R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X X V III, N R 1, W A R S Z A W A 1977
J O A N N A N IE M Y S K A -Ł U K A S Z U K
CH ARAK TERY STY KA PR Ó CH N ICY NIEK TÓ R Y CH LEŚNYCH G L E B TA TRZA Ń SK IC H
CZĘŚĆ I. W ŁAŚC IW O ŚCI CHEM ICZNE B A D A N Y C H GLEB ORAZ U D Z IA Ł D EN SY M E TR Y C ZN Y C H F R A K C JI GLEBOW YCH
In sty tu t G leb o zn a w stw a , C hem ii R olnej i M ikrobiologii A k ad em ii R oln iczej w K rak ow ie
W STĘP
S kład próchnicy w edług K o n o n o w e j [14] odzw ierciedla cało k ształt w aru n ków procesu tw orzenia się gleby. U stalenie zw iązków m ię dzy w aru n k am i fu n k cjon o w an ia pirocesu glebotw órczego a budow ą p róch n icy ab so rb u je uw agę gleboznawców . P race te dotyczą często sk ładu po łączeń próchnicznych gleb leśnych, gdyż w glebach tych m niej niż w u p raw n y c h n aruszon e są n a tu ra ln e w a ru n k i tw orzenia się próchnicy.
W lite ra tu rz e polskiej spotyka się niew iele opracow ań pośw ięconych p róchnicy gleb górskich. O statnio pojaw iły się dw ie większe prace tra k tu ją c e o składzie próchnicy gleb Sudetów [17] i K arkonoszy [15]. Dużo u w agi pośw ięcił A d a m c z y k [2] próchnicy poziom ów nadkładow ych gleb otoczenia Gór Ś w iętokrzyskich i w ydzieleniu typów próchnicy. A u to r te n określał rów nież cechy m orfologiczne i chem iczne poziomów n adkład o w y ch gleb tatrza ń sk ic h [1].
P róchnica gleb tatrza ń sk ic h była obiektem b adań K i e ł p i ń s k i e g o [12], S t r z e m i e ń s k i e j [23] i W ą s o w i c z a [25], ale w nieco in n y m ujęciu niż stosuje się to obecnie. W yniki tych prac są n iep oró w nal-
ne z obecnie uzyskanym i d an y m i analitycznym i.
W stępna c h a ra k te ry sty k a próchnicy gleb leśnych tatrza ń sk ic h została p o d jęta przez W ą c h a l e w s k i e g o i Ł u k a s z u k [24]. W p racy tej. do badań n ad próchnicą gleb górskich została zastosow ana proponow ana przez M o n n i e r a i T u r c a [19] m etoda fizycznego rozdziału p ró b ek glebow ych n a fra k c je o odpow iednich ciężarach w łaściw ych.
144 J. N iem y sk a -Ł u k a szu k
CEL I ZA K R ES P R A C Y
Celem niniejszej p rac y jest sch arak tery zo w an ie próchnicy górskich gleb leśnych pochodzących z te re n u T atr. B adaniem objęto próchnicę gleb w ytw orzonych z różnych typow ych dla tego rejo n u skał m acierzy sty c h (w apień dolom ityczny, g ranit, u tw o ry fliszowe) pod w pływ em róż n y c h w aru n k ó w k lim atyczno-roślinnych.
P osługując się m etodam i chem icznym i staran o się scharakteryzow ać właściwości próchnicy gleb tatrzań sk ich. Jednocześnie podjęto próbę określenia zróżnicow ania próchnicy gleby związanego ze zm iennością podłoża skalnego i w aru n k ó w klim aty czn o-ro ślinn ych w y stęp u jący ch na ty m terenie. Za m iarę zróżnicow ania próchnicy p rzy ję to skład ilościow y i jakościow y połączeń próchnicznych oraz stopień h u m ifikacji i m in e ra lizacji resztek roślinnych.
O chrona środow iska n a tu ra ln e g o na tere n ie T atrzańskiego P a rk u N a rodow ego pozw ala n a przyp isanie stw ierdzonych różnic w składzie próchnicy bad an y ch gleb n a tu ra ln e m u zróżnicow aniu jakości czynników glebotw órczych dzięki nie zakłóconem u fu nk cjon ow an iu uk ładu sk a ła — gleba—ro ślin a—klim at.
O PIS B A D A N E G O M A T E R IA Ł U
M ateriał glebow y pochodził z te re n u T atrzańskiego P a rk u N arodow e go. P ro file IW , 2W, 3W i 4W gleb w ytw orzonych z w apieni dolom itycz- nych tria su pochodzą z teirenu T a tr Zachodnich. Regiel dolny re p re z e n tu ją profile 3W i 4W, u sy tu o w an e n a zboczu K ro kw i i Spadowca, a gór n y regiel — profile IW i 2W, u sy tu o w an e n a Czołach Jaw orzyńskich.
U tw o ry fliszu podhalajskiego w y stęp u ją w niższych p a rtiac h T a tr i pasm sąsiadujących w obrębie reg la dolnego. Tw orzą je głów nie ciem ne łu k i ilaste, rzadko przeław icow ane piaskow cam i.
P róbk i z profilów 1F, 2F, 3F i 4F w ytw orzonych ze skał fliszu p o b ran e zostały n a na teren ie Zgorzeliska, w zniesienia leżącego w paśm ie Ga- licow ej G rapy.
G leby w ytw orzone z g ra n itu tatrzań sk iego rep rezen to w an e są przez p rofile IG i 2G u sy tu o w an e na stokach W ołoszyna (trzon krystaliczny) w reglu górnym . W reg lu dolnym w y b rano profile 3G i 4G w pobliżu P o lan y P alenicy B iałczańskiej i na W ierchu Porońcu.
B adan y m a te ria ł glebow y re p re z e n tu je w yłącznie środow isko ro ślin ności leśnej:
bór w ysokogórski — P iceetu m ta tricu m , pro file IG , 2G, IW , 2W, bór górski — A b ie ti-P ic e etu m m o n ta n u m z n ie n a tu ra ln ą przew agą św ierka (profile 3G, 4G),
las m ieszany górski — F ag etu m carpaticum z n ie n a tu ra ln ą przew agą św ierk a (profile 1F, 2F, 3F, 4F),
C h ara k tery sty k a p róch n icy n iek tórych leśn y ch gleb Tatr. Cz. I 145
las górski — F agetum carpaticum (profil 3W),
las górski — F agetum carpaticum ty p ic u m (profil 4W).
Zbiorow iska te pochodzą z dw óch n a tu ra ln y c h p ięte r roślinnych, ja kim i są p ię tra reg la dolnego i górnego.
P ro file u sy tu o w an e zostały na stokach północnych bądź północno- -w schodnich, ab y u niknąć różnic m ikroklim atycznych, szczególnie w ilo ści o trzy m yw an ej energii słonecznej w zależności od ekspozycji stoku i zw iązanej z ty m różnicy te m p e ra tu r. Z ależnie od w ystaw y sum a rocz n y ch opadów zw iększa się n a korzyść stoków północnych o około 500 m m do wysokości 1800 m n.p.m . Podobnie u k ład a się różnica w liczbie dni z pokryw ą śnieżną, k tó ra n a wysokości 1000— 1600 m n.p.m . w zależno ści od ekspozycji, w aha się od 200 do 110 dni [10].
Do analiz pobrano p róbki ze w szystkich w ydzielonych poziom ów ge n etyczn y ch d w u n a stu w y b ran y ch profilów (tab. 1). R ep re ze n tu ją one trz y rodzaje gleb w ytw orzonych ze skał w apiennych, fliszow ych i g ra nitow ych. W obrębie rodzajów w y stę p u ją po dw a profile z reg la dolne go i górnego. Zasada ta nie została d o trzy m ana tylko w przy p ad k u gleb w ytw orzonych z utw orów fliszu podhalańskiego, któcre nie w y stęp u ją w stre fie reg la górnego. S ta ra n o się jed n a k w ty m p rzy p ad k u m ożliw ie zróżnicow ać wysokość lokalizacji odkryw ek.
O dkryw k i usytuow ane zostały pod roślinnością typow ą, najliczniej w y stęp u jącą w danym zbiorow isku roślinnym , w m iejscach o n a jm n ie j szej ilości m a te ria łu deluw ialnego.
M ETO DY K A B A D A Ń
W celu sch arak tery zo w an ia w łaściw ości chem icznych b adanych gleb oznaczono: ph w H 20 i ln KC1 potencjom etryczn ie przy użyciu elektrody szklanej i kalom elow ej; kwasowość i sum ę zasad w ym iennych m etodą M ehlicha; katio n y w y m ienne Ca2+ i Mg2+ kom pleksom etrycznie; K '!' i N a+ płom ieniowo; w ęglan w apnia w glebach w ytw orzonych z w apieni m etodą Scheiblera; w odę higroskopow ą m etodą suszarkow o-w agow ą; s tra tę żarow ą przez prażenie w te m p e ra tu rz e około 960°C; analizę che m iczną gleby w stopach NaOH w ty g lu sre b rn y m — S i0 2 — wagowo, A120 3, F e 20 3, CaO, MgO kom pleksom etrycznie.
A nalizom , m ającym n a celu c h a ra k te ry sty k ę próchnicy badanych gleb, poddano p rób ki z poziomów b utw inow ych A F H , akum u lacy jn y ch A*x, ak u m u lacy jn o -elu w ialn y ch А гА 2у przejściow ych А ^В ), А±С oraz iluw ial- nych B h i BhFe. W ykonane zostały n astęp u jące oznaczenia: węgiel o r ganiczny zm odyfikow aną m etodą T iurina, azot ogółem m etodą K je ld a - hla, rozdział su b sta n c ji organicznej n a podstaw ie ciężaru właściwego m etodą proponow aną przez T u r c a i M o n n i e r a [19, 24]. W w y dzielonych fra k c ja c h po zw ażeniu oznaczono w ęgiel organiczny i azot ogółem.
T a b e l a 1
L o k a liz a c j a i c h a r a k t e r y s t y c z n e c e c h y m o r f o lo g ic z n e b adan ych g le b L o c a l i s a t i o n and c h a r a c t e r i s t i c m o r p h o lo g ic a l f e a t u r e c o f i n v e s t i g a t e d s o i l s Nr p ro f i l u P ro f i l e lio .
L o k a liz a P o d ło ż e Typ s i e d l i s kowy la s u E n v iro n m en ta l
ty p e o f f o r e s t
G łęb o Sym bol S k ła d m ech a n ic zn y i ty p pH c j a L o c a l i t y / a l t i t u d e / e k a ln e P a r e n t ro ck k o ść S a m p lin g d e p th cm p o z io mu H o r iz o n Barwa - C o lo u r p r ó c h n ic y M e c h a n ic a l c o m p o s it io n and t y p e o f humus h2o KC1 CaC03 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
a . G leby w ytw orzone z w a p ie n i - S o i l s form ed on li m e s t o n e s
l.W 1 3 5 0 m w a p ień d o - 0 - 3 AL b r u n a tn a - brown _ 4 ,6 0 4 ,0 0 _ 30 ° NW C z o ła Jawo r z y ń s k ie lo m it y c z n y Tria3U T r i a s s i c d o lo m it i c li m e s t o n e P icee tu m ta t r ic u m 3 -1 7 1 7 -2 6 APH A1 c z a r n a - b la c k c z a r n ia w o -b r u n a tn a b la c k is h - b r o w n w łó k n i s t o - m n z i s t y mor k a l c i - m o r f ic z n y f i b r o u s - s t i c k y c a c im o r p h ic mor g l i n a ś r e d n . p y l . ,40% s z k i e l e t u w a p ien n e g o m e d .loam / f i n e s . /,4 0 % l i m e s t . fr a g m e n ts 3 , 7 0 7 , 2 0 3 ,1 0 6 , 8 0 3 7 ,3 0 2 6 -4 4 Ai ° b r u n a tn a - brown g l i n a ś r e d n . p y l . , 80% s z k i e l e t u w a p ien n e g o m e d .loam / f i n e s . /,8 0 % l i m e s t . fr a g m e n ts 7 ,4 0 7 , 2 0 6 8 ,3 4 4 4 -5 2 c i s z a r o - ż ó ł t a w a g r e y - y e l l o w i s h g r u z w a p ien n y li m e s t o n e g r u e s 7 ,6 0 7 , 5 0 7 4 ,8 4 Typ i p o d ty p : r ę d z in a butw in ow a Type and s u b t y p e : rav/ humus r e n d z in a
2.W 1360 m w a p ień d o - 0 - 2 AL brunatnfc - brown _ 4 ,6 0 4 ,0 0 _
3 0 ° NE C z o ła Jawo r z y ń s k ie lo m it y c z n y T r ia s u T r i a s s i c d o lo m it i c lim e s t o n e P icee tu m t a t r ic u m 2 -1 2 1 2 -2 6 Ał'H A1 c z a r n o -b r u n a tn a b la c k - brovm c z a r n ia w o -b r u n a tn a b l a c k i s h - brown m a z is t y mor k a lc i m o r f ic z n y s t i c k y c a lc im o r p h ic mor g l i n a ś r e d n ia > p y l . , 50% s z k i e l e t u medium loam / f i n e s a n d y / , 50% s k e l e t o n 4 ,4 0 7 ,2 5 4 ,1 0 6 , 8 0 1 3 ,5 3 2 6 -4 4 Al ° b r u n a t n a - b r o w n ish g l i n a ś r e d n ia p y l . , 70% s z k i e l e t u medium loam / f i n e s a n d y / , 70% s k e l e t o n 7 ,5 0 7 ,1 0 4 8 ,5 3 4 4 -6 8 ° 1 ż ó ł t o - b r u n a t n a y e l l o w - brown g r u z v/ap ienn y lim e s t o n e g r u a e 7 ,7 0 7 ,2 0 5 5 ,4 2 Typ i p o d ty p : r ę d z in a butw inow a - Typo and s u b t y p e : raw h unus r e n d z in a
J. N ie m y s k a -Ł u k a s z u k
cd . t a b e l i 1 1 2 3 4 .. . . 3 _ "b ' ■ - ■7 5 --- --- ■ 9- — ir ' V 5 - ■ ' I T ' ” ' 2 . F 1045 m łu p e k i l a Fageturn c a r - 0 - 2 AŁ b ru n a tn a - brown _ _
5 ° M E Z g o r z e l i s ko s t y z do -m ie sz k ą p ia s k o w c a c l a y s h a l e w it h sa n d s t o n e p a t i cum / z n i e n a t u r a l ną p rzew agą ś w i e r k a / / w i t h u n n a tu r a l p r o p o r t io n o f s p r u c e 2 -6 6 - 1 0 1 0 -1 6 APH A1 a i(b) c z a r n ia w a '- b l a c k i s h s z a r o b r u n a tn a grey b ro w n ciem n o b r u n a tn a d ark brown w łó k n i s t y mor - f i b r o u s mor g l i n a c i ę ż k a p y l . ,10% s z k i e l e t u h ea v y loam / f i n e s a n d y / , 10% оке le to n g l i n a c i ę ż k a p y l . , 10% s z k i e l e t u h ea v y loam / f i n e s a n d y / , 10% s k e l e t o n 3 ,8 0 4 ,0 0 4 ,3 0 2 ,8 5 3 ,0 5 3 ,5 0 -1 6 -3 6 ( в ) с b ru n a tn a - brown g l i n a c i ę ż k a , 20% s z k i e l e t u h e a v y lo a m , 20% s k e l e t o n 4 ,6 0 »85 -3 6 -5 8 ja s n o b r u n a tn a l i g h t brown g l i n a c i ę ż k a , 50-60% s z k i e l e t u h e a v y lo a m , 50-60% s k e l e t o n 4 ,9 0 3 ,9 5 -> 58 (b)cg r d z a w o -s z a r a r u s t y and g r e y g l i n a c i ę ż k a 70-80% s z k i e l e t u h e a v y lo a m , 70-80% s k e l e t o n 4 ,9 0 3 ,9 0
-Typ i p o d ty p i g le b a b ru n a tn a kwaśna - Type and s u b t y p e i a c i d brown s o i l
3 .P 8 8 5 m j a k w y żej ja k w y żej 0 - 1 AL b ru n a tn a - brown - - - -7 ° M E d i t t o d i t t o 1 - 3 APH c z a r n ia w a - b l a c k i s h w łó k n is t y mor - f i b r o u s mor 3 ,7 5 2 ,6 5 -Z g o r z e lis k o 3 - 6 A1 s z a r o b r u n a tn a grey b ro w n g l i n a c i ę ż k a , 10% s z k i e l e t u h e a v y lo a m , 10% s k e l e t o n 3 ,7 5 2 ,9 0 -6 - 1 4 c iem n o b r u n a tn a d ark brown g l i n a c i ę ż k a , 10% s z k i e l e t u h ea v y lo a m , 10% s k e l e t o n 4 ,5 0 3 ,5 0 -1 4 -3 0 (B) b r u n a tn a - brown g l i n a c i ę ż k a , 20% s z k i e l e t u h e a v y lo a m , 20% s k e l e t o n 4 ,6 0 3 ,9 5 -3 0 - 6 7 (в) о b r u n a t n o s in a b r o w n - b lu e is h g l i n a c i ę ż k a , 40% s z k i e l e t u h e a v y lo a m , 40% s k e l e t o n 5 ,2 0 4 ,0 0 -6 7 -8 5 (b)c b r u n a tn a - brown g l i n a c i ę ż k a , 50% s z k i e l e t u h e a v y lo a m , 50% s k e l e t o n 5 ,7 0 4 ,1 0 -8 5 - 1 2 0 CG b r u n a t n o s in a b r o w n - b lu e is h h e a v y loam , 80% s k e l e t o ng l i n a c i ę ż k a , 80% s z k i e l e t u 5 ,9 0 4 ,5 0
-Typ i p o d ty p i g le b a b ru n a tn a w yługow ana - Type and s u b ty p e * le a c h e d brown s o i l
4*P 910 m ja k w y żej ja k w y żej 0 - 1 AL b r u n a tn a - brown - - -
-1 0 ° NNE Z g o r z e l i s ko d i t t o d i t t o 1 - 4 4 - 8 APH A1 c z a m ia w o b r u n a tn a b la o k is h - b r o w n s z a r o b r u n a tn a grey b ro w n w łó k n i s t y mor - f i b r o u s mor g l i n a c i ę ż k a , 15% s z k i e l e t u h e a v y lo a m , 15% s k e l e t o n 3 ,9 5 3 ,6 0 3 ,2 0 3 ,1 0 -8 - 1 2 a x(b) b r u n a t n o s z a r a b r o w n -g r ey g l i n a c i ę ż k a p y l.,2 C % s z k i e l e t u h e a v y loam / f i n e s a n d y / , 20% s k e l e t o n 3 ,7 0 3 ,2 5 -1 2 - 3 2 (B) b ru n a tn a - browr g l i n a c i ę ż k a p y l . , 40% s z k i e l e t u h e a v y loam / f i n e s a n d y / , 40% 3 ,9 0 3 ,4 0 -o d n . C h a r a k te r y st y k a p ró c h n ic y n ie k tó r y c h leś n ych gl eb T a tr . C z.
cd. t a b e l i 1 1 2 ‘ "T ■■■■” . . . --- .. - h nr - . . . . - ... " " .ff. ;...;■ 9 10
3.w 1060 ш weydeń do- 0 -2 AL brunatna - brow.-i 5 ,5 0 5 ,7 0 _
30° NNW Kroki o;7 lom ityczn y T riaeu Ty l a s s i e ć o lo m it ic lim esto n e Fagetum carpaticum 2-9 9-22 AH A1 czarna - b la ck czarniawo-brunatn-i b la c k is h - brown
m a z isty m ull-m odeг kal c im o r fic z n y s t ic k y c a lc im o r p h ic muil-iuoder g l i n a śre d n ia p y l . , 15?£ s z k ie l e t u medium loam / f i n e sa n d y /, 15% s k e le t o n 6 ,8 5 7 ,3 5 6 ,0 0 6 ,9 5 5 ,6 8 30,88 22-40 A-jC ciemno-brunatne,
dark brown g lin a śre d n ia p y l .,7 0 £ s z k ie l e t u medium loam /Г in e sandy/,70>â s k e le t o n
7 ,6 5 7 ,1 0 6 3 ,6 1 40-70 C1 brunatna - b v c . v i i C lir.a śr e d n ia p y l . , 90% B zk ie-
1ь tu
indium loam / f i n e sa n d y /, 90^ s k e le t o n
7 ,8 0 7 ,4 0 6 8 ,7 7 Typ i podtyp; ręd zin a próchniczna Type and subtype : humic ren dzina
4 . W 1160 a wapioa do- 0 -1 AL - - - . -20° N'.V Spndov.ivic lom ityczn y п-л -/ trikach i l a s t y c h doi o n i-M с lim es tons on c la y sh a le Faco tum carpaticum typicum ■j-з 3-20 20-45 AFH A1 Ф ) cza rn i »v.vO-brunntna b ie c k i с: h - brown c ionnobrunatna dark Ьго\та brunatna - biown w łó k n i s t y m eder k a lc i m o r f ic z n y f i b r o u s c a l c im o r p h ic moder g l i n a ś r e d n ia p yl.,20ÿi> s z k i e l e t u medium loam / f i n e s a n d y / , 20% s k e l e t o n g l i n a c i ę ż k a p y l . , 30$ s z k i e l e t u h e a v y loam / f i n a s a n d y /, 30% e.ke l e to n 6 ,2 0 7 ,0 0 7,60 5 ,8 0 6 ,8 0 6 ,8 0 ś la d y t r a c e 1 ,6 8 3 ,3 6 45-70 ( в ) cd b r u n a t n o - p o p io la t a brown - û oh en g r ey g l i n a c i ę ż k a , o k .60% s z k i e l e t u h e a v y lo a m ,a b o u t 60% s k e l e t o n 7 ,5 0 6 ,5 0 -Typ i p o d ty p : r ę d z in a b ru n a tn a m ie sz a n a Type and s u b t y p e : brown m ix t r e n d z in a
b . G leb y w ytw orzone z utw orów f l i s z o w y c h - S o i l s form ed on F l y s c h r o c k s l . F 1100 m 5° UNE Z goi’s s l i s - ко łu p sk i l a s t y z do - m ie j s k ą p ia sk o w ca c l a y s h a le w ith sand s t o n e Fagetum c a r - p a t ic i ia / z n i e n a t u r a l ną przew agą ś w i e r k a / /w ith unna t u r a l p ro p o r t io n o f 0 - 1 1-4 4 -7 7-11 AL AFH A1 Ai(b) b ru n a tn a - brown c z a r n ia w a - b l a c k i sh s.-arobrur.atn.a g rey b r ew n c i e лшо Ь runa t na d ark brown w ł ó k n i s t o - m a z is t y m oder-m or f i b r o u s - s t i c k y m oder mor g l i n a c i ę ż k a , 30% s z k i e l e t u h e a v y lo a m , ЗОЙ s k e l e t o n g l i n a c i ę ż k a . ЗОЙ s z k i e l e t u h e a v y lo a m , 3o% s k e l e t o n 4 ,0 0 3 e80 4 ,3 0 3 ,6 0 3 ,3 5 3 ,8 5 -s p r u c e / 11-40 ( B) b r u n a tn a - brown g l i n a c i ę ż k a , 40% s z k i e l e t u h ea v y lo a m , 40% s k e l e t o n 4 ,3 0 4 ,0 0 -Typ i p o d ty p j g] 4 0 -6 2 Leba brunal (b)cg tna kwaśna b r u n a tn o e ir .a b r o w n - b lu c is h Type r.nd sub^ g l i n a c i ę ż k a , 60-60% s z k i e l e t u h3ßvy loam* 6Ó-8G;i s k e le t o n ty p e : a c i d brov/n зо 1 1 4 , GO 4 ,2 0 — J. N ie m y s k a -Ł u k a s z u k
c d . t a b e l i 1 4 .P 1.C-2.G 9 10 m 10° ms Z g o r z e l i sk o "•'Г-łu p e k i l a s t y z do -mie szk ą p ia sk o w ca cl« .y s h a le w it h sa n d s t o n e Z 3 = 3 2 -6 5 6 5 -8 5 P a g e tum c a r p a - ticu m / z n i e n a t u r a ln ą p r z e wagą ś w ic i’l: a / /w it h u n n a tu r a l p r o p o r t io n o f s p r u c e / Typ i p o d ty p : g le b a b ru n a tn o kwaśna с . G leb y w ytw orzono z g r a n it u
(b)cg CG b r u n a t n o a in a b r o w ^ -b lu e l-:. ŻÓłtŁWOSinr. ye l l o w i o h - b lu e i s h g l i n a c i ę ż k a , 60% s z k i e ł л tu h e a v y lo a m , 60% s k e l e t o n g l i n a c i ę ż k a p y l . , 80% s z k i e l e tu h ea v y loom / f i n e s a n d y / , 80% s k e l e t o n
ype and s u b t y p e : a c i d brown s o i l S o i l s form ed on g r a n i 4 , 2 0 4 , 0 0 ' 10"" 3 ,8 0 4,10 Т Г 1430 m g r a n it t a 0 - 1 AL b r u n a tn a - brown _ 3 ,8 5 3 ,1 0 _ 3 0 ° NE W o łc z y n t r z a ń s k i / i n e i t u / T a tr a g r a n i t e / i n s i t u / P ic o e e tum ta tr ic u m 1 - 7 7 - 2 0 AFH A1A2 b r u n a tn o c z a r n a brown - b la c k B z a r o c z a r n ia w a g r e y - b l a c k i s h w ł ó k n i s t o - m a z is t y mor f i b r o u c - s t i c k y ir.or p ia s e k g l i n i a s t y mocny medium loam y sand
3 ,7 5 4 ,0 0 3 ,1 5 3 ,7 5 -2 0 -5 1 Eh ciem n o b r u n a tn a d ark brown ja k w y ż e j , 40% s z k i e l e t u d i t t o , 40/i s k e l e t o n 4 ,5 5 4 ,2 0 “ 5 1 -6 9 BhPe rdzaw a - r u s t y jq k w yże;!, 80% s z k i e l e t u
d i t t o , 80% s k e l e t o n 5 ,5 0 4 ,6 0 -6 9 - С asarordzo.w a g r e y - r u s t y w ie t r ze jn cy gra n i t woa t h e r i n g g r a n it e 5 ,6 0 4 ,8 0 -Typ i p o d ty p : b i e l i c a p r ó c h n ic z n o - ż e la z io t ? , - Type and s u b ty p e : h u m u s -ir o n p o d z o l
1340 m 3 0 ° NE W o ło szy n ja k w y żej d i t t o ja k wyżo j d i t t o 0 - 3 3 -1 0 1 0 -2 6 AL AFH А1Л2 b r u n a tn a - bro vn b r u r n tn o c z a r n ia w a brown - b lou k is h c ie n n o a ^ a r o b r u ’ia tn a d ark g re y -b ro w n w łó lm i s t o - m a z i s t y mor f i b r o u s - e t i c k y mor p ia s e k g l i n i a s t y m ocny, 20Ï s z k i e l e t u medium loam y s a n d , 20% s k e l e t o n 4 .2 0 3 ,5 0 4 .2 0 3 ,5 5 2 ,9 0 3 ,6 0 -2 6 -5 0 Bh ciem n o b r u n a tn a d ark brown p ia s e k g l i n i a s t y m ocny, 50% e z k i e l e t u medium loam y s a n d , 5 0# s k e l e t o n 4 ,5 0 4 ,0 0 “ 5 0 -8 0 BhFe b r u n -tn o r d i^ w a b ro w n -r u n ty p ia s e k g l i n i a s t y m ocny, 70% s z k i e l e t u medium loam y s a n d , 70% s k e l e t o n 5 ,1 0 4 ,4 0 ~ 8 0 - 9 0 BPeC jasr.obrunr: tn a l i g h c brown w ie t r z e j ą c y g r a n i t - w e a t h e r in g g r a n it e 5 ,3 0 4 ,4 5
-Typ i p o d ty p : b io l i c a p r ó c h n i c z n o - ż e l a z i s t a Type and s u b t y p e : h u m u s -ir o n p o d z o l
C h a r a k te r y st y k a p r ó c h n ic y n ie k tó r y c h leś ny ch gle b T at r. C z .
cd. t a b e l i 1 - I ... ... '2 ' " J ... ... ■■■■ 5 '" " T ïï V ... " з ” ... ... r .__ I T " 3.G 980 m 3° NE P a le n ic a B ia ł c z a ń -ska g r a n i t t a t r z a ń s k i /m o r e n a / T a tra g r a n i t e / m o r a in e / A b ie t i - P i c e e tum montanum / z n i e n a t u r a ln ą p r z e wagą ś w i e r k a / w ith u n n a tu r a l p r o p o r t io n o f sp r u c e 0 - 1 1 - 9 9 - 2 5 2 5 - 3 4 AL APH A1A2 Bh b r u n a tn a - brown b r una t no c z a r n ia wa b r o w n - b la c k is h s z a r o p o p ie l a t a g r e y -a s h e n g r e y ciem n o b r u n a tn a d ark brown w łó k n is to - m p .z is t y mor f i b r o u s - s t i c k y mor p ia s e k g l i n i a s t y l e k k i , 30% s z k i e l e t u l i g h t loamy s a n d , 30% s k e l e t o n p ia s e k g l i n i a s t y m ocny, 30% s z k i e l e t u medium loamy s a n d , 30% s k e l e t o n 3 ,7 0 3 ,5 0 3 ,9 0 4 ,2 5 2 ,8 0 2 ,7 0 3 ,4 0 3 ,8 0 ~
3 4 -4 6 BhFe с ienm o rdzaw a d ark r u s t y p ia s e k g l i n i a s t y m ocny, 50% s z k i e l e t u medium loam y e a n d , 50% s k e l e t o n 4 ,7 0 4 ,2 0 '
4 6 -6 6 BFeC rdzaw a - r u s t y p ia s e k g l i n i a s t y m ocny, 70% s z k i e l e t u medium loam y s a n d , 70% s k e l e t o n 4 ,9 0 4 ,3 0 ' 6 6 - С j a s n o s z a r a l i g h t g r e y 3kała g r a n ito w a - g r a n i t e r o c k 5 ,0 0 4 ,5 0 Typ i p o d ty p : b i e l i c a p r ó c h n i c z n o - ż e l a z i s t a - Type and isu b ty p e : h u m u s-ir o n p o d z o l
4.G. 1100 m jak ja k 0 - 2 AL b ru n a tn a - brown - 3 ,7 0 2 ,9 0 _ t e r e n p ł a s k i / f l a t / w y żej d i t t o w yżej d i t t o 2 - 1 2 APH b r u n a tn o c z a r n ia w a
brown b la c k i s h w łó k n i s t o - m a z is t y mor f i b r o u s s t i c k y mor 3 ,2 5 2 ,5 0 -W ierch Po r o n ię с 1 2 -1 6 A1 s z a r o b r u n a tn a g r e y brown g l i n a le k k a , 30# s z k i e l e t u l i g h t lo a m , 30% s k e l e t o n 3 ,9 0 2 ,9 5 -1 6 - 2 4 Ai(b) ciem n o b ru n a tn a dark brown g l i n a le k k a , 30% s z k i e l e t u l i g h t loam , 30% s k e l e t o n 4 ,0 0 3 ,5 0 -2 4 -3 7 Cb)i b r u n a t n o ś ó łt a brown y e l lo w g l i n a le k k a , 30% s z k i e l e t u l i g h t lo a m , 30% s k e l e t o n 4 ,3 0 4 .1 0 -3 7 -6 8 & j a s n o ż ó ł t a l i g h t y e l l o w g l i n a le k k a , 30% s z k i e l e t u l i g h t lo a m , 30% s z k i e l e t u 4 ,6 5 4 ,0 0 -6 8 - 1 0 0 1 Öü-(b)c G j a s n o ż ó ł t a lig h t yellow j a к Vr / ż e j - d i t t o g l i n a le k k a , 60% s z k i e l e t u l i g h t loam , 60% s k e l e t o n
jy.:. -di Lto ,90 /6 o zk ielttu -s keleton
4 ,7 0 4 ,0 0 — Typ i p o d ty p : gleba brunatna kwaśna • Type and eubtype: acid brow s o il
J. N ie m y s k a -Ł u k a s z u k
C h arak terystyk a p róch n icy n iek tórych leśn y ch g leb Tatr. Cz. I 151
NIEK TÓ R E W ŁAŚC IW O ŚCI CHEM ICZNE B A D A N Y C H GLEB
O D C Z Y N
G órne poziom y bez w zględu na ro d zaj skały w yk azu ją odczyn kw aś ny, pH w 5,50 do silnie kw aśnego 3,25. W obrębie profilu najniższe pH jest w poziom ach butw inow y ch w e w szystkich p rzebadanych glebach w ytw orzonych z utw orów fliszow ych, skał granitow ych oraz w g ó rno re- glow ych glebach w ytw orzonych z w apienia. J e st to zw iązane z zakw a szającym w pływ em ściółki św ierkow ej zarów no w glebach reg la górne go, jak i dolnego, gdzie m im o zm ienności siedliskow ej jest przew aga św ierka i borów ki. Je d y n ie gleby skał w apiennych regla dolnego z ty pow ą roślinnością zespołu F a g etu m w y kazu ją odczyn słabo kw aśny w poziom ach butw inow ych, a o bojętny do alkalicznego w niższych czę ściach p rofilu.
W glebach w ytw orzonych na skałach granitow ych pH w zrasta w raz z głębokością i w poziom ach przechodzących w skałę m acierzystą osiąga w artości 4,70— 5,50. Podobnie u k ład ają się w artości pH w profilach gleb w ytw orzonych z utw o ró w fliszow ych, z tym , że w dolnych poziom ach są wyższe w sto su nk u do gleb granitow ych, co zw iązane jest z w łaściw o ściam i piaskow ca oraz łupków ilastych serii zakopiańskiej fliszu podha lańskiego.
W Ł A S N O Ś C I S O R P C Y J N E I Z A W A R T O Ś Ć CaCOs
K w a s o w o ś ć . Z aw artość kationów o c h a ra k te rz e kw aśny m i zasa dow ym w kom pleksie sorp cy jn y m b adanych gleb uzależnione jest w dużym stopniu (podobnie jak odczyn) od podłoża skalnego i roślinności.
Kw asow ość w poziom ach butw inow ych w glebach w ytw orzonych z u tw o ró w fliszow ych w ynosi od 74,0 do 101,7 m.e. n a 100 g gleby (tab. 2), a w odpow iednich poziom ach gleb gran ito w ych od 75,2 do 118,8 m.e. n a 100 g gleby. W poziom ach ak um u lacy jn o -elu w ialn y ch gleb w ytw orzo n ych z g ra n itu zm niejsza się do 73,1— 98,5 m.e. na 100 g gleby, osiągając w głębszych poziom ach w artości do 114 m.e. n a 100 g gleby. Kw asow ość gleb w ytw orzonych ze skał w apiennych w poziom ach butw inow ych jest w ysoka i gw ałtow nie m aleje już w poziom ach aku m u lacyjnych, a zanika w niższych poziom ach genetycznych p rofilu glebowego.
P odobny układ, lecz niższą kwasowość otrzym ano dla gleb w ęglano w ych dolnoreglow ych.
K a t i o n y z a s a d o w e . Z aw artość kationów w ym iennych pozw a la podzielić b ad an e gleby n a grupy, ale w nieco innym układzie. Istn ieje tu ścisła zależność m iędzy rodzajem skały, jej zasobnością w kationy .zasadowe, a ich zaw artością w poszczególnych poziom ach genetycznych
152 J. N iem y sk a -Ł u k a szu k T a b e l a 2 W ła ś c iw o ś c i s o r p c y j n e g le b w ybranych p r o f il ó w B ase e x c h a n g e p r o p e r t i e s o f s o i l s from s e l e c t e d p r o f i l e s Nr p r o f i l u G łę b o k o ś ć S a m p lin g d e p th cm Sym bol
poziom u K+ Ca2+ Hg2+ K+ Na+ S S+H=T - f - v 100 P r o f i l e N o. H o r iz o n w me na 10 0 g ß l s b y m. e . pe ?:■ 100 g o f s o i l V>0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 2.W 2 -1 2 APH 1 1 7 ,5 0 2 0 ,7 2 3 ,3 0 0 , 8 2 0 ,4 6 2 5 ,3 0 1 4 2 ,8 2 1 7 ,7 2 1 2 -2 6 A1 1 5 ,0 0 7 2 ,7 9 2 0 ,1 3 0 , 0 8 0 , 3 0 9 3 ,3 0 1 0 8 ,3 0 8 6 , 1 5 2 6 - 4 4 A,C 2 ,2 5 1 2 ,0 1 3 ,7 9 - 0 ,1 3 1 5 ,9 3 1 8 ,1 5 . 8 7 , 7 7 4 4 -6 8 ° i 0 ,7 5 7 ,8 2 2 ,1 5 - 0 , 0 5 1 0 ,0 2 1 1 ,2 7 9 3 ,0 0 3.W 2 - 9 AH 3 6 ,0 0 6 0 ,5 4 2 1 ,5 4 0 , 6 2 1 ,3 6 8 4 , 0 6 1 2 0 ,0 6 7 0 ,0 1 9 -2 2 A1 8 , 2 5 5 9 ,8 8 1 1 ,7 2 0 , 0 5 0 , 3 0 7 1 ,9 5 8 0 , 2 0 8 9 , 7 1 2 2 -4 0 V 1 ,2 5 1 6 ,1 3 4 ,8 3 - 0 ,1 6 2 1 ,1 2 2 3 ,3 7 9 0 ,3 7 4 0 -7 0 C1 1 .2 5 5 ,8 2 1 ,6 2 - 0 , 1 1 7 ,5 5 8 , 1 0 9 3 ,2 1 2 .F 2 -6 AFK 7 4 ,0 0 3 ,6 4 2 ,7 8 0 , 9 0 0 ,0 5 7 , 3 7 8 1 , 3 7 9 ,0 6 6 -1 0 A1 6 3 ,6 0 0 . 1 2 0 , 2 7 0 , 1 9 0 , 0 2 0 , 6 0 6 4 ,2 0 0 ,9 3 1 0 -1 6 AX(B) 4 7 ,3 7 0 , 1 2 0 , 3 3 0 , 1 2 0 , 0 1 0 , 5 8 4 7 ,9 5 1 ,2 1 1 6 -3 6 lB) ' 3 1 ,7 5 0 ,0 6 0 ,0 5 - - 0 , 1 1 3 1 ,8 6 0 , 3 5 3 6 -5 8 (в) с 2 5 ,3 7 0 , 0 7 0 , 0 6 - - 0 , 1 3 2 5 ,4 0 0 , 5 1 > 5 8 (b)cg 2 0 ,0 0 0 , 1 2 0 , 1 6 0 , 0 5 0 , 0 1 0 , 3 4 3 0 ,3 4 1 , 6 7 3 . ? 1 - 3 AFH 1 0 1 ,7 0 3 ,2 0 1 ,8 0 1 . 1 4 0 , 0 5 6 , 1 9 1 0 7 ,2 9 5 ,7 7 3 - 6 A1 4 5 ,7 5 0 , 6 7 0 , 4 4 0 , 1 4 - 1 . 2 5 4 7 ,6 0 2 ,6 3 6 - 1 4 A j W 2 0 ,0 0 0 , 1 5 0 , 3 5 - 0 , 0 5 0 , 4 0 2 0 ,4 0 1 ,9 6 1 4 -3 0 (?.) 2 3 ,0 0 0 , 2 2 0 , 0 5 - 0 , 0 5 0 , 3 2 2 3 ,3 2 1 , 3 7 3 0 -6 7 (b)g 1 8 ,0 0 0 ,8 0 0 , 3 5 0 , 1 4 0 , 0 6 1 ,3 5 1 9 ,3 5 6 ,9 3 67-G 5 (b)c 1 0 ,2 5 6 ,3 8 1 ,0 6 0 , 2 7 0 , 4 5 8 , 1 6 1 8 ,4 1 4 4 ,3 2 l.G 1 - 7 APH 1 1 1 ,5 0 4 ,1 9 2 , 2 7 0 , 6 2 0 , 3 6 7 , 4 4 1 1 8 ,9 4 6 ,2 6 7 -2 0 Л1А2 9 8 ,5 0 0 , 1 2 0 , 1 9 0 , 1 0 0 , 2 9 0 , 7 0 9 9 ,2 0 0 , 7 1 2 0 - 5 1 Bh 7 1 ,0 0 0 , 2 9 0 , 3 4 0 , 1 0 0 , 1 7 0 , 9 0 7 1 ,9 0 1 ,2 5 5 1 -6 9 BhPeC 5 4 ,1 0 0 , 2 3 0 , 4 5 0 , 0 2 0 , 2 3 0 , 9 3 5 5 ,0 3 1 , 6 9 2.G 3 -1 0 APH 1 0 7 ,0 0 ç O'?/ f > 1 2 , 0 1 0 , 2 8 0 , 2 9 8 , 5 5 1 1 5 ,5 5 7 , 4 0 1 0 -2 6 A1A2 7 3 ,1 2 0 , 2 2 0 , 0 4 0 , 0 5 0 ,1 /; 0 , 4 5 7 3 ,4 3 0 , 6 1 2 6 -5 0 Bh 5 8 ,7 0 0 , 2 1 0 , 5 6 0 , 0 5 0 , 1 3 0 , 9 5 5 9 ,6 5 1 , 5 e» 5 0 -8 0 BhFe 5 6 ,2 5 0 , 2 4 0 , 2 2 0 , 0 2 0 ,0 8 0 , 5 6 5 6 ,8 1 0 , 9 9 8 0 - 9 0 BFeC 3 0 ,2 5 0 ,1 8 0 , 0 4 0 , 0 2 0 , 1 6 0 , 4 0 3 9 ,6 5 1 ,0 2 3.G 1 - 9 AFH 1 1 8 ,8 4 3 ,1 6 1 ,6 2 0 , 6 5 0 , 3 1 5 , 7 4 1 2 4 ,5 8 4 ,6 1 9 -2 5 A1A2 8 1 , 5 0 0 , 1 2 0 , 1 0 0 ,0 6 0 , 0 8 0 , 3 6 8 1 ,8 6 0 , 4 4 2 5 - 3 4 Bh 1 1 4 ,3 0 0 , 2 2 0 , 3 0 0 , 1 0 0 , 0 2 0 , 6 4 1 1 4 ,9 4 0 , 5 6 3 4 -4 6 BhFe 8 3 ,5 0 0 ,1 1 0 , 0 8 0 , 0 2 0 , 0 8 0 , 2 8 8 3 ,7 8 0 , 3 1 4 6 -6 6 BFeC 5 4 ,7 5 ś la d y t r a c e ś la d yt r a c e 0 , 0 4 0 , 0 8 0 , 1 2 5-1,85 0 , 1 8 4.G 2 - 1 2 AFH 7 5 ,2 5 3 ,2 2 1 , 6 4 0 ,9 6 0 , 3 4 4 ,1 6 7 9 ,4 1 5 ,2 4 1 2 -1 6 A, 6 3 ,4 7 0 , 2 2 0 , 2 9 0 , 0 5 0 , 1 3 0 , 6 9 6 4 ,1 6 1 ,0 8 1 6 - 2 4 A i(B ) 5 4 ,5 6 ś la d y t r a c e śl? .d y t r a c e 0 ,0 6 0 , 1 1 0 , 1 6 5 4 ,6 3 0 , 2 9 2 4 -3 7 tB) l 4 3 ,5 0 " " 0 ,0 6 ś la d y t r a c e 0 , 0 6 4 3 ,6 2 0 , 1 4 3 7 -6 8 l B) 2 2 8 ,2 5 " " 0 , 0 2 0 , 1 3 0 , 1 5 2 8 ,4 9 0 , 5 3 6 8 - 1 0 0 (is) С 1 8 ,1 0 11 0 , 0 3 0 , 2 2 0 , 2 4 1 8 ,3 4 1 ,? 1
C h arak terystyk a p róch n icy n iek tórych leśn y ch g leb Tatr. Cz. I 153
Mało kationów zasadow ych zaw ierają gleby w ytw orzone ze skał g ra nitow y ch i u tw orów fliszowych.
W w y n ik u ak u m u la cji biologicznej w poziom ach A F H i a k u m u la cy j ny ch w y stę p u je nagrom adzenie ty ch składników . We w szystkich pozio m ach m in eraln y ch gleb gran ito w y ch są silnie w y m yte kationy zasadowe. N atom iast w profilach gleb fliszow ych n ajm n ie j ty ch kationów w y stę p u je w poziom ach A ^ B ) i (В ) (tab. 2).
W glebach w ytw orzonych z w apieni, rep rezen to w an y ch przez d w a p ro file (dolno- i górnoreglow y) sum a kationów w y m iennych o c h a ra k te rze zasadow ym jest najw yższa w poziom ach b utw inow ych i ak u m u la cy j nych i m aleje w głąb profilu, m im o że całkow ita zaw artość w apnia i m a gnezu w m asie glebow ej w zrasta z głębokością tych gleb (tab. 3).
W y s y c e n i a k o m p l e k s u s o r p c y j n e g o z a s a d a m i . S to p ień w ysycenia kom pleksu sorpcyjnego zasadam i jest bardzo niski dla gleb pow stałych ze skał gran ito w y ch i fliszow ych (nie przek racza 10%, najw yższy w poziom ach butw inow ych, m aleje w eluw ialnych i b ru n a t nienia, gdzie spada poniżej jedności, tab. 2); w zrasta on w poziom ach iluw ialny ch i skale m acierzystej gleb w ytw orzonych z utw orów fliszo w ych. Podobnie niskie w artości V % d la gleb w ytw orzonych z g ran itów podaje P e 1 i ś e к [22].
W artości tego w skaźnika dla gleb w ytw orzonych z w apieni są znacz nie wyższe, a w reg lu górnym gw ałtow nie w z ra sta ją po p rzejściu z po ziom u nadkładow ego, przekraczając 90% w głębszych poziom ach. W dol noreglow ych glebach w ęglanow ych V°/o jest bardzo w ysoki w całym p ro filu.
Z a w a r t o ś ć C a C 0 3. W ęglan w apnia w y stęp u je w glebach w ytw o rzonych ze skał w apienno-dolom itycznych. Z aw artość jego w zrasta w m iarę głębokości profilu, z ty m że w glebach górnoreglow ych b ra k jest C a C 0 3 w poziom ach nadkładow ych, n ato m iast w dolnoreglow ych w y s tę p u je w całym pro filu (tab. 1).
S K Ł A D C H E M IC Z N Y M A S Y G L E B O W E J
Z aw artość podstaw ow ych składników b u d u jący ch część m in eraln ą gle by jest ściśle uzależniona od składu m ineralnego podłoża skalnego.
W poziom ach butw ino w ych ilość glinu i krzem ion ki w ah a się w g ra nicach zbliżonych niezależnie od ty p u gleby i ro dzaju skały.
W yraźnie w iększe ilości żelaza są w poziom ach nad kładow ych gleb dolnoreglow ych (1,45— 2,28%) w p o ró w n an iu z górnoleglow ym i (0,74— 0,88%).
G leby w ytw orzone ze skał w apienn y ch zaw ierają w całym p ro filu znaczne ilości w apnia i m agnezu, z ty m że górne poziom y b u tw in o w e i ak u m u lacy jn e są zubożałe w te sk ład n ik i (tab. 3), gdyż zakw aszające
154 J. N iem y sk a -Ł u k a szu k
t a b e l a 3 S k ła d c h em icz n y g le b y w ybranych p r o f il ó w
C h e m ic a l c o m p o s it io n o f s o i l s from s e l e c t e d p r o f i l e s Nr p r o f i l u P r o f i l e N o. G łę b o k o ść S a m p lin g d ep th cm Sym bol p oziom u H o r iz o n Woda h i g r o - skopow a H y g r o s c o p ic m o is t u r e S t r a t a żarow a L o ss on i g n i t i o n S i 0 2
A12 ° 3 F e 2 °3 CaO MgO
% 2.W 2 - 1 2 AFH 1 4 ,2 8 8 0 , 3 7 1 2 ,0 2 2 ,0 6 0 ,8 6 4 ,9 8 0 , 2 0 1 2 - 2 6 A1 1 2 ,7 1 4 4 ,3 1 3 1 ,2 6 7 ,4 0 4 ,8 6 8 , 4 8 1 ,8 9 2 6 - 4 4 Ai c 5 ,1 9 3 6 ,7 1 2 8 ,6 8 5 ,5 6 2 ,5 7 1 8 ,9 0 7 , 3 0 4 4 -6 8 « i 3 ,4 1 4 6 ,0 5 9 ,4 3 2 ,9 8 1 ,4 4 2 6 ,8 0 1 3 ,1 8 3.W 2 - 9 AH 1 5 ,4 0 7 3 ,2 7 1 6 ,6 5 4 ,2 1 1 ,6 3 3 ,1 3 0 , 2 1 9 - 2 2 A1 8 , 9 1 4 9 ,8 8 2 3 ,8 3 5 ,2 2 2 ,3 4 1 1 ,8 9 4 ,8 9 2 2 - 4 0 A C 2 ,4 0 4 3 ,4 6 1 4 ,6 0 3 ,6 9 1 ,4 8 2 1 ,6 1 1 4 ,9 5 4 0 - 7 0 0 , 9 0 4 6 ,1 9 8 , 2 8 2 ,1 0 0 ,8 6 2 5 ,3 8 1 2 ,3 5 2 .7 2 - 6 AFH 1 0 ,5 1 7 7 ,2 1 1 6 ,1 6 4 ,2 8 1 ,4 5 0 , 1 4 0 , 0 2 6 - 1 0 A1 6 , 2 4 2 2 ,4 0 6 0 ,0 0 1 0 ,8 8 5 ,3 6 0 , 1 6 0 , 0 1 1 0 - 1 6 Al ( B) 5 ,9 7 1 2 ,7 5 7 2 ,7 7 1 4 ,7 6 5 ,7 8 0 ,2 8 0 , 9 4 1 6 -3 6 (?) 4 ,1 5 1 7 ,3 5 6 4 ,3 0 1 6 ,6 8 6 ,4 3 0 , 0 7 0 ,2 0 3 6 -5 8 (в) с 3 ,4 4 5 ,8 5 6 6 ,4 8 1 6 ,7 4 6 ,3 6 0 , 3 3 1 22 > 5 8 О О 3 ,3 0 6 , 1 2 6 9 ,9 7 1 5 ,9 5 6 ,1 9 0 , 4 8 1 ,1 6 3 .F 1 - 3 AFH 1 1 ,1 3 7 2 ,9 5 1 7 ,2 2 4 ,5 6 2 ,2 8 0 , 1 4 0 ,0 8 3 - 6 A1 X 4 ,8 0 1 7 ,1 7 6 5 ,3 1 1 1 ,2 0 4 ,4 5 0 ,4 8 0 , 9 9 6 - 1 4 a i(b) 3 ,5 4 9 ,4 1 6 7 ,7 5 1 5 ,2 6 5 ,3 2 0 , 0 7 0 , 0 9 1 4 -3 0 (B) 3 ,0 6 6 , 5 0 6 9 ,2 4 1 6 ,1 8 5 ,3 0 0 , 3 2 0 , 8 5 3 0 -6 7 (б) с 2 ,6 4 4 ,8 9 6 9 ,3 0 1 6 ,2 2 6 ,4 3 0 , 4 8 0 , 9 5 6 7 -8 5 (В) С 2 ,9 0 5 ,9 0 6 9 ,9 9 1 5 ,3 4 6 ,0 9 1 ,8 0 0 ,9 5 8 5 - 1 2 0 OG - - - - - - -l.G 1 - 7 AFH 1 1 ,2 4 8 1 , 7 2 1 3 ,7 4 3 ,8 3 0 , 8 4 0 , 4 2 0 , 2 0 7 - 2 0 A1*2 9 ,9 4 3 4 ,6 5 4 9 ,5 2 1 2 ,3 5 2 ,1 0 0 , 2 0 0 ,1 0 2 0 -5 1 Bh 1 0 ,3 2 ->5,42 4 3 ,5 6 1 5 ,7 1 3 ,6 9 0 , 8 3 0 , 3 2 5 1 -6 9 BhFeC 8 , 2 4 1 8 ,6 4 6 0 ,6 0 1 6 ,3 5 2 ,8 1 0 , 4 1 0 , 2 0 2 .G 3 - 1 0 AFH 1 0 ,5 8 7 3 ,0 2 1 9 ,2 2 3 .B 7 0 , 7 4 0 ,3 8 0 , 2 3 1 0 -2 6 Al A2 6 ,1 5 2 5 ,8 0 5 6 ,8 3 1 2 ,7 7 2 ,6 3 0 ,1 8 0 , 0 3 2 6 -5 0 Bh 8 , 8 8 3 0 ,5 2 4 3 ,0 2 1 5 ,6 5 3 ,2 5 0 , 3 4 0 , 1 3 5 0 -8 0 BhFe 7 ,6 9 1 8 ,1 2 6 0 ,0 2 1 5 ,8 0 3 ,8 0 0 , 1 1 0 ,0 8 8 0 - 9 0 BFeC 5 ,6 0 1 2 ,3 8 6 7 ,1 8 1 6 ,4 0 3 ,4 7 0 , 0 5 0 ,0 5 3.G 1 - 9 AFH 1 2 ,1 5 7 8 ,3 0 1 6 ,9 3 2 ,6 2 0 ,8 8 0 , 4 3 0 , 1 5 9 - 2 5 A1A2 5 ,5 3 2 0 ,8 6 6 3 ,2 3 1 2 ,3 5 2 ,0 4 0 , 1 0 0 , 0 5 2 5 -3 4 Bh 8 , 4 7 2 4 ,7 1 5 8 ,6 3 1 3 ,0 5 3 ,6 7 0 , 4 7 0 , 2 2 3 4 -4 6 BhFe 1 0 ,7 9 2 8 ,1 0 5 3 ,4 9 1 4 ,3 2 3 ,7 5 0 , 1 0 0 , 1 1 4 6 -6 6 BFeC 8 , 7 1 1 8 ,3 9 5 7 ,1 1 1 4 ,9 5 3 ,9 5 0 , 0 9 0 , 0 5 4.C 2 - 1 2 AFH 1 2 ,4 9 8 4 ,5 8 1 2 ,2 1 2 ,4 0 0 ,6 9 0 , 1 5 n . o . 1 2 -1 6 A1 5 ,8 3 2 2 ,9 9 5 8 ,2 7 1 0 ,4 7 3 ,1 1 0 ,9 8 0 , 1 9 1 6 - 2 4 A(B) 5 ,0 5 1 6 ,1 5 6 1 ,3 2 1 4 ,5 3 3 , 9 4 0 , 8 3 0 ,2 8 2 4 - 3 7 4 ,4 2 1 0 ,1 4 6 7 ,6 3 1 4 ,6 3 4 ,1 5 0 , 8 7 0 , 3 3 3 7 -6 8 (B) 2 •3,51 8 , 5 3 7 1 ,6 8 1 3 ,8 1 4 , 6 7 0 , 7 3 0 ,2 3 6 8 - 1 0 0 (B)C 2 ,4 6 5 ,5 4 7 1 ,8 3 1 3 ,7 0 4 ,4 9 0 , 4 1 0 , 1 9
C h arak terystyk a p róch n icy n iek tórych leśn y ch g leb Tatr. Cz. I 155
d ziałan ie ściółki św ierkow ej przyspiesza proees w ym yw ania. Poziom y С ręd zin zaw ierają do 25— 27% CaO i 12,3— 13,2% MgO. G leby te są m a ło zasobne w glin i żelazo, a ich poziom y próchniczne są wzbogacone w
krzem ionkę w stosun ku do poziom ów C.
D w ie n astęp n e g ru p y to gleby w y tw orzone ze skał fliszu p o d h alań skiego i g ran itu . Ilości poszczególnych składników w ty ch glebach są zbliżone. Tylko pod względem zaw artości żelaza gleby w ytw orzone z fli szu są p raw ie dw a razy zasobniejsze niż gleby w ytw orzone z g ran itu . Różnią się jed n ak rozm ieszczeniem w profilu om aw ianych składników , co jest w ynikiem zachodzących w ty ch glebach procesów glebotw órczych.
Ilość S i0 2 w glebach fliszow ych jest n ajniższa w poziom ach AFI1 (16,16— 17,22%), w pozostałych u k ład a się n a stały m poziom ie od 60,00 <ło 69,97%, nieznacznie w zrastając w m iarę głębokości. P odobną te n d e n cję w zrostu w głąb p rofilu w glebach w ytw orzonych z fliszu w yk azuje zaw artość glinu i żelaza. N atom iast n ajm n iejszą zaw artość w ap nia i m a gnezu w y k azu ją poziom y (B) i Ai(B) ty ch gleb.
W bielicach w ytw orzonych z g ra n itu ilość S i0 2 jest bardziej zróżni cow ana w poziom ach genetycznych niż w glebach fliszow ych.
Poziom y b u tw ino w e bielic zaw ierają od 12,21 do 19,22% S i0 2 oraz od 2,40 do 3,87% AI2O3, 0,69— 0,88% F e 20 3, 0,15— 0,43% CaO i 0,15— 0,23% MgO. W zbogacone w S i0 2 są poziom y elu w ialn e od 49,52 do 63,23%, k tó re jednocześnie zaw ierają m niejsze ilości glinu (12,35— 12,77%) i że laza (2,04— 2,63%), a zwłaszcza w apnia (0,10— 0,20% CaO) i m agnezu (0,03— 0,10% MgO).
Poziom y w ym ycia bielic w ytw orzonych z g ra n itu zaw ierają m n iej S i 0 2 niż poziom y eluw ialne, bo od 43,56 do 58,63%, a le w ięcej A120 3 — o d 13,05 do 15,71%, F e 20 3 2,67— 3,69%, CaO 0,34— 0,83% i MgO 0,13
— 0,32%.
Bielice w ytw orzone z g ra n itu w y k azu ją w iększe zaw artości S i0 2 i R 20 3 ■w poziom ach BFeC (najgłębszych), ale poziom y te zaw ierają rów nocze
śnie najm n iejsze ilości w apnia i m agnezu.
G leby w y tw orzo ne z trzech różnych rodzajów skał różnią się składem m echanicznym , odczynem , zaw artością w ęglanu w apnia (tab. 1), w łaści w ościam i so rpcy jn ym i (tab. 2) i składem chem icznym (tab. 3).
Zm ienność om aw ianych w artości w p ro filu glebow ym św iadczy z jed nej stro n y o w p ływ ie podłoża skalnego n a k ształtow anie się procesów glebow ych, z d rug iej — roślinności różnych p ięte r ro ślin n o -k lim aty cz- nych.
W ŁA ŚC IW O ŚC I PR Ó C H N ICY B A D A N Y C H GLEB
Z A W A R T O Ś Ć W Ę G L A O R G A N IC Z N E G O
Ilość w ęgla organicznego pośrednio w yrażającego zaw artość su b stan cji organ iczn ej jest bardzo zróżnicow ana zarów no w profilach analizow a n y c h gleb, jak m iędzy nim i (tab. 4). Poziom y butw inow e, k tó ry m ro ślin
-156 J. N iem y sk a -Ł u k a szu k Г a b e 1 a 4 Z a w a rto ść w ę g la i a z o t u o r a z i c h T.'rajemny s t o s u n e k vr b a d a n y ch g le b a c h C o n t e n t s o f c a r b o n and n i t r o g e n and t h e i r r a t i o i n i n v e s t i g a t e d s o i l s Hr p r o f i l u P r o f i l e i:o . G łę b o k o ś ć S a m p lin g d e p th cm Sym bol -p o z io m H o r iz o n c i o r g a n ic z n y ! O r g a n ic J ° ! S u b s t a n c j a o r g a n ic z n a j O r g o r ic : m atter? ! 1 С . 1 ,7 2 4 j Я c i\\k c v /i îry ‘i-o jS CïN % t 1 2 3 * \1 5 ! 6 7
G leb y w y tw o rzo n e z w a p ie n i - S o i l o form ed on li m e s t o n e
1.W ' о - з AL 4 4 ,2 0 7 6 ,0 2 1 , 4 3 3 0 ,9 1 3 - 1 7 A?H 4 0 ,1 0 6 8 ,9 7 1 , 6 0 2 5 ,0 6 1 7 -2 6 A1 1 3 ,4 0 2 3 ,1 2 0 , 7 0 1 9 ,2 0 2 6 - 4 4 A1C 2 ,9 6 5 ,1 0 0 , 1 8 1 6 ,2 8 4 4 - 5 2 C1 n . o . n . o . n . o . n . o . 2 . ’Ä 0 - 2 AL 3 8 ,7 0 6 6 ,7 2 1 ,4 0 2 7 ,6 4 2 - 1 2 APH 3 2 ,7 7 5 ó ?36 1 , 6 7 1 9 ,6 2 1 2 -2 6 A1 1 0 ,8 3 1 3 ,6 3 0 , 7 1 1 5 ,2 5 2 6 - 4 4 A-)C 3 ,0 3 5 г 21 0 , 2 4 1 2 ,6 3 4 4 -6 8
°1
1 , 8 7 3 ,2 2 0 , 1 7 n , c o 3.W 0 - 2 AL 3 5 ,2 0 6 0 -6 3 1 ,1 0 2 9 : 8 3 2 - 9 АН 2 4 ,3 3 4 1 ,8 5 1* 1 9 r~0 9 45 9 - 2 2 A1 9 , 8 7 1 6 , S3 0 , 3 1 1 ^ 0 2 2 -4 0 Ai ° IpSO 3 * 2 7 0 , 1 5 1 2 * 6 7 4 0 - 7 0 C1 0 , 5 3 0 , 9 1 0 , 0 4 13,25 4.W 0 - 1 AL n . o . n . o . n . o . n . o . 1-3 APH 1 7 ,3 6 2 9 ,9 3 0 , 8 0 2 1 r 70 3-20 A1 4 , 1 9 7 ,2 2 0 ,3 3 1 2 ,6 9 20-45 a.^(e) 1 , 3 5 2 ,3 3 0 , 1 5 9 , 0 0 45-70 ! С V. V 0 , 4 9 0 , 8 4 0 , 0 6 6 , 1 7 G leb y w ytw orzon e z utw orów f l i s z o w y c h - S o i l s form ed on P ly o c h го с к в1.F 0-1 AL 4 1 ,2 0 7 1 ,0 3 1 ,5 0 2 7 ,4 8 1"4 APH 3 9 ,8 8 6 8 ,5 9 1 ,5 6 25» 56 4-7 Al N 7 ,4 0 1 2 ,7 3 0 , 4 3 15 И 2 7 - 1 1 A ,(E ) 2 ,6 5 4,56 0 , 2 7 9 , 8 1 1 1 -4 0 (B) 1 , 4 3 2,46 0 , 1 7 8 „41 4 0 - 6 2 (E) OC n . o . n . o . n „ o . n . o . 2 . F 0 - 2 AL 3 8 ,9 0 6 6 ,3 7 1 , 3 0 2 9 ,6 2 2 - 6 APH 3 4 ,5 9 5 9 ,4 9 1 , 2 2 2 3 ,3 5 6 - 1 0 A- 7 , 2 9 1 2 ,5 6 0 , 6 0 1 2 ,1 5 1 0 - 1 6 3 ,8 6 6 V64 0 , 3 2 12,06 1 6 - 3 6 w 1 ,5 8 2 C72 Ot l l 1 4 ,3 6 3 6 -5 3 © c 0 ,S 7 1 ,5 0 0 , 1 2 ! 7 , 2 5 > 5 8 (б) cg n . o . n „ o . u . c . n co . з . г 0 -1 AL 3 8 ,9 0 6 7 ,0 6 1* 2 0 3 2 ,4 2 1 - 3 APH 3 5 ,4 3 6 l t 03 1 , 1 7 3 0 ,3 2 3 - 6 A1 6 , 0 3 1 0 ,5 0 0 C42 1 4 ,4 3 6 - 1 4 Al ( B) 2 ,5 8 4 , 4 4 0 , 1 9 1 3 ,5 3 1 4 - 3 0 (?) 1 , 3 9 2 ,3 9 n . o . n .o « 3 0 - 6 7 (в) g 0 , 7 4 1 , 2 7 0 , 0 7 1 0 ,5 7 6 7 - 8 5 (b)cg 0 , 6 3 1 ,0 3 0 , 0 7 9 , 0 0 8 5 - 1 2 0 CG n . o . n . o . n .o * n . o .
C h a ra k tery sty k a p róch n icy n iek tórych leśn y ch g leb Tatr. Cz. I 157 c d . t a b e l i 4 i 4 .F 1.G 2.G 3.G 4 . G r
L
0 -1 1 - 4 4-8 G»?.2 1 2 - 3 2 32--65 6 5 - 8 9 AL АГЫ A1 Аг(8) (?) (3)CG CG 0 - 1 1 - 7 7-20 2 0 - 5 1 5 1 -6 9 0 - 3 > 1 0 10-26 2 6-50 5 0 -3 0 6 0 - 5 0 0-1 1 - 9 9 - 2 5 2 5 - 3 4 3 4 -4 6 46-66 0 -2 2 -1 2 12-16 1 6 - 2 4 2 4 - 3 7 3 7 -6 8 6 8 -1 0 0 A7j AKI A1A2 Eli BFeC AL AFH V-2 Bh EhPe 3:*'oC AL AFK A1A2 TV, BhFe BFeC AL AFH Ai a, (b) C$i (b; 2 (b)o 3 7 ,4 0 3 5 ,1 0 8, 2 0 4*01 1 ,2 8 0 ,6 8 n . o . G leb y wy tvrorzone z g r e n i t u 6 4 ,4 8 6 0 ,3 7 1 4 ,1 0 6 ,9 0 2,2 1 1 ,1 7 n o0. 1 ,3 0 1 , 5 0 0,50 0 , 2 7 0 ,1 1 0 , 0 7 n . o . S e l l s f o m s d o » g r a n it e 2 3 ,7 7 2 3 .4 0 1 6. 40 1 4 ,8 5 1 1 ,6 4 9 , 7 1 n .o » 3 8 ,8 8 , 6 7 ,0 3 1 . 3 1 2 9 ,6 9 3 6 ,8 8 6 3 ,4 3 1 . 4 1 2 6 ,1 6 1 4 ,2 8 2 4 ,4 8 0 , 8 5 1 6 ,7 4 1 2 ,6 9 2 1 ,7 2 0 , 5 1 2 4 ,7 6 5 ,5 9 9 ,6 0 0 , 2 0 2 7 ,9 0 4 0 ,0 7 6 8 ,9 2 1 , 2 9 3 1 ,0 6 3 6 ,0 5 6 2 ,0 1 1 , 1 9 3 0 ,2 9 9 ,1 0 1 5 ,6 9 0 , 4 5 2 0 ,2 0 1 0 ,4 5 1 8 ,0 1 0 , 4 1 2 3 ,0 5 5 ,0 5 8 , 6 9 0 , 2 4 2 1 ,0 4 3 ,5 7 6 ,1 4 0 ,1 8 I S , 8 3 3 7 ,5 0 6 4 ,6 6 l e 40 2 6 ,8 4 3 2 ,5 5 5 5 rS3 1 ,3 6 2 3 ,9 3 6 ,3 8 1 1 ,0 0 0 , 3 7 1 7 , 2 4 7 ,5 9 1 3 ,0 3 0 , 3 6 2 1 r08 8 , 5 1 1 4 ,6 4 0 ,3 6 2 3 ,6 4 4 ,7 1 3 , 1 0 0 , 1 8 2 6 ,1 7 4 2 ,2 5 7 2 ,6 7 1 . 5 3 2 7 p 6 l 3 8 ,9 8 6 7 ,0 5 1 . 3 9 2 8 ,0 4 3 , 2 0 1 4 ,1 0 0 , 4 5 1 8 ,2 2 5 ,2 6 9 ,0 5 0 , 2 9 1 3 ,1 4 2 ,8 3 4 ,8 7 0 , 1 7 1 6 ,6 5 1 ,8 8 3 ,2 3 0 , 1 1 1 7 ,0 9 0 , 9 5 0 , 5 4 0 , 0 4 1 3 ,5 0ność sy stem atycznie dostarcza su b sta n c ji organicznej, w y kazują od 17,36 do 40,10% w ęgla organicznego.
W profilach rep re z en tu ją c y c h F a g etu m carpaticum 3W i 4W ilość su b sta n c ji organicznej w poziom ach b u tw inow ych jest m niejsza niż w po zostałych i w ynosi od 17,36 do 24,33%. Św iadczy to o in tensyw n iejszym procesie m in eralizacji su b stan cji organicznej w ty ch glebach niż pod in nym i zespołam i roślin nym i (tab. 4).
W glebach w ytw orzonych ze skał w apiennych ilość w ęgla organiczne go m aleje w głąb profilu, a w poziom ach ak u m u lacy jn y ch w ynosi 9,87 — 13,40% (tab. 4). Oznaczone ilości w ęgla zarów no w poziom ach b u tw i now ych, jak i a k u m u lacy jn y ch gleb „w ap ien n y ch ” m ieszczą się w p rze dziale zaw artości w ęgla organicznego u rędzin górskich podanym przez P e l i ś k a [22]. Podobne ilości podają dla tatrza ń sk ic h gleb w
ęglano-158 J. N iem y sk a -Ł u k a szu k
w ych A d a m c z y k [1], A m b r o ż i N o s e k [3] i G r u n d a [7, 8] oraz dla rędzin górskich próchnicznych i b ru n a tn y c h D u c h a u f o u r i J a c q u i n [6].
W glebach w ytw orzonych z fliszu ilość w ęgla organicznego w ynosi 8,20 do 6,03% w poziom ach ak u m u lacy jn ych , 2,58 do 4,56% w pozio m ach przejściow ych i poniżej 1% w głębszych p a rtiac h p ro filu (tab. 4). Z bliżone ilości w ęgla organicznego dla gleb b ru n a tn y c h K a rp a t fliszo wych podają: K a n i w i e с [11] oraz P a s t e r n a k i S k i b a [21].
B ardzo ch a ra k te ry sty c z n y jest rozkład zaw artości w ęgla organiczne go w profilach gleb w ytw orzonych ze skał g ranitow ych w T atrach. Poza poziom am i butw in ow ym i najw iększe nagrom adzenie tego skład nik a stw ierdzono w poziom ach iluw ialnych, a to 8,51 do 12,69% (tab. 4). W bielicy z (regla dolnego oznaczono m n iej w ęgla organicznego niż w bie licach reg la górnego. Poziom y А гА 2 ze w zględu na dużą ak u m u lację próchnicy w ykazują rów nież znaczne ilości w ęgla organicznego: od 6,38 do 14,23%. Podobnie w niżej leżących silnie szkieletow ych poziom ach BFeC graniczących ze skałą m acierzystą ilość w ęgla w ynosi jeszcze 3,57 — 5;58%.
P ro fil 4G w y tw orzony z m o reny g ran ito w ej w reg lu dolnym , k tó ry typologicznie odpow iada glebie b ru n a tn e j kw aśnej p rzy dużej zaw artości w ęgla organicznego w profilu, w y k azuje rozm ieszczenie tego składn ika w łaściw e glebom b ru n a tn y m (tab. 4).
Podobne rozm ieszczenie w pro filu i ilość w ęgla -organicznego dla bie lic teren ó w górskich podają w p racach dotyczących gleb tatrzań sk ich A d a m c z y k [1], K o m o r n i c k i i w spółpracow nicy [13], W ą c h a - l e w s k i i Ł u k a s z u k [24], W ą s o w i c z [25]; dotyczących gleb Sudetów : K o w a l i ń s k i , D r o z d , L i c z n a r i[i1 5 ] ; dla gleb te
renów górskich: D u c h a u f o u r i J a c q u i n [6], O r ł ó w i w spół pracow nicy [20] oraz C z e r t ó w [4].
C h arak tery sty czn y m zjaw iskiem jest zw iększająca się miąższość po ziomów b u tw inow ych i ak u m u lacy jn y ch w m iarę przechodzenia z regla dolnego do górnego (tab. 1). J e st to zw iązane ze zm ianą aktyw ności bio logicznej gleby, co w yraża się wzm ożoną ak u m u lacją su b stan cji orga nicznej.
S T O S U N E K С : N
W bad an y ch glebach w ielkość sto su n k u C:N w aha się w granicach 7,3 do 32,4 (tab. 4), przy czym zm ienność ta jest c h a ra k te ry sty c z n a dla róż n ych poziom ów w p ro filu glebow ym , a odpow iadające sobie poziom y m ają te w ielkości zbliżone.
N ajw yższe w artości są typow e dla poziom ów A F H gleb b ru n atn y c h utw orów fliszow ych oraz dla analogicznych poziomów bielic i poziomów iluw ialny ch ty ch gleb. W ielkość ta dochodząca do 20, a n a w e t pow yżej zw iązana jest z przem ieszczaniem się próchnicy i a k u m u lacją jej w po ziom ach B h i BhF e [5].
C h arak terystyk a p ró ch n icy n iek tórych leśn y ch g leb Tatr. Cz. I 159:
Poziom y butw inow e ręd zin y próchnicznej i b ru n a tn e j pochodzącej z regla dolnego c h a ra k te ry z u ją się znacznie w ęższym stosunkiem C:N, n ie znacznie przekraczającym 20, k tó ry m aleje w m iarę w zrostu głębokości. Podobną ten d en cję w y k azują w artości tego stosun ku w glebach b r u n a t ny ch fliszow ych.
W glebach górnoreglow ych w ielkość stosun k u C:N jest w yższa niż w glebach dolnoreglow ych. N ajw y raźn iej zaznacza się to w p rzy p ad k u gleb w apienno-w ęglanow ych, gdzie n a stę p u je w y raźna zm ienność zespołów roślinnych. Szeroki stosunek C:N c h a ra k te ry sty c z n y dla próchnicy gleb leśnych jest rów nież c h a ra k te ry sty c z n y dla gleb leśnych górskich, co z n a jd u je potw ierdzenie w opracow aniach gleb tatrza ń sk ic h [1, 3, 7, 8, 12, 13, 24,25], sudeckich [15, 16, 17] oraz w pracach D u c h a u f o u r a [5], K a n i w i e c [11], P a s t e r n a k a i S k i b y [121].
U D Z IA Ł D E N S Y M E T R Y C Z N Y C H F R A K C J I G L E B O W Y C H I Z A W A R T O Ś Ć W N IC H W Ę G L A O R G A N IC Z N E G O O R A Z A Z O T U O G Ó ŁEM
B adania n ad próchnicą glebow ą dotyczą z reg u ły całej próbk i glebo w ej. W glebach leśnych w poziom ach butw ino w ych oddzielenie fra g m entów roślin od shum ifikow anej su b sta n c ji organicznej jest p raw ie nieosiągalne [5]. S u b stan cja organiczna b ad an ych gleb jest zatem d w o ja kiego rod zaju — w różnym stopniu rozłożone resztk i roślin i fau n y gle bowej, a tak że próchnica w ytw orzona dzięki procesom h u m ifik acji [9]. M etoda fizycznego (rozdziału p róbek glebow ych pozw ala n a w ydziele nie fra k c ji glebow ych o odpow iednich ciężarach w łaściw ych. Cecham i różniącym i fra k c je m iędzy sobą są przede w szystkim : ciężar w łaściw y, zaw artość w ęgla organicznego i azo tu ogółem oraz ich w zajem ny sto su n ek jako w skaźnik stopnia hum ifikacji.
F ra k c ja A i В ociężarach w łaściw ych m niejszych od 1,0 i w gran icach 1,0— 1,5 g/cm 3
F ra k cje te sk ładają się głów nie z resztek roślin o różnym stopniu roz kładu. Z aw artość procentow a tych fra k c ji gw ałtow nie m ale je w obrębie- profilu p rzy przejściu z poziom ów nadkładow ych do m in eraln y ch (tab. 5, rys. 1). P ew n ą ten d en cję ponow nego w zrostu zaw artości fra k c ji o cię żarze poniżej 1,0 g/cm 3 w y k azu ją poziom y Bh, w sto su nk u do są sia d u ją cych z nim i A tA 2 i BhFe.
O m aw iane fra k c je stanow ią przew ażającą część poziomów b u tw in o wych, ich łączna ilość w aha się w granicach 66,41— 91,59%, średnio 76%. Z aw artość fra k c ji najlżejszy ch w poziom ach butw inow ych b adanych gleb jest zbliżona do siebie niezależnie od ro d za ju skały i wysokości n.p.m . u sy tuo w an ia b ad anych profilów . Ś rednia p rocentow a zaw artość ty ch fra k c ji jest nieznacznie m niejsza w glebach w ytw o rzonych z w a p ieni (74%) niż w pozostałych z u tw o ró w fliszow ych (76%) i g ran ito w ych (78%).
