RADA UNII EUROPEJSKIEJ
Bruksela, 21 maja 2010 r. (26.05) (OR. en)
9964/10
SOC 358
PISMO PRZEWODNIE
Od: Komitet Ochrony Socjalnej
Do: Komitet Stałych Przedstawicieli (część I) / Rada (EPSCO) Dotyczy: Strategia „Europa 2020”
– Uwagi Komitetu Ochrony Socjalnej
Delegacje otrzymują w załączeniu uwagi Komitetu Ochrony Socjalnej ostatecznie zredagowane w dniu 18 maja 2010 r. i przeznaczone na posiedzenie Rady ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów (EPSCO) w dniach 7–8 czerwca 2010 r.
STRATEGIA „EUROPA 2020”
Uwagi Komitetu Ochrony Socjalnej1
Na wiosennym posiedzeniu Rada Europejska uzgodniła nową strategię, kładącą nacisk na rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu i na spójność społeczną w świetle współzależności między polityką gospodarczą, polityką zatrudnienia i polityką spójności społecznej. Nieodłączną cechą strategii „Europa 2020” jest skoncentrowanie różnych kierunków polityki wokół pewnych kluczowych obszarów. Działania krajowe i unijne będą nakierowane na wzajemnie ze sobą powiązane i wzajemnie się wzmacniające wymierne cele, które Rada Europejska zatwierdziła na wspomnianym posiedzeniu.
W myśl opinii będącej przyczynkiem Komitetu Ochrony Socjalnej do strategii2, aby zrealizować jej wymiar społeczny, trzeba będzie udoskonalić otwartą metodę koordynacji w dziedzinie ochrony socjalnej i włączenia społecznego oraz zwiększyć jej spójność i widoczność. W ramach otwartej metody koordynacji w sprawach społecznych Komitet będzie nadal – w ścisłym powiązaniu z nową strategią – korzystał z wartości dodanej tej metody, która jest elastycznym i skutecznym narzędziem pozwalającym w skoordynowany sposób kształtować politykę oraz pomagającym opracowywać krajowe strategie włączenia społecznego i ochrony socjalnej.
1 Do potwierdzenia przez część delegacji.
2 Zob. opinia Komitetu Ochrony Socjalnej na temat strategii lizbońskiej po roku 2010, zatwierdzona przez Radę EPSCO w dniu 30 listopada 2009 r. (dok. 15850/09).
Komitet Ochrony Socjalnej
I. Sprawozdanie na temat stosownych wskaźników mających odpowiadać wymiernemu celowi UE w dziedzinie włączenia społecznego/redukcji ubóstwa
Na wiosennym posiedzeniu Rada Europejska zatwierdziła – w ramach strategii „Europa 2020” – pięć wymiernych celów UE, z których jeden dotyczy propagowania włączenia społecznego, w szczególności przez redukcję ubóstwa. Przywódcy UE zaapelowali o prace nad stosownymi wskaźnikami mającymi odpowiadać temu celowi. Rada Europejska powróci do tej kwestii na czerwcowym posiedzeniu. Odpowiadając na ten apel, Komitet Ochrony Socjalnej3proponuje Radzie ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów, by rozważyła zastosowanie podejścia, w ramach którego:
- przypisałaby celowi UE konkretną wartość liczbową – xx milionów osób, które do 2020 roku należy wydźwignąć z ubóstwa lub wykluczenia społecznego;
- określiłaby ogólną liczbę osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, opierając się na trzech wskaźnikach odzwierciedlających różne wymiary ubóstwa i wykluczenia: na odsetku osób zagrożonych ubóstwem, na odsetku osób
doświadczających deprywacji materialnej oraz na odsetku osób żyjących w gospodarstwach domowych dotkniętych bezrobociem4;
- określiłaby unijną łączną wartość referencyjną jako liczbę osób, które są zagrożone ubóstwem lub doświadczają deprywacji materialnej, lub żyją w gospodarstwach domowych dotkniętych bezrobociem – zgodnie z następującymi założeniami:
Ø osoby zagrożone ubóstwem: osoby mające do dyspozycji mniej niż 60% krajowej mediany dochodów. Odsetek osób zagrożonych ubóstwem5jest głównym wskaźnikiem stosowanym do pomiaru i monitorowania ubóstwa w UE. Jest to względny miernik ubóstwa, powiązany z dystrybucją dochodu, uwzględniający wszystkie źródła dochodu pieniężnego, w tym dochód rynkowy i transfery społeczne. Odzwierciedla on rolę pracy i ochrony socjalnej w zapobieganiu ubóstwu i redukowaniu tego zjawiska.
3 Zastrzeżenie delegacji szwedzkiej.
4 Podczas dyskusji na forum Komitetu część delegacji opowiadała się za tym, by łączna wartość referencyjna opierała się jedynie na dwóch wskaźnikach ubóstwa (zagrożeniu
ubóstwem i deprywacji materialnej); chodziłoby zatem o ok. 100 mln osób. Jednak większość delegacji zaakceptowała dodanie także wskaźnika gospodarstw domowych dotkniętych bezrobociem.
5 W roku 2008 zagrożone ubóstwem było 17% ludności UE.
Ø osoby doświadczające deprywacji materialnej: osoby, których warunki życia są poważnie ograniczone z powodu braku środków i które są dotknięte co najmniej czterema z dziewięciu symptomów ubóstwa6. Wskaźnik deprywacji materialnej jest niepieniężnym miernikiem ubóstwa, odzwierciedlającym także różne poziomy zamożności i standardów życia w UE, ponieważ jego podstawą jest jeden próg dla całej UE.
Ø osoby żyjące w gospodarstwie domowym dotkniętym bezrobociem: osoby definiowane poprzez zerową lub bardzo niewielką intensywność pracy w ciągu całego roku7, aby odzwierciedlić przypadki przedłużającego się wykluczenia z rynku pracy. Chodzi o osoby żyjące w rodzinach, które doświadczają długoterminowego wykluczenia z rynku pracy. Długoterminowe wykluczenie z rynku pracy jest jednym z głównych czynników ubóstwa i pogłębia ryzyko przechodzenia tego zjawiska na kolejne pokolenia.
- zbadałaby możliwość uznania roku 2009 za rok referencyjny dla pozyskania stosownych danych.
- przyjęłaby ambitne, ale realistyczne zobowiązania, uwzględniając ograniczenia związane ze stabilnością finansową i pamiętając, że łączna unijna wartość odpowiadająca powyższej definicji to ok. 120 mln osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczonych8;
6 Uzgodniony wskaźnik deprywacji materialnej w UE to obecnie odsetek osób, których dotyczą co najmniej trzy z dziewięciu następujących symptomów: osób tych nie stać na i) opłacenie czynszu lub rachunków, ii) ogrzanie mieszkania odpowiednio do potrzeb, iii) pokrycie niespodziewanych wydatków, iv) jedzenie co drugi dzień mięsa, ryb lub ich odpowiednika proteinowego, v) coroczne tygodniowe wakacje poza domem; vi) samochód, vii) pralkę, viii) kolorowy telewizor lub ix) telefon. Wskaźnik ten obejmuje 17% całkowitej ludności UE: od 3,5% do 51% (dane za 2008 rok). Proponowana wyżej węższa definicja, oparta na czterech spośród z dziewięciu symptomów, objęłaby 8,3% ludności UE (od 1% do 33%).
7 Zdefiniowanie gospodarstw dotkniętych bezrobociem na podstawie zharmonizowanego europejskiego badania warunków życia ludności (EU-SILC) może wymagać dodatkowych ulepszeń metodologicznych.
8 Na przykład cel równy 20 milionom oznaczałby, że w ciągu 10 lat należy wydźwignąć z ubóstwa lub wykluczenia jedną osobę na sześć, cel równy 15 milionom – jedną osobę na osiem, a cel równy 25 milionom – jedną osobę na pięć.
- zaznaczyłaby, że choć państwa członkowskie mogą dowolnie ustalać cele krajowe na podstawie najwłaściwszego(-szych) wskaźnika(-ków) zależnego(-nych) od uwarunkowań i priorytetów krajowych, powinny wyjaśnić – w dialogu z Komisją i przy wsparciu Komitetu Ochrony Socjalnej – jak osiągnięcie tych celów przyczyni się do realizacji celu UE.
- zwróciłaby się do państw członkowskich i Komisji o:
Ø uaktualnienie harmonogramu opracowywania wskaźników w pełni odzwierciedlających wielowymiarowy charakter ubóstwa i wykluczenia społecznego,
Ø przyspieszenie w tym kontekście prac nad ulepszonymi miernikami deprywacji materialnej, ubóstwa wszechstronnego i ubóstwa bezwzględnego oraz zagrożenia ubóstwem osadzonego w czasie, nad nowymi miernikami wykluczenia z rynku pracy, a także nad miernikami redystrybucyjnych skutków systemów ochrony socjalnej, w tym świadczeń rzeczowych.
Ø lepszą terminowość składania danych oraz udoskonalenie możliwości pomiaru sytuacji grup najbardziej zagrożonych (migrantów, mniejszości etnicznych, osób
niepełnosprawnych, osób bezdomnych itp.).
- zaplanowałaby śródokresową weryfikację wymiernego celu UE, uwzględniając wspomniane prace nad wskaźnikami.
II. Projekt zintegrowanych wytycznych odnoszących się do strategii „Europa 2020”
Projekt dwóch zestawów zintegrowanych wytycznych w zakresie polityki gospodarczej i polityki zatrudnienia jest oparty na wzajemnie się wzmacniających priorytetach i wzajemnie ze sobą powiązanych celach strategii „Europa 2020”. Komitet Ochrony Socjalnej popiera cel wytycznej nr 10 (Promowanie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa), będący głównym
odzwierciedleniem społecznego wymiaru nowej strategii.
Ściślejsze powiązania między polityką gospodarczą, polityką zatrudnienia i polityką społeczną oraz celami w tych obszarach są kluczowe dla trwałego wzrostu, tworzenia miejsc pracy oraz spójności społecznej i terytorialnej. Zgodnie z postanowieniami Traktatu (art. 9 TFUE) „przy określaniu i realizacji swoich polityk i działań Unia bierze pod uwagę wymogi związane ze wspieraniem wysokiego poziomu zatrudnienia, z zapewnianiem odpowiedniej ochrony socjalnej, zwalczaniem wykluczenia społecznego”. To postanowienie jest istotne zarówno w przypadku wytycznych w zakresie polityki gospodarczej, jak i wytycznych w zakresie zatrudnienia, i powinno się znaleźć w motywach wniosku w sprawie wytycznych w zakresie polityki gospodarczej.
Jeżeli chodzi o wytyczne w zakresie polityki gospodarczej, Komitet Ochrony Socjalnej zwraca uwagę, że należy zająć się jednocześnie aspektem trwałości i adekwatności systemów emerytalno- rentowych oraz systemów opieki zdrowotnej i długoterminowej. Opowiada się także za zwróceniem większej uwagi na zewnętrzny wymiar UE, który powinien obejmować także politykę społeczną, co potwierdzono podczas wiosennego posiedzenia Rady Europejskiej w 2010 roku. Komitet Ochrony Socjalnej przypomina o istotnej roli usług socjalnych świadczonych w interesie ogólnym, które mają przyczyniać się do spójności społecznej i jednocześnie są warunkiem konkurencyjności i szans na zatrudnienie (wzmianka o ich odpowiednim świadczeniu powinna się znaleźć
w wytycznej nr 6). Wytyczne w zakresie zatrudnienia powinny wspominać o zasadzie równości kobiet i mężczyzn jako priorytecie horyzontalnym.
Nieodzownym elementem zintegrowanej wizji „Europa 2020” jest ocena tematyczna
i sprawozdanie z postępów związanych z wymiarem społecznym. W tekście decyzji należy jasno określić, jaką rolę w śledzeniu realizacji celu „włączenie społeczne/redukcja ubóstwa” oraz realizacji wytycznej nr 10 miałby odgrywać Komitet Ochrony Socjalnej.
Komitet Ochrony Socjalnej jest zdania, że takie podejście byłoby wsparciem dla Rady ds.
Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Ochrony Konsumentów, by mogła w pełni realizować swoje zadania w odniesieniu do zatrudnieniowego i społecznego wymiaru strategii. Pozwoliłoby także skorzystać z wiedzy fachowej gromadzonej podczas działań UE mających realizować
wspólne cele społeczne w dziedzinie ochrony socjalnej i włączenia społecznego w ramach otwartej metody koordynacji w sprawach społecznych. Należy więc dodać nowy motyw. Komitet proponuje, by brzmiał on następująco:
(17) Komitet Ochrony Socjalnej będzie monitorował postępy w zakresie społecznego wymiaru strategii „Europa 2020”, a zwłaszcza w zakresie realizacji wytycznej nr 10, w ramach kompetencji określonych Traktatem. Będzie to polegać przed wszystkim na działaniach podejmowanych w ramach otwartej metody koordynacji w dziedzinie ochrony socjalnej i włączenia społecznego, w tym na wspólnym sprawozdaniu o ochronie socjalnej i włączeniu społecznym.
Komitet Ochrony Socjalnej z zadowoleniem przyjmuje najważniejsze elementy składające się na projekt zintegrowanej wytycznej nr 10, proponuje jednak kilka poprawek do tekstu (zob. projekt poprawek do wytycznej nr 10).
Wytyczna 10: Promowanie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa9
Starania państw członkowskich w zakresie zapobiegania ubóstwu i ograniczania tego zjawiska, m.in. przez poszerzanie możliwości zatrudnienia jako zasadniczego aspektu zintegrowanej strategii, powinny być nastawione na promowanie pełnego uczestnictwa w życiu społecznym
i gospodarczym. W tym celu należy w pełni skorzystać z Europejskiego Funduszu Społecznego.
Działania powinny również koncentrować się na dbaniu o równość szans, m.in. przez zapewnienie wszystkim dostępu do dobrych jakościowo, niedrogich i trwałych usług, zwłaszcza usług
społecznych, mieszkalnictwa i opieki zdrowotnej. Ważną rolę w tym kontekście odgrywają usługi publiczne (m.in. usługi internetowe zgodne z wytyczną 4). Państwa członkowskie powinny wprowadzić skuteczne środki antydyskryminacyjne. Wzmocnienie pozycji obywateli oraz promowanie aktywności zawodowej, zwłaszcza osób najbardziej oddalonych od rynku pracy, a jednocześnie zapobieganie ubóstwu pracujących pomoże walczyć z wykluczeniem społecznym.
Wymagać to będzie ulepszenia systemów zabezpieczenia społecznego, strategii uczenia się przez całe życie oraz strategii aktywnego włączania, aby otwierać obywatelom możliwości na różnych etapach ich życia i chronić ich przed ryzykiem wykluczenia, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet. System zabezpieczenia społecznego i system emerytalno-rentowy należy zmodernizować, aby można je było w pełni wykorzystać do zapewnienia odpowiedniego wsparcia dochodu
i dostępu do opieki zdrowotnej i długoterminowej – tym samym gwarantując spójność społeczną – a jednocześnie zachować ich trwałość finansową i rolę polegająca na zachęcaniu do udziału w życiu społecznym i do aktywności zawodowej.
9 Ostatecznie zredagowane na posiedzeniu Komitetu w dniach 17–18 maja na potrzeby dalszych konsultacji zleconych przewodniczącemu.
Systemy świadczeń powinny kłaść nacisk na zabezpieczenie dochodów w okresach zmiany zatrudnienia i na ograniczanie ubóstwa, przede wszystkim w grupach najbardziej narażonych na wykluczenie społeczne, takich jak rodzice samotnie wychowujący dzieci, mniejszości, w tym mniejszość romska, osoby niepełnosprawne, dzieci i młodzież, starsze kobiety i starsi mężczyźni, legalni migranci oraz osoby bezdomne. Państwa członkowskie powinny również aktywnie
promować gospodarkę społeczną i innowacje społeczne na rzecz wspierania osób najbardziej zagrożonych. W ramach wszystkich działań należy także promować równość płci.
III. Projekt przewodni: Europejski program walki z ubóstwem
Jak już wcześniej wspomniano, zdaniem Komitetu Ochrony Socjalnej współpraca państw
członkowskich w dziedzinie polityki społecznej bardzo zyskałaby na większej widoczności, lepszej komunikacji i lepszym rozpowszechnianiu wyników działań, na udoskonaleniu procesu uczenia się od siebie nawzajem, a także na dobrym jakościowo, stałym zaangażowaniu odpowiednich
zainteresowanych stron. Komitet będzie działał w tym kierunku. Na potrzeby wspomnianego programu będzie można korzystać z doświadczenia, instrumentów i działań nadal rozwijanych w ramach otwartej metody koordynacji w dziedzinie ochrony socjalnej (emerytury i renty, opieka zdrowotna i długoterminowa) i włączenia społecznego.
Komitet Ochrony Socjalnej rozumie, że celem projektu przewodniego jest zwiększenie starań zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym, by urzeczywistnić społeczny wymiar strategii
„Europa 2020” i udoskonalić otwartą metodę koordynacji w tym zakresie.
Komitet Ochrony Socjalnej zamierza więc współpracować z Komisją i przygotować uwagi do planowanego projektu „Europejski program walki z ubóstwem”, spodziewanego w październiku, w świetle decyzji w sprawie strategii „Europa 2020”, które zostaną podjęte na czerwcowym posiedzeniu Rady Europejskiej.
