci początkowej, przyjmując,

Īe ruch ciaáa odbywa siĊ bez oporu powietrza. 0–2 1 pkt – wykorzystanie wzoru na maksymalny zasiĊg lub uwzglĊdnienie zaleĪnoĞci sin2Į=1 1 pkt – obliczenie maksymalnego zasiĊgu ^zmax§ 276 m

Zadanie 1.7

Korzystanie z informacji Obliczenie liczby moli gazu znajdujących siĊ

w naczyniu w danej temperaturze. 0–2

1 pkt – zastosowanie równania Clapeyrona i wyznaczenie zaleĪnoĞci

RT m pVM 1 pkt – obliczenie masy azotu m = 12,6 g

Gdy zdający wyznaczy tylko liczbĊ moli otrzymuje 1 pkt.

Zadanie 2.1

WyjaĞnienie, dlaczego wáaĞciwy kalorymetr skáada siĊ z dwóch naczyĔ umieszczonych jedno wewnątrz drugiego.

0–1 1 pkt – zapisanie wyjaĞnienia np.:

taka budowa kalorymetru zapewnia dobrą izolacjĊ termiczną dziĊki warstwie powietrza znajdującej siĊ miĊdzy naczyniami.

Zadanie 2.2

Narysowanie wykresu zaleĪnoĞci temperatury cieczy w naczyniu od czasu dla zawartych w tabeli danych oraz przewidzenie i naszkicowanie dalszego przebiegu krzywej na wykresie do chwili, w której temperatura cieczy praktycznie przestaje siĊ zmieniaü.

0–4

1 pkt – opisanie i wyskalowanie osi temperatury 1 pkt – naniesienie punktów pomiarowych

1 pkt – narysowanie wykresu na podstawie danych pomiarowych

1 pkt – naszkicowanie linii przerywanej asymptotycznie zbliĪającej siĊ do t = 20^oC Linia przerywana nie moĪe przeciąü wartoĞci 20 ^oC, ale musi do niej siĊ zbliĪaü.

t, C°

czas, min

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120

15 20 25 30 35 40 45 50 55

(15)

Zadanie 2.3

WiadomoĞci i rozumienie Ustalenie, jak zmieniaáa siĊ szybkoĞü przepáywu ciepáa (ǻQ/ǻt) z naczynia z wodą do otoczenia w miarĊ

upáywu czasu. 0–1

1 pkt – zapisanie odpowiedzi: szybkoĞü przepáywu ciepáa (ǻQ/ǻt) malaáa Zadanie 2.4

Korzystanie z informacji Oszacowanie iloĞci ciepáa, które oddaáa woda

w okreĞlonym przedziale czasu. 0–2

1 pkt – odczytanie z tabeli _'T = 8^oCi zastosowanie wzoru Q = m^.cw.'T 1 pkt – obliczenie oddanego ciepáa ^{Q = 6720 J}

Zadanie 2.5

Obliczenie oporu, jaki powinna mieü grzaáka, aby pracując w sposób ciągáy utrzymywaáa staáą

temperaturĊ wody w naczyniu. 0–2

1 pkt – zapisanie wzoru na moc prądu i przeksztaácenie do postaci

P R U

2

1 pkt – obliczenie oporu grzaáki ^R = 1,8 : Zadanie 2.6

Obliczenie temperatury zewnĊtrznej powierzchni naczynia kalorymetru (z zadaną dokáadnoĞcią), wykorzystując wzór na szybkoĞü przepáywu ciepáa przez warstwĊ materiaáu.

0–2

1 pkt – przeksztaácenie podanego wzoru i obliczenie _'T = 0,034^oC

1 pkt – obliczenie temperatury zewnĊtrznej powierzchni naczynia ^{T = 89,966}^o^C Zadanie 3.1

WiadomoĞci i rozumienie Ustalenie, jakim zwierciadáem jest wewnĊtrzna

powierzchnia miski. 0–1

1 pkt – zapisanie odpowiedzi: zwierciadáo wklĊsáe i skupiające Zadanie 3.2

Korzystanie z informacji Obliczenie ogniskowej zwierciadáa i wykorzystanie jej

do obliczenia innych wielkoĞci. 0–2

1 pkt – obliczenie ogniskowej 2

f R 0,6 m

1 pkt – obliczenie odlegáoĞci ogniska od sufitu ^{d = 1,8 m} pobrano z www.sqlmedia.pl

(16)

Zadanie 3.3

Korzystanie z informacji Obliczenie wartoĞci Ğredniej prĊdkoĞci ciaáa

w swobodnym spadku. 0–2

1 pkt – zapisanie zaleĪnoĞci

2 t2

h g

i przeksztaácenie do postaci

g t 2h

1 pkt – obliczenie czasu spadania z sufitu t § 0,7 s (t 0,48 s) Zadanie 3.4

Tworzenie informacji Ustalenie, jakim ruchem poruszają siĊ wzglĊdem

siebie dwa kolejne spadające swobodnie ciaáa. 0–1 1 pkt – podkreĞlenie wáaĞciwej odpowiedzi: ruch jednostajny

Zadanie 3.5

Wykazanie, Īe obraz ciaáa na ekranie w opisanych warunkach jest powiĊkszony n-krotnie.

Ustalenie cech otrzymanego obrazu.

0–3

1 pkt – zapisanie równania

f y x

1 1

1 i uwzglĊdnienie, Īe y = 2,4 m oraz f = 0,6 m

1 pkt – obliczenie x = 0,8 m i wykazanie, Īe ³ 8 0

4 2

m m x

p y

,

Zdający moĪe do równania zwierciadáa podstawiü y = 3 x oraz y = 2,4 m i wykazaü toĪsamoĞü.

1 pkt – uzupeánienie pozostaáych cech obrazu: rzeczywisty i odwrócony Zadanie 3.6

WiadomoĞci i rozumienie Narysowanie dalszego biegu promienia Ğwietlnego skierowanego równolegle do gáównej osi optycznej

ukáadu zwierciadáo-soczewka. 0–3

1 pkt – prawidáowe narysowanie promienia przechodzącego przez powierzchniĊ wody z powietrza do wody (pionowo)

1 pkt – prawidáowe narysowanie promienia odbitego od zwierciadáa (w kierunku ogniska F) 1 pkt – prawidáowe narysowanie promienia zaáamanego po wyjĞciu z wody do powietrza (kąt

zaáamania wiĊkszy od kąta padania)

F

(17)

Zadanie 4.1

Rozpoznanie ukáadu pasm energetycznych dla

póáprzewodnika, przewodnika i izolatora, wykorzystując teoriĊ pasmową przewodnictwa ciaá staáych.

Rozpoznanie pierwiastków, które są póáprzewodnikami.

0–2

1 pkt – prawidáowe podpisanie rysunków: przewodnik, póáprzewodnik, izolator 1 pkt – poprawny wybór póáprzewodników: german i krzem

Zadanie 4.2

Tworzenie informacji Ustalenie rodzaju noĞników wiĊkszoĞciowych

w póáprzewodniku okreĞlonego typu. 0–1 1 pkt – zapisanie nazwy noĞników wiĊkszoĞciowych: elektrony

Zadanie 4.3

Analiza wykresu i ustalenie, jak opór elektryczny fotorezystora zaleĪy od natĊĪenia oĞwietlenia.

WyjaĞnienie zaleĪnoĞci oporu elektrycznego

fotorezystora od natĊĪenia oĞwietlenia przez odwoáanie siĊ do mikroskopowych wáasnoĞci póáprzewodników.

0–3

1 pkt – zapisanie odpowiedzi np.: opór maleje, gdy natĊĪenie oĞwietlenia roĞnie

1 pkt – obliczenie wartoĞci oporu elektrycznego fotorezystora dla dwóch róĪnych wartoĞci oĞwietlenia lub odwoáanie siĊ do prawa Ohma (z odpowiednim komentarzem)

1 pkt – zapisanie wyjaĞnienia np.:

zwiĊkszenie liczby fotonów powoduje wzrost liczby noĞników prądu czyli zmniejszenie oporu elektrycznego

Zadanie 4.4

Wyznaczenie natĊĪenie oĞwietlenia fotorezystora, wykorzystując dane przedstawione na schemacie obwodu elektrycznego oraz na wykresie

przedstawiającym zaleĪnoĞü natĊĪenia prądu páynącego przez fotorezystor od napiĊcia przyáoĪonego do jego zacisków przy róĪnych wartoĞciach natĊĪenia oĞwietlenia.

0–3

1 pkt – obliczenie napiĊcia na oporze 3500 :, U = 7 V (lub Rcaákowity = 6000 :) 1 pkt – obliczenie napiĊcia na fotorezystorze U = 5 V (lub Rfotorez = 2500 :)

1 pkt – odczytanie z wykresu natĊĪenia oĞwietlenia (dla U = 5 V oraz I = 2 mA) E = 100 lx Zadanie 4.5

Obliczenie oporów zastĊpczych dla ukáadu opornik – fotorezystor, w zaleĪnoĞci od sposobu ich poáączenia i

natĊĪenia oĞwietlenia fotorezystora. 0–3 1 pkt – obliczenie wartoĞci oporów dla poáączeĔ szeregowych: 4 k:; 2,5 k:

1 pkt – obliczenie wartoĞci oporów dla poáączeĔ równolegáych: 1 k:; 0,4 k:

(18)

1 pkt – prawidáowe wpisanie do tabeli wartoĞci oporów Rodzaj poáączenia sáabe

oĞwietlenie (10 lx)

silne oĞwietlenie

(600 lx) poáączenie szeregowe, opór w k: 4 2,5 poáączenie równolegáe, opór w k: 1 0,4 Zadanie 5.1

WiadomoĞci i rozumienie

Ustalenie, w którym z zaznaczonych obszarów na diagramie Hertzsprunga-Russela znajduje siĊ okreĞlona cefeida.

Ustalenie rodzaju gwiazd znajdujących siĊ

w okreĞlonym obszarze na diagramie Hertzsprunga- Russela.

0–2

1 pkt – zapisanie odpowiedzi: obszar III 1 pkt – zapisanie odpowiedzi: biaáe karáy Zadanie 5.2

Szacowanie (w jednostkach ukáadu SI), w jakich granicach zmienia siĊ moc promieniowania gwiazd leĪących na ciągu gáównym diagramu Hertzsprunga- Russela.

0–2

1 pkt – odczytanie z wykresu odpowiednich wartoĞci (1/10 000 oraz 1 000 000 lub 1·10^-4 oraz1·10⁶)

1 pkt – oszacowanie dolnej i górnej granicy przedziaáu mocy:

P_min§ 4·10²²W Pmax§ 4·10³²W Zadanie 5.3

Szacowanie okresu zmian jasnoĞci cefeidy

wykorzystując informacje zawarte na wykresie zmiany

jej jasnoĞci w czasie. 0–1

1 pkt – oszacowanie okresu zmian jasnoĞci cefeidy T § 5,5 dnia Dopuszcza siĊ odpowiedĨ z przedziaáu ⁵^,⁶ dni.

Zadanie 5.4

WyjaĞnienie, dlaczego cefeida į Cephei emituje znacznie wiĊcej energii od SáoĔca mimo podobnej temperatury powierzchni.

0–1 1 pkt – zapisanie odpowiedzi np.:

Cefeida ma wiĊksze rozmiary niĪ SáoĔce (promieĔ, pole powierzchni) i dlatego caákowita wypromieniowana moc jest wiĊksza

(19)

Zadanie 5.5

Obliczenie mocy promieniowania cefeidy

wykorzystując informacje podane w formie tekstu oraz zawarte na wykresie zaleĪnoĞci miĊdzy Ğrednią mocą promieniowania a okresem zmian jasnoĞci cefeidy.

0–2

1 pkt – odczytanie z wykresu mocy promieniowania cefeidy (ok. 4000 razy wiĊksza od mocy promieniowania SáoĔca)

1 pkt – obliczenie mocy cefeidy P § 1,5·10³⁰W Zadanie 5.6

Tworzenie informacji Obliczenie odlegáoĞci do cefeidy. 0–2

1 pkt – przeksztaácenie podanego wzoru do postaci

) S

4 r P

1 pkt – obliczenie odlegáoĞci do cefeidy r = 1·10²⁰ m Zadanie 5.7

WiadomoĞci i rozumienie Przeliczenie odlegáoĞci podanej kilometrach na lata

Ğwietlne. 0–2

1 pkt – zapisanie zaleĪnoĞci v

t gdzie s ^v = 3·10⁸ m/s 1 pkt – obliczenie odlegáoĞci: | 10 000 lat Ğwietlnych pobrano z www.sqlmedia.pl