ć Ę ć Ę ć Ę ż ź ż Ą ć Ą ż Ę Ę ć ż ź ż Ę ż ż Ą ż

AUTOREFERAT l.

Imię i Nazwisko:

Marek Nieznański

).

2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe

Dyplom

magistra

psychologii

uzyskany

na Kierunku

Psychologia

Wydziału Filozofii

Chrześcijańskiej Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie

w

1998 roku na podstawie pracy ^pt.:

,,Zaburzenia komunikacji werbalnej u chorych na schizofrenię i ich matek", napisanej pod kierunkiem prof. dra hab. Andrzeja Jakubika.

Stopień doktora nauk humanistyczrych

w

zakresie psychologii uryskany

na

Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie w 2002 roku.

Rozprawa doktorska

pt.:

,,Objawy psychopatologiczne

i

zaburzęnia

strŃtury śa> a

deficyty przetwarzania informacji

u

osób chorych na schizofrenię" napisana pod kierunkiem prof. dra hab.

Andrzeja Strzałeckiego, recenzowana przez prof. dr hab. Irenę Heszen-Niejodek

i

prof. dra hab.

Andrzeja Jakubika.

3. Informacje o dotychcza§owym zatrudnieniu w jednostkach naukowych

l998-200l: Ins§ńut Psychiatńi i Neurologii w Warszawie;

Od 2000 do chwili

obecnej: Uniwersytet

Karłnała

Stefana Wyszyńskiego

w

Warszawie ^(od 01.10.2002 na stanowisku adiunkta, od 01.10.2014 na stanowisku starszego wykładowcy w Katedrze Psychologii Ogólnej).

4. Wskazanie

osiągnięcia wynikającego

z art.

1ó ust.

2

ustawy

z dnia 14 marca

2003

r.

^o

stopniach naukowych i

Ętule

naukowym oraz stopniach i

Ętule

w zakresie sztuki

Tytuł osiągnięcia:

/ ^,łJl

Marek

Nieznański (2015).

Pamięć

informacji kontekstowej.

Badania

eksperymentalne z wykorzystaniem procedury generowania oraz metody modelowania wielomianowego. Wydawnictwo UKSW, Warszawa.

Omówienie celu

naukowego

ww. pracy i osiągnięĘch wyników wraz z

omówieniem ich ewentualnego wykorzystania

Serię badań empirycznych, których syntezę przedstawiłem

w

monografii

pt.

,,Pamięć informacji kontekstowej", rozpocz$em eksperymentami

nad wpĘwem

generowania

na

pamięć kontekstu, opublikowanymi

w

_Quarterly Journal of Experimental Psychologł w 2011 roku.

WykazĘ

^{one, że}

generowaniebodźca w czasie uczęnia się prowadzi do osłabienia pamięci kontekstu percepcyjnego

i

poprawy identyfikacji żródła wewnętrznego. Efekty

te stawĄ się coraz wyrńniejszę

wraz zę wzrostem trudności zadania generowania,

co

wskazywało

na

stopień zaangńowania zasobów poznawczych jako czynnik determinujący skuteczność kodowania kontekstu. W kolejnych

aĄkułach na

łamach

Journal of

Cognitive

Psychologł (2012, 2013)

podjąłem dyskusję

z

,,hipotezą przetwarzania"

Neila

Mulligana, która sugerowała,

że

negatywny efekt generowania

w

^pamięci

kontekstu

zaleĘ od

rodzaju przetrłarzania,

a nie od

udziału zasobów poznawczyah. Odkrycia doĘczące wpływu dostępności zasobów na pamięć kontekstu, uzyskane w badaniach z zastosowaniem paradygmatu generowania, potwierdziłem następnie wykorzystując

inną

procedurę badawczą

-

zadanię podwójne. Kolejne prace badawcze

-

prowadzone

w

ramach grantu

NCN (Opus 1) i

opublikowane w czasopismach Scandinavian Journal of Psychology (2014\ oraz Polish Psychological

Bulletin (ż0|4) -

poświęciłem sprawdzeniu tego,

czy

znana

z

badań pamięci bodźca zalężnośc wykonania zadania pamięciowego od zgodności warunków uczenia się

i

testowania, doĘczy także pamięci informacji kontekstowej. Wynikiem tych eksperymentów było określenie szeregu ograniczeń efektywności wskazówki kontekstowej

w

procesie rekonstrukcji powiązania kontekstu

z

^bodżcęm.

Pracę

empiryczne opisane

w aĄkułach

podsumowałem

w mojej monografii,

wzbogacając sprawozdanie

z wyników ich

całościową interpretacją

otaz

poszerzoną analizą teoretyczną

i

metodologiczną.

W

szczególności zaś dużo miejsca poświęciłem przedstawieniu komputacyjnych teońi pamięci, zestawieniu oferowanych w nich wyjaśnień dotyczących komponentów strukturalnych

lll )

²

i

procesów pamięci.

DąĘłem przy

tym do ukazania

roli

^jaką teorie te przypisują przetwarzaniu informacji kontekstowej.

Nie

mniej istotna

w

mojej monografii była analiza modeli pomiarowych stosowanych w psychologii pamięci,

ze

szczególnym uwzględnieniem możliwości polniaru pamięci konteksfu

za

^pomocą

tych modeli.

Ana|izy

te

uzasadniĘ wybór modeli wielomianowych jako właściwego narzędzia pomiaru w prowadzony ch przeze mnie badaniach eksperymentalnych.

Cel naukowy i kierunki poszukiwań badmuczych

Badania pamięci

kontekstu

mają

podstawowe

nlaczęnię dla

poznania

właściwości

^pamięci epizodycznej. Ten rodzaj pamięci odnosi się bowiem do ,,epizodów", które

z

definicji mają ścisłą lokalizację czasową i przestrzenną; istnieją więc w określonym kontekście (por. Maruszewski, 201l).

Można przyjąćza Craikiem ^(1989), że zapamięĘwanę zdatrzenia składają się z elementów centralnych osadzonych w określonym kontekście. Kluczowym aspektem kodowaniajest integracja reprezentacji zdarzęnia

z

^jego kontekstem tak, by w pózrriejszym czasie zetknięcie się z elementęm zdarzęnia lub kontekstu prowadziło do rekonstrukcji całego epizodu. Warunkiem konieczrym przypomnienia sobie kontekstu bodżca

jest

odtworzenie asocjacji

między

poszczególnymi własnościami zdatzenia współwystępującymi podczas uczenia się.

Głównym celem badań zaprezentowanych

w

monografii przedstawionej

jako

osiągnięcie naukowe, było dogłębne poznanie procesów wiązania informacji kontekstowej z docelową. Program badań koncentrował się wokół dwóch propozycji teoretycznych. Pierwsza dotyczyła roli dostępności zasobów poznawczlch

w

przetwarzaniu informacji kontekstowych

w

trakcie kodowania, druga odnosiła się do procesu rekonstrukcji informacji kontekstowej dzięki wskazówkom dostarczonym podczas wydobywania informacji

z

pamięci. Badania tkazaŁy także istotną odrębność kodowania kontekstu będącego wewnętrznym (mentalnym) umiejscowieniem informacji

w

porównaniu z kodowaniem kontekstu zewnętrznego, miązanego z percepcyjnymi atrybutami bo&źca docelowego.

Do eksploracji

Ęch

zjawisk wykorzystane

zostĄ

procedury eksperymentalne rozwinięte w badaniach nad efektem generowania oraz monitorowaniem źródła informacji. Weryfikację postawionych hipotez

umożliwiło

zastosowanie metody modelowania wielomianowego, która pozwala

na

szacowanie

!ill

³

wskaŹników reprezentujących efekĘwnośó kodowania kontekstu,

z

zachowaniem niezależności tego pomiaru od wpĘwu strategii zgadywania i pamięci bodźca docelowego.

W

literaturze przedmiotu podejmuje

się próby

określeni

a,

czry proces zapamiętywania kontekstu jest automaĘczny i bezwysiłkowy (np. Hasher,

Zacks,1979;Ellis,l990),

czy też wymaga istotnego zaangażowania zasobów poznawczych. Sformułowana przęze mnie koncepcja dostępności zasobów opowiada

się za

drugą

z

wymienionych

możliwości i

określa warunki,

w

^których

efektywność kodowania kontekstu

jest w

sposób szczególny zależna

od

dostępności zasobów poznawczlah. Koncepcja ta sugeruje, że zasoby te kięrowane są przede wszystkim na proces łączenia

informacji

kontekstowej

z

informacją docelową.

Jeśli zasoby

zostaną uszczuplone wskutek kohieczności generowania bo&źca docelowego

lub

uwaga zostanie rozproszona wykonywaniem

zadania równoczesnego, informacja kontekstowa moze nie zostać efektywnie zapisana

w

pamięci.

Przewidywania te zostaĘ zweryfikowane w serii eksperymentów, z których każdy kolejny pozwolił doprecyzowaó warunki

i

konsekwencje ograniczęnia dostępności zasobów dla kodowania różnego rodzaju informacji kontekstowych. Zbadanę zostało nie

tylko

znaczenię dostępności zasobów, lecz także rola wielkości zapotrzebowania na nie.

Druga z wysuniętych przez mnie propozycji, ujęta jako koncepcja wymaganej rekonstrukcji, dotyczy relacji między warunkami kodowania

i

wydobywania. Zakłada ona, że detale kontekstowe obecne w czasie przypominaniabo&źca mogą być wykorrystane do rekonstrukcji powiązaniabo&żcaz kontekstem. Dzieje się tak tylko wtedy, gdy dostępna w czasie wydobywania wskazówka kontekstowa

nie ma

charakteru redundantnego,

to Tnczy

kontekst

nie

może

być

odtworzony

dzięki

innym wskazówkom wydobywania

i

został słabo powiązany

z

bodźcem docelowym

w

fazie uczenia się.

Koncepcja ta nawiązuje do teorii rozwijanych w odniesieniu do pamięcibo&żca docelowego zasady sPecyficzności kodowania (Tulving, Thomson, 1973)

i teorii

przetwarzania dopasowanego do transferu (Morris, Bransford, Franks, 1977, za: Jagodzińska, 2008).

Główne procedury badawcze

jJil)

Paradygmatem, który okazał się szczególnie przydatny przy weryfikacji moich przewidywań okazała się procedura generowania. Pionierami badań nad wpływem generowania na pamięć bodzców byli Slamecka

i

Graf (1978),

w

opracowanych przez nich eksperymentach,

w

fazie uczenia się osoby badane zapoznają się

z

listą par słów.

W

drugim słowie

z

pary brakuje zaz,łvyczaj części liter, a zadanie polega na ,,generowaniu", czyli uanpełnianiu słowa, dzięki wskazówce jaką stanowi pierwsze słowo z pary (np. noc

- dr).W

porównaniu z sytuacją, gdy drugie słowo w ^parze wystarczy tylko przeczytaó (noc

-

dzień), generowanie prowadzi do istotnie lepszej pamięci słowa docelowego.

W

moich badaniach koncentrowałem się jednak

nie na

skutkach generowania

dla

pamięci samego bodźca, |ęcz na

wpĘwie

generowania na pamięó różnych rodzajów kontekstu (koloru czcionki, lokalizacji słowa na ekranie

iĘ.).

Drugą procedurą,

z

Wórej korzystałem

w

swoich badaniach jest zadanie monitorowania rzeczywistości. Osoba badana ma rozpoznać, które boóźce

z

fazy uczenia się sama tworzyła

(czyli miĘ

źróćto wewnętrzne),

a

które

pochodziĘ z

zewnątrz. Monitorowanie rzeczywistości zamlyczaj analizowane jest

w

ramach teorii monitorowania źródła sformułowanej

i

rozwijanej przezMarcię Johnson i jej wspóĘracowników (np. Johnson, Hashtroudi, Lindsay, 1993).

Koncepcja ta

koncentĄe

się na procesach decyzyjnych prowadzących

do aĘbucji

pochodzenia rozpoznawanego boóźca. Johnson przedstawiła

rolę

oceny charakterystyk bo&żca

w

trakcie fazy wydobywania oraz wskazńa czynniki mogące modyfikować atrybucje źródła informacji, Jednak w koncepcji monitorowania źródła stosunkowo niewiele jest _ustaleń,

co do

uwarunkowań procesu kodowania charakterystyk bodźca

-

badania przedstawione w mojej monografii skupiają się przede wszystkim na rozwinięciu tego istotnego zagadnienia.

Główne rezultaty badań empirycznych oraz postulaĘ metodologiczne

Na podstawie przeglądu literatury oraz przeprowadzonych przeze mnie kilkunastu eksperymentów, można wymienić szereg własności pamięci kontekstu oraz sformułować główne postulaĘ doĘczące metod

i

kierunków dalszych badań,

z

których najważniejsze opisuję

w

dalszej części niniejszego autoreferatu.

fll/J

⁵

Łączenie informacji kontekstowej (percepcyjnej) zbo&żcem docelowym okazńo się procesem wYsiłkowym, to znaczy wymagającym istotnego zaangażowania zasobów poznawczych,

Z

^jednej

bowiem strony

w

literafurze pojawiają się sugestie,

iż

większy wysiłek włożony

w

przetvłarzanie bodżca (przy jego generowaniu) powinien doprowadzić do poprawy pamięci zarówno informacji docelowej, jak i kontekstowej (Geghman, Multhaup, 2004; Marsh, Edelman, Bower, 200l).

Z

drugiej jednak _strony wiele badań (np.

Mulligan,2004,20ll; Mulligan,

Lozito. Rosner, 2006),

w

tym zaptezentowane badania własne, donoszą

o

osłabieniu pamięci kontekstu wskutek generowania bodŻca docelowego. Sformułowńem tezę, że generowanie prowadzi do osłabienia pamięci kontekstu wskutek ograniczenia zasobów poznawczych, a następnie zestawiłęm ją _z hipotezami innych badaczy,

^?r'

^wiążą osłabienie pamięci kontekstu

ze

wzmocnieniem pamięci boilźca docelowego (item-

solrce

tradeoff hypothesis, Jurica, Shimamura, 1999)

lub

pomrjają

rolę

dostępności zasobów, wskazując

na

decydujący

wpĘw

sposobu przetwarzania przewńającego

w

danych warunkach kodowania (processing hypothesis, Mulligan, 2004,201l; Mulligan, Lozito, Rosner, 2006).

W kilku eksperymentach wykazńem, że wtaz ze wzrostem trudności zadania generowania, a więc przy rosnącym ograniczeniu dostępności zasobów pomawcątch, pamięć kontekstu osłabia się, Zależnośó

ta zostńa

potwierdzon

a

zarówno

przy uzyciu

zadań generowania wymagających Ptzefiłarzania pojęciowego (eksperymenty 2,3), ^jak

i

przeffilarzania percepcyjnego (eksperymenty 4,

5) oraz przy

zastosowaniu kontekstu wewnętrznego (eksperymenĘ

2, 3, 4) i

peryferycznego względem bodżca (eksperyment 5).

WpĘw

ograniczenia dostępności zasobów zaobserwowałem nie

Ęlko

^za pomocą paradygmatu generowania, lecz także przy zastosowaniu procedury rozproszenia uwagi zadaniem równoczesnym (eksperyment 7).

O

wysiłkowym charakterze wiązania informacji kontekstowej

z

bo&źcem docelowym świadczą także różnice

w

przetwarzaniu bodźców łatwych

i

trudnych do skojarzeniowego powiązania z kontekstem (np. łatwiej skojarzyć słowo trawa z kolorem czcionki, gdy jest to kolor zielony

niż

czerwony). Wprowadzenie obciążenia poznawczęEo bardziej obniżało pamięć kontekstu wtedy, gdy bodziec docelowy

i

kontekst nie kojarzyły się

ze

sobą na podstawie przed-eksperymentalnej wiedzy osób badanych (eksperym enĘ 6, 7 ).

flll

⁶

Przeprowadzone

przezę mnie

badania

ukazały też istotne różnice w

przetwarzanil poszczególnych rodzajów kontekstu percepcyjnego.

W

opisanych eksperymentach stosowałem kontekst wewnętrzny (kolor czcionki) albo peryferyczny względem bodźca docelowego (lokalizacja).

W porównaniu z warunkiem czytania,łatrte zadanie generowania prowadziło do nieznacznej poprawy pamięci lokalizacji bodżca (eksperymenty

5,

71),

lecz

vlyrerźnie osłabiało pamięó koloru czcionki (eksperymenĘ 2,3,4). Odmienne

był

takźe konsekwencje przywrócenia kontekstu zfaza uczenia się w czasie testu dla pamięci różnych rodzajów kontekstu. O ile, w pewnych warunkach, przywrócenie koloru poprawiało identyfikację kontekstu, o tyle przywrócenie lokalizacji nie miało pozytywnego wpłylvtl na przypomnienie kontekstu uczenia się.

'

_Potoczne obserwacje jak również liczne badania eksperymentalne przekonują o korzystnym

wpĘwie przywrócenia kontekstu uczenia się na pamięć (np. Bjork, Richardson-Klavehn, 1989; Smith, 1994; Smith, Vela, 2001). Wskazano też jednak _na wiele okoliczności, które ograniczają pozyĘwne oddzidĘwanie wskazówek kontekstowych na pamięć informacji docelowej. Jedno

z Ęch

^{zastrzężęń}

doĘczl

rodzaju kontekstu. Wydaje się bowiem, że o ile kontekst semanĘcznie powiązany zbodżcem docelowym zazvyczaj stanowi efektywną wskazówkę wydobywania, o tyle kontekst peryferycmy ma mniejsze szanse na to, by wspomóc wydobywanie śladu bodżca

z

pamięci. Ponadto przywrócenie kontekstu z fazy uczenia się w czasie testu, może być wskazówką zbędną, gdy inne, poza-kontekstowe informacje silnie oddziałują na decyzję osoby badanej

o

rozpoznaniu bodźca

-

Smith (1988, 1994) metaforycm ie naza w a to zj awi sko,,pr zy ćmiewani em" (o u t s h i n i n g).

Własne badania empirycnre poświęciłem jednak

-

^mniej dotąd pozranemu

-

^wpĘwowi

przywrócenia kontękstu

na

pamięć samej informacji kontekstowej. Sformułowałem

przy Ęm

koncepcję, wedfug której wskazówki kontekstowe wykorzysĘwane są do rekonstrukcji powiązania botźca z kontekstem tylko wówczas, gdy kontekst nie był wystarczająco efektywnie zakodowany w fazie uczenia się, a

w

czasie testu wskazówki kontekstowe są bardziej wyraziste

niż

inne, poza- kontekstowe informacje. Przeprowadzone badania (eksperymenty

8,9, l0,

11) dostarczyły wsparcia tej hipotezie wymaganej rekonstrukcji, a|bowiem efekt przywrócenia kontekstu ujawnił się

Ęlko

^w

warunkach utrudnionego kodowania kontekstu bodźca, nie był zaś obecny wówczas, gdy kontekst był

}jilJ

⁷

dobrze powiyany zbodźcęm lub można było go przywołaó na podstawie odtworzenia relacji między- bodźcowych. Przedstawiona propozycja stanowi uzupełnienie sformułowanej niedawno przez Stamsa

i

Hicksa (2013) koncepcji wewnętrznego naprowadzania (internal-cuing account), wskazującej na

jeszcze inne warunki, w których

wskazówka kontekstowa

może

okazaó

się

bezuĘteczna.

Dostarczenie wskazówki moze mianowicie nie przynieść korzyści, gdy

w

próbach testowych bez wskazówek kontekstowych osoby badane i tak wewnętrznie (mentalnie) je przywracają, wyobrażając sobie kontekst z fazy uczenia się.

Kolejną istotną obserwacją

jest

stwierdzenie względnej niezależności pamięci informacji kontekstowej od pamięci bo&żca docelowego,

W

przeprowadzonych przeze mnie eksperymentach zaśtosowane manipulacje

prowadziĘ do

rozmaitych konsekwencji

w

odniesieniu

do tych

dwu rodzajów pamięci. O ile w części eksperymentów manipulacje warunkami kodowania, wydobywania lub materiałem uczenia się prowadziĘ do przeciwnych efektów w pamięci bodźca docelowego

i

w pamięci informacji kontekstowej (eksperymenty

ż, 3, 4), o tyle w

innych efekty

byĘ

zgodne (eksperymenty

la, 5,7),

a w jeszcze innych nie następowńa zmiana pamięci bodżca przy istotnej zmianie pamięci kontekstu (eksperymenty

6,

10) lub na odwrót, istotne efekty uryskiwane były w przypadku pamięci

botżca przy

braku zmian pamięci kontekstu (eksperymenĘ 12, 73). Teza o dysocjacji funkcjonalnej pamięci botźca

i

kontekstu opiera się przede wszystkim na obserwacjach wpływu manipulacji warunkami kodowania (generowanie bodźców). Podważa to hipotezę przetargu sformułowanąptzez Juricę

i

Shimamurę (I999),ktora zakładała, że negatywny efekt generowania dla pamięci kontekstu

jest ściśle

związany

z

pozyĘwnym efektem generowania

w

pamięci bodźca docelowego.

Pośród

zaprezentowanych

wyników

przeprowadzonych

przęzę mnie

eksperymentów zarysowała się wyraźna odrębność sfudiów nad monitorowaniem rzeczywistości.

W

badaniach tych kontekst jest definiowany za pomocą określonego rodzajl operacji poznawczych uczestniczących w kodowaniu bo&źca docelowego. W takiej specyficzrej syfuacji generowaniebodźca nie

Ęle

^ogranicza

zasoby

potrzebne

do

zakodowania kontekstu,

ile raczej rwiększa

dystynktywność bodżca generowanego. Zwiększenie wysiłku poznawczego związanego

z

generowaniem bodźca prowadziło

ilM8

do poprawy idenĘfikacji

wewnętrznego (mentalnego) źródła (eksperymenty

l, 13).

Jednak powtórzenie operacji generowania z fazy uczenia się w fazie testu wspomagało jedynie rozpoznawanie samego bodŹca bez istotnego wpływu na identyfikację

jego

źródła. Wpływ przywrócenia operacji poznawczych na pamięć bo&żca odnosił się przede wszystkim do tych bodźców, które

byĘ

trudne do wytworzenia,

a

^zatem

angażowĘ

operacje wykonywane

w

sposób kontrolowany. Zastosowanie metod modelowania wielomianowego pozwoliło

na

oddzielenie pomiaru pamięci kontekstu od

wpływu

tendencji zgadywania,

który

utrudniał interpretację podobnych badań opisywanych w

literalrze

(Rabinowitz, 1989, l990;por. Riefer, Chien, Reimer, 2007).

Jak już

wspomniałem, zadanie generowania

jest _bardzo

prrydatnym paradygmatem batlawczym,

nie tylko do

zgłębiania natury pamięci bodźców docelowych, ale także

w

badaniu pamięci kontekstu; pozwalabowięm naróżnego typu manipulacje warunkami kodowania konteksfu.

Z

jednej strony możliwe jest przygotowanie takich zadań generowania, które promuj

ą

przetwarzanie pojęciowe bodźców (np. uzupełnianie słów na podstawie wskazówki semantycmej), z drugiej strony można zastosować zadania sprzyjające kodowaniu percepcyjnemu (np. przestawianie liter według określonej reguły).

Dzięki

temu

w

zaprezentowanych eksperymentach wykazńem, że

efeĘwność

kodowania kontekstu

nie zaleĘ

vłyłącznie

od

rodzaju przetwarzania promowanego warunkami kodowania,

jak twierdzili

niektórzy badacze (por.

Mulligan,

2004). Manipulacja ograniczająca dostępność zasobów poznawczych skutecmie obniżała pamięć kontekstu percepcyjnego nie tylko w sytuacji promującej przetwarzanie pojęciowe,lecz równiez

w

warunkach sprzyjających kodowaniu percepcyjnemu (np. eksperyment 4).

Wyniki

uzyskane

dzięki

zastosowaniu paradygmatu generowania

otrzymĄ

wsparcie w badaniach procedurą rozpraszania uwagi zadaniem równoczesnym (eksperyment 7). Ważrym celem dalszych badań przy

uĘciu

tej procedury, może stać się próba dokładnego określenia podstawowych procesów, które warunkują efektywne wiązanie informacji kontekstowej

z

docelową. Procesy takie można wskazać wśród funkcji wykonawczych pamięci roboczej. Stosując zadanie równoczesne angażnjące

w wysokim

stopniu dany proces wykonawcz1, możemy podjąć próbę selekĘwnej interferencji określonego aspektu przefrlarzania

i

weryfikować

wpĘw

tego zakłócenia na wiązanie

//l^]

⁹

informacji docelowej

z

kontekstową (Nieznański, Obidziński, Zyskowska, Niedziałkowska, 2015 w recenzji).

Znaczenie modeli komputaĘnych i pomiarowych w badaniach pamięci kontekstu

Omawianą tu monografię rozpocz$emprzeglądem głównych modęli komputacyjnych i pomiarowych stosowanych w badaniach pamięci. Modele te są stosunkowo mało mane w polskim piśmiennictwie, posiadają jednak _istotne walory, które starałem się uwypuklić w swojej pracy. Modele komputacyjne

w

większości przypadków mają na cęlu ujęcie

w

formalny, ilościowy i jakościowy sposób całości funkcjonowania pamięci człowieka

w

różnorodnych

jej

przejawach,

takich jak

rozpoznawanie, swobodne

i

kierowane wskazówką odtwarzanie,

czy

odtwarzanię kolejności

i

częstości. Ponadto potrafią nadać sens relacjom zachodzącym

między

różnymi zmiennymi za|eżnymi, takimi

jak

trafrrość, czas reakcji, pewność odpowiedzi itp. Modele komputacyjne są wazrrym źródłem inspiracji

dla

badań empirycznych. Wytyczają nowe kierunki poszŃiwań,

które

czasami wykłaczają poza intuicje badacz1. Pomimo pewnych ograniczeń, wynikających

z

formalnej złożoności, modele te

ukazują ogólne mechanizmy przetrłarzania, które

byłyby

trudne

do

uchwycenia

na

podstawie tradycyjnych analiz ogromnej mnogości danych empirycznych, którymi obecnie dysponujemy.

Zaproponowane ptzezę mnie koncępcje dostępności zasobów

i

wymaganej rekonstrŃcji łvydają się

w

swoich założęniach spójne

z

wieloma posfulatami komputacyjnych teorii pamięci.

Przykładowo ograniczenie przetwarzania dostępnością zasobów zawarte

jest w teorii TODAM2

(Murdock, 1993, 1997), gdzie zaVJada się, że bod:źcom

i

informacji asocjacyjnej przysfugują wagi określające intensywność uwagi skierowanej na te elemenĘ. Wagi te sumują się do jedności, zatem skupienie na kodowaniu informacji o bodźcu musi ograniczyć zasoby skierowane na przet:warzanie związku między bodźcęm a jego kontekstem. Również w teorii

SAM

(Raaijmakers, Shiffrin, 1981), uwzględniane

są

ogfaniczenia przetrłarzania, choćby

przez

przyjęcie zńożenia,

że w

pamięci krótkotrwałej, w której dochodzi do tworzenia asocjacji między cechami botżca i kontekstem, może jednocześnię

znaleźć się tylko

określona

liczba

elementów. Podobnie

w innych

modelach

-

fluktuacyjnej wersji

SAM

^(Mensink

i

Raaijmakers,l988, 1989) oraz teorii

TODAM

(Murdock,1982,

l1,ll ^l0

1993, 1997)

-

rola uwagi

w

kodowaniu informacji zawartajest choóby

w

zńożeniu,

iż niecĘ

kontekst obecny

w

czasie nabywania informacji docelowej zostaje objęty uwagą. IJdziń procesów uwagowych w zapamiętywaniu uwzględniony zostŃ takźe w propozycjach

opaĘch

na teorii detekcji sygnałów. W tzw. modelu mieszanym, DeCarlo (2002,2003) oraz Hilford, G|anzer,

Kim i

DeCarlo (2002) wprowadzili osobny parametr określający proporcję bodźców objętych uwagą, Podobnie we wczeŚniejszej teorii uwagi / prawdopodobieństwa (attention

/

likelihood theory\, Glanzer

i

Adams (1990) uznali, że poziom zaangażowania uwagi jest głównym wyznacznikiem efektywności procesu kodowania bodźców.

Większość modeli komputacyjnych przypisuje istotną rolę informacji kontekstowej w procesie wYdobywania

śladu

pamięciowego. Kontekst

jest _bowiem

składnikiem

sondy używanej

do przeszukiwania

pamięci. EfeĘwność tego

przeszukiwania

za|eĘ w

zrarcznym

stopniu

od dopasowania kontekstu wydobywania do informacji zakodowanych w śladach pamięciowych. W tym ujęciu zmiana kontekstu utrudnia dostęp do

Ęch

^śladów

-

^{czy|i jest jedną}

^z

pczyczyn zapominania.

Informacja kontekstowa determinuję skuteczność poszukiwania śladów pamięciowychtakżę dlatego,

że

ogranicza zakres tego procesu

-

^{nie musi być} sondowana zawartość całej pamięci, możliwe jest bowiem różnicowanie pomiędzy starszymi

a

nowszymi

(to

znaczy odbywającymi

się w

innym kontekście) epizodami. Od relacji między informacją docelową a kontekstem

zaleĘ

nawet status

śladu pamięciowego.

Może się on zmienić z

epizodycznego

na

semantyczny,

o ile

bowiem wspomnienie epizodu łącry się z określonym kontekstem, o tyle w pamięci seman§lcznej związek z konkretnym kontekstem uczenia się ulega zatarciu

w

rezultacie wielości kontekstów uprzedniego występowania. Podobna idea do tej, którą zav,łarłem w koncepcji wymaganej rekonstrukcji, obecna jest m.in.

w

teorii

SAM.

Zakłada ona,

iż

ślad pamięciowy rekonstruowany jest przy wydobywaniu dzięki dostarczonym wskazówkom. Uzupełnianie częściowo znanego bodźca

-

^{tyle, że na podstawie}

przechowywanego wzorca

-

^{przewiduj ą} również modele koneksjonisty czne.

Model

pomiarowy zastosowany

we

wszystkich moich badaniach

-

wielomianowy model drzewek przetwarzartia (multinomial processing

tree

modeĄ

-

^wydaje

^się

^{stanowić kluczowe}

naruędzie analizy danych w

eksperymentach

nad pamięcią informacji

kontekstowej. W

l]i,,

¹¹

przeciwieństwie

do modeli

komputacyjnych,

modele

wielomianowe

nie

dostarczają teorii podstawowych procesów i strŃtur pamięci. Nie sfużą więc do generowania hipotez na temat efektów dzińania zmiennych niezależnych. Ograniczają się natomiast do formalnego opisu związków między hipotetycznymi procesami a obserwowanymi w danym rodzaju eksperymentów zdarzeniami (Brandt, 2007). Jednak ten model pomiarowy posiada wielką za|etę

-

możliwość oddzielnego oszacowania parametrów opisujących pamięć bodżca docelowego, pamięć kontekstu oraz rozmaite tendencje w zgadywaniu.

W wielu

sytuacjach osoby badane stosują różne strategie odpowiadania oparte na zŃożeniach meta-pamięciowych, które mają kompensować braki pamięci. Obserwowane odpowiedzi

nie

odzwierciedlają

więc

rzeczywistej skuteczności kodowania

i

wydobywania poszczególnych informacji kontekstowych

i

wymagają analiry zaawansowanymi metodami modelowania, takimi

jak

modele wielomianowe lub modele teorii detekcji sygnałów.

Perspektywy przyszłych badań i ewentualnego wykorzystania wyników

W

końcowej

części

monografii zarysowane

zostaĘ

podstawy

moich przyszĘch

badań, które poświęcone

będą

zależmościom między pamięcią kontekstu

a

fałszywymi rozpoznaniami oraz pozraniu mechanizmu powstawania ńudzęń pamięciowych. Z jednej bowiem strony przypomnienie detali kontekstowych powinno sprzyjaó wykluczaniu bodźców nowych, które

nie występowĄ

w kontekście uczenia się,

z

drugiej jednak strony, w pewnych okoliczrościach, pojawia się złudzenie, polegające

na

łączeniu bodźca nowego

z

kontekstęm.

W Ęch

badaniach szczególną

rolę

może odgrywać teoria rozmytego śladu (np. Brainerd, Reyna, 1990,2002)

i

opracowany na jej podstawie wielomianowy model pomiarowy

(Stńl,

Klauer, 2009). Pozlvala on na oddzielenie wpływu pamięci treści od udziału złudzeń pamięciowych (fantomowych przypomnień)

w

powstawaniu fałszywych rozpoznań (Niemański, 20l 4; Nieznański, Obidziński, 20l 4).

Uzyskane

wyniki

mają przede wszystkim znaczenię

dla

rozwoju teorii naukowych

i

ich prakĘczne wykorzystanie stanowi stosunkowo odległą perspeĘwę. Niemniej można prrypuszczać,

że

lepsze zrozumienie mechanizmów zapamiętywania kontekstu moze pomóc np.

w

opracowaniu odpowiednich strategii wspierania funkcjonowania zawodowego

osób

starszych,

które

^mają

fl}ld

^|ż

szazęgÓlrnę problemy

z

łączeniem informacji kontekstowych

z

docelolvymi.

Wyniki

badań mogą okazac się również ptzydatrrc

w

tworzeniu programów rehabilitacji umiejętności pozrawczych dla osób chorych na schizofrenię lub innę zaburzenia psychiczne, w których występują deficyĘ pamięci kontekstu. W psychologii wychowawczej interesującym zadaniem byłoby opracowanie mnemotechnik pomagających w uczeniu się nie tylko informacji specyficznych dla zdarzenia, ale także informacji o relacjach między zdarzeniami a kontekstem. Ewentualnym obszarem zastosowań może

być

także

psychologia

sądowa. Odtworzenię

przez świadka detali

kontekstowych

z chwili

zdarzenia (przestępstwa) może okazać się bardzo istotne dla osób prowadzących śledztwo, wilźne jest _więc poznanie mechanizmów zapamiętywania tego typu informacji oraz warunków, które sprzyjają bądż utrudniają poprawne zakodowanie i skuteczne odtworzenie informacji kontekstowych.

5. Omówienie pozostaĘch osiągnięć

Zanim podjąłem prace badawczę nad pamięcią kontekstu, przedmiotem mojego zainteresowania były

mJn.

zaburzenia procesów poznawczych

u

osób chorych

na

schizofrenię. Badania

te

doĘcrytĘ zaburzeń

w

zakresie poczucia tożsamości, rozpaĘwane

w

aspeklach poziomu spójności obrazu siebie, poczucia ciągłości w czasie oraz unikalności własnych cech. Osoby chore na schizofrenię

-

^w

porównaniu z osobami zdrowymi

-

^{opisywaĘ siebie uĄwając} skrajnie dużej lub skrajnie małej liczby cech.

Wskanjąc

najwużniejsze właściwości innych ludzi pacjenci wybierali podobne określenia jak we własnym opisie, co świadczyło

o

ich niskim poczuciu odrębności ,ja". ^Natomiast opis ,,siebie sprzed pięciu lat" wskaąrwał na poczllcie znaczącej zmiany

w

najważniejszych aspektach obrazu siebie. W ostatnich latach wyniki te

spotkĄ

się z rywym zainteresowaniem

i

w nawiązaniu do nich swoje badania przeprowadzili Klein, A|tinyazar,Metz (2013) oraz Boulanger, Dethier, Gendre, Blairy (ż0I3).

W

kolejnych swoich pracach pokazałem także pewnę zależmości pomiędzy poczuciem tożsamości a błędami

w

monitorowaniu rzeczywistości. W ^jednym

z

eksperymentów, wzbudzenie Potrzeby przynależności,

w

porównaniu

z

syfilacją wzblldzenia potrzeby odrębności, wywoĘwało tendencję do zgadywania, że informacja pochodziła odpodmiotu, anie ze źródła zewnętrznego. Moje

lll^l13

Publikacje

z

tego okresu dotyczyĘ także rehabilitacji umiejętności pomawczych u osób chorych na schizofrenię.

W

realizowanym

w InsĘtucie Psychiatrii i Neurologii w

Warszawie projekcie badawczym opracowałem metody prowadzenia treningu poznawczego

z

osobami

chorymi

na schizofrenię

oraz

mleryfikowałem skuteczność tego programu rehabilitacyjnego. Podstawowym zńożenięm

oddziĄwań

rehabilitacyjnych

była

stymulacja rozmaitych

funkcji

poznawczych, od najprostszych

-

^takich

^jak

^uwaga

ⁱ

percepcja, przez funkcje wykonawcze

i

pamięć, aż po bardziej

ńożone

związane

z

komunikacją ^językową,

W

porównaniu

z

pacjentami

z

grupy kontrolnej, uczestnicy treningu

uzyskali wyrńną

poprawę

w

wykonaniu

niemal

wszystkich testowanych aspektów funkcjonowania poznawczęgo. Prowadziłem także badania

nad

związkami pomiędzy poziomem funkcjonowania poznawczego pacjentów, a ich wglądem w chorobę, atŃłże nad relacjami

międry

nasileniem objawów psychopatologicznych

a

głębokością zaburzeń pamięci.

Analizy

te

potwierdziĘ istotne związki objawów negatywnych

z

deficytami pamięci werbalnej oraz

ukazĘ

istotną rolę tzw. potencjafu uczenia się dla uzyskana poprawy wglądu w chorobę.

W

okresie bezpośrednio poprzedzającym badania opisane

w

monografii wskazanej jako osiągnięcie, przeprowadziłęm takżę eksperymenty nad pamięcią rozpoznawczą słów opisujących cechy człowieka, które przedstawiłem w artykule dla §wiss Journal of Psychologl (2009). W studiach

tych

wykorzystałem model pomiarowy

teońi

detekcji sygnałów,

dzięki

któremu

możliwe

było oddzielenie tendencyjności odpowiadania od sprawności samej pamięci (detekcji). Zaobserwowałem bardziej liberalny styl odpowiadania przy roryoznawaniu przymiotników

i

rzeczowników pasujących do

,ja" ^w

porównaniu ze słowami niemliązanymi

z

samooceną osób badanych oraz sprawniejszą detekcję rzeczowników istotnych

dla opisu

własnej

osoby w

porównaniu

z

rzęczownikami niezwi?z'anymi

z

samoopisem. Jeszczę

w

swojej klasycznej pracy

z

1979 roku, Rogers, Rogers

i KuiPer zauwuĘli, że

rozpoznawanie określeń pasujących

do

siebie wieyże

się z

większą ilością fałszYwych alarmów,

lecz

dopiero zastosowanie analiz

teorii

detekcji sygnałów

pozwoliło

na stwierdzenie, na ile ^jest to z,łviąz.ane ze stylem (strategią) odpowiadania, a na

ile z

efektywnością samej pamięci.

W

ostatnim czasie, nawiąnĄąc także do mojej publikacji, Rossa

i

Gutchess (2013)

l/-l

₁₄

!

potwierdziĘ

istotną

rolę

tendencyjności odpowiadania

w

wykonywaniu zadań zapamiętywania materiału odnoszonego do,ja".

Osiqgnięcia dydaktyczno-organizacyjne i współpraca międzynarodowa

Moja

działalnośó dydaktyczro-organizacyjna związana

jest

przede wszystkim

z

Uniwersytetem Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszavłię. Z początku do moich zadań organizacyjnych należało przygotowywanie p|anu zajęć

dla

kierunku psychologia oraz wprowadzanie danych dotyczących studiów dziennych z psychologii do Uniwersyteckiego Systemu Obsługi Studiów (USOS).

W

2004 roku brałem

udziń w

przygotowaniach do wprowadzenia suplementów do dyplomu dla kierunku psychologia. Opracowywałem także projekty punktacji

ECTS

dla psychologii.

W

ostatnim czasię

biorę udział w

przygotowaniach

do

utworzenia Pracowni

Psychologii

Eksperymentalnej przy powstającym Laboratorium Psychologicznym

na LIKSW. W

ramach działalności dydaktycznej prowadzę m.in. ćwiczęnia oraz wykłady z psychologii pozrlawczej dla studentów psychologii

UKSW.

W uczelniach niepublicznych

-

^najpierw w Wyższej Szkole Finansów i Zarządzatia w Warszawie, a potem

w

Szkole Wyższej Psychologii Społecznej

w

Warszawie

-

^przez

^{kilka lat}

prowadziłem seminaria magisterskie, czego owocem było wypromowanie 40 magistrów psychologii. W jednej z wyróżniających się prac pisanych pod moim kierunkiem, Dorota Tkaczyk badńa zalężności międzł sprawnością funkcji wykonawczych

i

pojemnością pamięci roboczej a fałszywymi rozpoznaniami w zadanil

DRM -

^wyniki tej pracy przedstawiliśmy

w

artykule dla Przeglqdu Psychologicznego. Od

kilku

lat sprawuję opiekę nad Sekcją Kognitywną studenckiego koła naukowego, w ramach którego sfudenci włączają się do prac prowadzonych przeze mnie,

a

także przygotowują własne projekry badawcze, które prezentują na konferencjach naukowych. Dla studentów przyjeżdżających na

UKSW

z

programu Erasmus prowadzę

zajęcia w ^języku angielskim

(ostatnio konwersatorium pt.

,,Experimental Research

on Human Memory"). Trzykrotnie

wyjeżdżŃem

z wykładami

do zagranicznych uczelni partnerskich

w

Rzymie,

Berlinie i

Mannheim.

Wyjazd w

2009

roku

na Uniwersytet

w

^Mannheim

był

także okazją

do

nawiązania kontaktów naukowych

z

Profesorem Edgarem Erdfelderem

i

przedyskutowania tworzonego wówczas

przez

mnie projektu badań nad pamięcią kontekstu.

ltr,,

6. Podsumowanie

Głównym przedmiotem moich badań jest pamięć kontekstu, a

w

szczególności procesy wiązania informacji kontekstowej z docelową. Opisałem w nich zasadnicząrolę dostępności zasobów uwagi w trakcie kodowania informacji kontekstowej oraz uwarunkowania procesu rekonstrŃcji kontekstu w czasie wydobywania informacji

z pamięcl Wazńem także

specyfikę mechanizmów pamięci

kontekstu

wewnętrznego

względem podmiotu

poznającego (monitorowanie rzeczywistości).

Zastosowanie metod modelowania wielomianowego pozwoliło na wyeliminowanie ryzyka artefaktów, którym obciązone

byĘ

niektóre badania opisywane w literaturze. Częśó z moich badań prowadzona

była w

ramach grantu

pt:

_,,Wpływ generowania

na

pamięć kontekstu

z

perspektywy teorii ptżetwarzania odpowiedniego

dla

transferu" przyznanego

przez Narodowe Centrum

Nauki.

Problematyce pamięci kontekstu poświęciłem

a aĘkuĘ

opublikowane w czasopismach

JCR

i jeden w czasopiŚmie z listy

ERIH

oraz monografię, która stanowi pogłębioną syntezę tych wyników oraz ukazuje

je w

wielostronnej perspektywie teoretycznej

i

metodologicmej. Wcześniejsza moja aktywność

naukowa

dotyczyła

specyfiki

zabutzeń przetwarzania

informacji w schizofrenii i

rehabilitacji

funkcji

poznawczych. Osiągnięcia

te

przedstawiłęm m.in.

w

dwóch rozdziałach w książkach wydanych

w

Stanach Zjednoczonych przez wydawnictwo

Nova

Publishers oraz

w

³

artykułach w Psychiatrii Polskiej (która wówczas nie była jeszcze na liście JCR, lecz znalańa się na niej

kilka lat

później).

Dwa

inne

arĘkuĘ w

czasopiśmie

z listy JCR

poświęciłem zńurzeniom Poczucia tożsamości u osób chorych na schizofrenię oraz pamięci rozpoznav{czej cech opisujących ,ja". Moja działalność organizacyjna doĘczyła przede wszystkim spraw zawiązanych

z

organizacją studiów psychologiczrlych na

UKSW.

W ramach działalności dydaktycznej sprawowałem opiekę nad 40 magistrantami oraz nad studentami z sekcji koła naukowego. WspóĘraaa zagraniczra obejmowała wYjazdy

w

ramach programu Erasmus oraz

akĘwny

udział

w

międzynarodowych konferencjach naukowych.

Literatura cytowana w autoreferacie

Bjork R. A., Richardson-Klavehn A. (1989). On the puzzling relationship between environmental context and human memory. W: C. Izawa (red.), Current issues in cognitive processes: The Tulane Flowerree Symposium on Cognition (s. 3 13-344). Hillsdale: Erlbaum.

Jj ^jJ, "

Boulanger M., Dethier M., Gendre F., Blairy S. (2013). Identity in schizophrenia: A study of trait self-knowledge. Psychiatry Researc h, 2 09, 367 -37 4.

Brainerd C. J., Reyna V. F (2002). Fuzzy-trace theory and false memory, Current Directions in Psychological Science, I I, l64-169.

Brainerd C. J., Reyna V. F. (l990). Gist in the grist: Fuzry-trace theory and the new intuitionism, Developmental Review, l0,

3-4,1.

Brandt M. ^(2007), Bridging the gap between measurement models and theories of human memory. Zeitschrift fi)r Psychologie / Journal of Psychologł, 2 l 5,72-85.

Craik F. I. M. (1989). On the making of episodes. W: H. L. Roedigeą III, F.I.M. Craik (red.), Yarieties of memory and consciousness: Essays in honor of Endel Tulving (s. 43-57). Hillsdale: Erlbaum.

DeCarlo L.T. (2002).Signal detection theory with finite mixfure distributions: Theoretical developments with applications to recognition memory. Psychological Review, ¹ 09, 7 l0-72l.

DeCarlo L. T. (2003). An application of signal detection theory with finite mixfure distributions to source discrimination.

Journal of Experimental Psychologł: Learning, Memory, and Cognition,29,767-778.

Ellis N. R. (1990). Is memory for spatial location automatically encoded? Memory & Cognition, l8,584-592.

Geghman K. D., Multhaup K. S. (200a). How generation affects source memory. Memory & Cognition, 32,819-823.

G|anzer M., Adams J. K. (1990). The mirror effect in recognition memory: Data and theory. Journal of Experimental Psychologł: Learning, Memory, and Cognition, 16,5-16.

Hasher L.,Zacks R. T. (1979). Automatic and effortful processes in memory. Journal of Experimental Psychologl: General, l08,356-388.

Hilford A., Glanzer M., Kim K,, DeCarlo L. T. (2002). Regularities of source recognition: ROC analysis. Journal of

Experimental Psychologł : General, l 3 1, 494-5 ¹ 0.

Jagodzińska M, (2008). Psychologia pamięci. Badania, teorie, zastosowania. Gliwice: Helion.

Johnson M. K., Hashtroudi S., Lindsay D. S. (l993). Source monitoring. Psychological Bulletin, l 14,3-28,

Jurica P. J., Shimamura A. P. (1999). Monitoring item and source information: Evidence for a negative generation effect in source memory . Memory & Cognition,z7, 648-656.

Klein S. B., Altinyazar V., Metz M. A. (2013). Facets of self in schizophrenia: The reliability and accuracy of trait self- knowledge. C linical P sychological Scienc e, I, 27 6-289.

Marsh E. J., Edelman G., Bower G. H. (2001). Demonstrations of a generation effect in context memory. Memory &

Cognition, 29, 798-805.

Maruszewski T. (20l l). Psychologia poznania. Umysł i świat. Gdańsk: GWP.

Mensink G.-J., Raaijmakers J. G. W. (1988), A model for interference and forgetting. Psychological Review, 95,434-455.

Mensink G.-J., Raaijmakers J. G. W. (1989). A model for contextual fluctuation. Journal of Mathematical Psychologł, 33, 172-186.

llll _"

Mu|ligan N. W. (2004). Generation and memory for contextual dętail. Journąl of Experimental Psychologł: Learning, Memory, and Cognition, _-r0, 838-855.

Mulligan N, W. (2011). Generation disrupts memory for intrinsic context but not extrinsic context. Quarterly Journal of Exper imental Psycho lo gł, 6 4, l 543 -l 562.

Mulligan N. W., Lozito J. P., Rosner Z. A. (2006), Generation and context memory, Journal of Experimental Psychologł:

Learning, Memory, and Cognition, ³ 2, 836-846.

Murdock B. B. (1982). A theory for the storage and retrieva| of item and associative information. Psychological Review, 89, 609-626.

Murdock B, B. (1993). TODAM2: A model for the storage and retrieval of item, as§ociative, and seria|-order information.

Psychological Review, l 00, |83 -203.

Murdock B. B. ^(1997). Context and mediators in a theory of distributed associative memory (TODAM2). Psychological Revigw, l04,839-862.

Niemański M. (2014). Zjawisko fałszywych rozpoznań w ujęciu teorii rozmytego śladu. Program badańz wykorzystaniem

metod mode|owania wielomianowego. Referat

na XXXV

Zjeździe Naukowym Pokkiego Towarzystwa P syc ho lo gi c znego, By dgoszcz.

Nieznński M., Obidziński M. (2014). Czy |epsza pamięć detali percepcyjnych bodźców prezentowanych pomaga w wykluczaniu dystraktorów? Referat naX Zjeździe Polskiego Towarąstwa KogniĘ,wistycznego,Szczecin.

Nieznański M., Obidziński M., Zyskowska E,, Niedziałkowska D. (20l5 w recenzji), Executive resources and item-context binding: Exploring the influence of concurrent ińibition, updating, and shifting tasks on context memory. Advances of Co gnitive Psychologl

Raaijmakers J. G. W., Shiffrin R. M. (198l). Search of Associative Memory. Psychological Review, 88,93-134,

Rabinowitz J. C. (1989). Judgments of origin and generation effects: Comparison between young and e|derly adults.

Psycholog,, and Aging, 4,259-268.

Rabinowitz J. C. (1990). Effects of repetition of mental operations on memory for occurrence and origin. Memory &

Cognition, l8,72-82.

Riefer D. M., Chien Y,, Reimer J. F. (2007). Positive and negative generation effects in source monitoring. Quarterly Journal of Experimental Psychologł, 60, 1389-1405,

Rogers T. B., Rogers P. J., Kuiper N. A. (1979). Evidence for the self as a cognitive prototype: The "false alarms effect"

Personality and Social Psychologł Bulletin, 5,53-56.

Rosa N.M., Gutchess A.H. (2013). False memory in aging resulting from self-referential processing. Journals of

Gerontologl, Series B: Psychological Sciences and Social Scienćes, 68,882-892.

Slamecka N. J., Graf P. (1978). The generation efFect: delineation of a phenomenon. Journal of Experimental Psychologl:

Human Learning and Memory, 4,592-604.

,{1[Jr

₁₈

Smiń S. M. ^(1988). Environmental context-dependent memory. W: G. M. Davies, D. M, Thomson (red.), Memory in context: Context in memory (s. 13-34). Oxford: Wiley.

Smiń S. M. (1994). Theorptical principles of context-dependent memory. W: P. E. Mońs, M. Gruneberg (red.) Theoretical ąspects ofmemory (wyd. 2, s.l6E-l95). London: Rorrt|edge.

Smith S. M., Vela E. (200l). Environmental context-dependent memory: A review and meta-analy sis. Psychonomic Bulletin and Review,8,203-220.

Stahl C., Klauer K. C. (2m9). Measuring phantom recolleotion in the simplified conjoint recogrrition paradigm. Journal of

Memory _and Language, óą 180-193.

Starns J. J., Hicks J. L. (2013). Intemal reinstatement hides cuing effects in §ouroe męmory tasks. Memory & Cognition, 41, 953-966.

Tulving E. Thomson D. M. (1973). Encoding specificity and rgtrieval prooes§es in episodic memory. Psychological Review, 80,352-373.

Warszawą dnia 16 hriehią2015

Il"-L "}J,***l^J

Li Łł:.

_,a

l9