Janusz Pawlak
Żydzi w dokumentach administracji państwowej
w dwudziestoleciu międzywojennym
(1918-1939)
Spis treści
Wykaz ważniejszych skrótów 5 Wstęp 7 I. Sytuacja polityczna Żydów w okresie
1918-1939 22 1. Społeczność żydowska w okresie
dwudziestolecia 22 1.1. Żydzi w okresie odbudowy państwa polskiego
(1918) 22 1.2. Sytuacja prawna Żydów wiatach 1919-1921 28 1.3. Udział Żydów w życiu politycznym w latach
1922-1926 32 1.4. Żydzi w życiu politycznym w latach
1926-1935 37 1.5. Sytuacja Żydów w latach 1935-1939 46 2. Polityka narodowościowa Polski w 20-leciu
wobec Żydów 53 2.1. Polityka w latach 1918-1921 53 2.2. Polityka w latach 1922-1926 57 2.3. Polityka w latach 1926-1935 62 2.4. Polityka w latach 1935-1939 67
318 Spis treści
3. Społeczność żydowska w dwudziestoleciu.
Organizacje społeczne. Szkolnictwo, kultura 75 3.1. Organizacje polityczne 75 3.2. Organizacje młodzieżowe 84 3.3. Organizacje dobroczynne, samopomocowe
i inne 87 3.4. Organizacje oświatowe, naukowe, kulturalne 91 II. Miejsce Żydów w ustroju i życiu politycznym II Rzeczypospolitej t»\ 98
1. Akty prawne regulujące sytuację Żydów
w dwudziestoleciu 98 1.1. Pierwsze akty normujące ustrój Polski
1918-1920 w odniesieniu do Żydów 98 1.2. Sytuacja prawna Żydów po uchwaleniu
Konstytucji marcowej do przewrotu
majowego 1921-1926 104 1.3. Odchodzenie od postanowień prawnych
Konstytucji marcowej po przewrocie
majowym - skutki dla Żydów 1926-1935 118 1.4. Zmiany ustrojowe wynikające z Konstytucji
kwietniowej - skutki dla Żydów 1935-1939 133 III. Działalność administracji II Rzeczypospolitej w zakresie spraw żydowskich 144 1. Administracja centralna, wojewódzka
i powiatowa 144 1.1. Tworzenie się administracji państwa
polskiego 144 1.2. Prezydium Rady Ministrów (PRM) 153 1.3. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (MSW) 163 1.4. Ministerstwo Wyznań Religijnych
i Oświecenia Publicznego (MWRiOP) 173
Spis treści 319
1.5. Ministerstwo Spraw Zagranicznych (MSZ) 179 1.6. Podsumowanie kompetencji pozostałych
ministerstw w zakresie spraw żydowskich 192 2. Struktura i kompetencje Urzędu
Wojewódzkiego 196 2.1. Urząd Wojewódzki Pomorski (UWP) 200 3. Struktura i kompetencje Starostwa
Powiatowego ' 212 3.1. Starostwo Powiatowe Brodnickie 215 3.2. Starostwo Grodzkie Toruńskie 223 Podsumowanie 232 IV. Przewodnik po wybranych typowych
zespołach archiwalnych administracji
państwowej 234 1. Prezydium Rady Ministrów 235 2. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych 241
1.2. KGPP - Komenda Główna Policji
Państwowej (akta w zespole MSW) 247 3. Ministerstwo Wyznań Religijnych
i Oświecenia Publicznego 251 4. Urząd Wojewódzki Pomorski 256 5. Starostwo Powiatowe Brodnickie 273 6. Starostwo Grodzkie Toruńskie 275 Zakończenie 286 Bibliografia 299 Spis schematów 312
Spis schematów
Schemat 1. Hierarchia administracji do reformy w 1928 r. 150 Schemat 2. Wykaz województw istniejących na terenie II RP
w latach 1919-1939 z uwzględnieniem b. granic
zaborowych 151 Schemat 3. Podział administracji po 1928 r. 152 Schemat 4. Struktura organizacyjna Prezydium Rady
Ministrów z 1921 r. 155 Schemat 5. Podział pionowy w PRM w latach 30. 157 Schemat 6. Podział wewnętrzny Biura Prezydialnego PRM.
Na schemacie nie uwidoczniono kancelarii wspólnej dla wszystkich komórek oraz archiwum i biblioteki 157 Schemat 7. Funkcjonowanie Biura Prawnego w Prezydium
Rady Ministrów 158 Schemat 8. Przepływ informacji na temat mniejszości
narodowych na różnych poziomach administracji
państwowej 159 Schemat 9. Usytuowanie Biura Polityki Narodowościowej
oraz Referatu Żydowskiego w strukturze Prezydium
Rady Ministrów. 160 Schemat 10. Pionowa struktura organizacyjna MSW w latach
1918-1920 163 Schemat 11. Struktura organizacyjna MSW na przykładzie
Departamentu Politycznego, ukazująca gdzie mogły się
gromadzić informacje na temat Żydów 165
314 Spis schematów
Schemat 12. Pionowa struktura organizacyjna MSW, z uwzględnieniem referatów Wydziału
Narodowościowego 167 Schemat 13. Droga informacji na temat Żydów od poziomu
Referatu Żydowskiego MSW do starostwa 168 Schemat 14. Schemat ukazujący, gdzie gromadziły się
informacje na tematy mniejszości do poziomu referatu 169 Schemat 15. Struktura organizacyjna Policji Państwowej
w II RP 170 Schemat 16. Proces gromadzenia informaejd na temat Żydów
poprzez struktury policji i MSW 170 Schemat 17. Pionowa struktura organizacyjna
w Departamencie WRiOPw Tymczasowej Radzie
Stanu w 1918 r. 174 Schemat 18. Struktura pionowa placówek podległych MSZ,
działających poza granicami państwa polskiego 181 Schemat 19. Przykładowy obieg informacji między placówką
dyplomatyczną RP a urzędami ministrialnymi w kraju 182 Schemat 20. Pionowa struktura organizacyjna MSZ
w okresie od 1 XII 1918 r. do 14 II 1919 r. 183 Schemat 21. Struktura organizacyjna Sekcji Politycznej
MSZ w latach 1918-1919 183 Schemat 22. Struktura organizacyjna Sekcji Techniczno-
-Komunikacyjnej MSZ w latach 1918-1919 184 Schemat 23. Struktura organizacyjna Sekcji Ogólnej MSZ
wiatach 1918-1919 184 Schemat 24. Struktura organizacyjna Departamentu
Dyplomatyczno-Politycznego MSZ w latach 1919-1920 186 Schemat 25. Miejsce gromadzenia informacji na temat
Żydów w ramach MSZ w 1939 r. 189 Schemat 26. Gromadzenie informacji na temat Żydów
przez wszystkie szczeble administracji publicznej
do 1935 r. 194
Spis schematów 315
Schemat 27. Gromadzenie informacji na temat Żydów przez wszystkie szczeble administracji po 1935 r. 195 Schemat 28. Ogólna struktura administracyjna II RP 196 Schemat 29. Przepływ informacji z placówek dyplomatycznych
do urzędów wojewódzkich 198 Schemat 30. Pionowa struktura organizacyjna UWP po
reorganizacji w 1921 r. 204 Schemat 31. Pionowa struktura organizacyjna UWP po
reorganizacji w 1928 r. 205 Schemaf82. Pionowa struktura organizacyjna UWP od 1935 r. 206 Schemat 33. Miejsce Referatu Obywatelstwa i Stanu
Cywilnego w strukturze organizacyjnej UWP 207 Schemat 34. Struktura organizacyjna Wydziału Społeczno-
- Politycznego UWP 208 Schemat 35. Przepływ informacji między Referatem
Bezpieczeństwa UWP a jednostkami Policji Państwowej 209 Schemat 36. Struktura organów administracji na terenie
b. Królestwa Polskiego w latach 1918-1919 212 Schemat 37. Struktura administracji ogólnej od 1919 r. 213 Schemat 38. Umiejscowienie starostwa jako organu I instancji
w strukturze administracji ogólnej 214 Schemat 39. Podział kompetencji w zakresie mniejszości
narodowych w strukturze organizacyjnej starostwa
powiatowego brodnickiego od 1927 r. 216 Schemat 40. Struktura organizacyjna Referatu Ogólno-
-Organizacyjnego Starostwa Powiatowego Brodnickiego 219 Schemat 41. Struktura organizacyjna Starostwa Powiatowego
Brodnickiego w zakresie gromadzenia informacji na temat mniejszości narodowych 221 Schemat 42. Miejsce starostwa powiatowego w przepływie
informacji na temat mniejszości narodowych 222 Schemat 43. Struktura organizacyjna Starostwa Grodzkiego
Toruńskiego w 1932 r. 225
316 Spis schematów
Schemat 44. Struktura organizacyjna Starostwa Grodzkiego Toruńskiego w 1936 r. 225 Schemat 45. Miejsce starostwa grodzkiego w procesie
gromadzenia informacji na temat mniejszości
narodowych 227 Schemat 46. Proces decyzyjny na poziomie starostwa
w zatwierdzaniu próśb mniejszości narodowych 229
