Mateusz Banaszek, Aleksandra Żak – Wpływ rachunku ABC na ocenę działalności przedsiębiorstwa

(1)

JCMBF • www.jcmbf.uni.lodz.pl 41 Journal of Capital Market and Behavioral Finance • 2017, Vol. 3(7), p. 41–50

Mateusz Banaszek, Aleksandra Żak, Wpływ rachunku ABC na ocenę działalności przedsiębiorstwa

WPŁYW RACHUNKU ABC NA OCENĘ

DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

Mateusz Banaszek, Aleksandra Żak*

Abstrakt Rachunek kosztów działań ABC to często spotykana alternatywa dla tradycyj-nych metod kalkulacji używatradycyj-nych przez przedsiębiorców. Jest to jedno z no-wocześniejszych rozwiązań kalkulacji kosztów używany do dokładnego rozli-czania kosztów pośrednich. Mimo wielu zalet jego zastosowania, posiada rów-nież wady.

Słowa kluczowe metody kalkulacji kosztów, rachunek kosztów działań, rachunek ABC. JEL Code M40; D24; L29.

WSTĘP

Rachunek kosztów działań ABC jest często spotykaną metodą kalkulacji kosztów w przedsiębiorstwach. Analiza oraz kontrola kosztów pośrednich są bardzo ważne, ponieważ zajmują one coraz większą część w kosztach całkowi-tych [Zieliński 2007]. W niniejszym artykule zaprezentowano podstawowe me-tody kalkulacji kosztów oraz ich krótką charakterystykę. Przedstawiono także zalety i wady rachunku ABC, możliwości zastosowania oraz jego wpływ na działalność przedsiębiorstwa.

Celem pracy jest ocena rachunku kosztów działań ABC jako alternatywy dla tradycyjnych metod kalkulacji kosztów. Wstępna analiza problemu pozwoli-ła na postawienie głównej hipotezy badawczej, która zakpozwoli-łada, że w obecnych czasach rachunek ABC jest efektywniejszym systemem zarządzania kosztami niż rachunek tradycyjny. Wraz z rozwojem społeczeństwa wzrasta również jego świadomość na temat finansów związana zwłaszcza z optymalizacją kosztów oraz zastosowaniem odpowiednich metod kalkulacji [Kuchciak 2013], dlatego też ludność korzysta z nowocześniejszych oraz często dokładniejszych metod kontroli ponoszonych kosztów.

* Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki.

ACCEPTED: 31st

May 2017 PUBLISHED: 30th

(2)

JCMBF • www.jcmbf.uni.lodz.pl 42

Journal of Capital Market and Behavioral Finance • 2017, Vol. 3(7), p. 41–50

1. PODSTAWOWE METODY KALKULACJI KOSZTÓW ORAZ ICH CHARAKTERYSTYKA

Kalkulacja kosztów to ogół czynności obliczeniowych, które mają na celu ustalenie kwoty kosztów, które przypadają na przedmiot kalkulacji [Bokor 2012]. Przedmiotem kalkulacji jest obiekt lub też grupa obiektów – to dla nich będzie ustalany koszt wytworzenia. Oprócz przedmiotów kalkulacji będącymi pełnowartościowymi produktami, kalkulację kosztów można przeprowadzić również dla półfabrykatów, czyli tzw. przejściowych przedmiotów kalkulacji [Świderska 2016, s. 60–68]. Kalkulacja ma na celu dostarczać niezbędnych in-formacji dotyczących poziomu kosztów, ich kontroli oraz ustalania cen wyro-bów gotowych. Istnieje wiele czynników, które pozwalają na wyróżnienie róż-nych rodzajów kalkulacji kosztów [Biadacz i Kozak 2013, s. 64–77]. Najważ-niejsze z nich to:

– czas sporządzenia kalkulacji kosztów, – zakres kosztów podlegający kalkulacji, – organizacja procesów produkcji.

W zależności od czasu, w którym sporządzana jest kalkulacja kosztów, wy-różniamy jej dwa rodzaje: kalkulacja kosztów sporządzana przed przystąpieniem do etapu produkcji (kalkulacja EX-ANTE) [Diel i in. 2014] oraz po pewnym czasie od okresu produkcyjnego (kalkulacja EX POST) [Fleurbaey i Peragine 2012]. Pierwsza z nich opiera się na kosztach przewidywanych a jej podstawą są m.in. ceny materiałów czy też kwoty wynagrodzenia. Rodzaje tej kalkulacji to: planowa (jest przygotowywana w momencie sporządzania planów oraz budże-tów), normatywna (sporządzają ją przedsiębiorstwa prowadzące rachunek kosz-tów standardowych) oraz ofertowa (sporządzana przez przedsiębiorstwa z pro-dukcją małoseryjną) [Kubacka 2011, s. 3–11]. Kalkulacje EX POST opierają się na kosztach rzeczywistych oraz osiągniętych rozmiarach produkcji. Są to kalku-lacje: wynikowe (sporządzane w ramach kontroli wewnętrznej) oraz sprawoz-dawcze (przygotowywane w celu wyceny poszczególnych zapasów produktów) [Wyrębek 2011, s. 175–183].

Biorąc pod uwagę zakres kosztów, jaki podlega kalkulacji, rozróżniamy kalkulację kosztu pełnego oraz częściowego. Kalkulacja kosztu pełnego obejmu-je planowane lub też rzeczywiście poniesione koszty wytworzenia produktów: koszty bezpośrednie oraz pośrednie. Natomiast kalkulacja kosztu częściowego obejmuje wyłącznie koszty zmienne produkcji oraz sprzedaży.

Ze względu na organizację procesu produkcji można wyróżnić: kalkulację podziałową oraz doliczeniową [Sojak 2012]. Pierwsza z nich – kalkulacja po-działowa – to jedna z najprostszych oraz najstarszych metod rozliczania kosztów [Jaruga i in. 2014, s. 247–265]. Polega ona na podzieleniu sumy kosztów ponie-sionych w badanym okresie – pośrednich i bezpośrednich – przez liczbę

(3)

jedno-JCMBF • www.jcmbf.uni.lodz.pl 43 Journal of Capital Market and Behavioral Finance • 2017, Vol. 3(7), p. 41–50

stek produkcyjnych, które zostały wyprodukowane przez daną instytucję. Po-zwala ona na obliczenie przeciętnej miary jednostkowego kosztu własnego da-nego produktu. Posiada ona wiele odmian [Gornowicz i in. 2014, s. 87–88]:

– prosta – jest stosowana w przedsiębiorstwach, które produkują jeden ro-dzaj usług lub wyrobów. W tej metodzie koszt wytworzenia (jednostkowy) pro-duktu jest wyliczony poprzez podzielenie kosztów poniesionych w badanym okresie przez ilość wyrobu, który został wytworzony w tym okresie;

– prosta z niezakończoną produkcją – w tej metodzie produkcję niezakoń-czoną traktuje się jako część produkcji gotowej (jest to jej procent, który wynika z osiągniętego podczas produkcji stopnia przerobu produktów);

– ze współczynnikami – stosowana, gdy występuje produkcja masowa wy-robów produkowanych z jednego surowca przy pomocy tych samych zabiegów produkcyjnych oraz tych samych urządzeń. Polega ona na sprowadzeniu produk-tów ze współczynnikami przeliczeniowymi do wspólnego mianownika, przez co ustala się ilość wytwarzanych jednostek umownych;

– procesowa (fazowa) – w tej metodzie oddzielnie obejmowane są koszty materiałów (bezpośrednio na kartach kalkulacyjnych wyrobów gotowych) oraz przerobu (gromadzone według poszczególnych zachodzących podczas produkcji procesów).

Druga z w/w rodzajów kalkulacji – kalkulacja doliczeniowa – polega na od-dzielnym obliczaniu kosztów poszczególnych jednostek kalkulacyjnych [Gmiń-ska 2012, s. 126–135]. Koszty bezpośrednie przyporządkowywane są do jed-nostki z dokumentacji źródłowej, a koszty pośrednie doliczane są poprzez klucze rozliczeniowe (podziałowe). Rodzaje kalkulacji doliczeniowej to [Jaruga i in. 2014, s. 266–276]:

– zleceniowa – w tym rodzaju kalkulacji koszty bezpośrednie są ujmowane na karcie danego zlecenia;

– asortymentowa – jest stosowana, gdy jednostka wytwarza produkty w równoległych seriach. W tej metodzie karty kalkulacyjne są otwierane nie dla danej serii wyrobu (zlecenia) lecz dla określonego asortymentu.

Wraz z rozwojem technologicznym oraz wzrostem świadomości społeczeń-stwa w dziedzinie finansów a co za tym idzie w tematyce kosztów, zarządzania nimi oraz ich optymalizacją, powstają coraz to nowe metody kalkulacji kosztów. Jedną z nich jest rachunek ABC [Garrison i in. 2010].

2. ABC – RACHUNEK KOSZTÓW DZIAŁAŃ – CZYM JEST ORAZ KIEDY SIĘ GO STOSUJE

Początki koncepcji rachunku Activity Based Costing pojawiły się jeszcze w wieku XIX w pracach E. Schmalenbacha [Emerling 2016, s. 86–97]. Nato-miast pierwsze konkretne rozwiązania tej kwestii znalazły się w działaniach

(4)

E. L. Kohlera, który na początku wieku XX opracował założenia rachunku kosz-tów działań. Po raz pierwszy rachunek przypominający dzisiejszy ABC wdrożo-no w latach 60. XX wieku przez korporację General Electric. Wśród prekurso-rów tej metody kalkulacji kosztów wymienia się prekurso-również H. Bohrsa czy też G. J. Staubusa oraz J. Skowroński. Jednak za głównych twórców koncepcji ra-chunku ABC uważa się R. Coopera oraz R. Kaplana [Skarżyńska 2012].

Rachunek kosztów działań to jeden ze sposobów wyceny zapasów. W tej metodzie bierze się pod uwagę szeroką gamę kosztów, które są związane z pro-dukcją. Oznacza to, że rachunek ABC uwzględnia wszystkie możliwe koszty związane z konkretnym produktem [Witkowski 2007]. Jest on stosowany przy podjęciu strategicznej decyzji o charakterze produkcyjnym tj. wprowadzenie nowego produktu lub też wycofanie obecnego [Okoń 2014, s. 115]. Koncepcja rachunku opiera się na hipotezie, że procesy produkcyjne, a nie same wyprodu-kowane dobra, generują poszczególne koszty [Nita 2008]. Istnieją dwa modele rachunku kosztów działań. Starszy z nich, model jednowymiarowy, polega na rozliczaniu kosztów na produkty według ilości zużytych zasobów. Drugi, dwu-wymiarowy, rozlicza koszty na dane działania - uwzględnia on również analizy kosztów: pionową (koszty) oraz poziomą (procesy) [Piosik 2016, s. 280].

Rachunek ABC uwzględniając koszty pośrednie danego produktu, rozlicza je na konkretne działania. Można wyróżnić kilka podstawowych etapów sporzą-dzania rachunku kosztów działań [Sobańska 2010]:

– zidentyfikowanie działań, – ustalenie wszystkich kosztów,

– wybranie nośników kosztów poszczególnych działań, – rozliczenie kosztów pośrednich.

Wraz z rozwojem rachunku kosztów działań, przedsiębiorstwa zaczęły przywiązywać większą wagę również do zarządzania kosztami a nie tylko do ich obliczania. Poprzez powstanie koncepcji ABC, powstały również inne systemy [Wnuk-Pel 2006]:

– ABCM – zarządzanie na podstawie rachunku ABC, – ABM – zarządzanie na podstawie działań.

Rachunek kosztów działań ABC dostarcza informacji dotyczących rentow-ności: usług, produktów, klientów, projektów czy też innych obiektów koszto-wych w przedsiębiorstwie [Matuła 2010, s. 2]. Przedsiębiorstwa najczęściej wykorzystują rachunek kosztów działań do konstrukcji portfela klientów lub danego produktu. Pozwala on na określenie, które z działań przynosi największe zyski [Wnuk-Pel 2012].

Przedsiębiorstwa ze względu na wzrastającą konkurencję zmuszone są do wytwarzania zróżnicowanych produktów czy też kanałów ich dystrybucji. Dla-tego też zarządzanie metodą kalkulacji kosztów na podstawie działań może po-móc w uzyskaniu przewagi konkurencyjnej [Klimiuk 2008]. Przewaga

(5)

konku-JCMBF • www.jcmbf.uni.lodz.pl 45 Journal of Capital Market and Behavioral Finance • 2017, Vol. 3(7), p. 41–50

rencyjna wynika z efektywności działań, które są podejmowane w trakcie usta-lania koncepcji produktów czy też usług, wytwarzania ich oraz dostarczeniu ich na rynek. Koncepcja ABC może pomóc w podjęciu decyzji dotyczących zarów-no obszaru działalzarów-ności operacyjnej, inwestycyjnej jak i finansowej [Skarżyńska 2012]. Istnieją również inne zastosowania rachunku ABC, m.in. analizowanie opłacalności outsourcingu czy też identyfikacja kosztów, które powstają w ta-kich obszarach działalności gospodarczej jak logistyka czy też prace badawcze bądź rozwojowe [Vollmuth 2007].

3. ZALETY I WADY RACHUNKU KOSZTÓW DZIAŁAŃ (ABC)

W podejściach tradycyjnych wykorzystujących klucz rozliczeniowy do roz-liczania kosztów, informacje o kosztach są zniekształcane. Rachunek ABC daje przedsiębiorstwu realny obraz w zakresie ponoszonych strat oraz osiąganych zysków [Ząbek i Kuchta 2011, s. 262]. Poza tym można wymienić szereg innych zalet, np.:

– możliwość identyfikacji działań, które wymagają dużych nakładów, – określenie realnych kosztów działań,

– ocena rentowności obiektów kosztowych (np. klienci, produkty, kanały dystrybucji) [Nowak 2011],

– rozliczanie kosztów bez korzystania z klucza rozliczeniowego, – poznanie czynników kształtujących koszty [Gabrusewicz i in. 2013], – możliwość prognozowania przychodów, kosztów oraz zapotrzebowania na zasoby przedsiębiorstwa [Wroński 2009, s. 289],

– stymulacja ciągłego usprawniania procesów realizowanych w przedsię-biorstwie [Nóżka 2007, s. 362],

– możliwość wykorzystania informacji dotyczących kosztów w rachunko-wości finansowej i zarządczej [Okoń 2014, s. 116].

Dzięki koncepcji rachunku kosztów działań przedsiębiorstwo może lepiej gospodarować swoimi zasobami. Z jednej strony rachunek ABC wskazuje, które zasoby posiadają ograniczoną zdolność produkcyjną a z drugiej strony wskazuje zasoby, które są wykorzystywane nieefektywnie [Nóżka 2007, s. 362]. Rachu-nek kosztów działań wydaje się być doskonałym sposobem zarządzania ograni-czonymi zasobami przedsiębiorstwa oraz kalkulacji kosztów. Posiada wiele za-let, które wyróżniają go spośród innych kalkulacji – nie jest on jednak pozba-wiony wad [Wroński 2009, s. 289]. Do jego mankamentów można zaliczyć:

– kosztowność procesu zbierania danych oraz ciągłej jego rozbudowy i ak-tualizacji [Wroński 2005, s. 145],

– niepełne odzwierciedlenie złożoności procesów jakie zachodzą w przed-siębiorstwie [Kaplan i Anderson 2004, s. 5],

(6)

– problemy przy definiowaniu obiektów kosztowych,

– problemy związane z czasochłonnością, pracochłonnością i zaangażowa-niem pracowników przedsiębiorstwa [Nóżka 2007, s. 364].

Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, można stwierdzić, że rachunek ABC lepiej sprawdza się w niewielkiej skali (np. dla jednego wydziału przedsię-biorstwa). Wprowadzenie tego modelu na całą organizację wiąże się z dużymi kosztami oraz problemami dotyczącymi jego implementacji [Kaplan i Anderson 2003]. W odpowiedzi na wymienione problemy R. S. Kaplan i S. R. Anderson opracowali rachunek kosztów działań sterowany czasem (TD ABC – Time

Driven Activity Based Costing). Głównym elementem tego rachunku były

rów-nania czasowe, za pomocą których koszty zasobów były przypisywane automa-tycznie do obiektów kosztowych (np. produkty, klienci) [Nowak i Wierzbiński 2010]. W porównaniu z klasyczną wersją rachunku ABC, rachunek TD ABC charakteryzuje się między innymi łatwiejszą budową, implementacją i aktualiza-cją oraz daje większe możliwości prognozowania [Kaplan i Anderson 2008].

4. WPŁYW RACHUNKU ABC NA DZIAŁALNOŚĆ FIRMY

Funkcjonowanie przedsiębiorstwa wiąże się z różnorodnymi działaniami. W zależności od kryterium przyjętego przez daną firmę można wyodrębnić róż-ne grupy działań. Każde działanie, niezależnie od jego charakteru i wpływu na tworzoną wartość powoduje przyrost kosztów firmy [Janik 2012]. Zidentyfiko-wanie zależności między danym działaniem a zużyciem zasobów daje możli-wość poznania skutków finansowych tych działań oraz ocenę ich efektywności. Ocena ta dostarcza przedsiębiorstwu informacje o przyczynach np. nadmiernych kosztów produktów, jednocześnie wskazując kierunki zmian, dające możliwość poprawy efektywności i konkurencyjności. Dzięki takiej ocenie menedżerowie mogą zapobiegać marnotrawieniu wartości firmy oraz wpłynąć na jej szybszy przyrost [Kaplan i Cooper 2002].

Informacje jakie dostarcza rachunek ABC pozwalają na śledzenie kosztów związanych z klientami, dostawcami czy kanałami dystrybucji [Olejko 2005]. Ocena rentowności dostawców, negocjowanie cen dostaw, negocjowanie umów z klientami, udzielanie klientom rabatów, odstąpienie od nierentownych klien-tów czy próba przejęcia klienklien-tów od konkurenklien-tów to działania poprawiające rentowność organizacji, w których rachunek kosztów działań jest niezastąpiony [Mielcarek 2008]. Wprowadzenie rachunku ABC przez przedsiębiorstwo ma charakter organizacyjno-ekonomiczny [Al.-Omiri i Drury 2007]. Orientacja dotycząca kosztochłonności poszczególnych działań uzyskiwana dzięki temu rachunkowi może być wykorzystywana nawet w fazie projektowania produktów

(7)

lub usług. Już wtedy jest szansa na opracowanie tańszych i jednocześnie efek-tywnych technologii wytwarzania [Kaplan i Cooper 1991].

Dane uzyskiwane z rachunku kosztów działań doskonale służą także do przeprowadzania analizy opłacalności, otwierania nowych rynków zbytu czy zawierania nowych kontraktów [Wnuk-Pel 2011]. W trakcie analizy kosztów umów już zawartych rachunek ABC pozwala na wprowadzenie zmian technolo-gicznych, zwiększenie efektywności lub jakości [Nowak i in. 2004]. Obecnie zarządzanie kosztami przedsiębiorstwa nie polega tylko na ustaleniu kosztów jednostkowych i zmniejszeniu kosztów produkcji [Dylewski i in. 2010]. Ważne jest też usprawnienie zarządzania procesami zachodzącymi w danej jednostce. Pomimo problemów występujących przy wdrażaniu nowoczesnych rachunków kosztów, przedsiębiorstwa coraz częściej decydują się na nie. Powodem jest poprawienie konkurencyjności i efektywności procesów oraz zapewnienie wła-ścicielom zwrotu zainwestowanego kapitału [Kuraś 2010].

ZAKOŃCZENIE

Wdrożenie rachunku ABC jest złożonym procesem, wymagającym dokład-nego przygotowania teoretyczdokład-nego. Konieczna jest także zmiana sposobu po-strzegania procesów zachodzących w przedsiębiorstwie. Dotyczy to zarówno kadry zarządzającej firmą, jak i pracowników. Koncepcja rachunku kosztów działań może być wykorzystywana w różnych okolicznościach, ponieważ cha-rakteryzuje ją możliwość adaptacji oraz elastyczność. Ponadto nie zawsze jest konieczność wprowadzenia całego rachunku ABC. Czasami, aby zidentyfikować słabe punkty firmy wystarczy wykorzystać pewne jego moduły.

Podsumowując, kalkulacja ABC jak każda inna metoda kalkulacji kosztów posiada zarówno zalety jak i wady. Pomimo tego, że nie jest kalkulacją idealną, przedsiębiorstwa korzystają z niej coraz chętniej. Mimo trudności i problemów związanych z wdrożeniem rachunku kosztów działań, korzyści wynikające z jego zastosowania są warte ich pokonania. W warunkach konkurencyjnych rynków konieczne jest docenienie nowoczesnych koncepcji zarządzania koszta-mi oraz ich pozytywnego działania na polepszenie efektywności przedsię-biorstw. Z racji tego, że rachunek ABC skupia się na działaniach, które powodu-ją powstawanie kosztów, czyni go to lepszym systemem zarządzania niż trady-cyjne systemy, które są stosowane powszechnie. Przedsiębiorcom zależy na redukcji kosztów, więc zainteresowanie rachunkiem kosztów działań stale rośnie przez co tradycyjne metody zostają zastąpione nowoczesnymi.

(8)

BIBLIOGRAFIA

Al.-Omiri M., Drury C., 2007, A Survey of Factors Influencing the Choice of Product Costing Systems in UK Organizations, „Management Accounting Research”, No. 18(4).

Biadacz R., Kozak A., 2013, Rola kalkulacji kosztu jednostkowego w podejmowaniu decyzji ceno-wych w przedsiębiorstwie – analiza przypadku, „Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochow-skiej”, nr 11.

Bokor Z., 2012, Integrating Logistics Cost Calculation into Production Costing, „Acta Polytechnica Hungarica”, Vol. 9, No. 3.

Diel R., Vandeputte J., de Vries G., Stillo J., Wanlin M., Nienhaus A., 2014, Costs of turbuculosis disease in the European Union: a systematic analysis and cost calculation, „European Res-piratory Journal”, No. 43.

Dylewski M., Filipiak B., Szczypa P., 2010, Budżetowanie w przedsiębiorstwie, CeDeWu, War-szawa.

Emerling I., 2016, Wykorzystanie rachunku kosztów działań do planowania kosztów banku, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”.

Fleurbaey M., Peragine V., 2012, Ex Ante Versus Ex Post Equality of Opportunity, „The London School of Economics and Political Science”.

Gabrusewicz T., Marchewka-Bartkowiak K., Wiśniewski M., 2013, Rachunkowość, finanse, audyt i kontrola. Studium przypadków sektora publicznego i prywatnego, CeDeWu, Warszawa. Garrison R. H., Noreen E. W., Brewer P. C., 2010, Managerial accounting, „American

Account-ing Association”, Vol. 25, No. 4.

Gmińska R., 2012, Rachunek kosztów logistyki jako narzędzie zarządzania kosztami, Wydawnic-two Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu.

Gornowicz M., Romaniuk K., Szczubełek G., 2014, Ekonomika produkcji, Uniwersytet Warmiń-sko-Mazurski w Olsztynie, Olsztyn.

Janik W., 2012, Zarządzanie operacyjne kosztami, Politechnika Lubelska, Lublin.

Jaruga A., Kabalski P., Szychta A., 2014, Rachunkowość zarządcza, Wolters Kluwer Polska SA. Kaplan R. S., Anderson S. R., 2003, Drive Growth with Customer Profitability Management: How

Time-Driven Activity-Based costing Delivers on the Promise of ABC, July.

Kaplan R. S., Anderson S. R., 2004, Tool kit: Time-Driven Activity-Based Costing, „Harvard Businesss Review”, November.

Kaplan R. S., Anderson S. R., 2008, Rachunek kosztów działań sterowany czasem, PWN, War-szawa.

Kaplan R. S., Cooper R., 1991, Profit priorities from Activity-Based Costing, „Harvard Business Review”, May–June.

Kaplan R. S., Cooper R., 2002, Zarządzanie kosztami i efektywnością, Dom Wydawniczy ABC, Kraków.

Klimiuk Z., 2008, Jaką funkcję pełni rachunek kosztów w przedsiębiorstwie, „Biuletyn Rachun-kowości”, nr 5.

Kubacka M., 2011, Kalkulacja kosztu wytworzenia jako istotny element efektywnego zarządzania kosztami produkcji, „E-Biuletyn Koła Naukowego Controllingu i Rachunkowości Zarząd-czej”, Rzeszów.

Kuchciak I., 2013, Kreowanie świadomości finansowej wyzwaniem konkurencyjności w niesprzy-jającym otoczeniu, ZiF, tom 4, cz. 4.

Kuraś Z., 2010, Zarządzanie kosztami w nowoczesnym przedsiębiorstwie, „Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość”, tom VII, Wydawnictwo Gdańskiej Wyższej Szkoły Humanistycznej, Gdańsk.

Matuła M., 2010, Rachunek kosztów działań jako metoda optymalizacji przedsiębiorstwa ABC, Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, Łódź.

(9)

Mielcarek J., 2008, Teoretyczne podstawy rachunku kosztów działań i zasobów – koncepcji ABC i ABM, Wydawnictwo Contact, Poznań.

Nita B., 2008, Rachunkowość w zarządzaniu strategicznym przedsiębiorstwem, Oficyna Wolters Kluwers, Kraków.

Nowak E., 2011, Rachunkowość zarządcza w przedsiębiorstwie, CeDeWu, Warszawa.

Nowak E., Piechota R., Wierzbiński M., 2004, Rachunek kosztów w zarządzaniu przedsiębior-stwem, PWE, Warszawa.

Nowak E., Wierzbiński M., 2010, Rachunek kosztów. Modele i zastosowania, Polskie Wydawnic-two Ekonomiczne, Warszawa.

Nóżka A., 2007, Rozwój rachunku kosztów działań, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia”, nr 41, Lublin.

Okoń J., 2014, Zastosowanie rachunku kosztów działań w zarządzaniu portfelem produktów, „Zeszyty Naukowe Wydziałowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, nr 190, Wy-dawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.

Olejko K., 2005, Elementarne problemy związane z procesem implementacji systemu rachunku kosztów działań, „Studia Ekonomiczne/Akademia Ekonomiczna w Katowicach”, nr 33, Ka-towice.

Piosik A., 2016, Zasady rachunkowości zarządczej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Skarżyńska A., 2012, Rachunek kosztów działań – nowe spojrzenie, Instytut Ekonomiki Rolnictwa

i Gospodarki Żywnościowej – PIB Warszawa.

Sobańska I., 2010, Aspekty rozwoju rachunku kosztów w praktyce, „Zeszyty Teoretyczne Rachun-kowości”, nr 56, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce.

Sojak S., 2012, Analiza progu rentowności, „Rachunkowość”, nr 10, Uniwersytet Mikołaja Ko-pernika w Toruniu.

Świderska G. K., 2016, Ryzyko gospodarcze przy nieprawidłowej wycenie produktów, „Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej, Zarządzanie”, nr 23, t. 2.

Vollmuth H. J., 2007, Controlling. Planowanie, kontrola, kierowanie., Placet, Warszawa. Witkowski K., 2007, Jak w praktyce wykorzystywać wyniki analiz Activity Based Costing,

„Con-trolling i Rachunkowość Zarządcza”, nr 3.

Wnuk-Pel T., 2006, Rachunek kosztów działań, CH Beck, Warszawa.

Wnuk-Pel T., 2011, Zastosowanie rachunku kosztów działań w przedsiębiorstwach w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

Wroński P., 2005, Nowoczesne metody rachunku kosztów w przedsiębiorstwie. Uwarunkowania i perspektywy, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.

Wroński P., 2009, Rozwój rachunku kosztów – od Activity Based Costing do Time-Driven ABC, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H”, vol. XLIII 18, Lublin.

Wyrębek H., 2011, Znaczenie metody ABC w doskonaleniu jakości zarządzania, „Zeszyty Nauko-we UniNauko-wersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Administracja i Zarządza-nie”, nr 15.

Ząbek S., Kuchta D., 2011, Wdrożenie rachunku kosztów działań w zakładach opieki zdrowotnej – możliwości i ograniczenia, „Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management”, vol. 39.

(10)

THE IMPACT OF ACTIVITY-BASED COSTING ON THE ASSESSMENT OF THE BUSINESS

Abstract Activity-based costing is a common alternative to traditional cost calculation methods used by enterpreneurs. This is one of the most modern cost calculation used to accurately calculate indirect costs. Despite its many advantages of using, it owns defects too.