Planowanie pracy wychowawczo-opiekuńczej

(1)

Kurs dla kandydatów na wychowawców placówek wypoczynku dzieci i młodzieży

Lekcja 3

Temat:

Planowanie pracy wychowawczo-opiekuńczej

W tej lekcji dowiesz się:

1) co to jest opracowanie planu wychowawczego grupy, 2) jakie są metody i formy realizacji planów wychowawczych, 3) jak powinna wyglądać dokumentacja wychowawcy,

4) przedstawię praktyczne porady przed wyjazdem.

© Wszelkie prawa zastrzeżone. Materiał ten jest ograniczony i chroniony prawami autorskimi oraz innymi prawami, które należą do autorów tego opracowania. Materiał nie może być kopiowany, publikowany i rozprowadzany bez pisemnej zgody autora lub autorów.

(2)

1. Opracowanie planu wychowawczego grupy

Z pedagogicznego punktu widzenia niezwykle ważną sprawą jest właściwe wykorzystanie czasu wolnego dzieci i młodzieży, tak aby spełniał on dwie podstawowe funkcje:

a) wypoczynku i rozrywki, czyli funkcję rekreacyjną, a) wypoczynku i rozrywki, czyli funkcję rekreacyjną, b) rozwoju osobowości, czyli funkcję kreatywną.

b) rozwoju osobowości, czyli funkcję kreatywną.

Wychowanie rekreacyjne ma kształtować u naszych wychowanków kulturę wypoczynku, rozrywki, ma uczyć różnorodnych form organizowania czasu wolnego, ma wskazać, jak „odnowić”

organizm zarówno pod względem psychicznym, jak i fizyczno-zdrowotnym. Monotonny i bierny tryb życia oraz deficyt aktywności ruchowej musi być rekompensowany przez zajęcia rekreacyjne w czasie wolnym.

Wychowanie rekreacyjne ma kształtować u naszych wychowanków kulturę wypoczynku, rozrywki, ma uczyć różnorodnych form organizowania czasu wolnego, ma wskazać, jak „odnowić”

organizm zarówno pod względem psychicznym, jak i fizyczno-zdrowotnym. Monotonny i bierny tryb życia oraz deficyt aktywności ruchowej musi być rekompensowany przez zajęcia rekreacyjne w czasie wolnym.

W procesie rozwoju osobowości uzupełniamy w pewnym sensie oddziaływania szkoły, głównie podczas wprowadzanie walorów poznawczych, umożliwiających uczestnikom poznanie nie znanych im dotąd regionów kraju, ich historii, warunków życia ludzi i ich dorobku kulturalnego. Nie oznacza to jednak, że w programie kolonii czy obozu należy planować jakieś zajęcia

„dydaktyczne”, a tym samym, obciążać zmęczony nauką szkolną umysł. Są wprawdzie zwolennicy organizowania dla uczestników kolonii pewnych „specjalizacji” łączących się nierozerwalnie z procesem nauczania w szkole, np. obóz językowy dla uczniów ze szkół z poszerzoną nauką języka obcego. Nie wydaje się to dobre rozwiązanie, bowiem kolonia ma mimo wszystko kojarzyć się z wakacjami a nie rokiem szkolnym.

W procesie rozwoju osobowości uzupełniamy w pewnym sensie oddziaływania szkoły, głównie podczas wprowadzanie walorów poznawczych, umożliwiających uczestnikom poznanie nie znanych im dotąd regionów kraju, ich historii, warunków życia ludzi i ich dorobku kulturalnego. Nie oznacza to jednak, że w programie kolonii czy obozu należy planować jakieś zajęcia

„dydaktyczne”, a tym samym, obciążać zmęczony nauką szkolną umysł. Są wprawdzie zwolennicy organizowania dla uczestników kolonii pewnych „specjalizacji” łączących się nierozerwalnie z procesem nauczania w szkole, np. obóz językowy dla uczniów ze szkół z poszerzoną nauką języka obcego. Nie wydaje się to dobre rozwiązanie, bowiem kolonia ma mimo wszystko kojarzyć się z wakacjami a nie rokiem szkolnym.

Na normalnej kolonii lub obozie uzupełnianie wiedzy odbywa się w toku codziennych zajęć rekreacyjnych i poznawczych. Uzyskiwana w ten sposób wiedza łatwiej pozostaje w pamięci, często lepiej i trwalej jest przechowywana niż ta, zdobywana w szkole.

Plan wychowawczy grupy opracowujemy uwzględniając przede wszystkim ramowy program pracy opiekuńczo-wychowawczej. Chodzi bowiem o to, by założenia tego planu były zbieżne z planem pracy grupy, którą będziemy „dowodzić”.

Jednak podstawowe źródła planowania dotyczące programu placówki, jak i grupy są następujące:

a) zainteresowania i potrzeby młodzieży - im więcej będziemy mieli wiadomości o uczestnikach, tym lepiej zaplanujemy pracę całej kolonii. Źródłem informacji może być organizator kolonii, który poda nam dane dotyczące środowiska, z którego dzieci pochodzą, strukturę wieku, płci itp. Uważna lektura kart kwalifikacyjnych pozwoli nam wiedzę tą uzupełnić. Wreszcie wiedzę naszą mogą wzbogacić bezpośrednie spotkania z uczestnikami oraz ich rodzicami. Wszystkie te wiadomości powinny decydować o charakterze kolonii, sposobie wdrażania samorządności, rodzajach ewentualnych kół zainteresowań itp.,

b) kadra – dobór kadry ma decydujące znaczenie w procesie wychowania. A więc dobór kadry wychowawczej jest także elementem działalności kierownictwa placówki, który zaliczamy do procesu planowania. Praktyka planowania pracy placówki bez dokładnej znajomości kadry często prowadzi do poważnych błędów. Np – przewidujemy na kolonii bogate życie sportowe, naukę pływania, olimpiadę kolonijną a w całym zespole wychowawczym nikt się na tym nie zna. Zajęcia naturalnie się odbędą, taki jest bowiem program placówki, ale jaka będzie ich wartość?

c) obiekt kolonijny – przy planowaniu pracy kolonijnej należy wszystkie przedsięwzięcia umiejscowić w konkretnych warunkach, w przeciwnym wypadku plan staje się nierealny.

Stąd koniecznym wydaje się obejrzenie obiektu „na własne oczy” przynajmniej przez jedną osobę zaangażowaną w organizację placówki, bowiem posługiwanie się opisami lub c) obiekt kolonijny – przy planowaniu pracy kolonijnej należy wszystkie przedsięwzięcia umiejscowić w konkretnych warunkach, w przeciwnym wypadku plan staje się nierealny.

Stąd koniecznym wydaje się obejrzenie obiektu „na własne oczy” przynajmniej przez jedną osobę zaangażowaną w organizację placówki, bowiem posługiwanie się opisami lub

(3)

ustnym przekazem po prostu nie wystarcza, ustnym przekazem po prostu nie wystarcza,

d) potrzeby środowiska – rozeznajemy przy okazji wizytowania obiektu. Do czego jest nam to potrzebne? We wszystkich placówkach wypoczynku preferuje się wszelkie możliwe formy integracji ze środowiskiem, minęły czasy kolonii hermetycznie zamkniętych przed kimkolwiek z zewnątrz. Dlatego poszukuje się elementów mogących pełnić funkcję integracyjną między kolonistami a środowiskiem – może to być wykonywanie prac na rzecz lokalnej społeczności przy jej udziale, zapraszanie rówieśników do udziału w organizowanych olimpiadach, imprezach kulturalnych, ogniskach itp., współpraca z innymi grupami kolonijnymi w okolicy, udział w imprezach organizowanych w mieście czy gminie itp.,

e) finanse – ważne, bo najlepsze plany nie są wiele warte, jeśli nie mogą być zrealizowane z powodów czysto finansowych. Stąd warto wiedzieć przed planowaniem zajęć, jaki został na naszą placówkę opracowany budżet – ile w nim przewidziano środków na tw. materiały nietrwałe (kredki, pisaki, papier do rysowania, plastelina itp), ile na organizację wycieczek (koszty przejazdu, bilety wstępu do muzeum, kina na latarnię morską itp), ile na nagrody dla uczestników (stąd będziemy również wiedzieć, ile i jakie imprezy planować – jakie będziemy mogli proponować nagrody).

Zebranie możliwie dużej ilości informacji warunkujących dobre planowanie pozwoli, żeby nasz plan był:

realny,

elastyczny (z możliwością stawiania zadań do wyboru i wykonywania ich w różnym czasie),

zaakceptowany przez cały zespół, zarówno wychowanków, jak i wychowawców, uwzględniający ich możliwości i ambicje,

jednolity – jedne zadania powinny być logicznym ciągiem poprzednich, być ich uzupełnieniem i nie zawierać sprzeczności,

dokładny – zawierający możliwie wszystkie planowane do wykonania sprawy,

konkretny – z planu musi wynikać co i kiedy mamy do zrobienia.

Ponadto plan powinien zawierać zmienne zadania (nie organizować przez 5 dni z rzędu ognisk, lub przez kilka kolejnych dni tych samych zajęć- np. wycieczki do lasu).

Oddzielnym problemem, z którym przyjdzie nam się spotkać, jest pogoda. Jej, niestety, nie da się zaplanować. Nie możemy natomiast dopuścić do sytuacji, by miała ona istotny wpływ na realizację naszych zamierzeń – doświadczony wychowawca zawsze ma w zanadrzu przeprowadzenie zajęć alternatywnych.

Jeśli np. pada deszcz, a my planowaliśmy wycieczkę na jagody, to oczywiście nie czekamy nic nie robiąc aż przestanie padać, tylko organizujemy w tym czasie jedną z form zajęć świetlicowych – turniej gier towarzyskich lub zgaduj-zgadulę (sporo tu zależy od inwencji wychowawcy grupy – im ciekawsze będzie miał propozycje, tym prawdopodobieństwo nudy czy zniechęcenia ma mniejsze szanse na zaistnienie).

2. Metody i formy realizacji planów wychowawczych

Aby właściwie interpretować sformułowanie metod i form realizacji planów wychowawczych, należałoby sięgnąć pamięcią do poprzedniej lekcji, gdzie m.in. znajduje się przykład ramowego planu pracy (plik jako załącznik do lekcji) opiekuńczo-wychowawczej placówki. Tam bardzo wyraźnie uszczegółowiono (mimo iż jest to plan ramowy) środki i formy realizacji przypisane poszczególnym działom działalności wychowawczej.

(4)

Kształtowanie postaw patriotycznych i obywatelskich – formami realizacji będą: zwiedzanie muzeów regionalnych i miejsc historycznych, wycieczki krajoznawcze, apele z uroczystym wciąganiem flagi na maszt i śpiewaniem hymnu narodowego, udział uczestników w planowaniu i organizowaniu zajęć, konkursy i inne formy współzawodnictwa rozwijające aktywność,

Podnoszenie sprawności fizycznej – formami realizacji będą: przeprowadzanie codziennie gimnastyki porannej, organizowanie zajęć sportowo-rekreacyjnych, nauka pływania, współzawodnictwo międzygrupowe, opieka nad sprzętem i urządzeniami sportowymi.

Wystarczy również wkomponować treści zawarte w planie placówki do planów , które będziemy realizować jako opiekunowie grup. Warto w tym miejscu pamiętać o tym, że planowane zamierzenia muszą uwzględniać wiek i związane z nim możliwości fizyczne dzieci. Planowanie bowiem 20-kilometrowego marszu 9-letnim dziewczynkom jest oczywistym absurdem.

Traktujemy to oczywiście jako przykład – powtarzamy bowiem, że najwięcej zależy od samego wychowawcy, od jego inwencji, od jego umiejętności wzajemnej komunikacji z wychowankami i naturalnie od warunków, o których wspominaliśmy wyżej.

3. Dokumentacja wychowawcy

Cała dokumentacja wychowawcy, to w sumie trzy pozycje:

a) plan pracy – dokument oparty na planie pracy placówki, zbieżny z nim, uszczegółowiony na tyle, by wiadomo było, że będzie realizowany w grupie,

b) dziennik zajęć wychowawcy kolonijnego - dziennik zajęć jest podstawowym dokumentem potwierdzającym odbycie poszczególnych zajęć (podobnie jak dziennik lekcyjny w szkole), dlatego w interesie wychowawcy leży, aby był prowadzony na bieżąco.

Pamiętajmy, że dziennik ten jest w pewnym sensie zapisem naszej pracy na placówce i w przypadku ewentualnej kontroli organu nadzorującego będzie pierwszym dokumentem, o który będziemy poproszeni.

b) dziennik zajęć wychowawcy kolonijnego - dziennik zajęć jest podstawowym dokumentem potwierdzającym odbycie poszczególnych zajęć (podobnie jak dziennik lekcyjny w szkole), dlatego w interesie wychowawcy leży, aby był prowadzony na bieżąco.

Pamiętajmy, że dziennik ten jest w pewnym sensie zapisem naszej pracy na placówce i w przypadku ewentualnej kontroli organu nadzorującego będzie pierwszym dokumentem, o który będziemy poproszeni.

c) kronika grupy – aczkolwiek nie jest w pełnym tego słowa znaczeniu dokumentem, w znakomitym stopniu odzwierciedla zarówno przeżycia uczestników związane z pobytem na placówce jak i swoistą ocenę (często odczytywaną z różnych podtekstów) wychowawcy grupy. Jeśli więc taką kronikę prowadzimy, też będzie ona przedmiotem analizy organów kontrolujących.

Ważną sprawą każdego wychowawcy jest szczegółowe zapoznanie się z kartami kwalifikacyjnymi uczestników. Wspominaliśmy, że pierwszy kontakt z nimi mamy przed rozpoczęciem turnusu, na podstawie informacji zawartych w kartach następuje podział na grupy, z tych kart spisujemy dane osobowe naszych wychowanków do dziennika zajęć (łącznie z informacjami, które w dzienniku nie są obowiązkowe, nam mogą jednak być niezmiernie przydatne – np. informacja od rodziców na temat zdrowia dziecka, informacja wychowawcy klasy na temat zainteresowań ucznia itp.).

Wynotujmy sobie skrzętnie te informacje, ponieważ w trakcie turnusu wszystkie karty uczestników znajdują się w dokumentacji kierownika i w związku z tym, nie zawsze będziemy mieli do nich dostęp.

Ważną sprawą każdego wychowawcy jest szczegółowe zapoznanie się z kartami kwalifikacyjnymi uczestników. Wspominaliśmy, że pierwszy kontakt z nimi mamy przed rozpoczęciem turnusu, na podstawie informacji zawartych w kartach następuje podział na grupy, z tych kart spisujemy dane osobowe naszych wychowanków do dziennika zajęć (łącznie z informacjami, które w dzienniku nie są obowiązkowe, nam mogą jednak być niezmiernie przydatne – np. informacja od rodziców na temat zdrowia dziecka, informacja wychowawcy klasy na temat zainteresowań ucznia itp.).

Wynotujmy sobie skrzętnie te informacje, ponieważ w trakcie turnusu wszystkie karty uczestników znajdują się w dokumentacji kierownika i w związku z tym, nie zawsze będziemy mieli do nich dostęp.

Warto więc już teraz zapoznać się ze wspomnianą kartą kwalifikacyjną (plik jako załącznik do lekcji), by potem potrzebnych nam informacji nie szukać na oślep.

(5)

4. Praktyczne porady

Jak każdą działalność, którą podejmujemy, tak i organizację wypoczynku dzieci i młodzieży należy Jak każdą działalność, którą podejmujemy, tak i organizację wypoczynku dzieci i młodzieży należy odpowiednio wcześnie, precyzyjnie zaplanować i konsekwentnie realizować poszczególne punkty planu:

odpowiednio wcześnie, precyzyjnie zaplanować i konsekwentnie realizować poszczególne punkty planu:

1. Wybrać obiekt pod kątem przewidywanej formy wypoczynku:

dokonać lustracji obiektu i jego najbliższej okolicy,

jednoznacznie określić termin przekazania przez właściciela karty kwalifikacyjnej obiektu,

podpisać umowy precyzyjnie określające nasze wymagania lokalowe i żywieniowe,

ustalić zaopatrzenie w niezbędny sprzęt i wyposażenie (w przypadku braków ustalenie kto i w jakim terminie dokona uzupełnienia).

2. Zatrudnić kadrę (wyłącznie posiadającą uprawnienia):

podpisać umowy i zakresy czynności (obowiązki i kompetencje),

uaktualnić pracownicze książeczki zdrowia kadry (dla kierownika, personelu medycznego i obsługi kuchni dodatkowo z badaniami na nosicielstwo),

podpisać deklaracje odpowiedzialności (plik jako załącznik do lekcji).

3. Zabezpieczyć transport:

w przypadku jazdy autokarem podpisać umowę o wynajem (plik jako załącznik do lekcji),

w przypadku jazdy pociągiem dokonać rezerwacji miejsc (na specjalnych drukach) bilety dla grup zorganizowanych sprzedawane są ze znacznymi zniżkami.

4. Skompletować dokumenty, regulaminy, instrukcje, druki i materiały programowe:

niezbędne do zgłoszenia placówki w kuratorium,

karty kwalifikacyjne uczestników (plik jako załącznik do lekcji) zawierające dodatkowe informacje: PESEL, symbol NFZ,

listy uczestników (imię, nazwisko, data urodzenia, adres, nr legitymacji szkolnej/paszportu) (plik jako załącznik do lekcji),

kartę kwalifikacyjną obiektu (plik jako załącznik do lekcji) podpisana przez SANEPID, Straż Pożarną, urząd gminy i kuratorium,

regulaminy

dzienniczki zajęć (plik jako załącznik do lekcji),

polisę ubezpieczeniową,

potwierdzenie przyjęcia grupy przez właściciela obiektu,

vouchery (w przypadku wyjazdu zagranicę),

tablice informacyjne (w miejscu zbiórki),

tablice na szyby autokaru,

telefony kontaktowe,

apteczki,

materiały metodyczne i sprzęt sportowy zabezpieczające realizację programu,

mapy, informatory, podręczną biblioteczkę,

program działania placówki.

identyfikatory dla kadry,

czapeczki lub chusty dla kolonistów najlepiej elementami materiału z elementami odblaskowymi lub fluorescencyjnymi

Można przyjąć, że powodzenie naszej kolonii zależeć będzie od właściwego przygotowania materiału oraz dostosowaniu programu do możliwości lokalowych, bo co z tego, że przygotujemy Można przyjąć, że powodzenie naszej kolonii zależeć będzie od właściwego przygotowania materiału oraz dostosowaniu programu do możliwości lokalowych, bo co z tego, że przygotujemy

(6)

sobie program, np. zajęcia plastyczne, jeśli nie będzie takiego pomieszczenia w którym wszyscy mogą usiąść wygodnie i rozłożyć na stołach swoje prace. Jest to istotne w momencie gdy trafimy na niepogodę, i w tedy gdzieś musimy tego rodzaju zajęcia przeprowadzić. Bywa i tak, że jak jest niepogoda i nie ma dodatkowych pomieszczeń no, to wszyscy siedzą w swoich sypialniach i sami wymyślając niebezpieczne zajęcia, które nieraz kończą się wypadkiem.

Dlatego musimy pamiętać o tym, aby zapewniono nam chociaż kilka pomieszczeń, gdzie będziemy mogli zgromadzić całą grupę i realizować ten program świetlicowy. O tym musimy wiedzieć przed przygotowaniem programu na kolonie. Do tej funkcji zaliczamy sprzęt i możliwości korzystania ze sprzętu oraz innych materiałów. Sama świetlica to mało. Musimy znać jej wyposażenie: czy jest pianino?, czy jest sprzęt grający jakiego typu na kasety czy też na CD, jakie nagrania możemy wykorzystać?

Dlatego podejmując się roli wychowawcy na kolonii, przed przygotowaniem programu zajęć musimy znać:

a) Na jaką kolonię jedziemy – gdzie będzie usytuowana, ile będzie grup kolonijnych?

b) W ilu salach będzie spała nasza grupa?

c) Ile sanitariatów jest dla niej przeznaczonych i gdzie się one znajdują (czy w tym samym budynku)?

d) Jakie kolonia ma zabezpieczenia medyczne?

e) W jakiej odległości od kolonii jest np. plaża?

f) Ile organizator przewiduje wycieczek – jak dalekich? i ile kosztują?

g) Co wiemy o terenie na który jedziemy – walory geograficzne, etnograficzne, historyczne itd., czyli poznawcze.?

h) Jakie mamy pomieszczenia dodatkowe do prowadzenia zajęć, na ile osób?

i) Jaki sprzęt (telewizor, sprzęt muzyczny, sportowy i inny) możemy wykorzystać?

j) Czy potrzebne nam materiały programowe, przedstawione organizatorowi przed wyjazdem, zapewni nam organizator czy musimy załatwić we własnym zakresie?

k) Czy na terenie są boiska, skocznie, krąg ogniskowy, tor przeszkód, miejsca do zabaw dla dzieci młodszych, huśtawki, piaskownice itd.

l) Czy w danej miejscowości jest kryty basen, czy są pomieszczenie sportowe.

m) Jakim będziemy dysponować sprzętem sportowym – piłki, skakanki, rowery, kajaki, hulajnogi, itp.

Opracowując program na kolonie musimy pamiętać o jego realizacji a nie tylko o umieszczeniu na papierze czegoś co ja nazywam koncertem życzeń. Papier przyjmuje wszystko, tylko żeby program był dobry to musi być on zrealizowany, bo jeżeli chcemy tylko załatwić formalności biurokratyczne to możemy nawet jakiś program ściągnąć i urzędnik nam najczęściej postawi pieczątkę inaczej mówiąc zatwierdzi. Abyśmy mieli pełną satysfakcje z dobrze wykonanej pracy program musi być realny, a więc taki który w danych warunkach autentycznie będziemy realizować. Jest to tylko możliwe wtedy, kiedy mamy pełną wiedzę o tym co się znajduje w miejscu do którego wybieramy się z dziećmi.

5. Zgłosić placówkę do kuratorium.

6. Zgłosić placówkę w najbliższym ośrodku zdrowia (ustalenie zasad udzielania pomocy medycznej – temat osobnej lekcji).

7. Sprawdzić na miesiąc przed rozpoczęciem turnusu czy zakończono prace remontowe i adaptacyjne obiektu. Nie są to jednak wszystkie czynności jakie należy zrealizować przed uruchomieniem placówki. Każda z nich wymaga bowiem tzw. „rozpisania na nuty” i przypisania jej różnego rodzaju niezbędnych druków, dokumentów czy instrukcji. Kto ma to zrobić? Kiedy? Od czego zacząć? Myślę, w oparciu o posiadane doświadczenie, że przygotowanie placówki to rola i zadanie całej kadry pedagogicznej. A rozpoczynamy wszystko od pierwszego spotkania tego zespołu, na którym zostanie on zapoznany przez

(7)

kierownika:

ze szczegółami dotyczącymi lokalizacji placówki, jej wyposażenia, najbliższej okolicy,

liczebnością placówki,

koncepcją programu,

możliwością realizacji programu w oparciu o warunki lokalowe, otoczenie placówki, posiadany sprzęt i materiały,

z regulaminami, instrukcjami, zakresami czynności,

z podziałem na grupy uwzględniającym wiek, płeć i zainteresowania.

Dopiero to daje gwarancję, że pracę rozpoczyna zespół, a nie grupa przypadkowo zatrudnionych ludzi, którzy poznają się dopiero w dniu wyjazdu. Właśnie taki nie przypadkowy, ale odpowiednio wybrany zespół może ze spokojem przyjść na spotkanie z rodzicami, będące nieodłącznym elementem przygotowań przedwyjazdowych. Winno ono być przygotowane w najdrobniejszych szczegółach.

W spotkaniu z rodzicami uczestniczy cała kadra pedagogiczna i personel medyczny. Podczas spotkania należy przede wszystkim:

a) Dokonać prezentacji całej kadry,

b) Przekazać informacje o warunkach klimatycznych i innych walorach wybranej miejscowości,

c) Zapoznać z elementami programu (planowane wycieczki, organizowane spartakiady i inne zajęcia uwzględniające zainteresowania i możliwości dzieci,

d) Przedstawić informacje o obiekcie, w którym zlokalizowana będzie placówka, e) Poinformować o liczbie uczestników kolonii i ich kryteriach podziału na grupy, f) Przedstawić warunki zakwaterowania i wyżywienia dzieci,

g) Podać dokładny adres i telefon w celu kontaktu z dziećmi,

h) Zapoznać rodziców z możliwościami dojazdu do placówki kolonijnej.

Ważne jest także, poinformowanie o zasadach bezpieczeństwa na kolonii, o konieczności przestrzegania przez dzieci regulaminów obowiązujących w placówce i obowiązku wykonywania przez dzieci poleceń wychowawcy. Wynika to bowiem nie z chęci stosowania szczególnych rygorów i zakazów na obozie czy kolonii, ale z potrzeby zapewnienia uczestnikom zdrowego i bezpiecznego odpoczynku.

Należy wyraźnie podkreślić, że w czasie wakacyjnego wypoczynku opiekunami, doradcami i powiernikami dziecięcych problemów i spraw jest kadra kolonijna, która na czas pobytu dziecka poza domem zastępuje im rodziców.

Różne są zachowania i reakcje dzieci w domu i poza nim. Różne zatem problemy wychowawcze pojawiające się z dziećmi na kolonii. Nie wolno więc unikać rozmów i na ten temat.

Rodzice muszą być poinformowani o ewentualnych sankcjach i karach stosowanych wobec dzieci nie przestrzegających regulaminów kolonii.

W czasie spotkania, należy przedstawić program kolonii (organizację czasu wolnego, możliwość organizowania wycieczek ...). Zgodnie z życzeniem rodziców lub opiekunów, należy uzgodnić, które z dzieci będzie korzystało z wykonywania praktyk religijnych, z jakich i jakich wyznań.

Uczulić rodziców na właściwe przygotowanie dziecka do wyjazdu. Omówić ekwipunek jaki powinno zabrać na wypoczynek, przestrzec przed zabieraniem przedmiotów wartościowych i dużych sum pieniędzy.

Podczas spotkania należy liczyć się z możliwością pojawienia się wielu pytań dotyczących wyjazdu i organizacji kolonii. Należy być przygotowanym na udzielenie rodzicom konkretnych i

(8)

wyczerpujących odpowiedzi. Trzeba zwrócić uwagę rodziców na stan zdrowia dzieci, na kolonię powinny one wyjechać w pełni zdrowe (z wyłączeniem tzw. kolonii integracyjnych lub zdrowotnych).

Każde dziecko, przed wyjazdem, powinno przejść badania lekarskie. Stan zdrowia dziecka winien być dokładnie opisany w karcie kwalifikacyjnej. Niestety jest to teraz rola rodziców a nie lekarza.

Wskazane jest aby w sytuacjach, kiedy dokonany zapis budzi obawy wychowawcy należy omówić go podczas spotkania z rodzicami. Tego typu rozmowy należy prowadzić indywidualnie i taktownie, najlepiej tuż po zakończeniu ogólnej części zebrania.

UWAGA

W karcie kwalifikacyjnej uczestnika winien być wpisany jego PESEL i właściwy NFZ (Narodowy Fundusz Zdrowia). Bez tych danych mogą być kłopoty z przyjęciem dziecka przez placówkę służby zdrowia. Zapis w karcie uczestnika powinien być ponownie sprawdzony i przeanalizowany przez lekarza kolonijnego lub pielęgniarkę. Szczególnie staranne zapoznanie się ze stanem zdrowia dzieci, gwarantuje ich pełne bezpieczeństwo w trakcie pobytu na kolonii.

Jednym z ważniejszych problemów, omawianych z rodzicami, jest dokładne poinformowanie ich o dacie wyjazdu.

Należy podać, najlepiej na piśmie, dokładny dzień, godzinę i miejsce zbiórki przedwyjazdowej, oraz powiadomić o sposobie transportu dzieci na kolonię (autokar, pociąg). Przedstawienie również na piśmie informacji o terminie i miejscu zbiórki, adresie ośrodka, możliwości kontaktu telefonicznego oraz dokładnej dacie, miejscu i godzinie powrotu świadczy o poważnym i odpowiedzialnym podejściu do tematu. Pozwoli też uniknąć zarzutów, że coś nie do końca zostało przekazane rodzicom.

Przed samym wyjazdem na kolonię należy zorganizować kolejne spotkanie tzw. przedwyjazdową odprawę kadry. Na zebraniu tym kierownik, wychowawcy, personel medyczny oraz pozostała część pracowników, ustalają ostatecznie wszystkie zadania związane z wyjazdem.

Kadra pedagogiczna, która przygotowała już program, zna warunki zakwaterowania, musi zająć się teraz bezpieczeństwem podczas transportu i pobytu dzieci w placówce wypoczynku.

Zanim jednak zajmiemy się tą tematyką należy dokonać szczegółowej analizy i porównania tego co zostało zaplanowane, z możliwościami realizacji w oparciu o posiadany sprzęt, materiały, podręczniki, wyposażenie techniczne i inne.

Wróćmy jednak to problematyki bezpieczeństwa. Wychowawcy otrzymują listy uczestników kolonii oraz karty kwalifikacyjne z dokładnym opisem ich stanu zdrowia i opinią szkoły, do której dzieci uczęszczają. Na tym zebraniu, przekazywane są również inne materiały stanowiące podstawę prowadzenia pełnej dokumentacji kolonii (książka finansowa, dzienniczki zajęć itp.). Ponadto warto jeszcze dla zachowania zasad bezpieczeństwa:

a) Ustalić oznaczenie autokarów lub przedziałów w pociągu, co znacznie ułatwia przebieg zbiórki dzieci i usprawnia wyjazd.

b) Wyposażyć dzieci w identyfikatory (kolorowe chusty, czapeczki), które pozwolą na wyróżnienie poszczególnych grup.

c) Omówić również sposoby i formy zapewnienia dzieciom bezpieczeństwa podczas podróży (przejście grup do pociągu, sposób wsiadania, dyżury podczas podróży itp.). Po dokładnym omówieniu ww. spraw i problemów pozostaje nam już tylko punktualne pojawienie się na miejscu zbiórki i szczęśliwy wyjazd.

Dzień wyjazdu to dla dzieci początek wakacji, wypoczynku i przygody. Dzieci są podekscytowane, stąd atmosfera wyjazdu jest zazwyczaj bardzo nerwowa i napięta. Doprowadza to często do wielu przeoczeń i niedopatrzeń, co niejednokrotnie jest przyczyną sytuacji zagrażających bezpieczeństwu. Dlatego też, ten dzień musi być odpowiednio wcześnie przemyślany i

(9)

zorganizowany tak, aby wyeliminować wszelkie możliwe błędy. Za właściwy przebieg wyjazdu odpowiedzialni są kierownik i wychowawcy. Co najmniej, na dwa tygodnie przed wyjazdem kierownik transportu, którym jest przeważnie kierownik kolonii powinien sprawdzić:

a) w przypadku transportu koleją

czy nie uległ zmianie rozkład jazdy pociągów,

dokumenty podróży (bilety, ubezpieczenie itp.), które w trakcie podróży kierownik powinien mieć stale przy sobie,

zgodność rezerwacji miejsc w pociągu.

b) w przypadku transportu autokarem

potwierdzić, że autokar, który ma przewieźć uczestników kolonii zostanie podstawiony w odpowiednim czasie i miejscu,

zgodność ilości miejsc w autokarze z liczbą uczestników kolonii,

dokumenty podróży.

Sama zbiórka będąca bardzo trudnym elementem wyjazdu została już omówiona na spotkaniu przedwyjazdowym kadry. Miejsce zbiórki dla jadących na kolonię powinno być wyznaczone w pobliżu miejsca wyjazdu. Należy zadbać aby było to miejsce mało ruchliwe i w miarę możliwości osłonięte od deszczu lub słońca. Dzieci wraz z rodzicami powinny przybyć na miejsce zbiórki co najmniej na 1 godzinę przed odjazdem, a w przypadku lotu samolotem na 2 godziny przed

odlotem.

Odpowiednio wczesne przybycie wyjeżdżających na miejsce zbiórki umożliwia organizatorom spokojne i sprawne przeprowadzenie wielu czynności przedwyjazdowych. Często wiele trudności przysparza na zbiórce sprawdzenie przez wychowawców listy obecności dzieci. Listę tę powinno się sprawdzić kilkakrotnie, aby uniknąć wszelkich błędów i przeoczeń.

Kiedy wychowawcy upewnią się, że na miejsce zbiórki przybyli wszyscy uczestnicy kolonii, można przystąpić do rozlokowania dzieci w autokarze czy pociągu. Jeżeli jest to wyjazd za granicę, konieczne jest sprawdzenie paszportów dzieci (najlepiej aby w czasie wsiadania miały one dokument w ręku), który po kontroli należy umieścić w podręcznym bagażu. Unikniemy wtedy kłopotów podczas przekraczania granicy.

Szczególnie dużą ostrożność należy zachować przy zajmowaniu przez dzieci miejsc w pociągu.

Wiadomo, iż na dworcu panuje przeważnie wielki hałas i tłok. Bardzo często, tym samym pociągiem wybierają się w podróż dzieci z kilku kolonii. Aby uniknąć zagubienia się dzieci należy:

dobrze oznakować miejsce spotkania na dworcu,

dopilnować, aby dzieci nie oddalały się od swojej grupy,

przy wsiadaniu do pociągu, przestrzegały poleceń kierownika i wychowawców.

zapewnić rozmieszczenie dzieci w odpowiednich przedziałach zgodnie z harmonogramem ustalonym na zbiórce przedwyjazdowej kadry.

zorganizować dyżury wychowawców na korytarzu pociągu, które należy pełnić przez cały czas podróży.

Jedynie pełna kontrola nad dziećmi w czasie jazdy zapobiec może nieszczęśliwym wypadkom.

Ważne jest również, aby wychowawcy poinformowali dzieci przed wyjazdem, o tym jak należy zachowywać się w czasie podróży (nie otwierać okien, nie dochodzić do drzwi wejściowych wagonu itp.).

Dzieci powinny również wiedzieć, w którym przedziale znajduje się lekarz lub pielęgniarka, aby w razie potrzeby mogły poprosić ich o pomoc. Zaleca się aby na 10 dzieci (podczas podróży pociągiem) przypadał 1 opiekun.

(10)

W przypadku korzystania z autokaru należy pamiętać że:

ilość pasażerów nie może przekroczyć ilości miejsc w autokarze.

każde dziecko musi mieć zapewnione miejsce siedzące wyznaczone przez wychowawcę.

odpowiedzialni za transport wychowawcy zajmują miejsca przy drzwiach z przodu i z tyłu autokaru.

wskazane jest zostawienie 1-2 miejsc wolnych.

przerwy w czasie podróży co 2 – 3 godziny robimy wyłącznie w miejscach do tego przeznaczonych tj. na oznakowanych parkingach,.

pod żadnym pozorem nie wolno dopuszczać do przechodzenia dzieci na drugą stronę jezdni.

po zakończeniu przerwy w podróży, przed odjazdem istnieje bezwzględny obowiązek upewnienia się czy wszystkie dzieci znajdują się w autokarze.

Wychowawcy zobowiązani są do szczególnej opieki i stałego czuwania nad bezpieczeństwem wychowanków. Personel medyczny natomiast winien służyć pomocą dzieciom, które źle znoszą podróż.

Ostatnio coraz częściej zdarza się, że wyjeżdżając na wypoczynek korzystamy z innych form transportu, a mianowicie samolotu. Tu emocje dzieci mogą być jeszcze większe. Część z nich nigdy nie leciała samolotem, a nawet nie była na lotnisku. Na zbiórce naszym obowiązkiem jest poinformować dzieci o kolejności czynności związanych z tzw. odprawą paszportowo-celną.

Kolejność tych czynności jest następująca:

podanie biletu przy stanowisku, na którym wyświetlony jest kierunek naszego odlotu.

Pracownik lotniska sprawdza czy nasze nazwisko jest na liście pasażerów i podaje nam kartę wejścia do samolotu (boarding card), na której mamy oznaczony numer miejsca. Przy tym samym stanowisku oddajemy nasz bagaż zasadniczy (podręczny zabieramy ze sobą do samolotu),

z paszportem i kartą wstępu do samolotu przechodzimy do stanowiska służby granicznej, gdzie dokonuje się tzw. odprawy paszportowej,

następnie dokonujemy odprawy celnej. Warto wcześniej wyjaśnić dzieciom, że osoby, które deklarują coś do oclenia, przechodzą przejściem czerwonym zgłaszając celnikowi co chcą oclić, natomiast pozostałe osoby przechodzą przejściem zielonym (jednym z elementów zebrania z rodzicami przed wyjazdem winna być szczegółowa informacja na ten temat),

kolejny etap, gdzie znowu mamy możliwości sprawdzić czy odliczyła się grupa, to sala oczekiwań i wejście do „rękawa” prowadzącego do samolotu. W tym miejscu dzieci muszą mieć przygotowane w ręku: „karty wejścia do samolotu”. Po zajęciu miejsc uważamy, aby dzieci nie chodziły po samolocie bez potrzeby,

przedstawić paszport służbom granicznym,

odebrać swój bagaż z taśmy (najczęściej po kilku minutach). W tym momencie rola wychowawcy jest szczególna. Chodzi bowiem o „dobytek” dziecka, na który ze spokojem należy oczekiwać na taśmie,

sprawdzić obecność naszej grupy,

transfer autokarowy z lotniska do miejsca docelowego winien odbywać się według zasad transportu autokarowego, o którym napisano wcześniej. Po dotarciu do celu staramy się

(11)

możliwie sprawnie rozlokować dzieci w przygotowanych pokojach czy namiotach. Dzieci zmęczone podróżą są mniej aktywne. Dlatego konieczny jest krótki odpoczynek, toaleta, a dopiero później posiłek. Aklimatyzacja w innym otoczeniu, wśród nowych kolegów, a przede wszystkim bez „parasola” ochronnego jaki roztaczają rodzice, może wyzwalać różne reakcje i zachowania. Tu więc rozpoczyna się kolejny etap pracy kadry. Pracy nacechowanej opiekuńczością i serdecznością ale też odpowiedzialnością. Bowiem okres przystosowania się dziecka do nowych warunków to również czas na akceptację autorytetu wychowawcy, kierownika i innych pracowników kolonii. Warto aby udało się go skrócić do kilku dni. Będzie to nie tylko nas sukces nagrodzony uśmiechem dziecka ale i możliwość realizacji celów i zamierzeń wychowawczych.

Całość opracowano według następujących materiałów źródłowych:

1) Tadeusz Zagajewski: „Bezpieczny wypoczynek dzieci i młodzieży – Zbiór aktów prawnych, wzory druków, porady praktyczne”, Wydawnictwo ATH, Łódź 1999 r.

2) Tadeusz Zagajewski: „Poradnik - Bezpieczny wypoczynek dzieci i młodzieży”, Wydawnictwo ATH, Łódź 2004 r.

3) Dariusz Skalski: „Bezpieczny wypoczynek dzieci i młodzieży”, Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej „Bernardinum”, Skarszewy 2000 r.

Legenda:

Najważniejsze zagadnienia Ważne pojęcia

Wzory plików do pobrania