SZCZEPIENIA OCHRONNE. mgr Natalia Pięta

SZCZEPIENIA OCHRONNE

mgr Natalia Pięta

Co to jest szczepionka ?

◦ Szczepionka to preparat biologiczny który w założeniu imituje naturalną infekcję i

prowadzi do rozwoju odporności analogicznej do tej którą uzyskuje organizm w czasie pierwszego kontaktu z prawdziwym drobnoustrojem (bakterią lub wirusem).

◦ Szczepionka składa się z jednego lub kilku antygenów, które uzyskiwane są z żywych lub zabitych drobnoustrojów, ich oczyszczonych fragmentów lub produktów

metabolizmu bakterii, jak również w wyniku inżynierii genetycznej.

Co to jest szczepionka ?

◦ Szczepionki żywe wywołują silną odporność już po pojedynczej dawce. Natomiast

szczepionki inaktywowane (zabite) wymagają podania kilku dawek. Wprowadzony do organizmu antygen ze szczepionki pobudza komórki układu odpornościowego do

produkcji swoistych przeciwciał. Powstają także komórki pamięci immunologicznej, które zapewniają długotrwały efekt ochronny szczepienia. Jeżeli dojdzie do kontaktu z drobnoustrojem chorobotwórczym komórki pamięci immunologicznej prowadzą do wytworzenia swoistych przeciwciał, które uniemożliwiają rozwój choroby.

Rodzaje szczepionek :

◦ Szczepionki dzieli się na żywe, zawierające całe, pozbawione zjadliwości drobnoustroje oraz szczepionki zabite, zawierające inaktywowane (zabite) drobnoustroje lub ich fragmenty, np.

pojedyncze białka. Szczepionki mogą chronić przeciw jednej

chorobie lub mogą być wieloskładnikowe

Szczepionki żywe:

◦ zawierają odmiany drobnoustrojów które potrafią

wywołać zakażenie, ale pozbawione są właściwości chorobotwórczych dzięki wieloletnim próbom i

eksperymentom (np, szczepionka przeciw gruźlicy lub

szczepionka przeciw odrze).

Szczepionki zabite :

◦ Szczepionki zabite zawierają drobnoustroje

inaktywowane za pomocą temperatury, związków chemicznych lub promieniowania (np. szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu lub

szczepionka przeciw durowi brzusznemu).

Szczepionki rekombinowane:

◦ powstają w wyniku wbudowania fragmentu materiału

genetycznego drobnoustroju do komórek ssaków lub komórek drożdży. Zmienione genetycznie (rekombinowane) komórki

zaczynają produkcję nowego białka, które po wyizolowaniu i oczyszczeniu staje się antygenem szczepionkowym (np.

szczepionka przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego).

Szczepionki jednoskładnikowe (monowalentne):

◦ uodparniają przeciwko jednej chorobie zakaźnej. Mogą zawierać jeden rodzaj drobnoustroju lub antygeny pochodzące od

jednego drobnoustroju.

Szczepionki wieloskładnikowe (poliwalentne)

◦

zawierają kilka typów tego samego drobnoustroju (np.

szczepionka przeciw poliomyelitis) lub antygeny pochodzące z kilku typów drobnoustroju (np.

szczepionka przeciw pneumokokom).

Szczepionki skojarzone:

◦ uodparniają organizm jednocześnie przeciw kilku chorobom zakaźnym.

Zawierają kilka drobnoustrojów lub antygenów, pochodzących od kilku drobnoustrojów, np. szczepionka DTP czy MMR. W ostatnich latach

opracowano szczepionki wysokoskojarzone, np. szczepionkę sześciowalentną (6 w 1) DTaP+IPV+Hib + WZW uodparniającą przeciw błonicy, tężcowi,

krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typu b oraz WZW B.

Szczepionki wysoko skojarzone pozwalają zredukować liczbę wykonywanych

wstrzyknięć, co wpływa na zmniejszenie bólu i stresu u dziecka oraz zmniejszyć

możliwość zakażenia podczas szczepień. Wadą jest ich cena.

Co to takiego kalendarz szczepień?

◦ Program Szczepień Ochronnych popularnie nazywany Kalendarzem Szczepień, jest opracowywany każdego roku przez Główny Inspektorat Sanitarny. Zawiera wykaz obowiązkowych i zalecanych szczepień oraz zasady ich przeprowadzania. W

niektórych przypadkach, np. z powodu opóźnienia w realizacji szczepień ze względu na stan zdrowia pacjenta, powrotu dziecka z innego kraju, konieczne jest opracowanie indywidualnego kalendarza szczepień ustalanego przez lekarza dla dziecka.

Szczepienia obowiązkowe :

◦ są bezpłatne, finansowane z budżetu Ministerstwa Zdrowia. Należą do nich szczepienia przeciw: gruźlicy, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (wzw B), błonicy, tężcowi i

krztuścowi, ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (poliomyelitis), inwazyjnemu zakażeniu Haemophilus influenzae typu B (Hib), odrze, śwince, różyczce,

pneumokokom, ospie wietrznej (w grupach ryzyka). Szczepienia obowiązkowe są realizowane do 19 roku życia oraz u osób dorosłych szczególnie narażonych (np.

studentów medycyny).

◦ Do szczepień zalecanych, za które muszą zapłacić rodzice/osoby zainteresowane

szczepieniem, należą szczepionki przeciw: wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (wzw A), wzw B (osoby narażone na zakażenie), ospie wietrznej, grypie, rotawirusom,

pneumokokom (dla urodzonych przed 1 stycznia 2017), meningokokom, ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV), kleszczowemu zapaleniu mózgu, cholerze, durowi brzusznemu, wściekliźnie, żółtej gorączce.

Kalendarz szczepień na 2022 r

GRUŹLICA :

◦ jest chorobą zakaźną wywołaną przez bakterie – prątki gruźlicy z grupy Mycobacterium tuberculosis complex. Gruźlica jest chorobą zaraźliwą.

Zakażenie zwykle rozprzestrzenia się drogą oddechową. Dzieci najczęściej

zakażają się od chorych dorosłych w wyniku kontaktu z chorym wydalającym prątki gruźlicy w ślinie. Najczęściej proces chorobowy obejmuje płuca, ale

prątki gruźlicy mogą docierać do wszystkich narządów i tkanek, a w

sprzyjających okolicznościach wywołać chorobę, która rozwija się u 5-10%

zakażonych prątkami.

GRUŹLICA :

◦ Szczepionka BCG (Bacillus Calmette-Guérin) zawiera żywe, osłabione prątki bydlęce. Jest najczęściej podawaną

szczepionką na świecie. Od chwili jej wprowadzenia w 1921 roku

została podana ponad 3 miliardom ludzi. W Polsce szczepienie

przeciw gruźlicy jest obowiązkowe, szczepionkę BCG podaje się

przed wypisaniem dziecka z oddziału neonatologicznego.

Do objawów ogólnych gruźlicy należą:

◦ brak apetytu i utrata masy ciała,

◦ stany podgorączkowe i gorączka (głównie w godzinach popołudniowych i wczesnowieczornych),

◦ nocna potliwość,

◦ osłabienie.

◦ Najczęstszym objawem gruźlicy układu oddechowego jest trwający ponad 3 tygodnie kaszel. Wiąże się on głównie z lokalizacją prątków w układzie oddechowym. Kaszlowi może towarzyszyć odkrztuszanie śluzowej lub śluzowo-ropnej plwociny oraz duszność i/lub ból w klatce piersiowej. Niekiedy chory odkrztusza plwocinę z krwią (krwioplucie), rzadziej dochodzi do krwotoków płucnych.

Wirusiowe zapalenie wątroby typu B

◦ WZW B :to jedna z najgroźniejszych chorób zakaźnych człowieka. Wywołuje ją wirus HBV (Hepatitis B Virus), który może wywoływać zakażenia ostre lub przewlekłe. Do zakażenia dochodzi przez kontakt z zakażoną krwią, kontakty seksualne z zakażonymi, poprzez

niejałowy ostry sprzęt medyczny (igły i narzędzia chirurgiczne) skażony krwią osoby zakażonej, poprzez dzielenie się sprzętem podczas stosowania narkotyków. Do

zakażenia dziecka może też dojść w czasie porodu od zakażonej wcześniej matki.

WZW B:

◦ Dostępne są rekombinowane szczepionki przeciw wzw B zawierające oczyszczone

białko powierzchniowe przygotowane metodami inżynierii genetycznej. Występują jako szczepionki pojedyncze (przeciw wzw B) oraz połączone (szczepionki wzw A + wzw B) lub jako szczepionki wysoko-skojarzone 6 w 1 (przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Hib, wzw B) w jednym wkłuciu do stosowania w programach szczepień małych dzieci. Szczepienie przeciw wzw B jest obowiązkowe dla wszystkich niemowląt oraz zalecane dla osób dorosłych z grup ryzyka wcześniej niezaszczepionych. Dla osób zdrowych wystarczą 3 dawki szczepionki (0-1-6 miesięcy), nie ma potrzeby

sprawdzania poziomu przeciwciał ani podawania dawek przypominających.

Objawy WZW B:

◦ złe samopoczucie,

◦ brak apetytu,

◦ zażółcenie powłok skóry i białkówek oczu,

◦ ciemne zabarwienie moczu,

◦ zaburzenia ze strony układu pokarmowego.

Powikłania WZW B:

◦ Do najczęstszych powikłań wirusowego zapalenia wątroby typu B (wzw B) należą:

◦ zapalenie stawów,

◦ trombocytopenia,

◦ zespół Gianotti-Crosti,

◦ guzkowe zapalenie tętnic,

◦ błoniaste, kłębuszkowe zapalenie nerek.

◦ U jednego na czterech zakażonych bezobjawowo, zakażenie HBV trwające dłużej niż 6 miesięcy, może przekształcić się w przewlekłe zapalenie wątroby, a następnie

marskość wątroby i raka wątroby.

Rotawirusy :

◦ Rotawirusy są najczęstszą przyczyną ostrego nieżytu żołądkowo –

jelitowego u dzieci. Okres inkubacji infekcji rotawirusowej wynosi

12-96 godzin. Zakażenie przenosi się drogą fekalno-pokarmową

oraz przez brudne ręce, przez zanieczyszczone przedmioty. Po

przedostaniu się do organizmu, rotawirusy uszkadzają nabłonek

kosmków jelitowych, wywołując stan zapalny żołądka i jelit.

Rotawirusy - szczepionka:

◦ zawierają żywe, osłabione wirusy. Szczepienie nie chroni zbyt skutecznie przed infekcją, tak samo jak przechorowanie nie chroni przed ponowną infekcją. Rolą szczepionki jest natomiast ochrona przed ciężką biegunką wymagającą hospitalizacji. Z tej roli

szczepionka wywiązuje się znakomicie – chroni 85-98% szczepionych dzieci przed

hospitalizacją z powodu biegunki rotawirusowej. Szczepienie składa się z 2 lub 3 dawek podanych doustnie w odstępie przynajmniej 4 tygodni. Zaleca się podanie pierwszej dawki optymalnie w 6-8 tygodniu życia, ale nie później niż przed 12 tygodniem życia, a ostatniej – najlepiej do ukończenia 24 tygodnia życia. Szczepionki można podawać w czasie tej samej wizyty szczepiennej z innymi szczepieniami wskazanymi w Programie Szczepień Ochronnych. Od 2021 roku szczepienia przeciw rotawirusom są bezpłatne.

Rotawirusy – objawy:

◦ gorączka – do 40°C,

◦ wymioty – często obfite,

◦ biegunka – częsta, wodnista, żółtozielone stolce, zwykle bez krwi i śluzu,

◦ brak łaknienia,

◦ odwodnienie.

Błonica :

◦ określana też jako dyfteryt, krup lub dławiec, jest ostrą i ciężką chorobą zakaźną,

wywoływaną przez bakterie zwane maczugowcami błonicy. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt z osobą chorą lub nosicielem, rzadziej przez kontakt z zakażonymi zwierzętami, takimi jak koty, psy i konie.

◦ Objawy pojawiają się początkowo w miejscu kolonizacji bakterii, czyli w gardle, na migdałkach podniebiennych, w krtani, rzadziej w nosie, na spojówkach i błonach śluzowych narządów płciowych.

Błonica :

◦ Razem z powiększającymi się szyjnymi węzłami chłonnymi i obrzękiem szyi mogą prowadzić do zwężenia światła gardła i krtani, oraz zgonu w wyniku niewydolności oddechowej lub zatrzymania krążenia. Maczugowce błonicy wydzielają silną toksynę błoniczą, która rozprzestrzeniając się w organizmie, może prowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu wielu narządów, tj. zapalenia mięśnia sercowego, martwicy cewek nerkowych. Mogą również wystąpić powikłania neurologiczne, takie jak porażenie

podniebienia i tylnej ściany gardła, porażenie mięśni odpowiedzialnych za ruchy gałek ocznych, porażenia kończyn i mięśni twarzy.

Błonica – szczepionka :

◦ Szczepionka przeciw błonicy należy do szczepionek inaktywowanych, zawiera oczyszczoną nieaktywną toksynę błoniczą (toksoid). Obowiązkowe (bezpłatne) szczepienie przeciw

błonicy obejmuje dzieci i młodzież do ukończenia 19 r.ż. Szczepienie jest realizowane w postaci szczepionki skojarzonej przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP/DTaP)

◦ Dzieci

◦ Według kalendarza szczepień każde dziecko powinno zostać zaszczepione 4 dawkami szczepionki DTP w 2, 3-4 , 5-6 i 16-18 miesiącu życia (szczepienie podstawowe) oraz dawką przypominającą w 6 roku życia.

◦ Młodzież

◦ Zgodnie z kalendarzem szczepień szczepionkę przeciw błonicy w skojarzeniu ze szczepionką przeciw tężcowi i krztuścowi (dTap) podaje się w wieku 14 lat jako szczepienie obowiązkowe.

Tężec :

◦ Tężec jest chorobą układu nerwowego, spowodowaną działaniem toksyny tężcowej (neurotoksyny) wytwarzanej przez laseczki tężca (z łac. Clostridium tetani). Bakterie występują powszechnie w glebie, kurzu, wodzie oraz przewodzie pokarmowym

zwierząt. Wrotami zakażenia mogą być uszkodzenia ciała związane z przerwaniem ciągłości tkanek, w tym również drobne, prawie niewidoczne skaleczenia. Do

zakażenia może prowadzić również poród lub poronienie przy nie zachowaniu zasad higieny.

Tężec - szczepionka :

◦ Dzieci

◦ Zgodnie z obowiązkowym Programem Szczepień Ochronnych każde dziecko powinno zostać zaszczepione 4 dawkami szczepionki DTP w 2, 3-4 , 5 i 16-18 miesiącu życia

(szczepienie podstawowe) oraz dawkami przypominającymi w 6 roku życia

(szczepionka DTaP) oraz 14 roku życia (szczepionka dT lub jako zalecane szczepienie dTap). Powyższy schemat szczepień ma na celu uzyskanie trwałej odporności.

Tężec – objawy:

◦ Tężec noworodków charakteryzuje się:

◦ • szybko pojawiającymi się objawami ogólnymi,

◦ • wysoką gorączką,

◦ • trudnością w ssaniu (tzw. rybi pyszczek jako wynik skurczu mięśni ust),

◦ • napadowymi drgawkami z bezdechem.

◦ Tężec prowadzi do zgonu 8 na 10 noworodków. Dzieci które przeżyją, będą często upośledzone umysłowo oraz mogą mieć inne problemy neurologiczne.

Tężec – przebieg choroby:

◦ W zależności od ciężkości choroby wyróżnia się przebieg choroby:

◦ • lekki (szczękościsk, słabe i krótkotrwałe prężenia);

◦ • średni (z narastaniem objawów w dłuższym czasie, częstsze prężenia);

◦ • ciężki (bardzo krótki okres wylęgania, uogólnione prężenia obecne w ciągu pierwszych 2 dni

◦ choroby, zaburzenia połykania, duszność);

◦ • piorunujący (bardzo częste prężenia, obfite pocenie, bezdech, sinica, zamroczenie).

Tężec

Krztusiec:

◦ jest ostrą zakaźną chorobą układu oddechowego wywoływaną przez bakterie, tzw.

pałeczki krztuśca. Nasilenie objawów krztuśca zależy od wieku chorego i stanu uodpornienia, najbardziej typowe a jednocześnie niebezpieczne objawy krztuśca

występują u nieuodpornionych niemowląt i małych dzieci, a najmniej typowe, łagodne u młodzieży i osób dorosłych. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową.

◦ Po dostaniu się do organizmu, bakterie wnikają do tkanek, gdzie namnażają się produkując toksynę krztuścową i inne czynniki zjadliwości.

Krztusiec - objawy:

◦ W pierwszych tygodniach choroby objawy krztuśca są podobne do przeziębienia, tj.

◦ suchy kaszel,

◦ katar,

◦ stany podgorączkowe,

◦ zapalenie gardła.

◦ Następnie pojawiają się typowe i przedłużające się napady uciążliwego

długotrwałego kaszlu, który często kończy się głośnym wdechem (zwanym pianiem), wymiotami lub bezdechem. Sam kaszel o różnym nasileniu może utrzymywać się wiele tygodni.

Krztusiec – objawy:

◦ Krztusiec u niemowląt i noworodków związany jest z ryzykiem wystąpienia powikłań, tj.

zapalenie płuc, bezdech, drgawki, encefalopatia. Powikłania u nastolatków i

dorosłych, tj. nietrzymanie moczu, złamania żeber, zapalenia płuc, drgawki występują rzadziej.

Krztusiec – szczepionka:

◦ Szczepionka przeciw krztuścowi zawsze jest podawana jako szczepionka DTP w jednym wstrzyknięciu ze szczepionką przeciw błonicy i tężcowi.

◦ Dzieci

◦ Według obowiązkowego programu szczepień, każde dziecko powinno zostać zaszczepione 4 dawkami szczepionki DTwP w 2, 3-4 , 5-6 i 16-18 miesiącu życia (całokomórkową szczepionką przeciw krztuścowi) oraz dawką przypominającą w 6 roku życia bezkomórkową szczepionką DTaP.

◦ Młodzież i dorośli

◦ Z powodu coraz częstszych zachorowań na krztusiec starszej młodzieży i dorosłych w wielu krajach wprowadzono szczepienia w tych grupach wiekowych.

◦ Dawka przypominająca szczepionki przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi dTap (z obniżoną zawartością antygenów błonicy i krztuśca) podawana raz na 10 lat jest zalecana dla:

◦ • młodzieży w wieku 14 lub 19 lat,

◦ • personelowi medycznemu oddziałów neonatologicznych i pediatrycznych,

◦ • wszystkim osobom mającym kontakt lub mogącym mieć kontakt z niemowlętami,

◦ • kobietom w ciąży (optymalnie w 3 trymestrze).

Poliomyelitis :

◦ nagminne porażenie dziecięce lub choroba Heinego-Medina :to ostra choroba

zakaźna wywoływana przez poliowirusy. Istnieją 3 typu poliowirusów, które nieznacznie różnią się zakaźnością i nasileniem objawów. Jest to choroba „brudnych rąk” –

zakażenia szerzą się głównie poprzez bezpośredni kontakt z zakażonym człowiekiem, kontakt ze skażonymi przedmiotami, spożywanie skażonych pokarmów, w wyniku nieprzestrzegania zasad higieny. Możliwe jest też przeniesienie zakażenia drogą kropelkową.

Poliomyelitis :

◦ Jeżeli poliowirusy dostaną się do ośrodkowego układu nerwowego, mogą wywoływać uszkodzenie nerwów, co może prowadzić do niedowładu lub porażenia mięśni.

Chorują głównie dzieci do 5 roku życia. Objawy występują zwykle po 7-14 dniach od infekcji. Chorzy wydalają wirusy z kałem nawet do 6 tygodni. Okres największej

zakaźności występuje od kilku dni przed pojawieniem się pierwszych objawów choroby do 3-4 tygodni po ich wystąpieniu.

Jakie są objawy poliomyelitis?

◦ niespecyficznymi objawami w postaci niewysokiej gorączki i zapalenia gardła,

◦ bólami głowy,

◦ poczuciem ogólnego rozbicia,

◦ nieżytem żołądkowo-jelitowym,

◦ uczuciem sztywności karku i pleców,

◦ aseptycznym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, niekiedy z parestezjami,

◦ nagłym wystąpieniem asymetrycznego niedowładu wiotkiego,

◦ trwałym porażeniem,

◦ zajęciem mięśni czaszkowych i niewydolnością mięśni oddechowych.

◦ Od 1988 r. prowadzony jest ogólnoświatowy Program Eradykacji Poliomyelitis, dążący do całkowitej eliminacji wirusa z powierzchni ziemi,

◦ Od ponad 40 lat nie ma zachorowań na poliomyelitis w Polsce,

◦ Dopóki istnieją zachorowania gdzieś na świecie, konieczne jest kontynuowanie szczepień, aby nie dopuścić do nawrotu choroby.

Niestety…

◦ 7 marca 2022 roku w Izraelu zidentyfikowano przypadek zakażenia wirusem polio u niezaszczepionej dziewczynki w wieku 4 lat. U dziecka wystąpiły objawy ostrego paraliżu wiotkiego. W próbce kału wykryto szczep wirusa polio typu 3 pochodzenia szczepionkowego (cVDPV3). Wyniki badań genetycznych potwierdziły, że

zidentyfikowany szczep polio jest zbliżony do szczepów polio wykrywanych w próbkach środowiskowych – ściekach.

Wniosek:

◦ Wykryty w Izraelu przypadek polio podkreśla znaczenie szczepień przeciw polio. W związku z ryzykiem występowania wirusów polio w próbkach środowiskowych bardzo ważna jest terminowa realizacja schematu szczepień przeciw polio w celu uzyskania jak najszerszej ochrony, w tym szczególnie dawek podawanych w pierwszym roku życia

dziecka.

Poliomyelitis – Szczepionka

◦ podstawowe:

◦ pierwotne w 3-4 i 5-6 miesiącach życia;

◦ uzupełniające w 16-18 miesiącu życia.

◦ W szczepieniu podstawowym podaje się podskórnie lub domięśniowo poliwalentną szczepionką IPV (1,2,3 typ wirusa). Odstępy między poszczególnymi szczepionkami powinny obejmować okres 6-8 tygodni od poprzedniej dawki.

◦ przypominające w 6 roku życia inaktywowaną poliwalentna szczepionką IPV (1,2,3 typ wirusa).

Hib:

◦ Hib to skrót od nazwy bakterii Haemophilus influenzae typu b, odpowiedzialnych za ciężkie zachorowania u dzieci do 5 roku życia. Najczęstszym źródłem zakażeń Hib jest bezpośredni kontakt z nosicielem lub chorą osobą. Częściej chorują dzieci mieszkające w zatłoczonych miejscach.

Hib – objawy:

◦ Zakażenie Hib może przebiegać pod postacią:

◦ zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (50-64 %), charakteryzującego się: silnym bólem głowy, bolesnością i sztywnością karku, nadwrażliwością na światło

(światłowstręt), przeczulicą (dziecko odczuwa normalny dotyk albo zmianę

temperatury jako ból), drgawkami oraz nagłymi skurczami mięśni, a u niemowląt także uwypukleniem i tętnieniem ciemiączka,

◦ zapalenia nagłośni (7-12 %), czyli nasilonej duszności wdechowej, trudnościami w połykaniu, ślinotokiem, „kluskowatą mową”, wysoką gorączką,

Hib – objawy:

◦ sepsy (6-26 %), która rozwijają się gwałtownie (w ciągu kilku godzin) z gorączką, bólem głowy, wymiotami lub wysypką krwotoczną. Czasami chorobę poprzedzają objawy przeziębienia. Niepokojące są: wymioty, przyśpieszony oddech, uogólniona bladość skóry w połączeniu z oziębieniem dłoni i stóp dziecka (są znacznie zimniejsze od

tułowia) oraz skargi dziecka na bóle mięśni (kończyn) lub brzucha,

◦ zapalenia płuc (8-22 %),

◦ zapalenia szpiku kostnego, zapalenia stawów, ropowicy tkanki podskórnej (rzadko).

Hib –szczepionka :

◦ Szczepionka przeciw zakażeniom Hib jest przeznaczona dla dzieci od 6 tygodnia do 5 roku życia oraz starszych dzieci z grup ryzyka, np. po usunięciu śledziony. Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych (PSO) szczepienie przeciw Hib jest obowiązkowe dla dzieci od 6 tyg. do 2 roku życia (od 1 kwietnia 2007 roku).

Hib- szczepionka :

◦ Pełen cykl szczepienia przeciw zakażeniom Hib obejmuje:

• szczepienie podstawowe: 3 dawki szczepionki podane w wieku od 6 tygodnia do 6 miesiąca życia w odstępach czasu nie krótszych niż 6 – 8 tygodni

oraz szczepienie uzupełniające: jedna dawka szczepionki w 16-18 miesiącu życia dla zapewnienia długotrwałej odporności.

◦ Dzieciom w wieku 6- 12 miesięcy, wcześniej nieszczepionym podajemy 2 dawki szczepionki w odstępie nie krótszym niż 1 mies. oraz dawkę uzupełniającą w 16-18 miesiącu życia. Dzieciom w wieku 1-5 lat, wcześniej niezaszczepionym, podajemy 1 dawkę szczepionki. Szczepionkę wstrzykuje się domięśniowo w udo lub ramię.

Szczepionka może być podawana jednocześnie z innymi szczepionkami (np. DTP, IPV, wzwB), ale w osobne miejsca ciała lub w jednym wstrzyknięciu w postaci szczepionki skojarzonej (5 w 1 lub 6 w 1).

Pneumokoki :

◦ Zakażenia pneumokokowe są wywoływane przez bakterię zwaną pneumokokiem wytwarzającą otoczkę polisacharydową, która warunkuje rozwój określonych

objawów.

◦ Nawet 60% dzieci uczęszczających do żłobka lub przedszkola może mieć bakterie w nosie i gardle nie mając objawów ale narażając inne osoby wrażliwe na zakażenie – zjawisko to nazywamy nosicielstwem.

Pneumokoki –objawy:

◦ Objawy różnią się w zależności od miejsca zakażenia, grupy wiekowej i czynników ryzyka. Szereg objawów jest wspólnych dla różnych postaci zakażenia

pneumokokowego, np. zapalenie ucha wiąże się z bólem, gorączką, a u małych dzieci dodatkowo występuje niepokój, płacz, brak apetytu. Zapalenie płuc zazwyczaj

objawia się gorączką, dreszczami, dusznością i kaszlem.

Pneumokoki-objawy:

◦ Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych zazwyczaj objawia się:

gorączką, bólami głowy, splątaniem, światłowstrętem, nudnościami, wymiotami, lękiem, sztywnością karku, a u niemowląt pulsującym ciemiączkiem.

W przypadku bakteriemii dochodzi do wniknięcia pneumokoków do krwi z innego ogniska zakażenia (np. zapalenie płuc) bądź w wyniku bezpośredniej inwazji np. z nosogardła. Główne objawy obejmują gorączkę, przyspieszenie tętna i oddechu, dreszcze, osłabienie, ból brzucha.

Pneumokoki – objawy:

◦ Dalszy rozwój zakażenia może prowadzić do:

◦ sepsy,

◦ wstrząsu septycznego

◦ niewydolności wielonarządowej.

Diagnoza inwazyjnego zakażenia pneumokokowego, zwłaszcza u niemowląt może być trudna. Zakażenie pneumokokowe jest często poprzedzone infekcją wirusową dróg

oddechowych, w tym często grypą.

Pneumokoki – Szczepionka :

◦ Zdrowe niemowlęta otrzymują 3 dawki szczepienia

przeciw pneumokokom, które podawane są w: 2, 4 i 13

- 15 miesiącu życia dziecka.

Odra :

◦ Odra to ostra, wirusowa choroba zakaźna, która bardzo łatwo się rozprzestrzenia wśród nieuodpornionych osób w każdym wieku i może powodować epidemię. Nie należy jej lekceważyć ponieważ powikłania z nią związane mogą być bardzo groźne. Źródłem zakażenia jest chory człowiek. Zakażenie szerzy się drogą kropelkową oraz przez

bezpośrednią styczność z wydzieliną z jamy nosowo-gardłowej chorej osoby. Objawy występują po 10-12 dniach od zakażenia.

Odra – objawy :

◦ Odra charakteryzuje się cyklem objawów. Na 2-4 dni przed wystąpieniem wysypki pojawiają się:

◦ • ostry ból gardła,

◦ • nieżyt nosa,

◦ • gorączka,

◦ • złe samopoczucie,

◦ • zapalenie spojówek,

◦ • katar,

◦ • suchy kaszel.

Odra - objawy

◦ Następnie od 10 do 12 dni od początków zakażenia w jamie ustnej pojawiają się białe wykwity otoczone czerwoną linią (tzw. plamki Koplika), chory wysoko gorączkuje.

Następnie za uszami pojawia się czerwona grudkowa wysypka, która stopniowo

obejmuje całą głowę, tułów i kończyny. Wypukłe grudki zlewają się w plamy. Chory odczuwa silne swędzenie.

Odra- objawy:

◦ U starszych dzieci odra przebiega najczęściej bez powikłań, w ciągu 2-5 dni po

wystąpieniu charakterystycznej wysypki, w surowicy krwi pojawiają się przeciwciała, które usuwają wirusy z krwi i tkanek. Następuje okres zdrowienia.

Odra – szczepienia :

◦ Szczepienia obowiązkowe (bezpłatne):

◦ Dzieci

◦ Według Programu Szczepień Ochronnych każde dziecko powinno zostać zaszczepione szczepionką MMR w 13-15 miesiącu życia oraz dawką uzupełniającą w 6 roku życia, w celu uzyskania długotrwałej odporności.

◦ Od 1 stycznia 2019 roku drugą dawkę MMR należy podać w 6. roku życia dzieciom, które:

◦ urodziły się w 2014 r.,

◦ są w 6. roku życia, ale w dniu kwalifikacji do szczepienia nie ukończyły jeszcze 6. roku życia (większość dzieci urodzonych w 2013 r.),

◦ dla dzieci starszych w 7., 8. i 9. roku życia, PSO na 2019 rok nie przewiduje szczepień

wyrównawczych (podanie drugiej dawki szczepionki będzie sukcesywnie wyrównywane poprzez szczepienie w 10 roku życia).

Świnka :

Świnka (nagminne zapalenie ślinianek przyusznych) to wirusowa choroba zakaźna, której źródłem zakażenia jest chory człowiek. Infekcja przenosi się drogą kropelkową lub

poprzez kontakt z przedmiotami skażonymi wydzieliną z gardła chorej osoby. Objawy występują zwykle po 17-18 dniach od infekcji.

Świnka – objawy:

◦ gorączka,

◦ złe samopoczucie,

◦ obrzęk i bolesność jednej lub obu ślinianek przyusznych,

◦ obrzęk i bolesność ślinianek podżuchwowych i/lub podjęzykowych,

◦ nieżyt górnych dróg oddechowych,

◦ utrata łaknienia,

◦ trudności w żuciu i połykaniu,

◦ uczucie suchości w jamie ustnej,

◦ czasami: ból głowy, nudności, wymioty (objawy sugerujące zapalenie opon mózgowo-

◦ rdzeniowych),

◦ obrzęk, bolesność jądra/jąder (u chłopców po okresie dojrzewania).

Świnka – szczepionka :

◦ Szczepienia przeciw śwince wykonuje się skojarzoną szczepionką przeciw odrze, śwince i różyczce.

◦ Szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce są obowiązkowe (finansowane z budżetu Ministra Zdrowia) dla dzieci

◦ w schemacie szczepienia:

◦ podstawowego w 13-15 miesiącu życia,

◦ uzupełniającego w 6 roku życia.

Różyczka

◦ Różyczka jest wirusową choroba zakaźną, która może się przenosić tylko między ludźmi.

Infekcja przenosi się drogą kropelkową. Różyczka u dzieci najczęściej przebiega

łagodnie lub bezobjawowo. Na cięższy przebieg narażeni są głównie dorośli. Objawy występują zwykle po 14 – 21 dniach od infekcji.

Różyczka – objawy:

◦ Do objawów różyczki zalicza się:

◦ nieżyt górnych dróg oddechowych (zaczerwienienie gardła, kaszel, katar),

◦ podwyższona temperatura,

◦ silne powiększenie węzłów chłonnych za uszami i na potylicy,

◦ wysypka (zaczyna się na twarzy, w ciągu 24 godzin zajmuje całą powierzchnię ciała, utrzymuje się do 3 dni, a następnie znika nie pozostawiając przebarwień).

◦ U nastolatków i dorosłych częściej obserwuje się niecharakterystyczne objawy różyczki tj.

◦ wysoka gorączka,

◦ ból głowy,

◦ ból kończyn,

◦ łagodne zapalenie spojówek.

Różyczka – szczepionka:

◦ Szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce są obowiązkowe (finansowane z budżetu Ministra Zdrowia) dla dzieci

◦ w schemacie szczepienia:

◦ podstawowego w 13-15 miesiącu życia,

◦ uzupełniającego w 6 roku życia.

◦ Dzieciom pomiędzy 7 a 9 rokiem życia podanie drugiej dawki szczepionki będzie sukcesywnie wyrównywane poprzez szczepienie w 10 roku życia.

NOP

◦ Zaburzenie stanu zdrowia, które wystąpiło w okresie czterech tygodni po podaniu szczepionki – to oficjalna definicja niepożądanego odczynu poszczepiennego (NOP).

Wyjątkiem jest podanie szczepionki przeciwko gruźlicy. W tym przypadku kryterium czasowe jest dłuższe niż cztery tygodnie. Uogólniając zatem, niepożądany odczyn poszczepienny to pogorszenie stanu zdrowia (często chwilowe i łagodne), które wystąpi w określonym czasie po szczepieniu.

NOP

Odczyny miejscowe, np.:

◦ obrzęk, zaczerwienienie i bolesność,

◦ sącząca się przetoka nad węzłem chłonnym,

◦ ropień bakteryjny bądź jałowy oraz

◦ powiększenie węzłów chłonnych.

NOP:

Odczyny ze strony ośrodkowego układu nerwowego, np.:

◦ encefalopatia,

◦ drgawki,

◦ poliomyelitis poszczepienne wywołane wirusem szczepionkowym (porażenie lub niedowład wiotki z objawami utrzymującymi się 60 lub więcej dni),

◦ zapalenie mózgu,

◦ zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,

◦ zespół Guillain-Barre (symetryczny niedowład o ostrym początku, gwałtownie postępujący z zaburzeniami czucia).

NOP:

Inne niepożądane odczyny poszczepienne, np.:

◦ bóle stawowe,

◦ wstrząs anafilaktyczny – natychmiast po podaniu szczepionki,

◦ gorączka powyżej 39°C,

◦ epizod hipotensyjno-hiporeaktywny (jest to charakterystyczny stan po szczepieniu DTP, w którym

niemowlę przez pewien okres (10 minut do 36 godzin) ma obniżone ciśnienie tętnicze (stany hipotonii do zapaści naczyniowej włącznie), obniżone napięcie mięśniowe, nie przyjmuje posiłków i nie nawiązuje kontaktów z otoczeniem),

◦ nieutulony ciągły płacz (utrzymujący się powyżej 3 godzin płacz lub krzyk o znacznym nasileniu i wysokim tonie, pojawiający się przeważnie 6–18 godzin po szczepieniu),

◦ uogólnione zakażenie prątkiem BCG,

◦ małopłytkowość,

◦ posocznica, w tym wstrząs septyczny,

◦ zapalenie jąder oraz

◦ zapalenie ślinianek.

W Polsce lekarz ma obowiązek zgłosić niepożądane odczyny poszczepienne.

Jak złagodzić obrzęk, który powstał w miejscu szczepienia?

◦ Po każdym szczepieniu może wystąpić miejscowy obrzęk i zaczerwienienie. Najczęściej zdarza się to po szczepionce przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, a także po

szczepionce przeciwko pneumokokom. Odczyny te nie są groźne i zwykle ustępują samoistnie w ciągu 1-3 dni. Aby jednak je złagodzić, najlepiej zaraz po zauważeniu odczynu przyłożyć okład z sody. Wystarczy wymieszać 1 łyżeczkę sody w połowie szklanki wody, zmoczyć w roztworze gazik, przyłożyć go w miejscu szczepienia, lekko zabandażować zwykłym bandażem (nie elastycznym!) i pozostawić na kilkadziesiąt minut do wyschnięcia. Nie wolno robić okładów z folią plastykową, wyciskać miejsca szczepienia, smarować moczem, maściami ani alkoholem.

Antyszczepionkowcy:

HISTORIA RUCHÓW

ANTYSZCZEPIONKOWYCH:

◦ Ospa prawdziwa -1796 r

◦ Niektórzy obawiali się, że szczepienie ludzi materiałem odzwierzęcym spowoduje powstanie mieszańców: półludzi,półkrów.

HISTORIA RUCHÓW

ANTYSZCZEPIONKOWYCH :

◦ DTP -1940-1970 rok

◦ W Europie, Azji, Australii i Ameryce Północnej protestowano w sprawie szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi i

◦ krztuścowi (DTP), tzw.pełnokomórkowa szczepionka przeciwkrztuścowa miała rzekomo powodować powikłania neurologiczne.

HISTORIA RUCHÓW

ANTYSZCZEPIONKOWYCH

◦ MMR - rok1998 Andrew Wakefield opublikował dane, z których wynikało, że istnieje związek przyczynowo-skutkowy między szczepionką MMR a zapaleniem jelita i

autyzmem. Dało to początek popularnemu mitowi mówiącemu o tym, że szczepionki powodują autyzm.

DENIALIZM – zaprzeczenie, bezzasadne wątpliwości, światopogląd negujący fakty naukowe – NAJGROŹNIEJSZA „EPIDEMIA” XXI w.

◦ Denialiści aby czuć się dobrze ze swoimi poglądami muszę je sobie

◦ racjonalizować.

◦ Jedną z metod takiej racjonalizacji jest powoływanie się na „fałszywych

◦ proroków”, pseudonaukowców, „alternatywne autorytety”.

◦ Denialiści stosują metody „cherry-picking” czyli wybiórcze traktowanie

◦ dokumentów i źródeł, pomijają rzetelne opracowania naukowe,

◦ wykorzystujące metaanalizy i skonstruowane w oparciu o poprawną

◦ metodologię, a powołują się na pojedyncze publikacje, często

◦ całkowicie nieprawdziwe, albo wybierają dane lub zdania wyrwane

◦ z kontekstu całego opracowania, które akurat mogą poprzeć ich tezę.

DENIALIZM:

◦ Denialiści w obronie swoich przekonań często posuwają się do ataków

◦ personalnych.

◦ Próba polemiki kończy się zarzutami o stronniczość i „bycie na pasku”

◦ i tu w zależności od tematu odpowiedniej korporacji, mafii, rządu etc.

◦ W przypadku ruchów antyszczepionkowych padają oskarżenia

◦ o finansowanie ze strony koncernów farmaceutycznych, zmowy

◦ milczenia, spisków mających na celu eliminację całej lub części

◦ populacji.

Dziękuję za uwagę ☺