BoŻe Narodzenie. Jeden Bóg- różnorodność OByczajów

BoŻe Narodzenie

Jeden Bóg- róŻnorodnoŚĆ

OByczajów

W liturgii Kościoła zachodniego Święto Bożego Narodzenia było już znane na początku IV wieku. Niektórzy

wiązali jego obchód ze zwycięstwami cesarza Konstantyna w 312 lub 324 roku. Zgodnie z inną hipotezą obchód

Bożego Narodzenia 25 grudnia został ustalony na podstawie obliczeń daty

poczęcia narodzin Chrystusa.

Z ewangelii Łukasza wynika, że poczęcie to nastąpiło w przesileniu wiosennym

25 marca.

W konsekwencji narodzenie Chrystusa

„powinno” przypadać na 25 grudnia.

Wieczerza wigilijna ma wyjątkowe znaczenie w rodzimej tradycji. Zwyczaj jej

przygotowywania zauważono i opisano już w XVIII wieku, choć przypuszcza się, że był świętowany w naszym kraju znacznie wcześniej. Dzień wigilijny

jest postny. Zwyczaj każe położyć pod obrusem kilka kłosów siana, symbolizujących stajenkę

betlejemską.

Przy stole pozostawia się wolne nakrycie dla symbolicznego, niespodziewanego gościa.

Wieczerzę rozpoczyna się wraz z pojawieniem się na niebie pierwszej gwiazdy. Najczęściej podaje

się barszcz, kapustę z grzybami, ryby gotowane lub pieczone, kluski z makiem, kompot z suszonych owoców. Na wschodzie Polski

obowiązkowym daniem wigilijnym jest kutia (gotowana pszenica lub jęczmień z dodatkiem

miodu, orzechów, migdałów).

Jak każe staropolska tradycja na

wigilijnym stole musi pojawić się karp.

Znany był on już w starożytności w Azji i południowej Europie.

Do Polski został sprowadzony przez zakon cystersów na

przełomie XI i XII wieku. Zakonnicy zakładali przy swoich siedzibach stawy

hodowlane pozwalające na hodowlę karpia.

Pierwotnie w wodach polskich

występowała dzika forma karpia- sazan.

Karp jest rybą długowieczną, może żyć do 45 lat.

OPŁATEK

Opłatek jest bardzo cienkim

niekwaszonym (przaśnym) chlebem.

Dzieląc się nim przy wigilijnym stole składamy sobie życzenia i wybaczamy

winy. Do dziś pozostaje niewyjaśniona geneza tego zwyczaju,

odgrywającego tak wielką rolę w przeżyciu Bożego Narodzenia

w atmosferze pojednania i wzajemnej życzliwości.

Pasterka

Pasterka to Msza Święta odprawiana o północy w noc

Bożego Narodzenia. Stanowi centralny moment wszystkich

zwyczajów związanych z obchodami przyjścia Jezusa

Chrystusa na świat.

SZOPKA

„Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było

dla nich miejsca w gospodzie”(Łk 2, 7)

Podanie głosi, że pierwsza szopka powstała w 1223 roku w jaskini niedaleko wioski Groccio

we Włoszech z inspiracji Świętego Franciszka z Asyżu. Do Polski przywędrowała wraz z braćmi

franciszkanami pod koniec XIII wieku.

Z czasem stała się niezwykle ważnym elementem świąt Bożego Narodzenia.

Proste, kryte strzechą stajenki z ruchomymi lalkami, wewnątrz jeszcze do niedawna były montowane w każdej polskiej chacie. Niektóre, zwłaszcza krakowskie zasłynęły jako prawdziwe

arcydzieła.

ŻŁÓBEK

Do rozpowszechniania zwyczaju budowania żłóbków i szopek

najwięcej przyczynił się św. Franciszek z Asyżu i jego

bracia. To on, chcąc przypomnieć narodziny Pana Jezusa, nakazał

nanieść do groty siana i przyprowadzić wołu i osła.

Zawołał braci i pobożnych ludzi.

Tam odczytał im Ewangelię o narodzeniu Zbawiciela i wygłosił

kazanie o wcieleniu Słowa.

KOLĘdA

W Polsce kolęda oznacza przede wszystkim pieśń religijną tematycznie związaną z narodzinami Chrystusa

lub odwiedziny duszpasterskie odbywane w tym okresie w parafiach polskich.

Sama nazwa kolęda jest pochodzenia i tradycji rzymskiej.

Pierwszy dzień każdego miesiąca nosił nazwę calendae.

Szczególne znaczenie miały

calendae styczniowe, bowiem 1 stycznia

traktowany był jako początek roku administracyjnego.

W tym dniu

konsulowie rzymscy obejmowali swoje urzędy. Z tej okazji

odwiedzano się wzajemnie, obdarowywano prezentami i śpiewano

okolicznościowe piosenki.

CHOINKA

Zwyczaj ubierania choinek narodził się wśród ludów germańskich przeszło 300

lat temu. W dniach przesilenia zimy i nocy zawieszano u sufitu gałązki

jemioły, jodły, świerka, sosny, jako symbol zwycięstwa życia nad śmiercią, dnia nad nocą, światła nad ciemnością.

W Niemczech choinki są wyjątkowo okazałe i pięknie przystrojone. Kościół

chętnie przejął ten zwyczaj, jako

zapowiedź, znak i typ Jezusa Chrystusa.

Na drzewku zawieszamy światła, bo tak często Jezus o sobie mówił, że jest

światłością świata.

PREZENTY

Dzisiejszą tradycję bożonarodzeniowych prezentów zawdzięczamy Marcinowi

Lutrowi, który w 1535 roku domagał się, aby protestanci dawali swoje prezenty dzieciom jako dar samego

„Dzieciątka Jezus”.

Z czasem wszystkie kraje

chrześcijańskie także katolickie przyjęły tę praktykę. Ślad dawnej tradycji

rozpoznajemy w postaci Świętego Mikołaja, który ubrany w szaty biskupie

z mirą i pastorałem w wigilię Bożego Narodzenia rozdaje dzieciom prezenty.

ŚWIĘTY MIKOŁAJ

Święty Mikołaj urodził się na przełomie III i IV wieku w Licji na terenie

dzisiejszej Turcji. Był jedynakiem, bardzo zamożnych ludzi. W

dzieciństwie czas spędzał na czytaniu Pisma Świętego. Podczas epidemii zmarli jego rodzice, majątek rozdał biednym i wstąpił do klasztoru. Został

biskupem w Mirze. Święty Mikołaj zmarł 6 grudnia 327 roku.

JASEŁKA

Z tzw. drugim dniem świąt Bożego Narodzenia (od dnia św. Szczepana) rozpoczyna się okres

"jasełek". Trwał on przez wieki do uroczystości Matki Bożej Gromnicznej (2.II.), czyli do dnia

ofiarowania Pana Jezusa w świątyni

jerozolimskiej. Nazwa "jasełka" tematycznie wskazuje na źródło tychże przedstawień.

Jasełka bowiem to żłób, czyli rodzaj drabinek, jeszcze dziś stosowanych do podawania siana bydłu czy koniom. Stawia się je także w lasach,

by podkarmiać zwierzynę łowną. W żłóbku został złożony Chrystus po swoim narodzeniu.

Zatem "jasełka" prezentują udramatyzowane, teatralne sceny na temat przyjścia Chrystusa

Pana na świat.

KARTKI ŚWIĄtECZNE

Swoistym prezentem pamięci związanym z uroczystością Bożego Narodzenia jest bardzo popularny na całym świecie zwyczaj

wysyłania do krewnych i przyjaciół

okolicznościowych kartek z życzeniami świątecznymi.

Pomysłodawcą tej idei był w roku 1846 Anglik John Horsley, który polecił wydrukować 50 świątecznych

kartek wg własnego projektu z krótkimi życzeniami.

ŚWIĘTOWANIE BOŻEGO NARODZENIA

Tradycja obchodów świąt Bożego Narodzenia jest głęboko zakorzeniona nie tylko w narodzie

polskim. Na całym świecie katolicy świętują narodzenie Jezusa, ale w każdym kraju panują

nieco odmienne zwyczaje.

W Stanach Zjednoczonych trudno mówić o jakimś jednolitym stylu rodzinnego obchodu

świąt Bożego Narodzenia. Ameryka Północna jest zlepkiem wielu narodów i ras, każda rodzina

obchodzi święto tak, jak była do tego przyzwyczajona w swojej dawnej ojczyźnie.

W Hiszpanii odpowiednikiem opłatka jest chałwa. Przed Bożym

Narodzeniem każda hiszpańska rodzina zaopatruje się w nową

szopkę. Wigilijna wieczerza

rozpoczyna się po pasterce, później następują tańce przy dźwiękach dobrej muzyki. Głównym daniem jest

pieczona ryba oraz ciasto Trzech Króli, w którym zapieka się drobne

upominki. Po wieczerzy Hiszpanie spacerują po ulicach i śpiewają

kolędy. Prezenty rozdawane są 6 stycznia na pamiątkę darów, które

Jezus otrzymał od mędrców ze Wschodu.

W Wielkiej Brytanii wigilijny posiłek zaczyna się w południe w ścisłym gronie

rodzinnym. Obiad, bo trudno tu mówić o wieczerzy, składa się z pieczonego indyka

i "płonącego puddingu". Wieczorem w Wigilię angielskie dzieci wywieszają swoje

pończochy za drzwi, by nazajutrz rano odnaleźć je wypełnione prezentami. Tu narodził się zwyczaj pocałunków pod jemiołą

wiszącą u sufitu. Taki pocałunek przynosi szczęście i spełnienie życzeń. Londyn jest

ojczyzną pierwszych kartek z życzeniami.

W 1846 roku John Horsley z Anglii

zaprojektował pierwszą kartkę świąteczną z napisem "Wesołych świąt Bożego

Narodzenia i szczęśliwego Nowego Roku.

W Sztokholmie święta Bożego Narodzenia rozpoczynają się w pierwszą niedzielę adwentu. Tradycyjna szwedzka

uczta składa się z suszonej ryby o dość mdłym smaku. Potem podaje się

galaretkę wieprzową, głowiznę i chleb, a na deser pierniczki. Nie stawia

się wolnego nakrycia na wigilijnym stole, ale za to odwiedza się samotnych.

Szwedzi nie śpiewają kolęd, lecz tańczą wokół choinki. Święta spędzają

najchętniej w podróży. W wiejskich kościołach odprawia się mszę w Wigilię, na którą chłopi przyjeżdżają na saniach.

W Meksyku już 15 grudnia wiesza się pod sufitem piniatę -

gliniane naczynie wypełnione słodyczami. Pod nią gromadzą się dzieci. Jedno z nich rozbija piniatę

kijem, co rozpoczyna wyścig w zbieraniu słodyczy. Głównym

daniem wigilijnym jest wędzony dorsz z papryką i oliwą oraz małymi grzankami. Podaje się również pieczonego indyka, owoce

i słodycze.

Na WĘgrzech pod obrus wkłada się sianko.

Wyciągnięcie najdłuższego źdźbła wróży długie życie.

Na stole nie może zabraknąć ciasta z makiem, bo mak zapewnia rodzinie miłość.

W Austrii po godzinie piątej po południu

rozbrzmiewa w oknach mały dzwoneczek. To znak, że rozpoczyna się świąteczną kolacja. Austria jest ojczyzną jednej z najbardziej znanych

i najpiękniejszych kolęd na świecie pt. "Stille Nacht, hellige Nacht”- „Cicha noc,

święta noc”.

We Francji dzieci wierzą, że to mały Jezus przynosi im

prezenty w wigilijną noc i wkłada je do bucików ustawionych przy

kominku. Wieczerza wigilijna rozpoczyna się po pasterce.

Podstawowymi potrawami są:

ostrygi, pieczony indyk kunsztownie nadziewany różnymi specjałami oraz ciasto

przekładane słodką masą i polewane czekoladą.

We Włoszech podaje się tzw. ravioli z mięsnym

farsze i parettone, czyli ciasto drożdżowe

z korzeniami.

W Danii podaje się słodki ryż z cynamonem i pieczoną

gęś z jabłkami. Tradycyjnym daniem jest budyń z ryżem.

Gospodyni ukrywa w nim jeden migdał. Kto go znajdzie,

ten dostaje świnkę z marcepanu, która zapewnia

szczęście przez cały rok.

ŚWIĘTY MIKOŁAJ

Dziś nazywamy go w Anglii – Father Chrystmas, we Francji –

Pere Noel, w Niemczech – Weihnachtsmann, w Holandii – Sinter Klass, w Turcji – Noel Baba, w Stanach Zjednoczonych – Santa Claus, w Szwecji – Saint Nicholas,

w Japonii – Santakurōsu.

W Polsce, inaczej niż gdzie indziej

święty ma dwa wcielenia:

6 grudnia jest św. Mikołajem, w wigilię Bożego Narodzenia

Gwiazdorem.

„Weź do ręki biały opłatek,

Choćbyś nawet nie miał go, z kim dzielić

I życz szczęścia całemu światu:

Niech się wszystkie serca rozweselą!”

(W Dzień Bożego Narodzenia. Alina Paul)

DziĘkujĘ za uwagĘ!