Z
CAŁEGO
KRAJU
Organizacja badań
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 211 71
Badania
widoczności osób
leżących na jezdni
oświetlonych
światłami
samochodu
W swojejpracy biegłyspotyka się z problemem widoczności osób leżą cych na jezdni, najczęściej będących wstanie nietrzeźwym. Są to przypadki stosunkowo rzadkoimarginalnie opi sywane w literaturze kryminalistycz nej. Niniejsza praca ma na celu zasyg nalizowanie problemu, którego roz wiązanie może wznacznysposób uła twić pracę biegłego podczas rekons trukcji wypadku drogowego.
takich samych warunkach procesu pozytywowego.
Obserwowanym obiektem był ma nekin używany do prezentacji odzieży, koloru jasnobeżowego. Manekina w pierwszej próbie ubrano w ciemną, niekontrastującą z podłożem odzież (granatowa bluza, ciemnoszare spod nie), wdrugiej zaś próbie wbiałe spod nie i granatową bluzę. Wczasiebadań dłonie i głowa były odsłonięte; na sto pachmanekina namalowane były cie mnobrązowe buty. Manekina kładzio no przy prawej krawędzi jezdni i w okolicach jej środka, zmieniając jego pozycję względem osi jezdni - odpro stopadłej dorównoległej.
Przed zasadniczym badaniem do konanopomiarów natężenia oświetle nia światłami mijania nawierzchni jezdni przy prawej krawędzii w okoli cach środka, mierzącco5m, począ wszy od reflektorów samochodu. Na tężenie oświetlenia mierzono sondą luksomierza ustawioną prostopadle do jezdni i skierowaną przodem w kie runku samochodu.
Wyniki pomiarów były następujące (tab.1).
Następnie oceniano widoczność le żącego najezdnimanekina.
Obserwo-Od ległość od
reflektorów
wano go z pozycji kierującegosamo chodem. W badaniach brało udział trzech obserwatorów. Każdy z nich nadjeżdżał samochodem z odległości około 250 m, z prędkością 10-15 km/h. Obserwatorzy wiedzieli, że na drodze leży manekin, wiedzieli rów nież, w którejczęścidrogi. Zadaniem ich było wypatrzenie manekina i za trzymanie samochodu w miejscu, z którego mogli stwierdzić, że obiekt znajdującysię najezdni jestleżącym manekinem. Następnie mierzono od ległość dzielącąmanekina iprzód sa mochodu oraz natężenie światła. W trakcie badań ważny był sposób uło żenia manekina. Jeżeli były odkryte dłonie i twarz manekina, widoczność poprawiała się o kilka metrów.
Stwierdzono również, żejeżeli po bocza drogi są zarośnięte krzewami, wysoką trawęitp.,to w istotny sposób polepszonajest jej widoczność.
Wyniki badań przedstawiono w ta belach 2 i3.
W tabelkach 2 i 3 podano odległo ści, z których obserwatorzy mogli stwierdzić, że znajdujący się najezdni obiektjestleżącymczłowiekiem. Od ległości te każdy z obserwatorów oce niał nieco inaczej, rozbieżności docho-Badania przeprowadzono posługu
jąc się dwoma samochodami. 1.„Fiat126p" - rok produkcji 1991 z zamontowanymi tradycyjnymi ża rówkamio mocy 40/45W.
2. „Polonez Caro" - rok produkcji 1991 z zamontowanymi żarówkami halogenowymi H4 omocy 60/55W.
Żarówki reflektorów były nowe,szy by i odbłyśniki czyste. Pomiary natę żenia światła przeprowadzono za po mocą luksomierza L-20A wyposażo nego w sondę pomiarowąz fotoogni wem krzemowym. Przed badaniami ustawiono światła samochodów zgo dnie z obowiązującymiprzepisami, tj. uzyskując pochylenie strumienia światła 1%. Samochody nadjeżdżały wtensposób,że prawe boki samocho dów oddalone byłyodprawej krawędzi jezdni o 1 m. Przejrzystość powietrza w czasie badań była dobra, nie było opadów, nawierzchnia jezdni sucha, z nielicznymi pozostałościami po kału żach. Badania wykonanow nocy pod czas nowiu księżyca. Dokumentowa no jezdjęciamifotograficznymirobio nymi aparatem ustawionym na wyso kości oczu kierowcy i z lewej strony samochodu.Do fotografowania użyto aparatu NIKON z obiektywem NIK-KOR, filmu ORWO PAN40027 DIN, czas naświetlania wynosił 45s, prze słona 8. Odbitki wykonane zostały w
5 m 10 m 15 m 20 m 25 m 30 m 35 m 40 m 45 m Fiat 126p krawędź jezdni 19 lx 10 lx 8 lx 5 lx 3 lx 1 lx 1 lx oś jezdni 19 lx 10 lx 6 lx 4 lx 2 lx 1 łx 1 lx oś jezdni 80lx 70 lx 33lx 15lx 10lx 5 lx 5 lx 4 lx 3 lx Tabela1 Pomiarnatężenia oświetlenia nawierzchni jezdni światłamimijania
Measurement of the intensity of a car's reflector lights Polonez Caro krawędź jezdni 40 lx 50lx 25 lx 15lx 13lx 10lx 8 lx 7 lx 5 lx
“I
Z CAŁEGO
KRAJU
d
Tabela 2 Polonez Caro 5 IX 5 lx 20 m 10 lx 23 m 8 lx 28 m 35 m 2 lx 1 lx 25 m 5 lx 33 m 7 lx 33 m 40 m Tabela 3 Polonez Caro 6 IX 7 lx 17 m 10 lx 18 m8 lx
28 m 33 m 4 lx 1 lx 20 m 5 lx 27 m 7 lx 30 m 40 mPROBLEMY KRYMINALISTYKI 211
72
F idziły do 5 m. Wyniki przedstawione w tabelach są wartościami średnimi i na leży je traktować jako wartości przybli żone.
Z zamieszczonych w tabelach da nych wynika, że:
- manekin ubrany w ciemną, nie- kontrastową odzież może być
ziden-Natęźenie oświetlenia
Natężenie oświetlenia
Widoczność manekina leżącego prostopadle do osi jezdni
Visibility ofa test dummy lying at right angles to the streefs kerb
Widoczność manekina leżącego równolegle do osi jezdni
Visibility ofa test dummy lying parallel to the streefs kerb
Odległość od reflektorów Natężenie oświetlenia Natężenie oświetlenia Natężenie oświetlenia Natężenie oświetlenia Natężenie oświetlenia
Ryc. 1. Widoczność ma nekina ubranego w cie mna odzież, leżącego równolegle do osi jezd ni, oświetlonego świat łami mijania samochodu „Rat 126p"
Fig. 1. Vistbilily, willi
„Pini 126p" rcfleclor lighls, of a lesl dummy dressed in dark garmenls and lying parallel lo the streefs kerb Manekin ubrany w ciemną odzież Manekin ubrany w jasną odzież Manekin ubrany w ciemną odzież Manekin ubrany w jasną odzież
Manekin leżący przy krawędzi jezdni Odległość od
reflektorów
Manekin leżący przy krawędzi jezdni Odległość od
reflektorów
Manekin leżący przy osi jezdni
Odległość od reflektorów
Manekin leżący przy osi jezdni
Natężenie oświetlenia
Flat126p Manekin leżący przy
krawędzi jezdni Odległość od
reflektorów
Fiat 126p Manekin leżący przy
krawędzi jezdni Odległość od
reflektorów
Manekin leżący przy osi jezdni
Odległość od reflektorów
Manekin leżący przy osi jezdni
Odległość od reflektorów
luxów, ale odległość dostrzeżenia jest również mniejsza i wynosi około 20 m (ryc. 1). Wynika to najprawdopodob niej z kątowego zwiększenia wymia rów manekina spowodowanego zmniejszeniem odległości od oka ob serwatora, a także odmiennym rozło żeniem natężenia światła wynikają cym z innych żarówek (w pierwszym przypadku halogenowe, w drugim zwykłe) oraz różnicy w wysokości za montowania reflektorów obu samo chodów,
- manekin ubrany w białą odzież zidentyfikowany może być z odległo ści około 40 m dla żarówek halogeno wych i z 33 m dla żarówek zwykłych. Natężenie oświetlenia w tym przypad ku wynosi 1-7 luxów (ryc. 2 i 3),
- zmiana ułożenia manekina z pro stopadłego względem osi jezdni na równoległy prowadzi do zmniejszenia odległości identyfikacji o około 5 m, tyfikowany jako leżący człowiek z od
ległości około 30 m, jeżeli jest on oświetlony światłem o natężeniu 8-10 luxów,
- tak samo ubrany manekin może być zidentyfikowany również, gdy na tężenie oświetlenia miejsca, w którym on leży, jest mniejsze i wynosi około 5
IMIMM
-
Z CAŁEGO
KRAJU
■ Wnioski Jacek Kozarzewski SUMMARY PROBLEMY KRYMINALISTYKI 211 73Ryc. 2. Widoczność manekina ubranego w biała odzież, oświetlonego światłami mijania samochodu „Polonez Caro"
Fig. 2. Visibility, willi „Polonez Caro" reflector lighls, of a test diinnny dressed in whiic
garments
- manekin ubrany w ciemną odzież może być dostrzeżony jedynie wtedy, gdy leży w obszarze oświetlonym,
- kontury ubranego na biało mane kina można dostrzec poza obszarem oświetlonym, ale widoczny jest w po staci „jasnej plamy”, trudnej do ziden tyfikowania.
W dalszej części badań określono odległość, z której manekin był wido czny w światłach drogowych. I tak w
przypadku samochodu „Fiat 126p” na ciemno ubrany manekin widoczny jest z odległości około 40 m, a na biało z 55 m, a natężenie oświetlenia miejsca, w którym leżał, wynosiło około 4 luxy.
W światłach drogowych samochodu „Polonez Caro" na ciemno ubrany ma nekin widoczny był z odległości ponad 100 m, na biało z 200 m.
Obserwacja leżącej osoby uzależ niona jest od dwóch zjawisk. Pierwsze z nich, to fizyczna zdolność człowieka do spostrzeżenia jakiejkolwiek prze szkody, zależna od sprawności oczu obserwatora, natężenia oświetlenia przeszkody, kontrastu przeszkody i
tła; drugie to proces identyfikacji obie ktu, zachodzący w psychice człowieka zależy od jego wyobraźni, zdolności kojarzenia, doświadczenia.
W trakcie eksperymentu stwierdzo no niewielkie różnice w ocenie odle głości spostrzegania przeszkody
1. Odległość, z jakiej można ziden tyfikować leżącego najezdni pieszego
w bardzo istotny sposób zależy od kontrastu ubrania i nawierzchni, umiej scowienia leżącego i jego pozycji na drodze. Wynosi ona w zależności od wyżej opisanych czynników:
- dla żarówek halogenowych od 28 do 40 m,
- dla żarówek zwykłych 17-33 m. 2. Podczas przeprowadzania oglę dzin wypadków najechania leżących pieszych należy dążyć do:
a) ustalenia, w odzież jakiego koloru ubrany był pieszy, ocenić kontrasto- wość ubrania w stosunku do podłoża,
b) ustalenia, jakie było ustawienie świateł w samochodzie, jeżeli to mo żliwe, dokonać pomiarów natężenia światła nawierzchni jezdni przed sa mochodem,
c) określenia umiejscowienia i pozy cji leżącego w chwili najechania,
d) przeprowadzenia na miejscu wy padku eksperymentu z udziałem sa mochodu biorącego udział w wypadku
przez obserwatorów. Istotne różnice występowały natomiast podczas iden tyfikacji obiektu i wpływały decydująco na pewne rozbieżności występujące w wynikach badań.
Ryc. 3. Widoczność manekina u branego w białą odzież, oświetlonego światłami mijania samochodu „Fiat 126p"
Fig. 3. Yisibilily with „Fiat 126p" lighls, of a test duniiriy dressed in whitc gamienfs
(jeżeli światła nie uległy zmianie) pole gającego na określeniu widoczności leżącego człowieka ubranego podob nie jak pokrzywdzony. Zamiast czło wieka można kłaść najezdni podobnie ukształtowany i okryty przedmiot.
3. Ze względu na statystyczny cha rakter badań i przewidywanie przez obserwatorów miejsca i rodzaju prze szkody wyniki badań można traktować jako orientacyjne. Z obserwacji poczy nionych w trakcie eksperymentu wyni
ka, że w realnych warunkach ruchu
identyfikacja leżącej osoby może na stąpić z odległości znacznie mniejszej.
The article presents the results of the experiment which established the de- gree of visibility of bodies lying in the streets using regular car reflector lights and halogen ones. The object used in the experiment was a test dummy dressed in white or dark gar- ments. The intensity of lighting was measured with a luxometer probe which was set at right angles to the streets kerb and directed at the car. The visibility of the object on the Street is considerably better when using halogen light bulbs.
