Joachim Roman Bar
"Dizionario degli istituti di perfezione
diretto da Guerrino Pelliccia
(1962-1968) e da Giancarlo Rocca
(1969-)", Vol. I, Roma 1974 : [recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 19/1-2, 283-285
113] R ecenzje 283
-wielkiej m ia ry a u to r, polegał n a tym , że cytow ał on z in d ek su rz e czowego, a nie w o parciu o bezpośrednie teksty. In d ek sy zaś były p rz y g o to w an e przy okazji w y d an ia przez in n e osoby, a nie przez sam ych autoTÓw.
P ro b le m poruszony przez V. P ierg io v an n ieg o nie je st ła tw y an i p ro sty . Chociaż słusznie m ów i on n a str. 194, w k o nkluzjach, że zarów no kanoniści ja k i cyw iliści p rz y jm u ją z góry niedopuszczalność k a ra n ia n ie w in n y c h , to je d n a k pow yższa reg u ła p rzy jm u je w y jątk i. W tym w y p ad k u nie m ożna id en ty fik o w ać — podobnie ja k to było pow ie dziane w odniesieniu do pierw szego tom u — te rm in ó w z pojęciam i. W y j ą t k i bow iem od te j zasady często są u jm o w a n e rozm aicie pod w zglę dem pojęciow ym . N a p rzy k ła d niejed n ak o w o u jm u ją au to rz y tego o k re s u zależność in d y w id u a ln ą dzieci od rodziców , inaczej podw ładnych w sto su n k u do .przełożonego, odm iennie też tr a k tu ją członków zbioro w ości, czy w spólnoty działającej kolegialnie. P ojęcia te stopniow o co ra z bard ziej są w y k ształc an e i w ypracow yw ane, szczególnie w odnie s ie n iu do zbiorow ości i osób kolegialnych. W późniejszej k anonistyce zo staje to stosunkow o jasno zd eterm in o w an e pod w pływ em B arto lu sa ■de S asso ferrato , n a któ reg o w ielu późniejszych k an o n istó w się pow ołuje.
N iew ą tp liw ie cenną tę p u b lik a cję n ależ y p rzy ją ć z zadow oleniem . J e d n a k ż e osiągnięcie byłoby w iększe i nie b u dziłoby pew nego nied o sy tu , gdyby pod w zględem pojęciow ym i d o k try n a ln y m było lepiej doprecyzow ane i pogłębione n a p odstaw ie pracow icie zebranego m a te r ia łu oraz innych już istn iejący c h p u b lik a cji dotyczących tego zagad nien ia.
M arian Ż u ro w sk i
Bizienario degli ist'tuti di pcrfezione diretto da Guerrino Pelliccia <1962—1968) e da Giancarlo Rocca (1969—), vol. I Roma 1974 Edizioni
Paoline 29X21 cm, s. XXXIV, 2 nlb., kol. ,1728
W y d a n ie tom u I słow nika in sty tu tó w doskonałości je st w ydarzeniem n au k o w y m , bow iem tego ro d za ju dzieła n ie u k a z u ją się zbyt często. P ie rw s z a m yśl opraco w an ia takiego słow nika p o w sta ła w R zym ie w 1950 ro k u z okazji św iatow ego k o n g resu stan ó w doskonałości ch rze śc ija ń sk ie j. P o p a rł ją o. A rk ad iu sz Ł a rra o n a OM F, w ów czas se k re ta rz K o n g re g ac ji Zakonów , później k a rd y n a ł, in ic ja to r w ielu p ro jek tó w łączą cy c h się z odnow ą życia zakonnego. Z realizo w an ia p ro je k tu w gronie sw eg o in s ty tu tu po d jął się ks. Ja k u b A lb erio n e (t 1971) założyciel S to w arzy sz en ia św. P aw ła.
W łaściw e p ra c e rozpoczęły się w 1956 r. w A lbano L aziale koło R zym u, w dom u p isa rz y Stow. św. P aw ła. P óźniej k o m itet red a k c y jn y p rze n ió sł się do Rzym u. P la n słow nika został d o k ład n ie p rze d y sk u to w a n y w licznym gronie w spółpracow ników i w m ia rę postępu p rac
284 Recenzje [14] org anizacyjnych został poszerzony, pod w pływ em zdobyw anego dośw iad czenia i doko n u jącej się odnow y życia stanów doskonałości zw iązanej z S oborem W aty k ań sk im II. O statecznie k o m itet red a k c y jn y postanow ił opracow ać dzieło encyklopedyczne, za w ierając e nie ty lko podstaw ow e d an e h istoryczne o zakonach, stow arzyszeniach życia w spólnego i in sty tu ta c h św ieckich istn iejący c h od początku Kościoła (ok. 4000 instytucji), a ta k że o ich założycielach, a le rów nież dać w izję życia zakonnego z p u n k tu w idzenia teologii, psychologii i socjologii, p rze d staw ić zag ad n ie n ia ascetyczne, p raw n e, k u ltu ra ln e itd., a n adto sięgnąć do zjaw iska życia doskonalszego w innych religiach, np. w buddyzm ie. T ak i zak res te m a ty k i słow nika w ym agał licznego g rona w spółpracow ników i znacz nego czasu. D zięki je d n a k w aru n k o m , ja k ie stw orzyło re d a k c ji Stow . św. P a w ła oraz m ożliw ości k o n ta k tó w m iędzynarodow ych ja k ie um ożli w ia Rzym , u dało się p ra c e przyspieszyć i n a ty le ukończyć, że w 1974 r. u k az ał się tom I z p lanow anych sześciu tom ów . Z aw ie ra on a rty k u ły O bejm ujące lite ry A a — C am aldoli.
W tom ie I słow nika są zw łaszcza godne uw agi a rty k u ły zw iązane z im ieniem trze ch w ielkich zakonodaw ców : św. A ugustyn, św. Bazyli, św. B enedykt. K an o n ista zn ajd zie w iele cennych opracow ań z p ra w a z a konnego, ja k abbas, abito religioso (ubiór zakonny), aggregazione, am - m issione in religione (przyjęcie do zak.), apostolato, approvazione delle religioni (zatw ierdzenie zak.), beni religiosi (m ająte k zak.). In n e a r ty kuły ośw ietlają zagadnienia p rz y d a tn e kanoniście, zw iązane z h isto rią i działalnością in sty tu tó w doskonałości, ja k ascesi, asceta, agricoltura, a rc h ite ttu ra m onastica, A th o s, b u d d h ism o itp. Oczywiście n ajw ięcej m a te ria łu znajdzie d la sw ych p rac h isto ry k K ościoła i k u ltu ry . D la teolo gów je st w iele a rty k u łó w dotyczących życia w ew nętrznego, P ism a św. itp.
W tom ie I sło w n ik a są oczywiście uw zględnione ta k ż e sp raw y Zwią zane z P olską. I ta k je st m ow a o daw nej k o ngregacji b en e d y k ty n e k (kol. 1249—50), o b az y lia n ac h św. Jo z a fa ta (kol. 1082—88), o b en e d y k ty n k a c h obrz. orm . (kol. 1258—59), o a u g u stia n k a c h (kol. 198—9). N adto z n a jd u ją się a rty k u ły (w liczbie 18), pośw ięcone 18 zgrom adzeniom żeńskim pow stały m w X IX i X X w ieku. Z polskich założycieli zako nów u w zględnia tom I pięć p o staci: o. A nzelm G ądek, założyciel zgrom , ss. K a rm e lita n e k D zieciątka Je zu s (kol. 681—2), m. K olum ba Róża B ia łecka, załóż, zgrom. ss. D om in ik an ek I II zak. (kol. 1443), E dm und B oja- now ski, załóż. ss. S łużebniczek (kol. 1498—99), b r. C zesław A n toni B onła- kow ski, załóż, zgrom , b ra c i O pieki • św. Józefa (kol. 1518), m. Ja d w ig a B orzęcka, w spółzałoż. zgrom . ss. Z m a rtw y c h w stan e k (kol. 1532).
M ów iąc o sp raw ac h polskich w tom ie I słow nika należy podkreślić, że zn a la zł się a r ty k u ł (kol. 634—5) pośw ięcony m ało zn an em u w naszej lite ra tu rz e zakonnej zgrom adzeniu sió str od Aniołów , założonem u w W ilnie w 1889 r. przez ks. W incentego K luczyńskiego, późniejszego a rc y b isk u p a m ohylew skiego. W a rty k u ła c h odnoszących się do P olski
[15] R ecenzje 285 w idzim y dokładność opracow ań, m im o d ro b n y ch u ste re k , np. a u g u - stia n k i (kol. 198) są n a p raw ie p ap iesk im a n ie diecezjalnym , S io stry S łu g i Je z u sa (kol. 564) n ie m ia ły g ru p y u ży w ającej u b io ru zakonnego.
S z a ta ze w n ętrzn a dzieła je st w zorow a, d o sk o n ały d r u k i p ap ier, sta ra n n ie w y k o n an e foto g rafie, o p raw a to m u tr w a ła i arty sty cz n ie w y k o n an a . N ależy ty lk o życzyć R e d ak c ji, a b y szybko m ogły się ukazać n a stę p n e tom y.
Joachim R om an B a r O FM Conv.
Oskar S a i e r, C o m m u n io in der Lehre des Zweiten Vatikanischen Konzils, München (M. Hueber) 1973, ss. X X II, 302 (Münchener Theolo
gische Studien. K anonistische A bteilung 32)
J e s t to ro z p ra w a d o k to rsk a przedłożona In sty tu to w i K an o n isty czn em u U n iw e rsy te tu M onachijskiego. W yrosła z in sp ira c ji K. M örsdorfa. I tu od raz u je s t okazja do poczynienia uw agi ogólnej, dotyczącej o rg an i zacji p ra c y n aukow ej. Z estaw ie n ie p rac p ow stałych w ty m in sty tu cie dow odzi n ie ty lk o podejm ow ania te m ató w a k tu a ln y c h i w ażnych, ale je st p rz y k ła d e m w szechstronnego o p rac o w y w a n ia zagadnień, podcho d ze n ia do problem ów z różnych s tro n i aspektów . Gdy S aie r zajm ow ał się pojęciem communio, A ym ans w tym sa m y m in sty tu cie p ra c o w a ł nad p ojęciem Collegium i sy n o d a ln ą s tr u k tu r ą K ościoła, C orecco n a d syno d aln y m i s tr u k tu r a m i K ościoła lokalnego — ab y tylk o w ym ienić a u to rów , k tó ry ch p ra c e z o k resu ich m o n a ch ijsk iej in ic ja c ji k anonistycznej są b ard z iej znane. P rz y ta k ie j zespołow ej k o n c e n tra c ji w okół żyw ych p ro b lem ó w ła tw o o p o w sta n ie szkoły n aukow ej.
P ra c a S a ie ra podzielona je s t n a dw ie części. P ierw szą za ty tu ło w a ł po p ro stu C om m um o. O m aw ia n a jp ie rw c o m m u n io w term inologii S oboru W aty k ań sk ieg o II — ja k o w spólnotę m iędzy B ogiem i ludźm i w ram a'ch lu d u Bożego i ja k o w spólnotę lu d zi m iędzy sobą. N astęp n ie za jm u je się teologicznym m iejscem com m unio, k tó re w y św ietla przez w ydo bycie treśc i tego pojęcia, jego c h a ra k te ry sty k ę m a te ria ln ą i fo rm a ln ą ja k o owoc zbaw ien ia i śro d e k zbaw ienia. Is to tn ą k a te g o rią je s t tu id ea s a k ra m e n ta ln o śc i K ościoła. K olejn y rozdział pośw ięcony je st podstaw om i rea liza cji w spólnoty, a w ięc m ow a tu o słow ie i sa k ra m en c ie jako czynnikach ją k o n sty tu u jąc y ch , o w y zn aw an iu w iary , uczestniczeniu w życiu sa k ra m e n ta ln y m i łączności z p a sterza m i ja k o o elem entach życia w e w spólnocie, o w spólnocie pełnej i n iepełnej zarów no w p orząd k u k o n sty tu cy jn y m ja k i — a u to r p osługuje się tu d aw n ą term in o lo g ią M ö rsd o rfa — czynnym , w reszcie o sto su n k u nieochrzczonych do w spól noty K ościoła. CzwaTty rozd ział m a ja k o przed m io t s tr u k tu r ę K ościoła
