1
SPIS Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I— . ...
tyOttUYlC iJczitdu.
ItyjWktL l / l Relacja J U- l-k
1/2. Dokumenty (sensu slriclo) dolycżące osoby relatora
1/3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące osoby relalora J UA $■ h
II. Materiały uzupełniające relację J (<?. % , S.^
• Materiały dotyczące rodziny relalora -—-
111/2 - Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.— —"
111/3 - Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji (1939-1945)
111/4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r. "
lłl/5 - inne... — —
IV. Korespondencja ^
V. Nazwiskowe karty informacyjne
VI. Fotografie
2
3
7 W f
Schemat relacji o wojennej służbie kobiet-żołnierzy w I i II Armii Wojska Polskiego
w latach 1939-1945
Relację można również sporządzić w sposób opisowy uwzględniając punkty schematu, ale nie rozdzielając opisu na poszczególne punkty.
1. DANE OSOBOW E
1 .Nazwisko / także panieńskie z datą zmiany/, imiona WdMclOs z oiffmu ^ A
</ 46 Z mf ima"*'
2.Data i miejsce urodzenia / w przypadku wsi podać powiat / Zk
3.Imiona rodziców, nazwisko panieńskie matki, dane o ich pracy zawodowej i społecznej
i - Oj&ćć oj>zlo f j - 'Wi$Zić
4.Obecny adres składającej relację, nr telefonu
fK^DMcyy iJ.
II. DANE ŚRO D O W ISK O W E
1. Wykształcenie / nazwy szkół i lata ich ukończenia /
PO^O-łisKJthC^ dkowOW/ će-7>^ fyffV&Ó2+J
2.Miejsce zamieszkania przed 1939 rokiem Q{uS()Ju^ ■
L\ C > S > j o £ h i £ '
3.Czym zajmowała się przed 1939 rokiem / nauka, praca - jaka ?/ PlCUtko^ (jifortihZilitw
4.Przynależność do ZHP, PW K, PCK, Związek Młodzieży Wiejskiej, Sodalicja Mariańska
oZ H P & f i t f j r
4
III. UDZIAŁ W KAM PANII W RZEŚNIO W EJ 1939 ROKU
Przydział, funkcja, służba wojskowa lub udział w obronie cywilnej, służba sanitarna.
IV. DANE Z O K RESU LAT 1939-1945 Nauka, praca, udział w konspiracji/jakiej ? /
1. Kiedy i w jakich okolicznościach znalazła się w ZSRR ? / wywiezienie, aresztowanie, ewakuacja, miejsce pobytu - charakter pracy / $0. Cę&rJtćCL lYciJiy CćdĄ
f o u p K e d f in f a & je c S J e jłc J t S m y O i^ y t in ie in /??*_ < /o K ó h t t is s ii
jC jm Źłjfafćtęr? d o ć ł f M f i . k c u ' c e . d l &i £t
3e\pio..u^e oh & tf > p ffo tH W C ,
2. Moja droga do wojska polskiego / mobilizacja, zaciąg ochotniczy / /ty c-tern^u. 19f e t ó ty jo c il*tfo
f r t y & M l o ło I c lU l- r tY y ć Z C fła / W c - l w k t I p a t ć e ił J O s ł& H /C p r o c f f $ f/o S fC c/o p jk d - o o b o k ? * o < ?)& A S , J /o * łż e r n y p o c o ' p ^ a
3. Data rozpoczęcia służby w wojsku i data zdemobilizowania. A jS fe r G^roelwn IShZr.
4. Nazwy kolejnych jednostek, w których odbywała służbę wojskową
5>o, ^obiee-ij iźo-id isoft im i 'Phfar.
ó-źk&i <2, O j ^ f ć S H 'fctAZCu*i^TLi/
S < 2 )^ o o f z [ k & ite e ti f^ a -fa A o o i t f . ^ S z l o l 7 y S - i S z e f a , kyotfcL7i/
5. Jakie wykonywała zadania i jakie zajmowała stanowiska w wojsku 1>OKcć/c0 . khtłorn+ N 5 £ >K , , , , . . f
CŻZJL/Oi.. ełortrCc^ ktH<xfi+tL ok*a>rhrtA* póću ł H ^zciialu^
■źzJ&J? 7 Ątrn/i H,P.
6. Jakie przeszła przeszkolenie w wojsku / szkoły, kursy, itp. / S z k rfo , O b ć e n k o , w Ri&z&AuiLjy
7. W jakich bitwach brała udział / miejscowość, data, odniesione rany i kontuzje, gdzie i kiedy?/ ^1 H R -Z U & t- J k ^ S ^ lc d ^ e / )^ J>OjokyAr> Q 2 d o '£)£/&.*,o ^
5
8. Stopień wojskowy w chwili demobilizacji i obecnie / data / j?Dó/po
9. Odznaczenia bojowe, państwowe i społeczne fredot°łaS/unp>iy ffó, % lu (.'bu d u
kahialenh OZdiAc- Oe/tó p!-ł&^ i (i jcyjjk
H m o J i c t U c i i i j h h /cJć.e 0
MCih/.t 'Zo, €e>r%, łYijif < ittoJtyk,
Utda-i lo__ i h/oJw4L
V. ŻY CIORY S PO W O JENNY Hm*. }m "faaąh' < o cU w ak Z'&ło^ opiz-yt&ko.. f
1. Dalsze kształcenie się. Warunki rodzinne. Praca zawodowa i działalność społeczna. Wpływ
służby wojskowej na życie powojenne, f i l j^Ur. ro£j {c_ z- S^-ien/, <£/$
t -o m in / & ć*et*o c/> n M h p ^ ;e*9c° e j> P? ^ k i . G o U i ł r z m a f i . 1 tic> ijtotz(i& m jitaeę ^ ć/iertekjte tfocf Ło^/ec_ Ą ijfr. /h/^JH&yy,
tottoś& Os (* n u t k \ h e w t n ^ cJ o ,m (n > a łu ^ . JlfC u łty o^ e, n h n & y ic ^
p i . V o t u i d o J a m h / t u < w y U f W a * o b ^ e .
torŁI, d v ^ l^ueil f H ) U paeA»J»«
c a . ^ od oj źcxkio.oktfej . Hć>/cu ^c>jtóit+o^ <h ZA£iU d u it &jaUJa^ f>cf>aez poeik>o^Jj
,4{^ k c> 'la .!W iej pet cyr>yH4J<?-tr^ j3/4ćsilcć> Ou^ {bU-oh^O^a . & crhi' UCŁy.ij ócir^ z^ oJ&Anć-
Ź>4?Z j?Afłtkłćł jjcbctiĆZtji^ -(4to&fi'c^> JJćlfSi.0, Ccrbćr J ć jt fhfrićinuSZĆin /^nó, jb*^W&ł'1v&-
M u r v [y\&[<yr1<}}fh&- W ą z , £ j ,ć ± f S fc jty y , P n c Q ^ \ixt l?o
tić z ć j)a s ^ j^ ln e t c J ^ / t jo p f r ią i y ^ ' \ e ± t p . j i u f k o T i ^ h e P * ? && ^ 5 m z u /Ą ic t ó b e .o n e .
M S W jp r} ZC, mooIa/C, 3aso zu t> / p/DJbćy-iu^ Ą a t-J io c ^ b / ić . H a ^ -fr ^ ć /W '1)UtZ^Y( JgelsyiO' £k.2(V*3n*!/-^ , H S
2. Z jakimi trudnościami życiowymi borykała się po wyjściu z wojska.
lY < \p ć > }*u k o y n d - - ł)4te i/y?0i i * ( d n jit j c i/o
3. Obecne źródło utrzymania / emerytura, renta z ogólnego stanu zdrowia, renta inwalidy wojennego, renta rolna, renta wdowia, proszę uwzględnić grupy inwalidztwa /
G-fti itro, ~b ’2^~ Z
fh r ^ O ^ £/^ć/y/£i/'€U JjJu> i sn j ć j j cicuc
4. Obecny stan zdrowia
S rtie f/ H j' j c U ]m v v& & L ii 2
f l w j l (h*ć>^/of ajo^bj ćo // j> l^ 0 M S *'
6
I h h
5. Z jakiego rodzaju służby zdrowia korzystała M> oie L Z ć l
6. Czy była represjonowana po wojnie / sama autorka lub j e j rodzina, aresztowania, śledztwo,
7. Krótka charakterystyka najbliższej rodziny, jej losy wojenne, a także szczególniejsze sytuacje życiowe rodziców, rodzeństwa, męża, dzieci - ich wykształcenie, zawody,
Pożądane załączenie :
• dokumentów, wspomnień i fotografii dotyczących okresów przedwojennego, kampanii wrześniowej oraz okresu wojennego.
• wykazu książek i artykułów, w których wzmiankuje się o służbie wojskowej autorki relacji i o jej formacji.
okoliczności, data, miejsce/ M &j&i f f t it prZMionóJno r^ n U f
Czytelny podpis
7
8
BYRSKA Wanda > ? ? / « * p j ,
U U CV
A N K I E T A P E R S O N A L N A
i&ijrAcu /yfwicLcu
. Nazwisko 1 Im ię . .
• Imiona rodziców • « • _ . Nazwisko pan iertekls • • •
. Dat. 1 alajaca ...
. Aktualne miej • co zaaiaazkania . . *... . .i.. ... ...
D 3 ' (o O 6 Ulica, nr domu,miejscowość
kod pocztowy, województwo
• Posiadany stopień wojskowy •••••*••••••• ••»•*••••
Stan rodzinny /mężatka,panna,wdowa itp/ • • • • • • « • • • •
Wykształcenie - tyuł naukowy *.*.*.•••••«,»••••««»
Opisać przebieg służby w o j s k o w e j ,datę powołania,datę zwolnienia, zajmowane funkcje w czasie działań wojennych, pełne flazwy jednostek woj akowych , & l t t f r / f . f s jP S t f c , •••••••••••.«•
jrfułotoU' d&frccłzićL/i^ pałali on.
i t j f f 1" * tfh ir - ć/cw idtei. /* £ zich T firp n ii.
Opisać pracę zawodową od 1 9 3 9 do chwili o b s c n e j ,własne gospodarstwo,
z a - l r a o w a n a f u n k d e £ » e / fe A i.A ( U H f a t h H t l- J e k r e f łt t £ o ~ .o U
* • " J I W I I R . C J O a t « « a a a a t i « y * » • * e e a » a » a a a a o e * a ».j» • • • • • • • • • a a « • « < ; • • a
/!95(o /H^et-naJ ć)J9//4Uj Jo-titHiey ^95^ - /Z><e/&tw,
zfS'69 -• M 8 c r. W & jtm eizbiŁ y w & if t io n t t y titoidłu. flrk j6 . lo ^ / e rn icz^ / / sl^orhH-ijm, /yi dihc^ló.U/k- ~ M i?rvJ(7yiL rM&lfyfi/e. 3Uefo~HnilL ibjó/iu.
Podać funkcje w_ P£»cy społecznej po zwolnieniu z wojska do chwili
n h , , n a < jik jC z O u , a j hG d o ó / ^ p ie u . 7 9 ^ 6 r . w u ^ e e i/ e m t w e w e & M , r t z a r u lo m u a u / e .
U U O U I I O J a a * / a a a a a a a a a a a a a a a a a • «. a a a a a a a f / a a a a a a a a a a a a a a • / # • • « ' • • • ¥ « « » J> *
J% o do 0 6 J jp&jeezno^ cJizgnx-ó/hk^ to^ kJjfft* S
) / I S G f d c r . S ^ o ig ć z i7^yVj o Ł & U o ^ f u 'is to to - o > ^ o jv<2. O i/tfC /ó ,* /* u s
'H <Z'tb£>UiD ^ o u ^ jó ^ ^G>oi,*4xjjr>vo , clo
Z l{ u u
9
T 7?./2 ■ 1 '
12. Wymienić wetniejaze posiadane -odznaczenia partatwowe 1 wojekowe, , tv/ćq, /■/'. Ó S rćtirftu t M ecfajL Zu ł u z o m />&. io r u O w a .) u Jhcv erh^cl iś ^ o r_
k /V/. /ZóZ/'Jd-0 JuZUZ ;fyayQ.)tfJksi itmMjUwlkiwgi OHjef-tć. O c/łtxfz£U ió,
• # • • • • • • ^ • # • • • # • • # « # • jŁ « # • • • # « • o • • • • • • • « # « # « * # # # # ^ * # « * # # # # « * # * < i // oćCLyoó/eeUts /Tdd, q£ r/ »ći/ u k , H ec/ol suu ZHt&zku- ic c m ife h m o -łt> tx
•ÓASć * M 4 r V • M l & f W ć j * • * • • < * • • • • * '
13 Podać wysokość pealadanej eraęrytury-renty Inwalidzkiej.ranty wyjątkowej .. f f ... ... ...
14. Podać warunki ra loszka nilowo, socjalno bytowa ilość izb ... . . P & k ff'* . . t .
15. Oeóli Koleżanka posiada clekjwe wydarzenia z okresu wojny w czasie walk,z całego okresu powojennego do chwili obecnja, krótko opl«aće Można dołęczyć oddzielnę relację jako załęcznlk do ankiety.
f& S S W T . k n fk i GJ>tJ
16. Czy Koleżanka pragnie wziąć udziaż w III Zlscie ricrter(M)?S'!<,gdyby oyirzorganizowany z okazji 40 lecia PKWN w czerwcu lub wrześniu
1934 r. . . . ^ ... ... ... ...
17. Napi3ać inne uwagi warta uwzględnienia w planowanym wydawnictwie albumowym o Platerówkach - można dołęczye oddzielny rosieję jako załęczenik do ankiety ... ... .
18. Ilość dzieci,ich imiona,nazwiska,jakie pjfoaiadają zawody, co robię zajmowano funkcja w zakładach pracy i instytucjach - cożna dołęczyć oddzielna realcin da ankietv.
rius/at^rt/«-r<-J 'nyłJze-l J-UrP/e- mai^K J /)ZU/)/£/-ej 9 u 7 * # */* • • ♦ • • • • • # • • • # # # # # • » #/» • • W# « • * « # * # « * « • #4e'*<*-*»«« fl/e
U w a g a i do ankiety załęczam zdjęcie Jak do dowodu osobistego oraz inne-razem .... azt. '*A^.
-
- 2 -
. liC undo^ h ljt e k o ^
• # • • • » « » * # # • #J» • « • • • • • # • podpis wypełniajęcogo ankietę
■M
10
11
12
WSPOMNIENIE KOMBATAHTKI
OBCIĄĆ
WARKOCZE...
Po d e m o b i l i z a c j i wraz
* mężem zami es zkuj e w B i e law i e . Cd 1950 r . Jest » m oł awt anką, Prze?, ten okres p r a c u j e w WPi!W % zasady na k i er owni cz ych stanowi skach Autorki) p i e r w s z e j r e l a c j i j e f ' t ppor. r e z . Wanda Byrsko - Nowak, W Ki a z ani u /&, 02. 1944 r . / b y łn promowa
na na ut o pi e ń ohorążego i p o wr ó c i ! o do Samodzi el ne go B a t a l i o n u K o b i e c e g o l a.
E. P l o t e r na s t anowi s ko d®
wóilev pl utonu.
Pr dł up l e j wędrówce, 1 s i e r p n i a 1043 r , wraz z l i c z n ą grupą poborowych 1 ochotników dot arl i śmy, do S l e l c . Już z d a l e k a b y ł a widoczna brama ze
• ł upami b i a ł o - c z e r w o n y mi i p o l s k i * orł em. bzy r a d o ś c i z a s ł a n i a ł y nam widok, Zoba czyl i ś my k o ł n i e r z y w p o l s k i c h raunduraoh Powi tano nas s e r d e c z n i e i tak j a k to w wojaku z a r a z p o d z i e lono na gr upy. Jednych wys ł ano do ł a ł . n l , Innych po mundury.
Mundur otrzyma łam o w i e l e aa duży i Zn s z e r o k i . Pasę® roo- ttłam s i ę opasać dwa r a z y . Fr y z j e r ś c i ą ł moje pi ękne war ko
cze tak wysoko, że mogłam uoze sać s i ę pal c a mi . W moją menaż
kę wl ano tal g ę s t e j , smacznej zupy 1 dano duty kawał Chleba.
Wydawało mi s i ę , te b ę d z i e nui- ł o. J a d ł a ® bez o p u i s i ę t ani a.
N i e s t e t y skurozony ż oł ądek ni e z mi e ś c i ł moj ej p o r o j i , Zal b y ło wy l a ć , ni e mogłam też po
d z i e l i ć s i ę ze swoi mi , kt órzy p o z o s t a l i d al e ko, Byłam os z o
łomiona wydarzeni ami dni a.
7,mi, czoiil ■ d.mał p s ię we z n a ki .
Cd 1980 r. p r ze chodzi na emer ytur ę. Zawsze b y ł a 1 jo bt osobą s p o ł e c z n i e aktywną. D z i s i a j d z i a ł a w terenowym Uel o ZBoWiD 1 ko l e " f l l a zańc zyków" . Ma rów
n i e ż zawsze dużo czasu na r o d z i nne obowi ąz ki . Doro
s ł e o ó r k l 1 dorodne wnuki za śwl a d o z a j i ) o tyis n a j l e p i e j , Mł odsza z córek uczy j ę z y k a f r a n c u s k i e g o w j e d nej ze s z k ó ł wr o c ł a ws ki c h.
Druga o b r a ł a zawód n o t a r i u s z a .
Do s t a ł a ® s k i e r o w a n i e do Sa
modzi el nego B a t a l i o n u
Kob i e c e g o im. E m i l i i P i a t t e r . M i e ś c i ł s i ę on ni eopodal od punktu z b o r ne g o , t a k, że do
t a r c i e do ni ego ni e s p r a w i a ł o problemu. Dowódcą b a t a l i o n u b y ł p or uc z ni k Mac. Surową a zarazem p r z y j a z n ą miną p r z y w i t a ł nas 1 p o l e c i ł rozl okować nas w namiotach nu odpoczynek, aż do nas t ępnego dni a. b zte ń następny p r z y w i t a ł nas pobud
ką, Dz i e wc z ę t a , kt óre p r z y b y ły do S l e l c w c z e ś n i e j z n a ł y j u ż za s a dy post ępowani a. Szyb
ko s i ę u b i e r a ł y i p og a n i a ł y nas. Każdego dni a czyni ł yśmy postępy w ż o ł n i e r s k i m ż y c i u.
Dostał yśmy broń 1 r o z p o c z ę ł y s i ę ć w i c z e n i a , poznawanie bro*
n i , d e f i l a d o w y kr ok, z a j ę o i a t e o r e t y c z n e ł p o l i t y c z n e , Ws z y st kl o miałyśmy za s obą s u rową l e k c j ę . życi u. Mimo mł ode
go wieku szybko pokonujemy w s z e l k i e t r u d n o ś c i . Wkrótce poznajemy dobr ze swoj ą bron.
Mundury dopasowałyśmy oczywi ś c i e we własnym z a k r e s i e . Mu
s z t r a 1 regul ami ny s o l i d n i e opanowane. Z poczuciem dużaj o d p o w i e d z i a l n o ś c i rozpoczyna my pi e r wsz e warty.
Pod koni ec wr z e ś ni a 1943;
zo s t a ł am wytypowana ds Of s k l e j Szkoł y P i e c h o t y w m a z a ni u . Pr zed s z t a b b a t a l i o m z a j e c h a ł ci ężar owy samochód^
na kt óry w s i a d ł o 54 dzl ewoz*
Jedna p i ę k n i e j s z a od d r u g i e j Dumne żegnamy s i ę z k o l e ż a n kami, Cieszymy s i ę ho maay szansa być oficerai ifti Podrdi t r w a ł a parę godzi n i wysiądę my w f l i az ani u przy u l , Leni * Zobaczył yśmy ogromay g s as h
" u c z y ł I s z c z ą " . P r z y j ą ł m s komendant POLSKIKG® KURSU «•.
ka p i t a n L e o ni d Muratów - mę
żczyzna p r z y s t o j n y , o skO0*<
nowanych ruchach, dokł adny .;
1 wymagaj ący. Już na począt i p o w i e d z i a ł , że tu n i e na wy*
j ą t k ów, ws z y s t k i c h t r a k t u j # s i ę j ednakowo k o b i e t ę ozy mężczyznę, Wymagać b ę d z i e a y
- mówił - do o s t a t n i e g o poi ł J e ż e l i chcemy pokonać wroga - musimy n a j p i e r w pokonać n las ni- s ł a b o ś c i ,
Nu.s/ą grupę p r z y d z i e l o n e do 7 - Ru s k i e j kompani 1, t t ó r z.i jnic>».< ( oBil eszczeaie na p t e r z e . ! > ł ic d ł u g i k o r y t a r s
1 ki l k u a ] . Jedną dużą s a l ę na ksiicu ko r yt a r z a p r z y d z i e l
□o nas z ej t r u p i e , a k o r y t a r * o d d z i e l a n e dużą bi u r o wą s z a f ustaw łonu w poprzek, W s a l i o i e ś f l J> > ię trzy pl utony kaem. w , n 07 Oz l*\rzy i strzeifli
13
i l b
ki,. Poprś aa d s a g o ś i s a l i u s f n - wiana "o fly S i a ł a i ś aka » teaeołi r z g da cR »• pi ;u t ca.-: § i , Syp osarże - n i e Kai,daj s t a n swi Jo b i a | « pr z g ^ c i a r i i r U a , n l a b i e s k i koo i s ł ca-, i ans podussooslta,- . s a a fiw nocna aa dwia ogony, J c i s i e n i s ł ó ż s t b fits swoi s t y® eeremania- ł«dt. Kas b y ł m t i * naci ągany na dw-doh dsss&a&h z wy s t aw 3.0 - ny.n b i a ł y s nr as ś oi sr ad ł eBi na 20 osa "w nagnoh11. Występ ten b y ł raiarsoay s s n u r k i a o od p i e r ^ s s a g o ł ó i k a do D.gtatnie-
*0. V ten B?ia-ób mieraorte by
ł y p ó w a i s i z a g ł ó ^ a i essyli po- d u ś a s c ż k i . t f ę ź a ł i s pr a^r d ż s j ą-
» y saiiwirSy? Jakąś iiief-iwnsaó
~ Mwezi t ś z:~zyśf.kio U t k a po r Darzaapo i*j a o i e l u n o o$ nowa.
• ■ ,■«. K i '. ■■ . £ 1 \ '.t-ł i • Bawodoą na s s s j kompanii -zo- J t a i S t . i a j t n a n t - Al e ks ander 3*yrkasow. B y ł 03 sur«re?y,als ladfciłyczaj aprawiedii-sry. Wy- tl ady odbywał y s ię st j ęzyku ros yj s ki m 1 wymagał o t o wi a l e
?y3ił ku z abu s t r o n , Z a j ę c i a irrkiyczna d l a d a i s a o z ą t był y JCi ążI i wo, P r s y g a ł a s r o g a z i - Ja, d o k u c z a ł KrSSa Progranj aa 11 i c a a ni a b y ł t a k n a p i ę t y , że iwykla h r ak owa i0 czasu, Hi s iSęłam ią , j e ś l i p o " l e n , ze ohy sa rsia feyło a n i Jednej nooy spokoj ni * p r a e s p a a e j . Woiąż llarmy. Ledwo położyasy s i ę ipać - j u ż o g o d z i n i e 24.00 urywamy s i ę . J e s z c z e wszystko
e ś t aokre - onaos i spodnie ' uszyay pod ssrbą. B i e g i e n , 1, pl ągu 3 iBinut i? peł nyn r y n -
ztttnku staj emy na p l a c u przed z Hoi ą, Pr zeważni e odczytywa- 10 rozkaz , że 7 ka od s z k o ł y
^rzucono desant 3 siusi&y go ' . l l kwi dsanć. Pada rozkaz - b i s - ( i s a marsz! Biegniemy na m i s j - ice ć wi c z e n i a w t a kt komendy
■az, dwa, t r z y , c z t e r y , Z b i ó r - ta 1 rozkaz - s z k o ł a p i e n i e ! lus laty iiiec na r atunsk, Na k i l - .nse*. ra*‘ t r O’.s pr/.ed s z k o ł ą pada
emumla - pas-, p o d e l ą g n ą ć ,
• CZysuii się i naprzód marsz, .Oinpanin śpiewa3 Da śpiewu s ił
“ 2 nl<“ ■ - ile wychodzi CS6$
Pada ksaenda; Dość! Padni j I Powstań! B l e g i e a marsz! ST ko
s z ar ach Jesteśmy c g o d z i n i e 4 ra ns , Szybko kł adzi emy s i ę ds ł ó ż e k , bo e 5, 00 pobudka, a o 6, 00 ś n i a d a n i e , Por ządek unia b y ł ś c i s ł e p r z e s t r z e g a n y . Po pobudce b y ł a gi mnastyka na p i aou. f i i e a a l s ż a i e od por y r o ku ćwi czył yśmy w spodni ach 1 w koszul kach z p ó ł r ę k a w k i s s , Ka s t ę p n i e b i e g ł y ś my do mycia s i ę « r z ece 'i' pubi8ż, p r z e p ł y w a j ą c e j w p o b l i ż u k o s z a r . Po t o a l e c i e , j u ż ubrana stał yŚB; . aa z b i ó j e e do k o n t r o l i c a y s t o - ś c i l i o ł a i e r s y k ó a 1 uiaundur o - s ar i i a, Marsa® » a ś n i a d a n i e , j a k i * $pajm c*3lu a a s i a ł y byź i d s a l n a , Ha s a l i j a d a l n e j s a y - biS8 z a j B o w a ł s s i ^ swoje i c i s j - 33e i c z e k a ł o na komendi; -
" s i a d ” . Szybko siusiałyśmy j e ś i Pada ka»enda - " ws t a ć I ” . Z b i ó r ka i marsa 4.0. k o s z a r . Po powrs o. i e, znowu aa czas u b i e r a a y s i ę i » psiłiiyB r.yiiszŁunku wycho
dzimy na za j ę a i a . , i»a , k t ó r y ofc 5?i e a z n i e Bapotyaapsy różne pr z e sz kod y , t r z e b a b y ł o saas s?
ooś Xa r s o wa e . V r e z u l t a c i e wracał yśmy z ć wi cz eń z a a c z s u e i b r u d n e , Oays acsani e b r a n i b y ł o oodzi enne. "Wyrobiono w nas mi s t r z o w s k i e wł adani ® b r o n i ą . Każda Emsi ał a uraieć - z zawiiizanyml oczami - z ł o ż y ć i r o z ł o ż y ć b r o ń . liczono nas pokonywać w s a a l k i s t r u d n o ś c i . Hartowano i wyr obi ono o dpor ność p s y c h i c z n ą i f i z y c z n ą . Musżę s t w i e r d z i ć , że w o k r e s i e pobytu w s z k o l e ni e cho
rowałam. S z c z e g ó l ny n a c i s k k ł a d z i o n o na si usztr ^. Każda z nas mu s i a ł a mieć s p r ę ż y s t y krolt 1 p r o s t ą sylwetki;.
p urn i ę t aa p r z y j a z d do l i l a z a - nl a - Wandy W a s i l e n s k l e j 1 gon, B e r l i n g a . Sz koł a przy) iot.o»ywa-
ł s sic; do d e f i l a d y . Z .braku czasu ćwi czy lyśffly no';; no o b l o dzonym pl ac u Leni na. Bi l o to
® Lyie trui i ni e ) sze , ze i r z c b a b y ł o borii^t) twarde 310-
1 ni e pr ze wr óc i ć s i ę 1 ni t z r a n i ć k o l e ż a n k i b a g a e - tea. Dl aczego? Bo na koffionoi;;
"Na rę kę b r o ń ! " - « awóch t a k i e cb p o c h y l a ł o s i s br oń w l a k i sposób, ze konieo bagnel u p r a wie dot yka} ucha i d ą c e j na p r z e d z i e k o l s ż a n k i , Z l e g o okresu pamiętni* powi edzeni e ka p i t a na tóitratowa, kt óry przy każdej e k a a j l p o w t a r z a ł ! •"Je
ś l i ni e chcesz - zemaiay, j e ż e l i ni e u a i e s z - nauczymy".
I n a u o z y l 1. S dniu S l u t e g o 1944 roku otrzyma ł an s t o p i e ń c ho r ąż s go. Promował nas gen.
br y g, B r o n i s ł a w P d ł t u r z y c k i u d e r z a j ą c s z a b l ą pe r a a i s o i u , wypowi adał s i e wa ! "Mi anuj ę was na ohor%fcego*, ”K.u obwale oj oz yz ny obywatel u g e n e r a l e "
- brza3. ał a odpowiedź. Dla l e j c h w i l i war t o b y ł o p oś wi ę c i ć nawet dzi ewczęce warkooae.
N a s i k a d x o m c z e
| R e f l e k s j e
P i ł k a r z y ręoanyoh, ko s zyka
r z y , l e k k o a t l e t ó w , s t r z e l c ó w , pływaków i innych sportowców na s z e j u c z e l n i , kt ó r z y p r z y g o t o wu j ą s.ię do u d z i a ł u w V I I I C e n t r a l n e j S p a r t a k i a d z i e U c z e l n i Wojskowych widzimy co
d z i e n n i e , ozy to na b a s e n i e , czy t e i na h a l i s p o r t o w e j , j a k pod okiem t r e n s r ó s , wykł ado
wców z cykl u W w y c i s k a j ą z s i e b i e si6flse p ot y , dążąc ds o s i ą g n i ę c i a j a k n a j l e p s z y c h wyników.
&o dni a ot wa r c i a s p a r t a k i a dy, p o z o s t a ł o okoł o 30 d ni , a to n i e w i e l e czasu. Chociaż zgrupowani e kadry s po r t owej n a s z e j s zkoi y r o z p o c z ę ł o s i ę mi e s i ą c temu, to j ednak ni e zsnlcnia to f a k t u , i ż w n i e których konkurencj ach ni e b ę -
: . o: . na S t r . 3
14
15
16
. f u n d a c j a
Archiwum Pomorskie Armii Krajowej ul. W. Ga/boy 2, lal. 27t-36
87-100 T O R U Ń
oC:dr. /OtZ/ioi* jW T o r u ń 2 . V I I . 1 9 9 7 i ' .
Pani W a n d a B y r s k a 5 3 - 6 5 6 W r o c ł a w ,
S z a n o w n a Pani !
W m a j u br. p r z y s ł a l i ś m y Pani 2 e g z e m p l a r z e " S ł u ż b y Polek. . . " cz . I . T e r a z n a p r o ś b ę Pani A d e l i Ż u r a w s k i e j z W a r s z a w y p r z y s y ł a m y Pani 2 K o m u n i k a t y M e m o r i a ł u g e n . M a n i i W i t t e k , z p r o ś b ą o s z c z e g ó l n e z w r ó c e n i e u w a g i n a K o m u n i k a t drugi.
L i c z y m y też, źe z e c h c e Pani w s p ó ł p r a c o w a ć z M e m o r i a ł e m , d l a t e g o p r o s i m y o p r z y a ł a n i e , do T o r u n i a , p o d p i s a n e g o " z g ł o s z e n i a " do K o ł a P r z y j a c i ó ł M e m o r i a ł u i n a p i s a n i e , w m i a r ę m o ż n o ś c i , r e l a c j i ze swojej s ł u ż b y w o j e n n e j , w / g s c h e m a t u WSK, z n a j d u j ą c e g o się n a s .76 " S ł u ż b y P o l e k . . . " ,
z w y r a z a m i s z a c u n k u , s e r d e c z n y m p o z d r o w i e n i e m i p o d z i ę k o w a n i e m za w s p ó ł p r a c ę
D o k u m e n t a l i s t k a A r c h i w u m W S K
17
18
F U N D A C J A
Archiwum Pomorskie Armii Krajowej u l . W . G a r b a r y 2 , t e l . 6 5 - 2 2 - 1 8 6
87-100 TORUŃ
Toruń, 17. 09. 1998 r.
Pani Wanda Byrska ul.
53 - 656 Wrocław
Szanowna Pani !
Jeszcze raz dziękujemy za Pani odwiedziny w naszym Archiwum, za kwotę ofiarowaną na działalność Memoriału, a także za bardzo interesujące wspomnienia ze szkoły oficerskiej w Riazaniu. Mamy także prośbę: czy zechciałaby Pani właśnie w ten sposób opisać cały przebieg swej służby, a także wydarzenia wcześniejsze (lata przedwojenne, Syberia) ? Dotychczas dysponujemy Pani schematyczną relacją, a bardzo zależałoby nam na szerszej, opisowej, sporządzonej wg punktów „Schematu relacji W SK” , który posyłamy.
Prosimy także zachęcać koleżanki do przysyłania do nas podobnych relacji, zdjęć, dokumentów. W e Wrocławiu mamy kontakt z p. Haliną Domin (ul. Jemiołowa 31/4, tel. 610 - 372) i p. Moniką Strączek (ul. Gen. J. Hallera 115/10, tel. 631- 718), jeśli się uda - bardzo prosimy o wspólne działanie, tak by prawda historyczna o służbie kobiet w LW P nie została zapomniana.
Pozdrawiamy Panią serdecznie.
Z wyrazami szacunku -
Dokumentalistka Działu W SK
19
20
21
Wrocław 23.09.2009 r.
Kap. Wanda Byrska
u l . I
53-656 Wrocław
F U N D A C J A 'Archiwum i Muzeum Poawskle Armii Krajowy oraz Wojskowej Słaźby Polek*
w Toruniu
Wpłynęło ...
Ldz...
Załączniki:
'••-fe ra n ł*
<pf
FUNDACJA GENERAŁ ELŻBIETY ZAWACKIEJ Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej
oraz Wojska Służby Polek ul. Podmurna 93 87-100 Toruń
Pragnę serdecznie podziękować Fundacji, za przesyłkę Biuletynu Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej „Ostatnie Pożegnanie” oraz wydawnictwa Elżbiety Zawackiej „Zełma” ,
„Sulica” , „Zo” .
To znaczące dla mnie wydarzenie nastąpiło akurat w przeddzień moich 84 urodzin (24.09.1925 r.), co spotęgowało moją więź z odległymi czasami.
Choć serce moje przepełnione jest smutkiem, po umieszczeniu w książce informacji o niedawno zmarłej prof. Elżbiecie Zawackiej oraz mojej towarzyszce broni z batalionu Emilii Plater, Krystyny Jodkowskiej to świadomość, że dzięki m.in. takim organizacjom jak Wasza, nie zapomni się o losach młodych dziewcząt, którym nieobce były losy kraju i z pełnym poświęceniem walczyły o odzyskanie niepodległości Ojczyzny.
W wieku 84 lat, moje myśli często skupiają się na analizie ważniejszych wydarzeń życiowych. To właśnie Syberia i powołanie do 1 Samodzielnego Batalionu Kobiecego im.
Emilii Plater i ukończenie Oficerskiej Szkoły w Riazaniu, wytyczyły moją drogę życiową.
Moje przeżycia nie dają mi zapomnieć tych „walecznych” , wczesnych lat młodości i każą cieszyć się, że moim dzieciom i wnukom pośrednio i ja, zapewniłam spokojniejszą przyszłość.
Jeszcze raz dziękuję za zaangażowanie w działania na rzecz Fundacji i pamięć o mojej skromnej osobie, która z racji wieku nie jest już tak aktywna jak dawniej, lecz każdą taką inicjatywę wspiera finansowo i duchowo.
Z poważaniem
Wanda Byrska z domu Nowak ^ A. . 1
22
23
BYRSKa W anda z d . N ow ak
Źródła informacji:
Praea Zbiorowa pod rad. E. Sygdek Platerówki Wyd. Ossolineum J988r,
W r o c ł a w s . 2 1 1 .
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
