Tabela m oż e m ie ć inny uk ład kolum n (np. zaczyna ć si ę od rodzajów polisacharydów) 29. A. – 1 pkt 1

MODEL ODPOWI EDZI I S C HEMAT OCEN IANIA ARKUSZA EGZAMINACYJ NEGO II Z asady oce n iania: - Za rozwi ązanie zada ń z arkusza II m oż na uzyska ć m aksym al nie 50 punktów. - Model odpowiedzi uw zgl ędnia jej zakres merytory czny, ale n ie jest ści sł ym wzorcem sfor m uł owania (poza odpowiedziami jednowyrazowym i i do zada ń zam kni ętych ). - Za odpowiedzi do poszczególnych zada ń przyzn aje s ię wy łą cznie pe łne punkty. - Za zadania o twarte, za które m oż na przyzna ć tylko jeden pun kt, przyzn aje si ę punkt wy łą cznie za odpowied ź w pe łni poprawn ą. - Za zadan ia otwarte, za które m oż na przyzna ć wi ęcej n iż jeden punkt, przyznaje si ę tyle punktów, ile prawid łowych elem entów odpowiedzi (zgodnie z wyszczególnieniem w kluczu) p rzed stawi ł zdaj ący. - Je żeli podano wi ęcej odpowiedzi (argum en tów, cech itp.) ni ż wynika to z polecenia w zada niu, ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych o d pierws zej), ile jest w p olecen iu. - Je żeli podane w odpowiedzi inform acje świadcz ą o zupe łnym braku zrozum ienia om awianego zagadnienia i zaprzeczaj ą udzielonej prawid łowej odpowiedzi, odpowied ź tak ą nale ży oceni ć na zero punktów. Numer za dania Ocz ekiwana odpowied ź Ma ksy m aln a punk tac ja z a za danie Uw ag i 28. Przyk ład tab eli: Podzia ł polisacharydów Przyk łady polisacharydów Wyst ępowanie polisacharydów w organizm ach żywych celulo za ściany kom órkowe kom órek ro ślinnych / niektórych grzybów i protis tów . Strukturalne chityna wyst ępuje w ś cianach komórkowych kom órek (wi ększo ści)grzybów / buduje szkielety zewn ętrzne stawonogów. skrobia wyst ępuje w kom órkach (struk tura ch ) ro ślin / bu lwa ziem niaka. Zapasowe glikogen wyst ępuje w kom órkach grzybów / narz ądach zwierz ąt / w ątroba. Za prawid łowe sklasyfikowanie w tabeli na polisacharydy st rukturalne (celuloza, chityna) i zapasowe (skrobia, glikogen) - 1 pkt Za prawid łowe podanie w tabeli dw óch m iejsc wyst ępowania - 1 pkt Za prawid łowe podanie w tabeli czterech m iejsc wyst ępowania - 2 pkt

3

Tabela m oż e m ie ć inny uk ład kolum n (np. zaczyna ć si ę od rodzajów polisacharydów) 29. A. – 1 pkt 1

30. Za ka żd ą dobrze oznaczon ą faz ę - po 1 pkt G2 – 1n, 2c, - 1 pkt M – 1n, 1c. – 1 pkt 2 31. Za podanie nazwy - fosforylac ja substratowa – 1 pkt 1 32. a) Za ustalenie m iejsc zachodzen ia wym ienionych procesów – 1 pkt - Chloroplast – procesy anaboliczne, m itochondrium – procesy kataboliczne. b) Za poprawne wyja śnienie – 1 pkt Przyk ład wy ja śnienia : - Chloroplasty i m itochondria zaopatruj ą kom ór kę w m etabolity i/lub ATP. - Produkty jednego z organelli s ą substratam i drugiego / samowystarczalno ść energ etyczna kom órki.

2 33. Za poprawnie wyja śnion ą zale żno ść – 1 pkt Przyk ład wy ja śnienia : - Im lepiej jest rozwin ię ta siateczka śródplazm atyczna szorstka, tym wi ęcej jest produkowanego bia łka. - Obf ito ść siateczki śródplazm atycznej szorstkiej wzm aga syntez ę bia łek (en zym ów). 1 34. Za ka żd ą z dwóch prawid łowo wym ienion ą funkcj ę – po 1 pkt Przyk łady funkcji wakuol: - Utrzym uj ą kom órk ę w stanie uwodnienia (odpow iadaj ą za turgor kom órki). - Magazynuj ą zb ędne produkty przem iany m aterii (glikozydy, al kaloidy, garbniki, kwasy organiczne). - Magazynuj ą ma te ri ał y zapasowe (bia łka w postaci ziaren aleuronowych, cukry, t łuszcze). - Znajduj ą si ę w nich barwniki - antocjany i flaw ony – nadaj ące barw ę kwiatom , owoc om , li ściom . - Znajduj ą si ę w nich enzymy hydrolityczne upodabniaj ące wakuole do lizosom ów. - Wakuole zawieraj ą enzymy hydrolityczne (trawi ące), dzi ęki czem u uczestnicz ą w rozk ładzie bia łek i kwasów nukleinowych.

2

Nie uznajem y m agazynowania skrobi w wakuolach, wydzielania wody. 35. Za ka żd ą z dwóch poprawnie podanych zale żno ści - po 1 pkt Przyk ład zale żno ści: - Chloroplasty w ko m órkach skórki ro śliny wodnej u łat wi aj ą fotosyntez ę w środowisku wodnym (ś wiat ło o ma łym nat ęż eniu, rozproszone). - Brak aparatów szparkowych - środowisko wodne zapewnia ro ślin ie s ta łą wilgotno ść (ro ślina nie musi oszcz ędza ć wody). - Cienka kutykula w obu warstwach skórki – u łatwia gospodark ę wod ą i solam i m ineralnym i.

2

36. Za ka żd ą z dwóch poprawnie sform uł owanych zalet – po 1 pkt Przyk ładow e zale ty strte gii: - W irusy dzia łaj ące wolno m aj ą wi ększe szanse na zaatakowan ie now ego (i kolejnych ) gospodarza i wykorzystanie go. - Stykaj ąc si ę z organizm am i ró żnych gospodarzy wirusy m aj ą wi ększe szanse zdobycie przystosowa ń na drodze m utacji (doboru naturalnego, selekcji). ֿ W łą czanie m ateria łu genetycznego wirusa do materia łu genetycznego gospodarza pozwala na jego powielanie i stanowi ochron ę przed zniszczeniem . ֿ Powolne dzia łanie wirusa wyd łu ża czas choroby, daj ąc s zans ę na wynalezienie leków , które je zwalcz ą. ֿ Powolne dzia łanie wirusa wyd łu ża życie cho reg o cz łowieka, a jest ono przecie ż nadrz ędn ą warto ści ą. ֿ Na pocz ątku cz łowiek nie m a żadnych objawów i nie cierpi.

2 37. Za poprawnie podany wp ływ bakterii – 1 pkt Przyk ład odpowiedzi: - Proces ten powoduje zakwaszenie gleby. - Powstaj ą jony SO 4 2- Za podanie konsekwencji – 1 pkt Przyk ład odpowiedzi: - Konsekwencj ą zakwas zenia jest zub oż enie świata ro ślinnego na tym terenie. - Na glebie kwa śnej m og ą rozwija ć si ę ro śliny kwasolubne. - Tworz ą si ę siarczany potrzebne dla prawid łowego wzrostu i rozwoju ro ślin.

2 38. Za wskazanie sposobu d zia łania leku – 1 pkt Przyk ład odpowiedzi: - Lek powinien blokowa ć dzia łanie b ia łek gronkow ca s łu żą cych do uwalniania żelaza z erytro cytów. - Lek m oż e bl okowa ć ekspresj ę genów bia łek gronkowca. Za okre ślenie efektów dzia łania leku – 1 pkt Przyk ład odpowiedzi: - które to dzia łanie p rze rwie dostarcz an ie żelaza do kom órki gronkowca / zaburzenie m etabolizmu /, co spowoduje unieszkodliwienie bakterii – 1 pkt LUB: - Za podanie ka żdego dwóch sposobów m echanizmów dzia łania leku – po 1 pkt

2

39. Za ka żde z dwóch logicznych wyja śni eń – po 1 pkt Przyk łady w yja śnie ń: a) Dzi ęki tem u, że tworz ą si ę k ępy m chów, u łatwia to utrzym ać wod ę mi ędzy ro ślin am i.(U łatwia to pobieran ie wody przez listk i) b) Dzi ęki bezpo średniej blisko ści gam etangiów ♀ i ♂ u łatwione jest zaplem nienie (zap łodnienie, przeniesien ie plem ników przez wod ę do rodni). – 1 pkt 2 40. Za podanie prawid łowej nazwy organu – 1 pkt Modyfikacji uleg ły łodygi (bulwa ziem niaka i k łą cze kosa ćca) . Za poprawne wyja śnienie – 1 pkt Przyk łady w yja śnie ń: - Grom adz ą ma te ri ał y (substancje) zapasowe (w ęglowodany) (zu żywane do budowy wzrostu i rozwoju tych ro ślin). - Obydwie łodygi u łat wi aj ą wegetatywne rozm na żanie s ię ty ch ro ślin. - K łą cze kosa ćca pozwala na lepsze umocowanie ro śliny w glebie. - S ą organam i przetrwalnikowym i.

2 41. Za podanie nazwy - symetria prom ienista. – 1 pkt Za poprawne uzasadnienie – 1 pkt Przyk ład uzasadnien ia: - Ukwia ł jes t zwier zę ciem osiad łym , które m usi odbiera ć bod źce ze wszystkich kierunków (nie mo że zm ieni ć swojego po ło żeni a) . - Sym etria prom ienista u łatwia ukwia łowi (jako zwierz ęciu osiad łem u) zdobywanie pokarm u i obron ę.

2

Nie uznaje si ę znaczenia sym etrii prom ienistej w rozm na żaniu i regeneracji. 42. Za ka żde z dwóch poprawnych wyja śnie ń – po 1 pkt Przyk łady odpowiedzi: - Gruczo ły ślinowe produkuj ą ślin ę zawieraj ąc ą substancj ę, która przeciw dzia ła krzep ni ęciu krwi / Gruczo ły ślinowe produkuj ą ślin ę zawieraj ąc ą hirudin ę. - Du że kieszeniowate wole u łatwia m agazynowanie krwi (zm ieszana z hirudin ą d ługo zachowuje świe żo ść – nie krzepnie).

2

43. Za wskazanie źróde ł wodoru – 1 pkt - Ź ród łem wodoru w procesie fotosyntezy ro ślin zielonych jest woda, a w procesie fotosyntezy purpurowych bakterii siarkowych – siarkowodór. Za poprawne wyja śnienie – 1 pkt Przyk łady odpowiedzi: - Ró żnica źróde ł wynika z tego, że f otosynteza ro ślin zielonych zachodzi w warunkach tlenowych, a wym ienione bakterie s ą beztlenowcam i - w ich otoczen iu jes t dost ępny H 2 S. - Organizm y te żyj ą w ró żnych środowiskach ( tlenowe , beztlenowe).

2 44. Za prawid łowe uzupe łnienie ka żdej z dwóch luk schem atu – 1 pkt Lewa strona schem atu – niski poziom ATP; pr awa strona schem atu – wysoki poziom ATP. 1 45. Za w ła ściwy wybór krzywej - krzyw a A – 1 pkt Za poprawne uzasadnienie – 1 pkt Przyk ład uzasadnien ia: - Poniewa ż organizm y stenoterm iczne s ą to takie organizm y, które wykazuj ą w ąski z akres to le ra ncji na tem peratur ę (których aktywno ść przypada na znacznie w ęż sz y zakres temperatu r).

2 46. Za prawid łowo sfor m uł owany problem badawczy – 1 pkt Problem badawczy - przyk łady: - W jaki sposób sam ce konika polnego wabi ą samice (w okresie godowym)? - W ra żliwo ść sam ic konika polnego na d źwi ęki wydawane przez sam ca. - Czy sam ice konika polnego bardziej reaguj ą na widok sam ca czy na jego g łos? - Badanie zachowa ń godowych koników polnych.

1 47. Za prawid łowo sfor m uł owany wniosek – 1 pkt Przyk ład wniosku: - Bez wzgl ędu na po ło żenie ga łą zki, p ędy zawsze wykazuj ą geotropizm ujemny, a korzenie – geotropizm dodatni. - Bez wzgl ędu na po ło żenie ga łą zki p ędy i korzenie rosn ą w swoi m naturalnym kierunku - p ędy w gór ę a korzenie w dó ł

1 48. Za ka żd ą z dwóch prawid łowo podan ą sytuacj ę wraz z uzasadnieniem – po 1 pkt Przyk łady s ytuacji: - Wykrycie przest ępcy – mo żliwo ść sprawiedliwego ukarania. - Uniewinnienie (oczyszczenie z zarzutów) niewinnie oskar żonych – rehabilitacja spo łeczna. - Ustalen ie to żsam oś ci osób zaginionych, pozbawionych pam ię ci – odnajdywanie rodzin. - Ustalen ie to żsam oś ci osób znalezion ych m artw ych: of iar dz ia ła ń wo jenn ych, zam achów 2

terrorystycznych i katastrof – odnaj dowanie rodzin, pochówek (rodziny, pa ństwo). - Pom oc w us taleniu naturalnych ro dziców dzieci adoptowanych (je żeli chc ą ich pozna ć) – odnowienie wi ęzi rodzinnych, scalanie rodzin. - Rozstrzyganie sporów o ojcostwo – alim en ty, kontakty dziecka z biologicznym ojcem . 49. Za prawid łowo podane fenotypy dwóch osobników – 1 pkt a) czarny, b) br ązowy b) Za prawid łowo zapis an ą krzy żów kę – 1 pkt (AaBb x aaBb) AB aB Ab ab aB AaBB aaBB AaBb aaBb ab AaBb aaBb Aabb aabb c) Za podanie prawdopodobie ństwa - 25% /0,25 / ¼ /1 - 4 os obników albinotycznych – 1 pkt

3

Dopuszcza si ę zap is krzy żówki w ka żdej innej f orm ie. Nie uznajem y wyniku 25% przy z błę dnie zapisanej krzyzó wce. 50. I sposób punktacji: (stosowany, gdy brak odpowiedzi na drug ą cz ęść polecenia, lub jest ona b łę dna) Za zapisan ie prawid łowy ch genotypó w kobiety (II) – 1 pk t X D X d Za zapisan ie prawid łowych genotypów m ęż czyzn (I, III, IV) – 1 pkt I – X d Y; II – ; III – X d Y; IV – X d Y II sposób punktacji (stosowany, gdy ucze ń przedstawi ł pr awi dł owe uzasadnienie faktu, że daltonizm jest cech ą recesywn ą otrzym ał tylko jeden pkt za zapisanie genotypów lub nie otrzym ał go wcale). Przyk łady prawid łowych argum entów wynikaj ących z wiedzy ucznia – 1 pkt - Heterozygotyczne kobiety nie s ą daltonistkam i, lecz ty lko no sicielkam i tego genu. - Gdyby gen na daltonizm by ł dom inuj ący, to nie by łoby nosicielek tego genu i choroba wyst ępowa łaby podobnie cz ęsto u m ęż czyzn i ko biet. Uwaga: Je żeli ucze ń poda, że na podstawie analizy schem atu nie m oż na uzasadn ić , ż e da lton izm jest cec hą recesywn ą – 1 pkt.

2

Dopuszcza inne oznaczenia literowe alleli (A, a; B, b; H, h. Nawet bez ich obja śni en ia . 51. Za podanie rodzaju zm ienno ści - zm ienno ść nied ziedziczna – 1 pkt. Za poprawny argum ent – 1 pkt Przyk ładow y argum ent: - Zm iana barwy na ró żow ą jest spo w odowana przez kwa śne pod ło że. - Zm ian ę barwy kwiatów warunkuje zm iana środowiska. - Warunki (czynniki) środowiskowe wp ływaj ą na zm ian ę barwy kwiatów na ró żow ą.

2

52. Za logiczne wyja śnienie – 1 pkt Przyk łady w yja śnie ń: Skuteczno ść oznacza: - Takie przystosowania do życia w danym ś rodowisku, dzi ęki którym gatunek b ędzie m óg ł tam ż yć (rozwija ć si ę) i wydawa ć potom stwo. - Wytworzenie (zespo łu) cech u łat wi aj ących gatunkowi życie i prze życie w danym ś rodowisku.

1 53. Za narysowanie piram idy i wstawien ie cyfr w odpowiednie m iejsca – 1 pkt Za poprawne nazwanie 2 poz iom ów (w przypadku prawid łowego rysunku piram idy) – 1 pkt Za poprawne nazwanie 4 poziom ów – 2 pkt

3

Podpisy poziom ów w na wiasach s ą odpowiedziam i alternatywnym i. 54. Za ka żde z dwóch poprawne okre ślenie uwzgl ędni aj ące glob alne sku tki wycinania lasów - po 1 pkt Przyk ład odpowiedzi: - Nadm ierne wycinanie lasów powoduje zm ni ejszenie biom asy producentów (wykorzystuj ących dwutlenek w ęgla w procesie fotosy ntezy), co mo że spowodowa ć zwi ęk szenie s tęż eni a dwutlenku w ęgla w atmosferze. - Mo że to doprowadzi ć do wyst ąpien ia efektu ciep larnian ej.

2