Jaczyński, Stanisław
Sprawa polska w latach I wojny światowej
"Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska", 2, 1988, s.
[204]-212
Zdigitalizowano w ramach projektu pn. Budowa platformy "Podlaskie Czasopisma
Regionalne", dofinansowanego z programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (umowa SONB/SP/465121/2020).
Udostępniono do wykorzystania w ramach dozwolonego użytku.
DTSGSJA
Sprawa polska .w lataell. I woj ny światoweJ.
Jiellllłtplhńe kulmaacyJny okre& obc1wd6w 7G-Iecia odzy&b.D.ia niepodleg- łości pn:yu.iÓlił wiele te_tów do Jt.istorycznych d,--gacJi. Totw.t ta Jubileu- SZ~ roczD.ica wydarzed listopadowyclI. skłania do pn:ybliłenia 1000w sprawy polskiej zarówD.o w okresie poprsedzającJll wybuch pienllSZej wojny świato..ej.
jak i w okresie Jej tnenia.
Viele Darodów w Buropie i Da świecie popadało w D.iewol~ w mnionych stuleciach. Polacy byli jed.Da.k jedyny-. który utracił D.iepodległość w końcu
filI I w.. a odzyskał ją dopiero u początku IX w. Iadszedł aajdłułszy dla
Pol~w okres ~DaC3:ony D.iewolą i ~woleilczJlli ~~. lu~lrim drłlWlltaIi.
llA~ieJą i ~tpienie .. Były to czasy pos:Iuki_d dróg do niezawisłości. wy- silańw ud utn:y.mie. DlU"OdoteJ toisa..ości.
Sprawa polska w tya czasie D.ieJednokrotnie wywoływała koaplikacje alę
dzyaarod.owe. TJlI D.ie_iej od czasu rozbiorów Polska była jak lJdyby łączni
Ide. aięcby trse_ zaborcaa1. Wspólne dla trsech ·czarnych orłóW- dążenie
do utrsyaaD.ia istniejącego status quo zacieśniało ail\dZy nia! więzy soli-
J.aruości. Tak wiqc u początku naszego stulecia D.ie było w Buropie -.,cars-
~-.. któreau by zale:tało u odbudowie niepodległego padst_ polskiego. Iie
oyło teł ~ paD&twa. które proble. ten postawiłoby na forua aiądzyna
rodowya.
I dopiero zbliłajfłC8 się woju męcby zaborcaai, którsy w przededniu jej wybuchu znaletli się w dwu przeciwstawnych blokach ailitarnych, oływiła
lch zainteresowanie spra"" polsą. Zda_li sobie bowie. spra~. że działa
nia woJenus będą ausiały toczyć się Da naszych zleaiach, toteż chodziło i . o pozysltaD.ie polskiego rekruta.
ZainteresowaD.ie It..estią polsą u kałdego z zaborców wystąpiło w inny sp0a6b. IaJwyra:iD.iej widać było je " ImDIlT'Chii aUb-tro-~ierskiej. Utworzo- na z zie. polskich Galicja posiadała stosunkowo szeroką autonoaię " spra- -.ch _wnętrznych. laa1estnik Galicji J(1chał Bobrsy6ski przygotowywał krłlj do zbliłającej się wojny ai~ pa6stwaai centralBJlIi. a ROSją. Władze roz- taczały dyslrretaą opiekę Dad rozwijającJlli się polskiai orgaahacjaIi para- ail1 t4rny1li. II ltała wojsko..e reprezentowały pogląd, że Austria w wypadku
205
. wojny z Jlosj" ~1 ~ć do "Y"Dłania potI&taD1a w ~lestwie •. Pnypo..u8Ć
należy, te przed pl~i86iłłCia.l laty, kiedy trwały prsyzot01Bllia Auatrii, N6p0ESaDej przez FraDCj~, do wojay z Prusaa1 i Rosj", to .owtOIlO ~ o planie odbudowy pUst_ polskiego i oddaniu korony polskiej oe&IlJ"Zow1
'raa-
ciG:l;kDw1 Józefowi.
Zgoła iDaczaj widstllDO IUltOllia&t ~i~ pol"" w prsedeclDiu wojay w Ile.::zech. T_ u..a.o, :te e1l8atualay konflikt zbrojay bqdzie Idal charak- ter przejściowy i :te I1a.cy nie utlllŻllj" swojego tlBChoda1ego 6Ił6iada za wr0-
ga, tot~ nie wykorzystaj" przec1wkD tEpÓłzaborcy polskiego
ont:ta.
PaJd~taćbowie. IUllu,., :te Jlasja w przeclwie6stwie do Fnmcji, nie była d1a .nich wrogia.. którego DIlle:talo :nU&ZC2yć, lecz jedynie pr:reciwnikie-. którego DIlleżało osłabić, aby bardziej ni:t dotycllc:ms liczył si~ z intere&aJd Iie- Idee. Vobec takiego zało:leDla, polityka aatypolaka w zaban:e pruski. uległa wyrBŹDeJal zaostrzeDlu. W 1908 r .. sej. pruski uch-.l.1ł usta~ wywlaazczenio-
Mą, a cztery lata pótDlej, wobec dalG:l;ego zaostrzenia sytuacji m~
d.ot«łj, prz7&t4Pił do realizacj i ustawy i wywlaG:l;czaDia :z :demi polskiej.
IożDa śJdału atwierdzić, że Iia.cy Dle posiadali koncepcji politycznych w sprawie polskiej. co ujawniło si~ zresztą w pełai .pod.czas wojny. V&zyst- Ue posuniłłCia TZ4du niemeckiego w tej merze były Jedynie i~rowi:zacją.
Również Jlasja przystępując do wojny nie posiadała kollCepcji rozwiązania
kwestii polskiej. Dla niej bowie. Ile.:y były l'ÓWIli~ tylko prseciwn1kie., nie zaś wrogie. jak Austro-Węgry.' Jlasja chciała pokazać I1e.:o., że nie
sięgnie przeciw ni. do polskiego orę:ta. Toteż nie złagodzono DIlwet ostrego kursu wobec narodu polskiego. W przewidytaD1u wojny z Auatro-~. w r0-
syJski. mniater&twie spraw zagranicznych opraC01lllDO plan podsyc4D1a -wnę
trznej, słowiańskiej opozycj i polityczneJ prseei wkD Wiedniowi i Budapeszto- wi. Do tej akcji zaJderzaao pozyskać także PolUOw z Galicji. Aby osi4SD4Ć
ten cel niezłęine było chociuby lekkie złagodzenie polityki rosyjskiej w Króleatwie 1 przy:maD1e Polaka. pewnych uatępstw, w dzledsinie aa.orządu, Języlr.ll, szkoły 1 ux.cioła. Ale takie ustępstwa nie ląJły zaspokoić Ż4dail
polskich.
Rosja w t,.. czasie swoje aajtainiejaze cele wi~a s Bałka...s., a przede wszystki. ze zdobycie. cleśD1n csarno.arskich i Jr.onstaatynopola. Po-
zycj~ Austrii, rytali:zującej :z Jlasj" Da Bałkanach, chciała dodatkowo osła
bić odebrania. jej Galicji Yachodn1ej, ale 'byaaj~ej ale po. to, by oddać
to terytoriUJI PolakJm. T. d a _ czttść Jaeczypospol1 tej stać siq lIi.ła iIl- tesral~ cz~i_ illp8riu.a rosyjskiego.
~ się tenu, jakie :milltere&ONaD.ie spra __ polską przejawiały
.ocarst_ :zacbodDJ.e, Wielka ~a i Fnmcja. Otół zaillteresow.nia Polską
aie było widać w Anglii w ogóle. Była ona soj_llikie. JlosJi, a w swej skmIpUkmlaDej grze ~ neJK:aJd. ~d brytyjski nie widział potrzeby posługi
.1BJlia siq blasti_ polską. Iasze sprawy lEWiły wiEłC całkowicie poza ddedd-
~ :mintereEioMaA brytyjskich . . . krótko przed wybucha. IIOjny ÓłlCZesu.y pre- llier brytyjski Herbert łsguith powiedział 19uacelU PaderetlSkielU: -'is ...
~J nadziei DII pr%ySZl~ dla OJczpDY PaDlI - żad.DeJ-. PaderetlSki odpo-
wiedział lU ~: -Tu.ró:bJe ~ tbrleJ4 się DII świec1e, ~ tego co przyR1esle ~l~. DllMlt premer IUJ/Psl6ld. JJis Jest " 6taD1e pc;&ewi-
tbr18Ć f pr%fJpowiedzleć-. nedaleka przyezłol;ć lliała potwierdzić w pelni
sluazllOlŚlĆ słów polskiego polityka.
Dodać ualeq, te równ.1eł spoleczeilstllO angielskie nie wyka::ly1eło :ładDe
go zrozuJd.eaia dla sprawy polskiej. Illfor..cje o Polsce docierały tu ze :h-ódel niellieckich, co było dla nas wysoce niekor:rystne.
Pewue zaiateresowanie spra"" pol~ dało aiq zaobserwować natotiast we Fnmcj1. . . jej polllC liczyło wielu bojowllików o niepodległol;ć Polski.
Wśród Polaków ływe były tradycje epoki napoleo6skiej. Jednakże Franej 1 w czasie ewentualnych działaA zbro~nycll potrzebaa była polllC llilitarua Rosji.
Ponadto wielki kapitał frłUlCU6ki był ~ngałoWllD.y w uprze.,słow1enie Rosji.
Przychylaie Datolliast Da sprawy polskie patrzyła fnmcuska opinia pub- liczua. . . półkach b;i~ch pojawiło się wótIczaB kilka ksi~k poświę
conych lNcze&Dej sytuacj i Polski. W społeczeilstwie fnmcuski. istniało na- 1I9t ugrup:RBJlie propolskie, które podej.,..ło dzialalD.ol;ć w sprawie Iliepod-
legł,*i Polski Da foru. parI.a.eIltarD.y.. Były to jednak głosy nieliczne i nie UZJSkaly wiqbi:lego ZDIlczenia. Silniejsza była niestety pasta_ Z1IOlen- uUów ~isłej w;p6lpracy ~ Jlosj_.
~ wi~ skoastatować, te w przededniu wybuchu I .ojllY światowej
sprawa polska nie odgrywała wiqkszej roli. Zad.ue z pUstw zaborczych, -tIK) te zualazły siq w dwu przeci..tawnych blokach llilitarD.ych, nie .,-ślało o . , .... U)6taaiu sprawy polskiej w walce z iD.ll,m. pailstwaJd.. ne było 1tÓ.cza.s
1IlCU'8t_ zaiatal"eSOWllJle8O w odbudowie paAst_ polskiego, a świat po.ol1 pUjzwyczaił siq do aieo~i Polski Da .apie poU tJCZ1l8j Buropy i
świata.
20'1
~ z wybucha • ..ajny spra_ polska Dabrala jedDak cał1de. ianego zna- czenia. Spełniło siEI arzenie wieszcza ~ I1c1dewic:ga o tIOjnie świato
wej. która atała ~ynieść ..allIOŚĆ ucisbnya uarodo . . -ale droga do NDlJlOOci by~a jeszcze daleka. Pnsz deme polskie mały pr%et~yć 5i~ kilkakrotnie obce tIOjska. Iocarst_ zaborc%e. które tllC2:eśaiej nie poczyniły ładnych us-
tępstw Da r%ec:II: swobód DarOClovJch. w chwili wybuchu tIOjny zaczęły ubiegać sią o taglądy Polaków. 1lozpocząły sią cyDiCZlle zabiegi zaborców o ~ska
nie polskiego rekruta. Polacy postawieDi zostali pr%ed drluate. wyboru kUr
regoś z zaborców.
o...
koni~ wyboru wpł}'1lllłła na uks:ztałtovan1e się dllÓCh orientacj i politycznych: aktywistów i pasywistów. PienlSZ& to koncepcja antyrosyjska, jej Z1IOleJUlicy za głlnnlego wroga pllsk<Ś:i uznali Rosję i przeciwko niej tNDr%yli odd2iały zbrojDe _l~ po stronie paEtw centralnych. JedDa.i: dowiększego roztlOju for.acji legiODOvych zaborcy nie dopuścili.
Druga orientacja. to lmncepcja antyDieatecka, pasywiści skloJUli byli
zwi~ać się z Rosją i jej sojusznikluli pr%eciwko Iia.::oa i Austro-i'~gro •.
Generalnie jednak zalecali plwrtr%YJBnie sią -od. aktywnych d2:iałań atlitar- nych. Człoviekie.. który WJWIlrł największy wpływ w obozie aktywistów był
Józef Piłsudski. JId 6 sierpp.1a z krakotiSkich Oleandrów wyruszyła I ~ ...
pania hdroWll Legionów w celu wzniecenia w Królestwie po..-tania przeciwko Rosji. Choci~ akcja ~yła sią niepowodzenie.. ale zapoczątkoMała
szlak bojowy foraacji legionowych u boku pmstw centralnych.
Podkreślić naleiy, ie obie orientacje był,. pltr%ebDe i spełniły StIOją
rolę. Koncepcja antyrosyjska przyczyniła się bovi_ do teio, że ju:i podczas tIOjny lOtna było budoWllĆ Da naszych :demach własną państ-1«JWDŚĆ. Llncepcja antyn1eatecb. dala natomast to, że Polska znala:da się w koalicj i pa~1f zwyci~ktch i była jednya z sygnatariuszy Traktatu Wersalskiego.
ProMadzenie tIOjny vyagalo nadzwyczajnych ofiar, zwłaszcza na terenach przyfrontowych, a do takich nale±ały przecież :deme polskie. Dan.in~ krwi i meDia lOtna było próbo_ć wyegzeboMać siłą. ~rzystDiejsze jed.na.i: było łud2:enie ustępst~ politycznywd. Pogląd taki podzielali Da_t najbardziej nieprzychylni Polako. politycy rosyjscy.
Ju:! w pierwszych dniach trOjny rzl4d carski zastaD/lwia się w jaki sposób ogłosić .anifest od.nOOJrle odbudowy Polski, by nie -rozdruniać· ty-. krokte.
Iiemec i Austro-węgier. Tateł Die chcąc oficjalnie aagaioMać rządu zdecy- dOMllnO, i:t ode:1;wq podpisze głÓVD.od.o..oozl4cy aratą rosyjską wielki książą J(j-
206
kalaj I1kolajewi~. For.alnie nie mał on pra_ WJPOwiadać sift w kwestiach _WlMłtr:mych i mędzyDaroda.ych ~ostajfłCych " gestii ~, a do takich
uależał. przecid spra_ polska. Oficjalnie Iło&ja nie chciała jedDall: wiqzać
sobie ~ obietnicam roswi~ia &prawy polskiej, a s obletnic p:Jdpl&1l1lych prses ~elaego 1IOCisa, wladze carskie ~o lat., 1KJfJ1y sl" przecld
wr-
cofać.
Ił sierpa.la opubl1koteDo odez1Ię, srqczu.1e zresną s~ i ~po
wiadając,. przekreślenie dotychcsa&owycll polsm-rosyjskich sporów 1 nieporo- z~eń. -Polacy - na.,l,.-ł na~elny .ocb .,js][ FO&JjS][lch - łfyblla sodziB/J,
",lrtórej przekazaDB .,.. .arzen1e ojców i dziadów ~yc.łI zitkić się
.u-e.
Pr%ed p61tOTlJ wieLie. ~ cia10 Polski rozszarp1IlKJ .aa bna1y, ale du-
&:fa jej nie u.u-1a. Zy1a o.aa DIJtbdej4, :te .aadsjdzie lJOdziu DIII"t"'J'ClINSta-
nia dla Iarodu PolsklfłtIO i dla pojed.aaDia z Vielq llosJ4 •..
Ilecb 1lIJr'6d PolsLi P014CZY się l i jedJlo cido pod berle. Cesarza Rosyjs- kiego. Pod ber1u t p CJdrodzi się Polsła 61IIObod.aa ", swej wierze, języku 1
SUDr:Ułdzie-. ~yło zaś odez-. prs,..,łanie tradycj 1 grun_Idzklej i ZIlll-
ku -Krzyża, lJOdla aęL1 1 z-.rrlwycllMStan1a lucJów'".
Tal!: więc w &tIOich cynicznych stara.aiach o rekruta sięgaDD na_t do pol- skich tradycj i historycznych. Ocsyviście takich słów dawno j u:k Polacy od Rosjan nie słyszeli. Totd jak saDOta-ł jeden s paEfttnill:arsy: -Szal ogar-
n.ąl ludzi. CałmalKJ się DłlI ulicaclI, wiJlS:łOłllllUlO, ro::zpra.ie1Jicme twarze
śtrl.adczyly n1eLlaaan1e o wielLiej radości. ~-.lo się, :te oto .aadeszla e- pohJwa i bistoryc%u cbwila, .HónI zmen1ć mala losy Polski i wyprDłf4dzić
14
'u
nOMl 6w1etllłDll drotN-.Był,. to jedDall: tylko obietnice. Za1erlych w odeswie wielkiego księcla zobowIązań nie zrealiZOWlDO na_t na terytoriu. pozostaj"c,.. w I"fłll:ach r 0 -
syjskich, prsede wszystki. w lrólestwie. UstE:pst_ był prsecivny głóvnie
aparat ada1nistracyjny, nie ~erzający dzielić sift s niki. &tIOiai wpływa
m
i przywi.lejaaf..Late. l!H5 r., tiedy .,jska niemecll:1e i ilustro-~iersll:ie zaj~ły cały polski obszar narodowy. kwestia polska saczftła vywykać s1ft stopnia., z rąk rosyjskich. Odchods"ce z lrólest_ .,jska rosyjskie przyniosły setko. ty-
sięcy ludzi niezJl1ersone cierj)ienia. Vzo~ bovie. na 1812 r. taktyka
tzw. spalonej ziemi ~naczllła całkowite znisz~enie kraju.
Inicjatywq w sprawie polskiej S&cZqli GtOplliOMO przejaDMaĆ Iieac,.. la- stępoMllło to nie bez sporów i zastrse~efl. t,.. nie~iej doszło 5 listopada
1916 r. do ogłoszellia aktu oe6IlrZy
nam8C
l Austro-~ler zapowiadającego utwonenie sa..JdzlalJle8O -Lr61eshe PolsClego s bledzl~ .marclai4 l ł:oIJstytucyJIJP' ustroJ.... Vszystkle jedDak sprawy uaj~ejsze, tj. ~ łania, ~du, obsadzenia tronu 'i u&taienia granic paI~wioao pn;,s:d(ś:1.Konkretnie była ,tylko ~ pmstaniu ,arllii polskiej. Dzieli 5 listopada 1916 r. z cał~ ost~l~ wykazał, że Ile.cy, główna siła cz~rporo%umenia
nie zallf.erzaj~ odbuckneć prawdziwie niepodległej Polski, że chodzi i . tylko o -mqso arwatnie-. Pnez wykonystanie polskiego rekruta chcieli przybli-
tyć chwilę mlitarnego SWJ'Cięshll.
Iiezaleh1e jedDak od niemec1d.ch intellCji, akt 5 listopada spowodował,
te spra_ polsb syskitlllla nowy wym.ar. Po dziesi"tkach lat mlczenia sta- _la się ponownie proble.a. mędzynarodowy.. lrt6ry .,si być prędzej czy p6tniej rozwi~lUly. V ty. czasie &ta_ło się już jasne, że państ_ central- ne tej wojny nie wygraj". Oznaczało to, że fOr.llcje legioDOwe _lczą po stronie, która sbza.Da jest nieuchron1l1e na przegra~.
Szer.iene sprawy polskiej na Zachodzie Ro.an DKlw:;k:i i Ignacy Padere_
ski podsj.,..li wysiłki -.jące na celu postawienie sprawy niepodległości
Polski na foru. m~ Anglia i FrlUlcja v dalszy. ciągu nad ukła
dy z PolakaJli przedkładały dobre, sojusznicze stosunki z Rosją. Zar6vno v Paryżu jak: i v Londynie uznatlllDO bovie. kwestię polską za jej weVDętnny
proble .. WyJńana not dypło_tycznych mędzy Francją, Anglią i Rosją nie po- zostawia w tej kwestii żadnych złudze6.
Rządy Francji l Anglii sugel"Otlllły jedynie Rosji, że winna wystąpić jak:
najszybciej wobec Polaków z deklaracją zaspokajającą ich narodowe aspiracje i ty. sa.,-. neutralizującą akt z 5 listopada. V Piotrogrodzie do tego się
jednak: nie kwapioDO, nie było ta. bovie. nadal spnyjającego Jdi . . tu dla podniesienia sprawy polskiej. Toteż na lIIlDifest dwu cesany nąd rosyjski
odpowiedział jedynie fOr.llny. proteste. tlSkuujący. na nielegalność dzia-
ł&6 niemeckich. .rednocześ~ie w sposób bardzo ogólnikowy zapowiadano, że
Polska po zwycięski. zakończeniu wojny otn,-- autonom.ę v ~ch .:marchii iLm/Ulowych.
Dopiero w DOworoczny. roz~ie cara do wojsk, wydany. 25 grudnia 1916 r. znalazło się stwierdzenie, że podstawowy. cele. Rosji w wojnie, obok zdobycia Konstantynopola, jest -stliDT%el11e PolsLl wolllBJ. złożonej ze
łllSZp;tk1.ch trzech częfkl dDt4d ro:ziUlelOlJyclJ-. Iocarst_ rozbiorowe żywiły
210
uadal Dauiej4ł, h Wikrseszellie PoI&k1 dokoDa si4ł pod ich lIega.,.u4 i gł~
uie koBzt_ stroay prsachmej.
JedDocześaie jadDak I"Z4d rosyjski Ilie' uczyllił Ilic, aby t4ł "powiedź u-
wiarygod.a1ć . . . dal v cesarstwie traktmeDo Polaków jak ob".teli drugiej kategorii. Ilc dobrego Ilie "powiadała sprawi~ polskiej u..a francusko-ro- syjska, "warta Ilieo_l v przededniu wybuchu rewolucji v Piotrogrodzie, w której Rosja " przyzDllllie FraDCj 1 wolnej ntki v Q~lelliu przyszlej gra- Ilicy fraDCusm-lliell1eckiej
UZJ8k1 ..
ła od. P~ aualogiczae zobowiązallia Illeiogennen1a w Destie przyszl~i Polski.Wraz % poc:E4tkiea 1917 r. I wojDa światowa WB6Zła v decyduj4C4 fll%4ł. W warszawie - Aj~tej jut przez .ie8CÓv - działa powoł . . . przez nich Tyacza-
sowa Rada Stanu, uall1astka vlau polskich. Legiolliścl ocbawiaj" dołenia przysi4łg1 o -Braterstwie broili-i zostaj" intenmwani. J. Piłsudski zostaje aresztow.lly 1 OSIldzony później w twierdzy, w -.gdeburgu. Z resztek for..cji legionowych wlaue austriackie tWOI"Z4 v Ilałopolace Wschodniej Polski Korpus
Posiłkowy. JedDoc:ześn1e ro.sną szeregi DOWO zorgalli%ow.nej Polskiej Orgalli- zacji Wojskowj. Ile.:y i Austriacy utworzyli Radą JlegeucyjDlł, która nie u-
zyskała jedDa.k szerszego poparcia w społeczeib;twie pol&k1a. V jej składzie
zuale:Ul siq masenatywnl polity~y: arcybiskup krakmIsk1, ksi~q LuboJlir- ski i obszarnik sieaski Qstro..aki.
15 styczllia 1917 r. v Sz~carl1 po..atał Ioaitet ~ Polski z Ro- -.nea DIK>..akia Da czele. Jest to drugi obok tarazatEkiego otirodek władzy.
liebawa przenosi siq on do Paryśa 1 sostaJe uznaay przez Fraacjq, Angliq,
Włochy i UbA. sa oficjalne prsedstawicielsttlO polskie.
Tya::zasea olbrzym wysiłek wojenny Rosji, nie re~DSa.lny powodze- niea na froncie, powod01ał coraz wi~kszy wzrost społecznego Iliezadowolenia.
y chaosie pogI"I\łały siq tiSZJSł;kie uied:dny tycia pdst.-go. Y Piotrogro- dzie COra% czqśclej dochodziło do robotlliczych deJmDStracj i. W pierwszych dIliach ..rca 1917 r. sparaliłowały one caU:owicie tycie stolicy Rosji. 12 ..rca zwyci~:tyła rewolucja, car abdykował. Z areny dziejów ustqpowala dy- nastia Ro_llO'IÓw, a wraz z ni" Iliemrzystny kli_t towarzysz"cy doąd spra- wie polskiej ua arenie II1qdzynarodotej.
Obalellie caratu stworzyło, DmIIł' sytuacj4ł v uklad%ie sił ai'ł'bynarodo
wycll. ~..awa poz)'cja Rosj i uległa OBła~ie.iu. Doszły tul wreszcie do głOBU siły, które skł0DD8 były oprseć BtOEiUIlki sPolabai ... zasadach part- nerstwa.
211
ftrótce w bestii pol&t1ej wypowteddała si4ł Piotrosrodzb ,1Iada Delega- tów Robotniczych i ZołD.ierskich. V wydaD.ya 2'l arca 1!H7 r. orttdziu -Do . . - rodu Pol&t1ego- akceptowała jego pra~ do niepociległta:i. Vprałldzie Rada nie posiadała prawa prze_wiania w illieniu rosyjskiej ~~i, repre- zentowanej przez 2z4d T~, to jednali: jej stanov1&l1:o ocbwierciedlało
nastroje sił politycznych oadaJ~cych roz~h re~lucji. V sytuacji jedDall:.
kiedy Rosja ~o&tała ~bawiona s~ich pol&t1ch terytoriów, jej deklaracje w sprawie pol&t1ej i tak posiadały przede EiZystki. znaczenie .araba i pro- pagandowe.
Pod presją orędda Rady w dniu 30 arca Rosyj&t1 Rz4d Ty.czasowy wydał odezwą przyznaj~~ Polaka. pra~ do GlUD&taD.owienia. Stwierdzoao w niej, :te
Rząd Tr-:zasowy Rosji dopo.aie w ut~rzeniu niezawisłego pa6&twa polskiego ze wszystkich terytoriów, w których Polacy t~rz~ wi4łJa;z~. O~rowDO ją
jeszcze dodatk~ varun.ll:aJd., a iii anowicie , Ironieczności~ ut1lOrSenia w
przyszłta:i 8JlD1De[fD zadlfZku 1I111ta.rnągo- Polski z Rosją oraz zastrz4ńe
nie.. te obietnice dane Polaka • .aJszą zostać zatwierdzoae przez rosyj~
Jron.stytuantą. Chociał ta deklaracja ~du tya:zasatll98O lliała ograD.1czony charakter, to spoMOd.otała jedDall: llII1'łdzynarodowienie slą sprawy polskiej. Ponadto u.ałllwiała wypowiedzenie się.acarstw zachodnich za odrodzenie.
niepodległej Pol&t1.
Jednak przeło. w traktovaD.1u spraw polskich nie dokonał się od razu. Dla Fraacj i i Anglii bowie. udział RosJ i w ~jnie lliał pod&ta~tIe znacze- nie. Tot4ń proble. polski podnoszono ta. tyllro w takich wyIIiarach, by nie
zrazić sobie notlej Rosji. Jednali: jej słabnięcie narzucało Francji i Anglii
.spółpracę z PolakaIIi. Iabrała raz_chu sprawa ut~rzenia ~j&b polskiego tle Francj i. " czerwca 1917 r. prezydent Fraacj i Poine&re podpisał dekret o
t~rzeniu -autol101ńczl1sj arII111 polskiej 8. Paa1ątać jednali: naldy, :te ini-
cjatywę tę Francuzi uzgadniali z a.basa~ rosyj~.
Jli~ tych ograniczeń, przed Polall:aJli otwierały się zarówno na zachodzie Buropy, jak i na terenach byłego iaperiu. rosyj&t1ego. szerokie a:dlit«Ś:l działania. Podkreślić nal4ńy, :te Polacy wykorzystali je w pełni do rozbudo-, wy sU ~jskowych. OlI:a%a.ły się ODe bardzo potrzebae w chwili ZI"ZUcaaia jarz_ okupacji w kraju w listopadzie 1918 r.
Dalszy post4łP w sprawie polskiej przyniosła 2etlOlucja Patd31ern1kow.:.
7 listopada 1917 r. władza przeszła w ntee partU, bolszewicki,ej, uzaaJ..-.
1l1czya nie ograniczcme pratlO PolUóv do n1ezalriaego bytu pa6&t~, es
212
_ aajdobi taiej dał wyna Włodzialen LelliD. Władza radziecka określi ła to pra., w Deklaracji Praw Iarodów Rosji. Iolejae akty prawne pa:6st_ radziec- kiego były koD&ek1MDtny. ,razwiniqcie_ tego zagadnienia.
W wyniku z~ięst_ b.,lucji PUdzierlliko_j w pa:6st.ach zacbodnich doIIiaujl4CY &ta_ł się pagl~, że. zaistniały stan rzeczy wywaga wyjścia na pneciw d4:tenio. wyz.,le6czya ilUlych narodów. I tak preZydellt Sta1lÓW Zjed- 1lOCZ000ych Voodrow Wilsoll 8 Gtyc:nrla 1918 r. stwierdził, ie luda • .luGt~~
gier -wi.JUIO się ~ lJIIjpelDi.ej~ .:dllwość pokoju, oraz, joe powi1W.O po_
&ud Di.epodl9t!fle pafJ&two pol&L1e z da&tępe. da
a:JrZa-.
VcześD.ieJ nieco zaniepodległą Polską opowiedziały się rówIliei ilUle ~_ Ententy.
Wkrótce spra_ ut.mnenia zJed.noczOllego i niepodległego państwa pol~
kiego staDęła na obraduj'4C8J w czerwcu 1918 r. konferencji prealerów Franc-- Ji, Wielkiej Brytanii i Włoch. Zadeklarow.no tlÓWCZa.S, że -utworzenie Polski zjedJloczo1lBJ i Di.epodleKlej z da&tępe. do .:JrZlI. staDOwi. jeden z M!Il"tIDióIf
tnalelfO i spraw1edlilfelfO pokoju oraz J'l'ZJ'WTÓCenia praJlll If Europie-.
neba __ po deklaracJ i wersalskiej JDCa.r&tw Ententy, Rada Ioaisarzy Lu- dowych uch_liła dekret o aDulow.n1u traktatów o rozbiorach Polski zawar- tych przez były nąd carski z Prusaa1 i .luGt~V~. Oznaczało to nieod-
.,łalne wyneczenie si~ przez RosJ~ Radziecką wszelkich pretensji do zie.
polskich. Skłoniło to pa6st_ zachodnie do ogłoszenia wkrótce podobnych de- klaracji o uZllllll1u pra_ narodu polskiego do niepodległości.
Io:łna skonstato_ć, że po akcie aDulow.nia rozbiorów przez RosJ~ Ra-
ddecką spra . . polska żyła Ju:l własny. życie .. zaś rodząca. się pa6st1«JWOŚĆ
polska aiała spnyjajl4Ce lerUui da uzyskania srmkcJi alędzynarod.oll8J.
J d wkrótce klEł6ki ailita.rue i przeobrażenia polityczne w Iie.:zech i lustrU, będące eche. wydarzeń rosyjskich, zalotły z powierzchni zIeali trany Habsburgów i Hahe~olerDÓw. syabolizuJące wiekową nie.,lę Polski. Ty.
saaya Jr.'yczylliły się da urzeczywistnienia niepodległości oraz powstania pa6stw. polskiego. Proble. niepodległości Polski po RewolucJ i Paźdzleraiko
weJ był wiqc historycznie jui rozstrzygnięty, gdy:t podstawowy tmrUnek owej
n.iepodległc8:1 - upadek pa6stw zaborczych został spełniony. Reszta zależała j ui od saaych Polaków.
V pie~h dniach listopada 1918 r. niepodległe pa6stwo palstie stało się realny. fakteL
