156 Z A P I S K I
P rzed m io tem pracy (będącej fra g m en tem stu d ió w p ro w a d zo n y ch p rzez z es p ó ł b a d a w czy In sty tu tu H isto ry cz n e g o UW) je s t an aliza p ro cesu k om u n ik acji m ięd zy lu d zk iej w cza sa ch Z ygm u n ta III, epoce, k tórą U. A u g u sty n ia k o k reśla jak o p rzejścio w ą m ięd zy ap o g eu m d em o k ra cji szla ch eck iej a u k sz ta łto w a n ie m się do m in a c ji m agn ack iej. A u to rk ę in te r e su ją przed e w sz y stk im m eto d y d ziałań in for- m acy jn o -p ro p a g a n d o w y ch , n ie zaś ich cele. P od ty m k ą tem o m a w ia w k o lejn y ch rozd ziałach rolę in fo rm a cji o fic ja ln e j i n ieo ficja ln ej w o rg a n izo w a n iu ży cia p o li tyczn ego, tech n iczn e p rob lem y k sz ta łto w a n ia op in ii sp o łeczn ej, za g a d n ien ia zapisu i p rzesy ła n ia in form acji, ja k ró w n ież p rzep ły w in fo rm a cji m ięd zy różn ym i g ru p am i lu d n o ści i d ostęp n ość in fo rm a cji z p u n k tu w id zen ia jed n o stk i.
Z e w zg lęd u na ro zleg ło ść p ro b lem a ty k i au tork a n ie starała s ię w y czerp a ć za g a d n ien ia, p od jęła n a to m ia st prób ę „jego ca ło ścio w eg o , stru k tu ra ln eg o p rzed sta w ie n ia , n a w et k osztem se le k c ji p oru szan ych zagad n ień , ja k i m a te r ia łu źródło w e g o ”.
Źródłem , na k tórym w g łó w n ej m ierze oparła sw e b a d a n ia U . A u gu styn iak , je s t k o resp on d en cja, sp ełn ia ją ca n iezb ęd n y przy b ad an iach św ia d o m o ści sp ołeczn ej w y m ó g m a so w o ści przekazu. A u tork a w y k o rzy sta ła m .in. m a teria ły A rch iw u m R a d ziw iłło w sk ieg o , k o resp o n d en cję S a p ieh ó w , C h od k iew iczów , Z a sła w sk ich , Z ba rask ich , R afała L eszczy ń sk ieg o , bpa Sz. R u d n ick iego, u zu p ełn io n e m a teria ła m i z silv , p u b licy sty k ą i źród łam i o ficja ln y m i.
U ję c ie tem atu in teresu ją ce; poru szan e przez au tork ę z a g a d n ien ia w ręcz pro w o k u ją do d ysk u sji. S zk od a je d y n ie , że o gran iczen ia ark u szo w e z m u siły au tork ę do zrezy g n o w a n ia z f r a g m e n t u . (który zn a jd o w a ł się w p ierw szej, ob szern iejszej w e r sji rozpraw y) d otyczącego p rocesu k o m u n ik a cji w ob ręb ie w a r stw y m ieszcza ń sk iej i ch łop sk iej.
Z astrzeżen ia budzi b rak k o n se k w e n c ji prźy red a g o w a n iu in d ek su osob ow ego i b ib lio g ra fii oraz k orek ta książki.
J. Ch.-M .
R. G. S k r y η n i к o w , R o ssija n a k a n u n e „ sm u tn o g o w r e m e n i ”, Izd a tielstw o „M ysi”, M oskw a 1980, s. 206.
P op u la rn o -n a u k o w a k sią żk a w y b itn eg o ro sy jsk ieg o z n a w cy szesn a sto w ieczn ej R osji p o św ięco n a jest o k reso w i m n iej w ię c e j od śm ierci Iw a n a G roźnego do zdo b y c ia tronu ca rsk ieg o p rzez B orysa G odunow a. W d w u n a stu ro zd zia ła ch autor o m a w ia w a lk ę o w ła d zę w ło n ie g ru p y rządzącej za fo rm a ln y ch rzą d ó w „dobrego” cara F iodora i sy stem a ty czn e u m a cn ia n ie się w p ły w ó w str o n n ic tw a G odunow a (którego autor darzy w y ra źn ą sy m p a tią o co zresztą n ie tru d n o p rzy p orów n an iu z Iw a n em IV) do k oron acji ca rsk iej B orysa w łą czn ie, n a ra sta n ie d łu giego i z a w ik ła - n eg o źród łow o p rocesu u m a cn ia n ia p od d ań stw a ch łop ów (i zm ia n w p ołożen iu lu d n o śc i n iew o ln ej) oraz p o lity k ę zagran iczną (dyplom acja i w o jn y ) R osji. W w ięk szo ści p rzyp ad k ów autor w y z y sk u ją c u sta le n ia d a w n iejszej i d zisiejszej h isto rio g ra fii (głów n ie ro sy jsk o języ czn ej) p rzed sta w ia r e z u lta ty w ła sn y c h badań i p rzem yśleń . Z e w zg lęd u n a m ałą lic z b ę d ob rych rad zieck ich p o p u la rn o -n a u k o w y ch k sią żek z zak resu h isto rii w a rto zap rop on ow ać p racę S k r y n n i k o w a k tórem u ś z n a szy ch w y d a w n ic tw (jak i jeg o m o n o g ra fię o B o ry sie G od u n ow ie z 1978 roku). T y m b ardziej, że n ied a w n o uk azała sie n ak ład em P IW -u jeg o k siążk a o G roźnym i au tor zn an y je s t już c z y te ln ik o w i p olsk iem u . D ram atyczn e i b a rw n e jed n o cześn ie d zieje R osji ok resu po „ o p ry czn iiiie” i przed „sm u tą” g w a ra n tu ją p e łn y su k ces w y d a w n iczy .
