R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T . X V , z. 1 W A R S Z A W A 1965
JÓZEF R Y TELE W SK I, HEN R Y K P IA S C IK
GLEBY BAGIENNE (ORGANOGENICZNE) DOLINY RZEKI ŁYNY
K a ted ra G leb o zn a w stw a W SR O lsztyn . K iero w n ik — prof. dr H. U g g la
Łąki i pastwiska woj. olsztyńskiego, będące w znacznej części kiedyś w dobrej kulturze, wskutek działań wojennych i trudności gospodarki powojennej zostały częściowo zdewastowane i zaniedbane. Przedstawiają one w w ielu przypadkach stan wysoce niezadowalający. Wydajność łąk pod względem ilości i jakości jest niska w stosunku do ich potencjału produkcyjnego. Użytki te wym agają szczegółowego opracowania pod względem glebowym , m elioracyjnym i łąkarskim.
Opracowanie niniejsze ma na celu poznanie gleb bagiennych doliny rzeki Łyny, umożliwiające bardziej racjonalne ich zagospodarowanie.
Środowisko przyrodnicze Pojezierza Mazurskiego omawiają następu
jące prace: geom orfologię [2, 8, 9, 10], hydrografię [1], klim at [3, 6, 7],
gleby [19, 25]. Rzekę Łynę i jej dolinę charakteryzują prace [4, 5, 17, 18].
M ETO D Y K A B A D A Ń
Metodyka obejm uje badania terenow e i laboratoryjne. Celem badań terenow ych było poznanie charakteru doliny i w ystępujących w niej gleb oraz opisanie metodą marszrutową składu botanicznego roślinności. P o nadto w niektórych punktach doliny wykonano wiercenia stratygraficz ne do głębokości 10,5 m. Do badań laboratoryjnych pobrano próbki z k il kunastu odkrywek glebowych. Oznaczenia właściw ości fizycznych i che m icznych wykonano metodami powszechnie znanymi.
OM ÓW IENIE W Y N IK Ó W B A D A Ń
Na podstawie przeprowadzonych badań wśród gleb hydrogenicznych w dolinie Ł yny wyróżniono (wg PTG) [26, 28]:
— gleby torfowe wytworzone z torfów torfowisk niskich m szysto- -turzycow ych i trzcinowo-turzycowych \
1 W d o lin ie Ł y n y o m a w ia n e g leb y h y d ro m o rficzn e zajm u ją ok oło 2000 ha, w ty m olb rzym ią w ięk szo ść sta n o w ią g le b y to rfo w e.
112 J. R y telew sk i, H. P ia ścik
— gleby m ułow o-torfow e, — gleby gytiow e.
Wśród wyżej w ym ienionych gleb występują jeszcze rozmaite ich od miany. Różnorodność gleb hydromorficznych świadczy o złożoności pro
cesów zachodzących w omawianej dolinie [2 0]. Dominującą rolę odegrały
tu takie czynniki, jak:
— jakość wód i szybkość ich przepływu, — roślinność hydrofilowa,
— gleby i rodzaj zlewni,
— procesy aluwialno-deluwialne.
Na pew nych odcinkach doliny występują gleby posiadające odmienną genezę i podlegające rozmaitym procesom glebotwórczym i glebowym .
G L E B Y T O R F O W E
Gleby torfowe występują przeważnie w niższych partiach doliny i są z reguły nadmiernie uwilgotnione naw et w okresie w egetacyjnym . Na znacznej powierzchni tych gleb zachodzi współcześnie proces torfotw ór czy. Nadmierne ich uw ilgotnienie uwarunkowane jest wysokim stanem wód w korycie rzeki, a więc i w dolinie. Świadczy o tym porost roślin ności* złożony z turzyc, mchów, rzadziej trzciny itp. G leby torfowe w y stępują zwartym i płatami lub w kompleksach z glebami aluwialnym i. Prawie całkowicie w ypełniają one dolinę Łyny od źródeł do Olsztyna i w okolicach Cerkiewnika. Natomiast na pozostałych, szerszych jej od cinkach, występują płatami wśród gleb aluwialnych silnie ogle jony ch [17, 18]. Miąższość pokładu torfu wynosi od kilkudziesięciu centym e trów do 3,5 m. Znaczna większość gleb torfowych w środkowych partiach doliny spoczywa na osadach pojeziorowych — gytiach. Na peryferiach doliny torf zalega na podłożu m ineralnym , najczęściej piaszczystym . G le by torfowe doliny Ł yny są przeważnie mniej lub bardziej zamulone na- mułam i organomineralnymi pochodzenia aluwialno-deluwialnego. Są one słabo, niekiedy średnio rozłożone, o strukturze włóknistej. Jedynie w bar dzo nielicznych przypadkach są dobrze rozłożone do głębokości 20—40 cm,
o strukturze agregatowej (obecnie zwane są glebami m urszow ym i) 2 [26].
Te ostatnie występują głównie w m iejscach wyżej położonych na styku z glebami zlewni. W glebach m urszowych zaznacza się wyraźniej do mieszka części m ineralnych pochodzenia deluwialnego. Cechą charaktery styczną omawianych gleb torfowych doliny Ł yny jest występowanie na głębokości 0— 25 cm w arstw y silnie spiaszczonej. Została ona naniesiona w m inionym okresie przez użytkow ników stosujących piaskowanie tor
2 Z u w a g i na zn ik om ą ilo ść ty c h gleb n ie sta n o w ią one p o w a żn iejszeg o prob lem u gosp od arczego i d latego p o m in ięto b liższą ich ch a ra k tery sty k ę.
G leby b a g ien n e d olin y Ł y n y 113
fów. Przypuszczenia te potwierdzają piaskownie na przyległych gruntach piaszczystych w okolicach Orłowa, Olsztyna i innych.
Wśród gleb torfowych w dolinie Ł yny najpospolitszymi są gleby w y tworzone z torfów torfowisk niskich, powstałe głównie z roślinności m szysto-turzycow ej i trzcinowo-turzycowej, przy znacznie m niejszym udziale innych roślin. Na glebach torfowych, gdzie woda często jest na powierzchni lub bezpośrednio pod nią, w poroście dominują M agno- i P arvocaricetum , a ponadto spotyka się trzcinę pospolitą P h ń igm ites
comm unis Trin., m ozgę trzcinowatą Phalaris arundinacea L., mannę m ie
lec G lyceria aąuatica Wahlb., tatarak zw yczajny Acorus calamus L., skrzyp błotny E quisetum palustre L., skrzyp bagienny E quisetum lim o-
sum L., knieć błotną Caltha palustris L.
Gleby torfowe (murszowe) [26] z uwagi na wyższe położenie w do linie porasta w dużej ilości roślinność szlachetna, tworząc łąki mieszane. Z traw występują: kostrzewa łąkowa Festuca pratensis Huds., kostrzewa czerwona F. rubra L., kupkówka pospolita D actylis glom erata L., w yczy niec łąkow y Alopecurus pratensis L., tymotka łąkowa Phleum pratense L., wiechlina łąkowa Poa pratensis L., wiechlina błotna Poa palustris L., trzęślica jednokolankowa M olinia coeruelea L., rajgras francuski A rrh e-
natherum elatius L., drżączka średnia Briza media L., m ietlica biaława A grostis alba L. i inne. Z roślin m otylkow ych występują: koniczyna
biała T rifolium repens L., groszek żółty L athyrus pratensis L. i inne, z chwastów — pięciornik gęsi P oten tilla anserina L., barszcz syberyjski
H eracleum sibiricum L., firletka poszarpana L ychnis flos-cuculi L., rdest
wężownik P olygonum bistorta L., szczaw zw yczajny R um ex acetosa L., babka lancetowata Plantago lanceolata L., kuklik zw isły Geum rivale L., śm iałek darnowy Descham psia caespitosa L., jaskier ostry Ranunculus
acer L., jaskier rozłogow y Ranunculus repens L. oraz turzyce i mchy.
Reasumując należy stwierdzić, że w m iejscach niżej położonych w y stępuje roślinność mało wartościowa, natomiast w partiach wyższych — szlachetna. Nie stwierdzono wyraźnej zależności m iędzy zbiorowiskiem roślinności torfowisk a rodzajem gleby, natomiast istnieje zależność szaty roślinnej od warunków wodnych. Na om awianych glebach wyróżniono łąki, na których dominuje roślinność turzycow a i mieszana. Poza tym występują jeszcze inne, lecz w bardzo m ałych ilościach. W niniejszej pra cy nie zajmowano się nimi. Pod względem rolniczym zaliczano łąki turzy co we, dające około 20 q/ha mało wartościowego siana, do klasy VI i V oraz do nieużytków. Łąki m ieszane, z których zbiera się około 30 q/ha średniej wartości siana, do klasy V— IV. Omawiane łąki są przeważnie jednokośne. Celem podniesienia ich wydajności na łąkach turzycowych należy uregulować stosunki wodne, a następnie odnowić porost poprzez
114 J. R y te le w sk i, H. P ia ścik
całkowite zagospodarowanie 3. Natomiast na łąkach m ieszanych badanej doliny wydajność ich można podnieść stosując nawożenie i podsiew.
Obecnie przejdziem y do charakterystyki własności badanych gleb.
W łasności fizyczne i chemiczne gleb torfowych obrazują tab. 1, 2 i 3.
Jak wynika z danych liczbowych tab. 1, ciężar właściw y, zgodnie z po daną wyżej charakterystyką, jest najw yższy w warstwie powierzchnio wej i m aleje z głębokością. Ciężar w łaściw y, popielność i inne własności gleb z odkrywki 19, wskazują, że jest to gleba torfowa bardzo silnie za m ulona lub m ułowa silnie storfiała.
Na ogół podobny układ liczbowy w profilu wykazują wyniki ciężaru objętościowego chw ilow ego i rzekomego.
Duże wahania porowatości kapilarnej należy tłumaczyć odmiennym składem poszczególnych warstw i ich zbitnością. Zgodnie z zawartością części organicznych w glebach torfowych najniższe dane pojemności wodnej kapilarnej i m aksymalnej notuje się w warstwach wierzchnich, w najgłębszych zaś najwyższe. Taki sam układ w yników przedstawia za wartość wody higroskopowej.
Odczyn badanych gleb torfowych doliny Łyny jest przeważnie lekko kwaśny. Niższe pH spotyka się z reguły wśród gleb torfowych, położo nych w pobliżu borów. Odczyn obojętny om awianych gleb uwarunkowa n y jest obecnością węglanów. Ilość СаСОз waha się od 0,17% do 1%. W ęglany, jak stwierdzono w terenie, pochodzą z nagromadzenia się m u szelek m ięczaków lub z wytrącenia się jako osadu z roztworów [17, 24, 27]. Popielność gleb torfowych waha się w granicach 12— 47%, natomiast popielność warstw m ineralnych, występująca w torfach na głębokości 0— 25 cm, wynosi ponad 90%. Duża ilość części m ineralnych w war stwach wierzchnich, o czym wspomniano wyżej, uwarunkowana jest głównie piaskowaniem, a niekiedy, w pobliżu koryta rzeki, bagrowaniem oraz namulaniem.
Ilość próchnicy w glebach torfowych doliny Ł yny oscyluje w dość szerokim przedziale i wynosi 7— 17%. Na ogół w glebach o dużej po- pielności jest znacznie mniej próchnicy i odwrotnie. Omawiane gleby zawierają znaczną ilość azotu ogólnego (0,39— 2,70%). Badane gleby tor fow e w wierzchnich warstwach są przeważnie średnio zasobne w łatwo
przyswajalny P2O5 i ubogie w K2O. W głębszych partiach często są
średnio zasobne w K2O, a ubogie w P2O5. Taki układ w ym ienionych
składników uwarunkowany może być składem botanicznym roślinności w poszczególnych warstwach oraz charakterem namułów.
Jak wynika z danych tab. 3, zawartość R2O3, РегОз i AI2O3 wykazuje
3 Z ab iegi ta k ie p rzep row ad zon o p o m y śln ie w R oln iczym Z ak ład zie D o św ia d c z a l n ym W SR w O lszty n ie — P o so rty .
G leby b a g ien n e d olin y Ł yn y 1 1 5
w znacznie większym stopniu korelację z popielnością warstw powierzch niowych, a o w iele m niejszą w partiach głębszych.
Najwyższą zawartość R2O3 i Fe2C>3 wykazują przeważnie w arstw y
powierzchniowe i dolne profilów glebowych, a najniższą środkowe4. Nieco
większe odchylenie od podanej zasady wskazują dane AI2O3. Zawartość
rozpuszczalnego w 20% HCl P2O5 waha się w granicach 0,08— 0,25%.
Dane te są niższe od w yników uzyskanych przez C i s z e w s k i e g o
[14], O k r u s z k ę [15] i Z a w a d z k i e g o [23]. Mała ilość K2O roz
puszczalnego w HC1 jest zgodna z zawartością tego składnika w glebach torfowych po w. Ostróda [12] i innych, a często znacznie niższa niż w tor fach forfowiska Parciaki [15].
Według O k r u s z k i mała ilość K2O rozpuszczalnego w 20% HC1
spowodowana jest łatwością wypłukiw ania go ze szczątków roślinnych oraz z kompleksu sorpcyjnego [16].
Zawartość CaO i MgO rozpuszczalnych w 20% HC1 w glebach tor fow ych doliny Łyny kształtuje się zupełnie odm iennie w odniesieniu do innych składników. Kilka razy niższe ilości tych składników w ystępują w warstwach silniej zmineralizowanych. Na ogół w yniki CaO i MgO są
nieco niższe od danych, uzyskanych przez K o z a k i e w i c z a [13]
i Z a w a d z k i e g o [27].
G L E B Y T O R F O W O -M U Ł O W E I M U Ł O W O -T O R F O W E
G leby m ułow o-torfow e i torfowo-m ułow e w dolinie Łyny występują w małej ilości. N iekiedy spotyka się je w dolinie w pobliżu koryta rzeki. Są one również nadmiernie uwilgotnione. Pod względem składu m e chanicznego warstw y m ułowe badanych gleb są dość zróżnicowane. N aj częściej są to utwory pyłowe, rzadziej gliny, piaski i iły. Wartość rolni cza tych gleb kształtuje się podobnie jak i gleb torfowych.
Własności fizyczne i chemiczne gleb torfowo-m ułow ych i m ułow o- -torfow ych obrazują dane w tab. 1— 3. Jak wynika z liczb w tab. 1, ciężar w łaściw y i objętościow y tych gleb zbliżone są do siebie w odpo wiadających sobie składem warstwach, np. torfowych i m ułowych.
Pozostałe właściwości fizyczne tych gleb, z wyjątkiem warstw m u łowych, zbliżone są do właściwości gleb torfowych. Znaczne różnice w warstwach m ułow ych om awianych gleb uwarunkowane są składem namułów.
Jak wynika z danych w tab. 2, odczyn tych gleb zbliżony jest do odczynu gleb torfowych. Jedynie gleby torfowo-m ułow e węglanowe (odkryka 25) wykazują pH > 7. Zawierają one 27— 56% СаСОз. W
do-4 W szy stk ie w y n ik i oznaczeń w ła sn o śc i ch em iczn ych liczo n o w sto su n k u w a - gow ym .
T a b e l a 1 N ie k tó r e w ł a ś c i w o ś c i f i z y c z n e - Some p h y s i c a l c h a r a c t e r i s t i c s o f t h e s o i l s Głęb oko ść p o b r a n i a p ró b k i w cm Sampling de p th cm C ię ż a r o b ję toś ciowy Bulk d e n s i t y Porowa toś ć P o r o s i t y г Pojemność p o w i e t r z n a
Pojemność wodne - Water c a p a c i t y
i Woda h i g r o s - kopowa w.% Miejscowość i n r odkrywki C ię ż a r właściwy wg Кореckyego k a p i l a r n e c a p i l l a r y maksymalna maximal L o c a l i t y and p r o f i l e No. S p e c i f i c g r a v i t y chwilowy w ith a c t u a l w a te r rzekomy dry o g ó ln a t o t a l k a p i l a r n a c a p i l l a ry A ir c a p a c i t y a c c o r d i n g to K ope cky 'e method wagowa weigh t o b j ę t o ś ciowa volum. wagowa w e ig h t o b j ę t o ś ciowa by volume hy gr . w a te r %
Gleby torf owe wytworzone z to rf ów t o r f o w i s k n i s k i c h - P e a t y s o i l s from lowmoor p e a t s
Orłowo 39 15-25 2,42 1,30 0,68 69,01 64,03 4,98 84,86 64,03 101,00 76,38 1,95 40-50 120-140 1,62 1,01 0,14 91,36 89.95 1.41 645,00 89.95 654,00 91,85 14, 77 13,47 Orłowo 42 10-20 2,16 1,14 0,46 78.42 75.70 2. 72 162,00 75,70 169,00 78,54 6,51 40-45 1,63 1,03 0 , 1 6 90,18 89.13 1,05 550,00 89,13 558,00 90.48 17,82 70-75 1,60 1,01 0,13 92,19 90,35 1,84 734,00 90,35 740,00 92,59 17,68 Po ß o r ty 18 10-15 2,32 1.27 0,55 76,30 79,73 145,00 79,73 150,00 82,84 4,90 40-50 90-110 1.54 0,86 0,08 94,80 87,26 7.54 1025,00 87,26 10б6,00 90,76 12,07 11,11 P o s o r ty 19 15-20 2,54 1,48 0,90 64,53 65.13 71.89 65.15 73,80 66,27 2,85 40-45 2.04 1, 06 0,22 89,21 85.77 3,44 391,00 85.77 412,00 87,90 7.85 65-70 80-100 2,00 1,02 0,19 90,52 87.03 3,49 451,00 87.03 462,00 88,93 7.09 7.27 j 11 6 J. R y te le w sk i, H . P ia ś c ik
Keiny 33 10-15 2,21 1,17 0, 43 8 0 ,5 4 8 0 , 1 8 0 , 3 6 192, 00 8 0 ,1 8 2 0 0 , CC 83,35 8 ,2 4 40-45 1, 6 4 1 , 0 2 0,18 89 , 0 3 8 8 , 3 2 0, 71 4 9 3 , 0 0 8 8 , 3 2 5C0.CC 8 9 , 7 0 13,5 0 80-85 1 , 7 2 1,0 5 0 , 2 0 8 6 , 9 2 8 6 , 9 2 4 4 5 , 0 0 8 6 , 9 2 4 0 5 , 0 0 8 8 , 2 7 14,49 Kejny 34 5-15 1, 8 6 1,05 0,24 8 7 , 1 0 85 , 0 5 2, 0 5 3 6 1 ,0 0 85, C5 38 1 ,0 0 9 0 ,9 0 10,31 45-5 0 1 , 6 9 1.C3 0 , 2 0 8 7 ,8 5 8 9 , 1 0 4 3 0 , 0 0 8 9 , 1 0 43 4 ,0 0 89 , 6 7 12,80 75-80 1,77 1,06 0,25 8 7 , 2 0 86, 34 0 , 8 3 4 1 4 , 0 0 86,34 4 3 1 , 0 0 8 7 , 8 6 15 ,6 3
Gleby mułowo-torfowe - Łiiry-peat s o i l s
po so rty 2C 15-20 2, 6 3 1,5 9 1,13 5 6 , 8 1 ’ 53 ,5 7 3 ,2 4 4 7 , 6 0 53 ,57 4 8 , 5 7 5 4 ,6 8 3,6o 30-35 2,64 1,94 1,55 4 1 , 2 8 4 0 ,4 1 0 , 8 7 25 ,9 8 40 ,4 1 26 ,4 1 4 1 , 0 9 0 , 8 4 60-70 2 , 5 2 1,46 0,8 3 6 7 ,0 9 6 5 , 8 0 1 , 2 9 81 ,1 4 65 ,8 0 8 2 , 4 8 6 7 ,5 6 4 , 8 2
150-160 4 , 0 7
Gleby torfowo-mułowe - Pee ty -m ir e s o i l s
Cerkiewnik 25 10-15 1,9 3 1 ,0 7 0,31 8 4 ,4 5 8 2 ,4 1 2 ,0 4 2 7 0 ,0 0 8 2 ,4 1 282 ,0 0 8 4 , 2 2 11,17 30-35 1 ,9 2 1 ,0 8 0 ,2 2 8 8 , 5 4 8 8 ,3 4 0 , 2 0 4 0 8 , 0 0 88, 3 4 41 0 ,0 0 8 9 ,7 5 8 , 7 6 60-65 2 , 1 0 1,0 7 0, 2 3 93 ,8 1 87 ,4 4 6 , 3 7 37 9 , 0 0 87, 44 38 3 ,0 0 8 8 , 1 7 7,4 2
120-140 7,58
Gleby wytworzone z g y t i i i wapiennej - S o i l s from c a lc a r e o u s g y t t i a
Cerkiewnik 27 5-10 2 ,3 9 1,2 8 0, 5 7 7 7 , 0 0 74 ,2 2 2 , 7 8 1 3 1, 00 74,22 134 ,00 75,6 7 5 , 8 0 35-40 2,17 1 ,0 8 0 ,3 0 87 , 0 9 8 4 , 8 0 2 , 2 9 26 5 ,0 0 8 4 ,8 0 285 ,00 8 5 , 1 8 5, 00 80-90 2 ,2 8 1,15 0 ,3 2 8 6 , 0 0 8 5 ,8 2 0, 1 8 26 7 ,0 0 85 , 8 2 27 6, 00 8 8 , 8 0 4 ,7 3 140-160 4 , 5 2 Cerkiewnik 29 10-15 2 , 2 0 1 ,2 2 0 , 4 2 8 0 , 9 9 79, 60 1 ,3 9 19 1, 00 79,60 19 4, 00 81 ,6 3 6, 83 4 5 -5 0 1, 9 5 1,11 0, 27 8 7 , 3 2 86,60 0 , 7 2 33 8 ,0 0 86,60 32 3, 00 8 7 , 2 0 7,53 75-80 2, 1 4 1, 11 0,2 4 8 8 , 7 8 8 7 , 8 5 0 ,9 3 37 1 ,0 0 87, 85 3 8 1 ,0 0 8 9 , 8 1 6 , 8 9 150-170 7,84 G le b y b a g ie n n e d o lin y Ł y n y
118 J. R y telew sk i, H. P ia ścik
T a b e l a t Niek tór e w ł a ś c iw o ś c i chemiczne - Some ch emical c h a r a k t a r i s t i c e of the s o i l s
! 1 Miejscowość ' ! i nr odKrjrwki L o c a l it y and p r o f i l e No. Głębo- j kość 1 pobranie próbki PH CaCOł • % 1 P o p i e l - ność * % Ash % Próch nica » % Qumue % N ogólny w % T o ta l N % Przyswajalne w mg ] • 100 g g le b y i A v ai la bl e ! mg/100 g 60i l ! Sampling depth ex w н 2 о w KC1 P2O5 к2о
Gleby t o r l o -яе wytworzone z torfów tor fo w ie k 1n i s k i c h - Peaty s o i l s from lowmoor peat6 j
Orłowo 39 15-25 6, 1 5 , 7 9 1, 19 7,78 0 , 3 9 14,0 1,5 40 -50 6 , 3 5 , 7 0 , 2 9 15,83 2 , 7 2 6 , 5 13,4 120-140 5 , 5 5 ,3 23 ,2 0 2 .5 5 5 , 0 15 ,0 Orłowo 42 10-20 6 , 1 5 , 7 8 1 , 1 9 14 ,1 0 0 , 7 8 1 3 ,2 8 , 5 40-45 5 . 9 5 , 5 19,47 2 . 4 9 8 , 0 1 5, 0 70-75 5 , 9 5 , 6 17 ,1 0 2. 6 9 6 , 1 1 5 , 0 Po so rt y 18 10-15 5 , 4 5 , 1 76, 63 4 , 9 7 , 6 40 -5 0 6 , 0 5 . 6 1 2 , 8 0 2 , 1 6 4 , 4 1 0 , 8 9 0-1 00 6 , 0 5 , 7 13 ,7 5 2 , 0 6 5 . 9 3 , 0 P os or ty 19 15-20 5 , 7 5 , 0 9 2 . 3 2 6 . 8 9 0 . 3 6 2 , 2 2 , 0 40-45 5 , 8 5 . 2 6 0 ,0 4 1 . 3 2 3 , 2 7 , 6 6 5 -70 5 , 7 5 , 2 6 5 , 8 0 1.1 3 7 , 4 5 . 0 8 0 -1 00 5 , 8 5 , 4 0 , 1 2 5 8, 56 1,31 7 , 2 4 , 0 Kajny 33 10-15 6 , 7 6 , 6 1.13 72,73 17 ,8 2 1 , 1 9 1 3 ,2 5 , 0 40-45 6 , 4 5 , 8 2 1 , 7 9 2 , 8 8 5 , 4 2 , 0 80-85 6 , 6 5 , 7 0 , 1 2 24 ,6 7 2 . 7 9 2 . 5 0 , 0 Kajny 34 5-1 0 5 , 8 5 , 4 0 , 1 7 4 7 . 5 9 2 , 3 0 1 7 , 0 13 ,4 4 5 -50 6 , 0 5 , 5 0 . 1 0 2 6 ,4 8 2 , 7 2 5 . 4 5 , 0 75-80 6 , 3 5 . 7 0, 1 7 23,4 3 2 ,7 8 2 . 7 7 ,6
Gleby mułowo-torfowe - Iifiiry-paat so i l a
: Pos or ty 20 5 -20 6 , 0 5 . 2 3 , 6 9 0 , 1 7 1 15.5 2 .5
30-35 6 , 5 5 , 7 0 . 3 8 0 .0 3 4 . 8 4 . 5
60 -70 6 , 3 5, 4 6 , 5 0 0 . 3 7 1 7 . 0 11 .6
150-160 6 , 8 6 , 2 0 .3 1 79,9 6 16,05 0 , 7 2 10 ,6 7. 6 Gleby torfowo--mułowe - Paaty-mire s o i l s
Cerkiewnik 25 10-15 7 ,4 7.1 27 , 4 2 4 7, 5 7 18 ,4 8 0 , 8 0 0 , 0 1 1 .2
30-35 7 ,6 7 , 2 4 4 , 8 7 5 3 , 5 9 1,6 3 1 . 9 2 , 5
60-65 7,4 7, ? 51 , 5 2 57, 45 1 .3 9 3 . 8 3 . 5
120-140 7, 5 7, ' ; 56. 28 62 , 1 3 1 . 4 0 0 . 9 4 . 0 Gl e by wy tweirzone z cpiL-.,'ie; - S o i l s from c a lc a r e o u s g y t t i i a
Cerkiewnik 27 5-10 7, 2 i i . 8? ' 78,9 4 0 . 9 8 0 . 9 7 , 0 С с 35-40 7 , 7 ! /'-1 Л ; 73,45 0 , 5 8 1. 3 6 , 5 80-9 0 7 , 7 7. ‘ ; 77,54 i 78, 92 0 . 5 9 1 .0 9 , 8 140-160 7 , 8 76 .71 I 79 ,4 6 0, 5 3 0 . 2 6 , 5 Carkiewnik 29 10-15 7 ,5 7,3 55 ,6 8 66,96 19,55 1,3 3 0 , 6 13 ,4 45 -50 7 , 7 7,4 54, 4 3 64 ,5 7 1 , 2 0 2 , 8 4 , 5 75-80 7 , 6 7,4 5 5 ,8 5 66 ,8 7 1 , 0 2 3 , 6 1 1, 6 1 150-170 7 , 4 7,2 5 9 , 8 6 6 8 ,2 5 1, 2 5 5 . 9 9 , 0 j J
G leby b a g ien n e d olin y Ł y n y 1 1 9 T a b e l e 3 S k ła dn ik i rozpuszczaLne w 20% HC1 w % - S o i l c o n s t i t u e n t s s o l u b l e in 20% HCl Miejs cowość i nr odkrywki L o c a l i t y and p r o f i l e No. Głębokość pobrania próbki Sampl ing depth СШ C z ę ś c i n i e ro zp us z c z a l n e w 20% HC1 I n s o l u b l e in 20% HCl
Fe 2O j a i2o3 P2O5 k2o CaO UgO
Gleby torfowe wytworzone z torfów to rfo w is k n i s k i c h - Peaty s o i l s from lowmoor p eats Orłowo 39 13-25 8 9 , 7 6 2,1fr 0 ,7 3 1,3 4 0,12 0,06 0 , 7 7 0,00 4 0 -5 0 5 , 8 0 1, 57 0 , 3 7 0 ,9 5 0, 2 5 0 ,0 5 4 , 5 7 0,1? 120-14 0 6 , 3 0 4 , 6 0 4 , 4 1 0 , 0 9 0 ,10 0 , 0 7 4 , 2 8 0,27 Orłowo 42 1 0 -20 7 6 ,5 2 1 ,3 5 1 , 1 0 0 , 0 9 0, 1 b 0 , 0 5 1 ,3 9 0 , 0 2 4 0 -45 9 , 0 0 1,24 1,06 0 , 0 1 0 , 1 7 0 ,0 5 5 ,1 1 0 , 1 7 70-75 3 , 0 1 1, 43 0 , 8 7 0 , 3 9 0 , 1 8 0 ,0 4 5, 4 4 0 ,2 1 Po so rt y 18 10-15 70,83 4 , 0 3 1 ,8 4 1,0 4 0 , 1 5 0 , 1 6 0 , 9 8 0 , 3 4 4 0 -5 0 9 , 6 3 1, 5 9 0 , 6 3 0, 84 0 , 1 2 0 , 0 6 1 , 9 9 0 , 0 8 90- 110 2 7 , 0 9 3 , 2 4 1 , 5 2 1 ,5 9 0,13 0,16 2,4 4 0 , 0 0 Po so rt y 19 15-20 8 6 , 4 4 4 , 6 6 1, 8 7 2, 71 0 , 0 8 0 , 1 7 0 , 5 4 0 ,1 8 40 -45 4 9 , 7 6 8 , 6 8 3 , 0 2 5, 5 7 0 , 0 9 0 , 5 6 1,60 0 , 5 5 6 5 -7 0 5 6, 3 8 6 , 7 4 2 , 8 2 3,8 3 0 , 0 9 0 , 4 0 1 ,2 9 0 , 6 3 80-10 0 4 9, 44 6 , 8 6 2 , 4 0 4 , 3 4 0 , 1 2 0 , 4 5 1,4 4 0 , 4 1 Kajny 33 10-15 58 ,9 1 1 0 , i a 4 , 0 7 6 , 0 1 0,10 0 , 3 0 2 , 6 7 1 ,0 9 4 0 -45 9 , 0 8 4 , 0 5 1, 53 3 , 1 3 0 , 2 0 0, 1 3 3 , 9 2 0 , 1 7 80 -85 1 1 ,0 2 4 , 3 0 1, 21 2, 8 7 0 , 2 2 0 , 0 9 6 , 2 2 0 , 0 0 Kajny 34 5-10 37 ,7 3 5, 4 6 1 , 7 9 3, 4 7 0 , 2 0 0 , 2 0 2 , 7 0 0 , 0 0 4 5 -5 0 14,15 4,43 1 ,0 9 3, 1 2 0, 21 0 , 1 0 4 , 0 8 0 , 0 0 75-80 4 , 1 3 3 , 2 0 1, 0 3 2 , 0 6 0 , 1 7 0 , 0 5 7,70 0,13 Gleby mułowo'-torfowe - tó ii ^- p ea t s o i l s Po so r ty 20 15-20 8 4 , 0 0 9 , 3 0 5 , 9 2 3 , 0 8 0 , 3 0 0 , 2 8 0 , 6 0 0 , 5 4 30-35 85 , 6 4 2, 4 7 1 ,4 2 0 , 9 9 0 ,0 5 0 , 1 8 0 , 1 8 0 , 2 4 6 0 -70 8 1 , 3 6 9 , 9 8 4 , 5 3 5 , 3 2 0,1 3 0 , 6 3 0 , 8 0 0 , 9 7 150-160 70,10 3 ,6 1 1, 8 2 1,70- 0 , 0 9 0 , 2 0 1 , 3 0 0 , 1 5
Gleby tor fow o- mułowe - Pea ty-mire s o i l s
Cerkiewnik 25 10-15 7 ,9 9 4 , 7 7 2 ,8 9 1 , 7 2 0 , 1 7 0 ,0 8 20,8 3 0 , 0 8 30 -35 2 , 4 5 1 , 6 2 1,1 3 0 , 3 2 0 ,1 7 0, 0 5 27 ,3 9 0 , 1 3 60-65 0 ,9 5 4 , 4 5 1 ,0 3 2 ,6 3 0 ,1 6 0 ,0 3 2 9 , 9 9 0 , 1 7 120-140 1 ,3 6 1,8 0 1 , 2 9 0 , 3 6 0, 15 0, 04 32, 61 0 , 2 8 Gleby wytworzone z g y t i i wapiennej - S o i l s from c a lc a r e o u s g y t t i a
Cerkiewnik 27 5-10 4 9 , 6 9 7,71 4 , 0 5 3, 5 6 0 , 0 9 0 , 3 2 12,85 0 , 0 0 3 5 -4 0 1 , 3 0 2 , 3 2 1,84 0, 3 5 0 , 1 2 0,0 3 4 1 , 6 3 0 , 0 8 80 -90 0 , 4 2 1 ,7 0 1 , 5 0 0 , 0 6 0 , 1 4 0 ,0 3 4 1 , 6 9 0 , 3 4 140-160 2 ,0 3 1,74 1.1 7 0, 43 0 , 1 4 0, 0 3 4 2 , 7 0 0 , 2 1 Cerkiewnik 29 10-15 7,53 3 , 0 7 2 , 5 6 0 ,3 5 0 , 1 6 0,06 33 ,2 8 0, 1 9 4 5 - 5 0 1 , 0 8 2 ,0 6 1,63 0, 25 0 ,1 8 0 ,0 4 3 4 ,4 0 0 , 0 0 75 -80 0 , 7 0 2 ,6 4 1, 4 5 1 ,0 1 0 , 1 8 0 , 0 7 33 ,9 3 0 , 0 8 150-170 2 , 9 4 3 , 6 2 2 , 7 5 0,7 3 0 , 1 4 0 , 0 6 3 3 ,9 9 0 , 2 5
120 J. H y telew sk i, H. P ia ścik
lnych partiach profilu glebowego posiadają właściw ie wapno łąkowe lub gytię wapienną. Popielność tych gleb waha się w granicach 47— 79%. Natomiast ilość próchnicy oscyluje od 4 do 18%. Omawiane gleby w od niesieniu do gleb torfowych są uboższe w azot ogółem. Pod względem za
sobności w przyswajalny P2O5 i K2 0 gleby m ułow o-torfow e są średnio
zasobne w P2O5, a ubogie w K20 ; gleby torfowo-m ułow e są ubogie
w składniki przyswajalne.
Mała ilość składników łatwo przyswajalnych w danych glebach uw a runkowana jest brakiem nawożenia, składem roślinności, charakterem
nam ułów oraz m niejszą zasobnością wód rzeki Łyny w P2O5 i K 20 [11].
Zawartość składników oznaczonych w wyciągu 20% HC1 zestawiono w tab. 3. Jak wynika z danych liczbowych tej tabeli, gleby m ułow o- -torfowe w odniesieniu do gleb torfowo-m ułow ych okazały się zasobniej
sze w oznaczone składniki, z wyjątkiem AI2O3 i CaO. Omawiane gleby,
podobnie jak i gleby torfowe doliny Łyny, wykazują najwyższą zawar
tość И2Оз, Fe2 0 3 , P2O5 i K2O w warstwach wierzchnich. Wahania w za
wartości w ym ienionych składników na różnych głębokościach uwarun kowane są głównie składem jakościowym poszczególnych warstw. W g le bach m ułow o-torfowych w odniesieniu do gleb torfowych doliny Łyny jest przeważnie niższa zawartość rozpuszczalnego w 20% HC1 CaO, a wyższa Mg O.
Gleby torfowo-m ułow e w badanej dolinie charakteryzują się dużą za wartością CaO, natomiast niską stosunkowo ilością MgO. Na glebach torfowo-m ułow ych i muło w o-torfowych występują łąki turzycowe, rza dziej mieszane.
G L E B Y W Y T W O R Z O N E Z G Y T II
Gleby wytworzone z gytii rozmieszczone są z reguły w górnym biegu rzeki oraz w okolicach Cerkiewnika i innych m iejscowości. Zajmują one stosunkowo małą powierzchnię. Z uwagi na silne uw ilgotnienie tych gleb współcześnie zachodzi na nich proces torfotwórczy. W wyniku tego procesu gytia pokryta jest od kilku- do kilkunastucentym etrową warstwą torfu. W związku z tym gleby te znajdują się w pewnych przypadkach na przejściu od gleb gytiow ych do torfowych płytkich [26].
Miąższość osadów zalegających pod torfem przekracza często znacznie 10,5 m (tj. zasięg wykonanych wierceń stratygraficznych w dolinie). G y tia wapienna występuje tylko na niektórych odcinkach doliny i z reguły zalega w górnych warstwach (koło Cerkiewnika), natomiast w głębszych spotyka się gytię detrytową. Jak wykazały wiercenia, konsystencja jej w warstwach powierzchniowych jest półpłynna, w głębszych zaś bardziej stała, zbita, barwy szarosinej u góry i ciemnosinej u dołu.
G leby b agien n e d olin y Ł yn y 121
pod względem rolniczym. Jednocześnie z uwagi na półpłynną lub galare towatą ich konsystencję będą najtrudniejszym i glebami do przeprowadze nia zabiegów m elioracyjnych. Na obecnym etapie rozwoju gospodarczego melioracja tych gleb byłaby nawet nieopłacalna ze względu na w ystępo wanie na terenie Pojezierza Mazurskiego w ielu obiektów gleb bagien nych, na których regulacja stosunków wodnych i ich zagospodarowanie są znacznie ekonomiczniejsze.
Jak wynika z danych liczbowych tab. 1, ciężar w łaściw y omawianych gleb gytiow ych waha się od 1,95 do 2,39. W profilu ciężar w łaściw y z głę
bokością nieznacznie m aleje i na głębokości około 100 cm znowu wzrasta.
Ciężar objętościow y tych gleb kształtuje się bardzo podobnie jak w g le bach torfowo-m ułowych. Jednak w tych ostatnich jest on nieco wyższy. Zupełnie podobnie do danych ciężaru objętościowego w profilu układają się wyniki porowatości ogólnej, kapilarnej i pojemności powietrznej. Również wyniki pojemności wodnej kapilarnej i m aksymalnej wzrastają wraz z głębokością. W odniesieniu do gleb torfowych doliny Ł yny oma wiane gleby gytiow e wykazują m niejsze wahania danych liczbowych pojemności wodnych, wyrażonych w procencie wagowym. W łaściwości fizyczne tych gleb są zbliżone do w yników własności fizycznych gleb gytiow ych, scharakteryzowanych w pracach U g g l i [25].
W łaściwości chemiczne gleb gytiow ych obrazują tab. 2 i 3. Jak w yn i
ka z zestawionych danych, gleby gytiow e, podobnie jak i inne gleby do liny Łyny, charakteryzują się odczynem przeważnie zasadowym lub obo
jętnym . pH tych gleb w ln KC1 waha się od 7,0 do 7,3, pH w H2O — od
7,2 do 7,8. W ysokie pH gleb gytiow ych uwarunkowane jest dużą zawar tością węglanów, których ilość wynosi 17,82— 77,54%. Ilość węglanów z głębokością przeważnie wzrasta. Niekiedy w warstwach wierzchnich występują znikome ilości СаСОз.
Popielność gleb gytiow ych jest przeważnie wyższa w odniesieniu do pozostałych gleb doliny Ł yny i waha się w granicach 66,96— 78,94% w warstwie wierzchniej i 64,57— 79,46% w warstwach głębszych. Ogólnie ilość popiołu z głębokością nieznacznie wzrasta. Zawartość próchnicy w analizowanych glebach w porównaniu do gleb torfowych jest z regu ły wyższa i w ynosi około 19,55%. Natom iast ilość azotu ogólnego w gle bach gytiow ych w odniesieniu do gleb torfowych doliny Łyny jest znacz nie niższa i kształtuje się w granicach 0,53— 11,33%. Ponadto na ogół m aleje z głębokością.
Pod względem zawartości składników łatwo przyswajalnych gleby
gytiow e w stosunku do gleb torfowych okazały się uboższe w P2O5, a za
sobniejsze w K2O. Zmienna ilość fosforu i potasu na różnych głęboko
ściach w profilu świadczą o wahaniach zasobności w te składniki gytii i nanoszonych namułów\
122 J. R y telew sk i, H. P ia ścik
W yniki składników rozpuszczalnych w 20% HC1 zestawiono w tab. 3. W glebach gytiow ych ilość części nierozpuszczalnych w 20% HC1 waha się od 0,42% do 49,69%. Z głębokością ilość ich, podobnie jak w w ięk szości gleb torfowych, dość raptownie się zmniejsza pod warstwą dar niową. W glebach gytiow ych, w odniesieniu do gleb torfowych doliny Łyny, ilość części nierozpusżczalnych w 20% HC1 jest na ogół niższa.
Zawartość R2O3 oscyluje w granicach 1,70— 7,71%. Dane te w profilu
układają się bardziej równom iernie niż w innych glebach badanej doliny.
Podobnie kształtuje się zawartość procentowa Fe2Û3 i K2O. Gleby gytio-
we w odniesieniu do gleb torfowych doliny Łyny są znacznie zasobniej sze w rozpuszczalny w 20% HC1 CaO, a uboższe przeważnie w MgO.
Zawartość w ym ienionych składników w tych glebach kształtuje się podobnie jak w glebach torfowych. Małe na ogół wahania w profilu gleb gytiow ych uwarunkowane są dość jednolitym składem gytii.
Zbliżone w yniki niektórych własności chemicznych gleb gytiow ych uzyskał U g g l a [25]. Gleby gytiow e badanej doliny Łyny zawierają na ogół znacznie więcej węglanów i rozpuszczalnego w 20% HC1 CaO.
Na glebach gytiow ych spotykano wyłącznie łąki turzycowe.
U W A G I KOŃCOW E
Na podstawie przeprowadzonych badań terenow ych i laboratoryjnych nad glebami bagiennym i doliny rzeki Ł yny wyciągnięto następujące wnioski:
1. Na kształtowanie się gleb bagiennych decydujący w pływ wyw iera charakter samej doliny. Rozmieszczone są one przeważnie w szerszych jej odcinkach.
2. Dolina rzeki Łyny od źródeł do Olsztyna i w okolicach Cerkiewni- ka podlega procesowi zabagniania. Przyczyną tego jest w ysoki poziom wody w rzece i w dolinie.
3. Na terenie badanej doliny wśród gleb bagiennych wyróżniono: — gleby torfowe wytworzone z torfów torfowisk niskich, — gleby m ułow o-torfow e i torfowo-m ułowe,
— gleby gytiowe.
Omawiane gleby odznaczają się wysoką popielnością warstw wierzch nich, dużą ilością próchnicy i niską zawartością przyswajalnych skład ników m ineralnych, a głównie potasu. Gleby torfowe charakteryzują się ponadto słabym rozkładem m asy torfowej oraz silnym spiaszczeniem poziomów darniowych.
4. Małą wartość rolniczą om awianych gleb doliny Ł yny można pod
G leby b agien n e d olin y Ł yn y 123
prawę składu botanicznego porastającej roślinności. Zmianę porostu na łąkach m ieszanych można osiągnąć stosując podsiew, nawożenie i pie lęgnację. Uzyskanie takiego efektu na łąkach typu turzycow ego m ożliwe jest tylko w przypadku pełnego ich zagospodarowania.
L IT E R A T U R A
[1] C h m i e l e w s k i K.: H yd rografia P om orza i P rus. S ło w n ik G eograficzn y P a ń stw a P o lsk ieg o , t. 1, z. 1— 2 (84— 124), W arszaw a 1937.
[2] G a l o n R.: G eologia i m o rfologia P ru s W schodnich. S ło w n ik G eograficzn y P a ń stw a P o lsk ieg o , t. 1, z. 1 (30— 42), W arszaw a 1937.
[3] G a l o n R.: K lim a t P om orza i P ru s W schodnich. S ło w n ik G eograficzn y P a ń stw a P o lsk ieg o , t. 1. z. 1 (42— 84), W arszaw a 1937.
[4] G r a b a r c z y k S., S o l a r s k i H.: R o ln ic z o -m e lio r a c y jn y op is d o lin y rzek i Ł yny. Z eszy ty n a u k o w e W SR O lsztyn, t. 9, nr 70, 47— 66.
[5] G r a b a r c z y k S., S o l a r s k i H.: P rzyrod n icze i ek o n o m iczn e tło m e lio ra cji ro ln y ch w o je w ó d z tw a o lszty ń sk ieg o . Z eszy ty N a u k o w e W SR w O lsztyn ie, t. 11, nr 112, O lsztyn 1961.
[6] H o h e n d o r f E.: K lim a t P o jezierza M azurskiego a p otrzeb y ro ln ictw a . Z e sz y ty N a u k o w e W SR w O lsztyn ie, z. 1, 1956, 55— 88.
[7] K a c z o r o w s k a Z.: K lim a t P ru s P o lsk ich . T. 1, 1950, 1— 9. G osp od arstw o W iejsk ie na Z iem iach Z ach od n ich i P ó łn o cn y ch .
[8] К o b e n d z a J.: P ru sy P o lsk ie. T. 1, 1950, 1— 18. G osp od arstw o W iejsk ie n a Z iem iach Z achodnich i P ó łn o cn y ch .
[9] K o n d r a c k i J . : Z badań czw artorzęd u w P o lsce. PW G , W arszaw a 1952. [10] K o n d r a c k i J.: U w a g i o e w o lu c ji m orfologiczn ej P o jezierza M azurskiego.
P IG , od b itk a z b iu le ty n u 65, W PIG , W arszaw a 1952, 513— 548.
[11] K o t e r M. i inni: Z aw artość sk ła d n ik ó w n a w o zo w y ch w rzek ach Ł y n ie i P a słęce . R oczn. N au k R oln., t. 75, 1963, s. F, z. 4.
[12] K o t e r M.: C h arak terystyk a g leb to rfo w y ch pow . ostród zk iego pod w z g lę d e m zaw artości azotu, fosforu , potasu i w a p n ia . Zjazd N a u k o w y P T G w O lszty n ie. W arszaw a 1955.
[13] K o z a k i e w i c z A.: C h arak terystyk a su b sta n cji organ iczn ej g leb to r fo w y c h to rfó w to r fo w isk d o lin o w y ch . R oczn. G lebozn., t. X I, 1962.
[14] M a k s i m ó w A . i in n i: T o rfo w isk o b ieb rza ń sk ie „ B rzezin y C isz e w sk ie ”. R oczn. N a u k R oln., 72-A -4, 1956.
[15] M a k s i m ó w A. , O k r u s z k o H.: T o rfo w isk o P arciak i. R oczn. G lebozn., t. 2, 1952.
[16] O k r u s z k o H.: U p ra w a i u ży tk o w a n ie to rfo w isk . W arszaw a 1955.
[17] R y t e l e w s k i J.: T y p o lo g ia g leb a lu w ia ln y c h d o lin y rzek i Ł y n y . R oczn. G lebozn., t. X V , z. 1.
[18] R y t e l e w s k i J.: G leb y a lu w ia ln e d olin y rzek i Ł y n y . M aszyn op is.
[19] T o m a s z e w s k i J.‘: G leb y b ło tn e P o lesia . M a teria ły do p ozn an ia g leb p o l sk ich , t. 4, P u ła w y 1938.
[20] T o m a s z e w s k i J.: G leb y łą k o w e. P u ła w y 1947.
[21] T o m a s z e w s k i J.: G leb y b ło tn e i środ ow isk a. R oczn. G lebozn., t. 5, 1956. [22] T u r c z y n o w i c z S.: S to su n k i m e lio r a c y jn e w P ru sa ch W sch od n ich w ra z
z o k ręg iem gd ań sk im . G osp od arstw o W iejsk ie na Z iem iach Z ach od n ich i P ó ł n o cn y ch , t. 1, 1950, 1— 11.
124 J. R y telew sk i, H. P ia ścik
[23] U g g l a H.: O gólna ch a ra k tery sty k a g leb P ojezierza M azurskiego. Z eszy ty N a u k o w e W SR w O lsztyn ie, 1956 z. 1.
[24] U g g l a H. i inni: G leb y g o sp od arstw a d o św ia d cza ln eg o P o so rty w O lsztyn ie. Z eszy ty N a u k o w e w O lsztyn ie, t. 8.
[25] U g g l a H.: E w olu cja i w ła śc iw o ś c i k ilk u g leb g y tio w y c h P o jezierza M azur sk iego. Z eszy ty N a u k o w e W SR w O lsztyn ie, t. 12, 1962.
[26] U g g l a H.: O b jaśn ien ia do p rojek tu sy s te m a ty k i g leb h yd rom orficzn ych . W ar szaw a 1963.
[27] Z a w a d z k i S.: B ad an ia gen ezy i ew o lu c ji gleb b ło tn y ch w ęg la n o w y ch L u b elszczyzn y. A n n a les U M CS, v. 12, 1, s. E, L u b lin 1958.
[28] Z b i o r o w a : G en ety czn a k la sy fik a c ja g leb P o lsk i. R oczn. G lebozn., t. 7, 1959, z. 2.
[29] Z b i o r o w a : M apa gleb P o lsk i w sk a li 1 :300 000, arkusze A3, A4, B3, B4.
Ю . Р Ы Т Е Л Е В С К И , X . П Я С Ь Ц И К БОЛО ТНЫ Е П О ЧВЫ ДО ЛИН Ы Р Е К И ЛЫ НЫ К а ф е д р а П о ч в о в е д е н и я О л ы и т ы н с к о й С е л ь с к о х о з я й с т в е н н о й А к а д е м и и Р е з ю м е Гйдром орф ические почвы долины реки Лыны р асп ол ож ен ы главным обр а зом в н и ж н ем её течении. Р езультатом этого является неблагоприятны й водны й реж и м , о чём сви детельств ует растительность, представлен н ая в основном осокой. В связи с этим в зн ач ительной части рассм атриваем ого отрезка долины п р о и сх о дит процесс заболачивания. Н а основании п р ов еден н ы х исследован и й в дол и н е р. Лыны вы делены с л е дую щ и е почвы: — торф я н ы е, образовавш иеся из тор ф ов н и зовы х торф яников, — и л и ст о-тор ф я н ы е и тор ф я н о-и ли сты е, — гитиевые. В ы сок ое со д ер ж а н и е м и неральны х частиц в т ор ф я н ы х п очв ах обусловлен о песчаны м и наносами. Н а основании дом инирую щ ей растительности вы делено луга осоковы е и смеш анны е. J . R Y T E L E W S K I, Н . P I A S C I K
THE BO G G Y (O RG ANOG ENIC) SO ILS IN THE Ł Y N A R IVER V A LLEY
D e p a r t m e n t o f S o il S c ie n c e , C o lle g e o f A g r i c u l t u r e , O l s z ty n . H e a d — P r o f . D r. H . U g g la
S u m m a r y
T he h yd rom orp h ic so ils of th e Ł yn a v a lle y are m a in ly sited in th e lo w e r parts of v a lle y and h a v e th erefo re u n fa v o u ra b le w a te r con d ition s, as in d ica ted by th eir v e g e ta tio n — m a in ly C arex. M ajor parts of th e v a lle y are for th is reason ex p o sed to th e b o ggyin g p rocess.
G leby b a g ien n e d olin y Ł yn y 125
On b asis of th e research r e su lts w e r e d iffe r e n tia te d th e fo llo w in g soils: — p ea ty so ils from low m oor p eats,
— m ir y -p e a t and p ea ty m ire soils, — g y ttia soils.
T h e h ig h p ercen ta g e o f m in era l p a rticles in th e p ea ty so ils is due to a r tific ia l sanding.
A ccord in g to th e dom in an t v e g e ta tio n w e r e d iscern ed C arex m ea d o w s and m ix e d m ead ow s.
