1
A W łlU SlC atu?
H l C K t E m CX JV th «.
Ul. Relacja J
I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora -—
JI./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora K-^>. *• $
*11. Materiały uzupełniające relację —•
III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora — u
■ III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. —
III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) —"
■ III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 "
III./5. Inne . . . _,, j '
IV. Korespondencja j K- ^
SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI
V. Nazwiskowe karty informacyjne VI. F o to g ra fie ---
2
3
Irena Królikowska
Warszawa lo,ul.Sempołowskiej 3 m.25. Warszawa, dnia • • * ...1 9 6 7 r .
A N K I E T A
Zamierzam nnpieać pracę o losach kombatantek po wojnie. Jako jed
na spośród V/as,pra/ 7 ię poznać historię Waszego życia,która pomoże mi ztoadać wpływ służby wojskcwej kobiet na ich późniejszą pozycję w społeczeństwie i ro
dzinie .Proszę więc uprzejmie o szczerą odpowiedź na postawione niżej pytano^
ewentualnie dołączenie na osobnej kartce swego życiorysu.Jeżeli pragniecie po
zostać nie znane,ankiety można nie podpisywać lub poaać tylko wybrar^y pseudonim, tlile widziane wszelkie zdjęcia,które po wykorzystaniu, na życzenie adresatki, mogą być zwrócone.
Z góry dziękuję za współpracę.
1. To demobilizacji osiedliłaś się: / odpowiednie podkreśl/
w mieście stołecznym, w mieście wojewódzkim, w mieście powiatowym, w małym mlanśteczku, w osiedlu.
Dinczer.o: rek mieszkaliśmy w Ustce mąż był dewedcą WOP,petem przenie
sione 4* Kłedzka juk* dewtfdea WOP De lny Śląsk w randze pułkewnika, ja byłam ns urlepie maciazyiiskim pe terminie zdemebilizewałam się
2 . Opisz pokrótce warunki, w jakich odbywał się Twój start życiowy po zdemobi
lizowaniu: Peczątkewe nie pracewałam zawedewe,pełniłam ebewiązki pani demui wyckewywałsa małą cbreczke, pracewałam iu i* spełecznie na terenie 4:ładzka,w tresce e dziecke załeżyłam Kełe Przyjaciół Dzieci,zakładałam
pierwsze przedszkola,żłebki,świetlice place zabaw,niemając żaAnej bazy materialnej trafiałam de instytucji 1 desłewnie żebrałam dla dzieci.
Byłam przewodniczącą TPPR.Li^i Kebiet,TPD,radną,pracewałam w Kemisjaćk Opieki,relnictwa,desłswnie cały dzień peswięeałam w/w pracy*
Pakery męża były b. mizerne a wydatki niewapełmierne , rędzina męża wrb- ciła z kazackatanu trzeba była pamacać,aierety pa siostrze itp*
Musiałam Ib<5 da pracy pawierzana mi Kierewnictwe Oddziału TPD* 1949r.
męża zwelnieneekrea specyficzny stalinewaki’ czystka.
zastałam przeniesiona da Xrakewa’ na własną prećbę i tu mieazkamyl 95©J?*
S * pracewałam paczątkawa w Okręgu TPD jaka aekretarka-kasierka*
pe likwidacji TPD etrzymałam prace w IZGS N 3 am.GbłepskaM jaka aacjalna praca ciężka jedna byłam na dużym dziale,pracewałam z całym poświęcenie
w sezenie arządzałam kolenie,abezy dla 3^00 dzieei,prawadziłam wczasy na całe województwo naszego pionu.ie*ble była makabra nie praea*
w takiej kełemyjce detrwałam da ItfOr*ciągle w terenie zaniedbywałam dam dziecka,afekt taki,że przez peawięcenie się pracy straciłam męża ktćry znalazł sabie bardziej atrakcyjny dam* zapłacene:wardd kierewnict Mnie się spłaciła ta tym że za wierną prace» i wynikłg rozróby na
szczeblu prezesdw,ksle£ewe£a £ sekretarza zastałam przeniesiana z tece i'ru’t#tąndw4sk* .na /iną# ze tthn$«js*oną płdteą/ż© nie dopilnowałam remanentu
4
' .-r - ' pazbyć s i * k a i**e w e s a Se k re ta r z POP był meim kierew nikiem , c h c ia ł xaiagxgq8ścj<herk|^
a mdbiłe s ię te na mnie że niedapiłnaw ałam remanentdw ktere de Mnie n ie n a l e ż a ł y ,n i k t mnie nie, b re n iła r a c z e j wszyacy a l f e d w r f c i l i aby się
^ n ie n a r a z i i * l a l k a była w a r ^ l * n l c k . a ja penieałam skutki
;; ‘ T ' • ' ; '' .' ’ . ' .... • • . .' •
'■ ■ ■ ' • - • v.r- - v v .
3* Start ten wydatnie ułatwiła Ci : rodzina, N ik t mi n ie U ł a t w ił atarU ,sam a przyjaciele, a we ją p r a c ą ,a parne{li mi w aani
państwo, a ie ujemnym, przy ja c i e l e "
społeczeństwo,
radziła--' sobie całkowicie saiaodzielnie. / odpowiednie podfcreśl/ ata Że dawałam Sabie
^ałdbagyaKa i w g ^ a « 3 j ^ m«mćcacMKiBmałapd)ariK; rade
4 .Czy rozpoczęłaś naukę po zdemobilizowaniu: ' miałam m a t Q r e ,i d ep ie ra w r . 1965 tak, re zp ec zeła m s t u d ia Nauk Sp ełecznych k t ir e nie. ukeiiczyła z na^redą jaka pry maska*
Jeżeli tak , to dlaczego uważałaś to za konieczne:
5. Rozpoczęłaś naukę - dokształcanie się:
- już w rołu 1945,
- kilka lat później-,/k±edy/
- kilkanaście lat później, - wcale nie uczyłaś się, 6 . Jeśli rozpoczęłaś naukę, to czy:
-ukończyłaś szkołę podstawową, - " " zawodową,
" " . średnią ogólnokształcącą, - " " " zawodową,
- wyższą.
--- i S * l •
7. Co zadecydowało o takim wyborze:
, . * )/ f •" V ’;. .i ;-»j , <><•
Jeżeli przerwałaś naukę, to podaj przyczyny tej decyzji / ^le klas ukończy
łaś:
" '.' w 9r .tr u y j- - i’**7w jv''
8. Podaj zawód , w jakim pracujesz; Obecnie pracuje w WZGS w Działa Handlm jaka at.referen t.d ział ktrfry mi nie edpewiada i niewiize żadnyck mażli-
we* ci przeniesienia,desłewnie mpesf ai? tą pracą i ataczeniem aebktfw.
a/ Ile zarabiasz / jakie masz gospodarstwo/ : i pletkarek
da dnia 1 sierpnia 19<7r. etrzymywałam 1600 z ł . dapiara teraz atrzymałam a 200 z ł . więcej atrzymuje 1800 z ł .
h/jakie ip6śi.a.tass- mieszkanie: mieszkanie apćłdzielcze 3 pakaje ikm- cknie byłam pierwszą spćłdzielezynią mieszkaniawą.
w,,..'-,-* : . ..V .. • : yj, i[; i. . .w#*--..
«p/ Czy. posiadasz: Telefon, ,
'radior ; ; , v . .. * ■ 4 ■ •*' *■
telewizor,
adoptor, nie- paaiadam * > ■ • '*
pralkę, lodówkę, odkurzacz, inne;
5
- 3-
9. Czy lubisz swoją pracę:
Pracy swej nie łubie,jestem erganizaterem a • liecnie siedze przy maszynie luli faktu- tac, rack desłewnie fcyjałewiłam s i $ * ”
nie. Presiłam • zmianę pracy niestety na złećć
■nie trzyma ją,zazdreszczą mi ,że udziela* si§
Dlaczego tak jest? spełecznia ,że niepetrafie rebić atmeefery,lizestwa, pistkewać,sledze spękajnie i pracuje chać ta praea nie jest przyjemna nie petrafie w takim sredewisku żyć gdzie tylke jest zakłamanie*
mam duże wregćw szczep*lnie kebiet i ene mi urabiają spinie*
10. Czy fakt ,że byłaś żołnierzem:
- ułatwiał Ci - załatwianie spraw osobistych w urzędach, nie - otrzymanie pracy, nie
- dostanie się do szkoły, mie -otrzymania mieszkania, nie . . . “ awa31f vv pmcy» raczej szkedził - nie miał żadnego wpływu,
- utrudniał, i utrudniał - nie przyznawałaś się do tego.
Podaj ciekawsze przykłady ilustrujące powyższą odpowiedź: j© *li paweływałam sie w prećback że jestem kembatantem te słyszałam pewiedzenka magłas nie być,V naszym biurze niema kembatantćw wszystka umiałe ssbie stwe- rzyć takie warunki aby niebyć zagrażanym,i dlategs trudne im zrezumieć
— te jest Krakdw i ludnećć tege wejewddztwa najmniej ucierpiała i nie
«cziva sie w sytuacje* Jestem przewedniczącą Kała LOK ktdre załeżyłam mam wiellcie trudnesci nawet w składkack złetdwkewyck zebrać.
tijtxixi*d*emux«SiPf#łi#Wi • x¥£kxtexs£££ąda*
11. Czy służba wojskowa wyrobiła w Tobie:
- poczucie własnej godności: Tak, m .
- odwagę: THRJ nie.
- wytrwałość w dążeniu do celu: lak, nie.
Czy możesz poprzeć to jakimiś przykładami:
Tak i dlatege zle na tym wyckedze niepetrafie skamleć i kłaniać s if
"kliksm" Dlatege sama wyckawuje swije dziecka bez łaski "Pana męża"
Śmiałe-mdwie prawdę ktćra si$ niepadaba ludziem szakalem M i zata cierpie* Mam jeszcze 7 lat de emerytury mysie że wytrzymam.w takiej atmesferze , gdzie jeden drugiege by utapił w łyżce wady.
Pracuje ,niespćżniam s ie , siedze spsksjnie nie włączam si$ ds rezmćw ktere są tylks sbmawianiem b liżn ie g e ,i czekam aby prędzej s if ts skeziczyi
i
6
12. Czy jesteś zadowolona ze swych osiągnięć: - osobistych *«Tr
. 1 nic j.ic
- naukowych________ tak , nie . za prace str»cił»* duże— —-— “ małżeńskich tak , nie.
specjalnie nie udziela* się aa* pare * nie*
13. Czy utrzymujesz więź z kombatantkand : jest *ał# w naszy* ZBOfi D nie*aay ara*, nie. kebiet,tylke rędziny
Dlaczego: Raz w Krakewie Liga Kebiet zebrała nas,ekełe 7- każda z innej dzielnicy,niepetrefiłyć*y elf perezu*ieć , szczególnie z ty*i ktćre znalazły się na wyższy* szczeblu spełeczny* i niezależy i * na kentaktack,*ają sweje życie ciekawsze,a w wejski też był ed przypadku z cIllw*j|i§ew|^f«&£ i^a tereny nasze zrezygnewały z dalszyck walk,nic pawie- lAiZÓ&Sz swoje osiągnięcia w pracy:
jak wyżej
- 4 -
15. Napisz , kiedy wyszłaś zamąż, czy małżeństwo jest udane, ile nasz dzieci, w jakim wieku:
Wyszła* za*ąż w czasie ekupacji ,*a ł ż e ń s tw e *egłe być udane,niestety zestałe r e z » it e ,je s t e * sa*a cerka *a lat 2% jest na WSP file le g ia resyjska
16. Podaj,gdzie uczą się /uczyły się / Twoje dzieci:
- jak kierowałaś ich lęsami: Starała* sie w cćrke wpeić te z*l«ty jakie uważała* że pe*egą jej w życiu przedewszystki* spert peniewaz była*
przed wejną sperts*enką,strzelectwe ,łucznistwe narciarstwa,łyżwiaretwe pływanie iwiele innyck g ałęzi, niestety nie *iała takiege zacięcia jak ja* przedewszystkie* życie w kelektywie, ,była* za surewa dyscyplina taka
jak w wejsku dlatege że jedynaczka,etrefewała*,i wyaagała* zaduże.
- Czy nie zawiodły pokładanych w nich nadziei: . . _ przekenała* się że niebyłe te debre ponieważ .dziecke bałe się *nie je ś li
ces zbreiłe welałe się nie przyznać ,kła*ałe i te edczuwa* teraz pa*i*a respektu de *n ie ,e duże spraw ważnyck niew ie* i dewiaduje się pefaiccie
przypadkewe i cierpie nad ty*«
7
- 5 -
17* Czy Twoja rodzina szczyci się tym, że tyłaś żołnierzem:
- tak, bardzo,
" • " * “ ... taE, ' '' '
- jest obojętna, - nie*
Zilustruj to przykładami:
Przy ekazjack peókreslająfale ta nie wpływa na nic at zwykła aa- gaiuazki.
18. Czy swoją przeszłość żołnierską wspominasz z przyjemnością, czy z niechę
cią: Wspeminam z przyjemneócią,pemime ci#żkick ckwil inny steaunek czławiaka ia człewiaka. Jeden i la drugiege peówiecił ky si§,usmiedi
Dlaczego tak jest; kył nie maską a naprawdę serie czny,kyliómy jak jeina rędzina,cieszylismy alf wynikami jednyck, smuciliśmy s i* i treskami irugick. i ta raóeóć że łączył nasz wspólny wielki cel kia wręga i cieszy* sif wyzwęleną ijczyzną w której kadzie le p ie j.
a/ czy uważasz, że służba wojskowa wpłynęła ujemnie na Twoją kobiecość?
w ą ł y n e ł a ^ ż e .kariziej aiy czułam kokietą n iż
Podaj przykłady: •>
Stosunek kolegów,któ**y pedkraślali tą różnice, i ułatwiali nam prace -kyli grzeczni usłużni, teraz karóze czyste są szerscy.aie uprzejmi
skauta*, czyste taki prezes ^czy dyrektor nie ziejm i* kapelusza na przywitanie przeckedzi kełe człewieka jak słsp^Hie mówiąc # grzecznea*
‘ • " .. / * ' .
b/ czy uwalasz, że służba wojskowa dała Ci jakieś szanse życiowe ?
• £ ' . ! r 2 e iy o 1 * 1
* f-
■ ft.
C i c/ czy ktoś Ci wytykał w sposób przykry okres służy wojskowej? tak
.. «■ * •- * “ •• ‘ • \ ~“lj -* * s* ' V " >’• > ‘ X /C' ;'.y >' } i ■ ' . j j-
Podaj przykłady: P rzew ażn ie Ci ictfrzy z a z i r e s c i l i * i t e j słu- żky - .Ci którzy siedzieli w ukryciu aky teraz k*rzystaó,z dókr które wpaiły. w ick rfce.Alke kakiety które *y*y^ Kokotami dla wszystkie*, óekrekycie nie megą zrozumieć okropności wejny.
8
- 6 -
19. Czy Twoja córka /dzisiejsza młodzież/ byłaby , Twoim zdaniam, zdolna pójść w Twoje ślady, -gdyby zaszła tego potrzeba?
Hapewne by peszła, i w i ^ l e młedzież jest meże lepsza niż nam slf wydaje 1 dała by z siebie duże.
2o. Podaj: . __ 4 _ __
^a/ Ile miałaś lat w chwili mobilizacji: j #Szłam jaka e c k e tn ic zk a miałam l a t 2 9 pracewałam wRruchu 6p eru mając l a t 25
b/ -Jakie miałaś wykształcenie?
matura kumanistyczną
c/ Gdzie mieszkałaś przed wojną: W Łucku na W ełyniu - miasto stołeczne,
- miasto wojewódzkie,.
— miasto powiatowe, - miasteczko,
- wieś,
-osiedle. v L
d/Gdzie mieszkałaś przd mobilizacją? * U stn e.
e/ Gdzie pracowałaś? prze A wejną w Łucku na Wełyniu
-• tfrząd Kamunikacyjny na aparatack szybka piszącyck "Hugkeaa*
ad 194S w J&adzkfe kier.Oddziału TPD
f / W jakim stopniu wojskowym opuściłaś wojsko? pedparucznik
g/ Jaki© otrzymałaś odznaczenia i kiedy? srebrny krzyż .wszystkie adznaezenia.za Kyse, «a Warszawę it p . v *■ * * • . Buck Oparu Złaty Krzyż z mieczami,aatania medal za ibrene Kraju
Za prace apełeczną złeią edznake miasta Krakawa, Odznaczenia TPD zasłużenege działacza,zaałużenege działacza LOK srebrną
21. Czy chciałabyś ooś jeszcze od siebie dodać: Medal 10 le c la , zasłużeny działacz spółdzielczy, 2 Odznaki T ysią clecia.itp.
Na terenie Krakawa pracują apełecznie,jeatem przewednicz TPD,LOK, w Zarządzie Spółdzielni MieazkanieweJ, w Grupie Partyjne sekret.
w Kamitecie Blekewym., Radną,w Kemieji Obrany i perządku,Zakładam
drużyny pedwdrkewe zajmuje s if dziećmi ktdryck redzice niemają czasu lub nieok<*ą,Aauczam bezpłatnie dzieci zaniedbane,czas mam zajfty urządzam plaae zabaw , kursy pływania, i Tak mi życie płynie
Mam zadawalanie że maże ta pekelenie b#dzie megłe wapemnid że ced dla niega zrabiłam.Ba ad ebecnege zadnledziałega mam tyłka ireniczny udmieck i pewiedzenke * jak j e s t głupia n ie e k r d b i *
Jeszcze raz dziękuję Ci za udzielenie pomocy w tej pracy.
9
10
Keckana Koleżanka!
napełniłam ankiete, ziaje sif że nie jestem typewym ebjektem
ia pracy W aszej.Uiział mój eył iuży /bez przyckwałek/ w Wyzwoleniu ai 41 raku pełniłam funkcje kierewnika Placówki "Łuck" Ekspezytury K-iy Głównej AK "Wołyń" czynneaci w/w polegały na zbieraniu wiaie- maści ietyczącyck ruchu wajsk niemieckick araz wielkasci i leka- Tizacji garnizonów miejscewyck w mieszkaniu swalua utrzymywałam kanspiracyjny punkt kantaktawy z które 5 a karzystała iawaiztwa 27 iy w izji AK araz grupy samaakrany "Przebraże" Przeckewywałam
"spalenyck" i ułatwiałam przeczuty ,zaepatrywałam partyzanke w sraiki apatrunkawe i l e k i ,1943 r.wstąpiłam jaka ackatniczka ia I Dyw.im.Taieisza Kesciuszki, pa paru miesiącack ielegewane mnie ia I I Armii |aka iawóice plutanu szkolnego łączności*
Spotkanie z mężem który z partyzantki iastał się ia Brygaiy Zmat.
Piechety.pe wielkick truineściack wykładałam przeniesienie ia jege jeinastki • Szlak Brygaiy,farsawanie Nysy ,kaciał Buiziszyński aperacja Praska aż pa Pragę Czeską szlak cifżki zastałam żywa przeżycia iuże ale byłam wsrói lu izi braci i cieszyłam sif że pa uzyskaniu Welneści bfizie życie inne szczfsliw sze*• . . • o.
Niestety nie H a wszystkick , przeważnie ila klik które nic z siebie nie ia li przeżyli życie r ó ż n ie ,iz is iarwali sif ia żłabu i nienawiizą tyck którzy mają coś na swaim kencie,Bnag»nŁ a ick nie staó była na ta« Ta zazireśó sunie sif za udią i na każiym kreku iestaje pe
głewie Pracuje iuże spełecznie Jestem Przew.TPD,Ł©K,Rainą epiekuje sif iziecmi epuszczenymi,zakłaiam irużyny peiwórkewe aby czas
walny iziecka był wykorzystany racjonalnie ha zabawy,aby mniej byłe wyskeków niezirewyek* Jeśli iestane jakie eiznaczenio zaraz z irugiej 3 trany iestaje pe głewie* W Krakewie życie jest clfżkie ila luinesci napływowej ,telerują tylko swój k la n ,i ilatege nie
wiize żainych możliwości,tylko czekam aż emerytura ia mi jakiś eipe- czynek io niewiizenia tyck typów w biurze®
Może Cif urazi moje bieielenie,ale tak jest pracuje wsrói szakali i musze wytrzymać 1 I !•
Barizo ckftnie pomogę w rezprewaizeniu ankiet tylke w meim Oiizia- le ZBefiB niema kobiet które brały bezpesreini uiział w walkack przeważnie figmtayą reprezentują członków r e izin .
Je śli ckcialabyś jakie wyjaśnienia te proszę ckftnie eipisze.
Zasyłam pezirewienia
Ir k s * * * * * * * 11
J v
zdięć niema* penieważ nie byłe czasu kiedy robić dostałam przypadkowe zdJącie e i księgi, je śli potrzebne
proszę !&&śći A v ^ tv^ c^e'
Wybacz pisze fragmentami w demu niemam czasu a tu w biurze pekryjomu ad czasu de czasu •
Życiorys w krótkim zarysie Urodziłam się w Kszienicach 1#14 r . tam ksńczyłam gimnazjom humanist. prace otrzymałam w Łucku na Wsłyniu
w urządzie peczt. pe reku wysłane mnie na kurs wojsk. de Zegrza łączność i aparaty szybkepiszące pe ukeńczeniu wróciłam i pracowałam de 1939 reku na stanewisku specjalistki od aparatów szybkepiszących "Hughesa"
Wełyń destaje się Związkowi Radzieckiemu pracuje nadal na tym'stanewisku jake przodownica. 1941 tereny zajmuje Armia Smdziack Niemiecka , zgłaszaj się de Ruchu dperu / patrz na drugiej strenie / następnie wojsko
pe zdemobilizowaniu rek niepracuje następnie jestem kierowniczką 0 ddz.
TPD nastąpnie przyjazd da Krakowa sbejmuje stanowisko sekretarki-
kasierki w Okręgu TPD. po likwidacji TPD skierowano mnie na stanowisko socjalnej do WZGS "Sam.Chłopska" pracewałam na tym stanowisku t lat przeniesiono do referatu kobiecego,po pół roku trzeba było to stano-
pracy której nieznałam fakturowanie i pracuje de dnia dzisiejszego Pracuje b. dużo społecznie mam odznaczenia za prace społeczną podane
w ankiecie.
12
Kraków,dnia 23oVIIo1967 r .
t
Towarzyszko broni!
Melduje się ,chce nawiązać z Wami konktakt jestem członkiem Z3QttfiD-u<, mieszkam w Krakowie, pracowałam w Ruchu Oporu na Wołyniu kontakt z 27 d o i partyzantką,Ochotniczka I by w iz ji im. Zadeusza Kościuszki , następnie wydelegowana do II Armii jako dowódca plutonu szkolnego łą czno ści, żytomierz.
Spotkanie z mężem i na moją prośbę skierowana do jednostki męża I Brygady Zmotoryzowanej Piechoty szlak brygady aż do roku
1946 o
Bardzo chrtnie podam Wam dane które będą panią interesowały.
Czekam na odpowiedz zasyłam serdeczne pozdrowienia
Irena Mickiewicz.
Kraków, ulo
13
14
15
T- ISfłfaŁ ^ s s r - lwp
MICKIEWICZ Irena
Źródło informac.1l:
AnKieta anonimowa z 1967r.
Życiorys
Kore spondenc ja
Złożono:
' Archiwum Pomorskie A .K . 87-100 Toruń u l. W.Garbary
V