Andrzej Śliwiński
"Il Battesimo", Fausto Salvoni,
Genova 1977 : [recenzja]
Collectanea Theologica 50/4, 202-203
b ardzo logicznym i za sa d am i g en e ra ln e j re fo rm y litu rg ic z n e j, je st jed y n ie k o n se k w e n cją i le g aliza cją odnow y zapoczątkow anej ju ż w połow ie u biegłe go stulecia.
A u to r o b ie ra w ła sn ą m etodę p rz e d sta w ie n ia dziejów litu rg ii. N ie śledzi pojedynczych elem en tó w k u ltu sposobem m onograficznych poszukiw ań, nie p ró b u je dać h isto rii s tr u k tu r ry to w y ch poszczególnych sa k ra m en tó w , sy m boli czy ro zw o ju ro k u liturgicznego. Z w ra ca uw agę n a duchow ość epoki w y ra ż a ją c ą się dan y m i fo rm a m i k u lty c zn y m i u trw a lo n y m i w źró d łach l it u r gicznych np. w k sięg ach litu rg iczn y ch . W e g m a n r e je s tr u ją c rozw ój różn y ch fo rm k u lty c zn y c h , zarów no n a W schodzie ja k Zachodzie K ościo ła, spostrzega, że litu rg ia k ie ru je się p ew nym i sta ły m i i u ch w y tn y m i p ra w a m i rozw oju. P oczątkow a różnorodność ry to w a K ościołów lokalnych zm ierza - z czasem do jedności, u n ifik a cji. To je st przyczyną, że dość w cześnie p o w sta ły pew ne ce n tra, ośro d k i (zw iązane np. z pobytem papieży, cesarzy, p a t r i a r chów), k tó re w n ie p isa n y sposób zaw ażyły n a p o w sta n iu p ew n y ch w zorco w ych grup, „ro d zin ” litu rg iczn y ch , np. litu rg ia rzy m sk a, b iz a n ty jsk a , a le k s a n d ry js k a itd. Z pow yższym p raw em w iąże się n a s tę p n a zasada: od w olności i im p ro w iz acji ry tu a ln e j n a s tę p u je p rze jście do te k stó w u trw a lo n y c h w s t a łej (m u ta tis m u ta n d is) s tr u k tu r z e ry tu a ln e j. D okonuje się te n proces nie na
zasadzie p o stan o w ień określonego soboru czy synodu, lecz społeczna s tr u k tu r a K ościoła n ie ja k o zabezpiecza się u sta lo n y m i te k sta m i w idząc w n ic h g w a ra n c ję w ia ry — depozyt w iary . D alej, z czasem , zarów no n a W schodzie ja k i Zachodzie, o b se rw u je się pow olny proces p rzechodzenia od p ro sto ty i p rz e jrz y sto śc i ry tu a ln e j do te k stó w i obrzędów b a rd z ie j ro zw iniętych, dłuż szych, skom plikow anych. Je d n a , d aw n a m o d litw a b y w a zastęp o w an a k ilk o m a now ej tw órczości, b a rd z ie j zw iązanej z teologią danego czasu.
Ja k k o lw ie k k a ż d a epoka pozostaw ia po sobie w łasn e i now e sposoby k u l- tyczn ej w ięzi z Bogiem , n ie k tó re elem e n ty litu rg iczn e zach o w u ją sw oją pos ta ć ry tu a ln ą w sposób p ra w ie nie zm ieniony przez d ługie w ieki. Są ja k b y
„zak o n serw o w an e” , n ie ty k a ln e i nieczułe n a zm iany czasu, np. obchód Tri~
d u u m S acrum , zasadnicze elem e n ty Ordo M issae, m a te ria czy fo rm a n ie k tó
ry c h sa k ra m en tó w .
P ra c a W e g m a n a m a c h a ra k te r pod ręczn ik a przeznaczonego raczej dla znaw ców przed m io tu . B aza źródłow a, choć n ie zb y t obfita, je st sta ra n n ie d o b ran a i zestaw io n a do poszczególnych zagadnień. Z d ra d za rzetelnego fac h o w ca p rzedm iotu, k tó ry m a u zasad n io n e p raw o i p rzy w ile j do w ie lu uogólnia ją cy c h tw ie rd z e ń oraz sy n te ty c zn y ch podsum ow ań. N ie raz i przy tym b ra k d o k u m e n ta c ji w p ostaci b a rd z ie j w y cz erp u jąc y ch przypisów , k tó ry c h p raw ie b ra k , a te um ieszczone w tekście, o dsyłające do źródeł i do lite r a tu r y zagad n ien ia, są w w iększości klasy czn y m i pozycjam i w w arsztac ie n au k o w y m b a dacza dziejów litu rg ii. Z te j r a c ji oraz z fa k tu , że p ra c a porusza je d y n ie n ie k tó re, choć isto tn e fazy k sz ta łto w a n ia się litu rg ii w K ościele Z achodu i W scho du, b a rd z ie j o rie n tu ją c y b y łb y sk ro m n iejszy ty tu ł k siążki: Z a rys h istorii
liturgii.
ks. J e rzy S te fa ń sk i, W a rszaw a-G niezno
F au sto SALVO NI, 11 B a ttesim o , G enova 1977, E d itric e L a n te rn a , s. 192 (Dal
C rislia n esim o al C attolicesim o, t. III).
C h rzest ja k o p ierw szy i podstaw ow y s a k ra m e n t zaw sze z n a jd u je się w c e n tru m u w ag i i z a in te re so w a n ia teologów . F. S a l v o n i w I II tom ie se rii
Dal C ristianesim o al C attolicesim o, k tó re j założeniem je st om ów ienie po d
staw o w y ch p ra w d w ia ry c h rz eśc ija ń sk iej w asp ek cie ekum enicznym , z a jm u je się p ro b le m a ty k ą sa k ra m e n tu ch rz tu , a w o sta tn im , p ią ty m rozdziale o m a w ia rów nież sa k ra m e n t b ierzm o w an ia. A u to r je st d y re k to re m W ydziału
Bi-b łijnego w M ediolanie i re d a k to re m czasopism a „R icerche Bi-b iBi-b lich e e relig io se” . M im o że k sią żk a w edług założeń serii, w k tó re j się u k az ała, m a spełniać fu n k c ję szeroko za k ro jo n ej p u b lic y sty k i, om aw ia je d n a k za gadnienie dogłęb nie. J e s t n a p isa n a p ię k n y m językiem , co d aje jej w a lo r p o p u la ry z ato rsk i.
K sią żk a n a jp ie rw p rze d sta w ia p ro b le m a ty k ę c h rz tu n a p rze strzen i w ieków z szerokim uw zględ n ien iem zag ad n ien ia k ate c h u m e n a tu . A u to r rów nież o m a w ia zag ad n ien ia c h rz tu n a Soborze W a ty k a ń sk im II oraz now y ry t c h rz tu z u w zględnieniem głów nych założeń teologicznych, litu rg iczn y c h w Ordo b a p tis
m i p a rv u lo ru m (Typis Pol. V atican is 1969) oraz w Ordo in itia tio n is Christia nae a d u lto ru m (Typis Pol. V aticanis 1972). D rugi ro zdział je s t pośw ięcony
om ów ieniu ch rz tu w B iblii. T en rozdział w y d aje się d o b ry m opraco w an iem c h rz tu w u ję ciu teologii b ib lijn e j i w y cz erp u jąc e w sposób sy stem aty czn y to zagadnienie.
Z p ro b le m a ty k i ch rz tu in te re s u je a u to ra ta k że pro b lem ch rz tu dzieci, k tó ry został p o d d an y w n ik liw e j analizie, a w zw iązku z ty m zagadnienie g rzechu pierw orodnego. A u to r p rz e d sta w ia to o sta tn ie w św ietle ro zw o ju h isto rii tego d ogm atu, z p o d k reśle n ie m szczególnie n a u k i św. A u g u s t y n a w ty m w zględzie, i przy ta cz a n a u k ę K ościoła n a te n te m a t oraz r e fe ru je d y sk u sje w e w spółczesnej teologii i tru d n o śc i zw iązane z ty m pro b lem em dzisiaj, k tó re s ta ra się rozw iązać w św ietle te k stó w b ib lijn y c h , tra k tu ją c y c h o grzechu pierw orodnym .
O sta tn i rozd ział pośw ięcony je st sa k ra m e n to w i bierzm o w an ia, ale w p o ró w n a n iu z sa k ra m e n te m ch rz tu został p o tra k to w a n y pobieżnie. S a k ra m e n t te n a u to r om aw ia dlatego, że bierzm o w an ie, chociaż je s t sam odzielnym s a k ra m e n te m , stan o w i u zu p ełn ien ie sa k ra m e n tu chrztu. T y tu ł k sią żk i n ie suge r u je je d n a k w ogóle p ro b le m a ty k i s a k ra m e n tu bierzm o w an ia. S k oro a u to r
za jm u je się sa k ra m e n te m b ie rz m o w an ia , w in ie n rów nież ukazać zw iązki z E u ch a ry stią, co b ard z o p o d k reśla w spółczesna teologia.
R zeczą cenną je st p odany po każd y m rozdziale zestaw b ib lio g ra fii za łą cznikow ej. N ależy po d k reślić tra f n y w y b ó r pozycji, co pozw ala czytelnikow i zorientow ać się w a k tu a ln e j w spółczesnej lite ra tu rz e .
W p raw dzie m usim y m ieć n a uw adze założenia serii, w k tó re j została w y d a n a ta k siążk a; chodzi tu o uw zględnienie p ro b le m a ty k i ekum enicznej. A u to r je d n a k n ie p oruszył p ew n y ch isto tn y ch zag ad n ień dotyczących ch rz tu , zw ła szcza tego, że ch rzest je st sa k ra m e n te m w iary , że posiada c h a ra k te r p a s c h a l ny.
K siążk a je st je d n a k cen n ą pozycją n a te m a t ch rztu , m im o że nie om aw ia p ro b le m a ty k i syntety czn ie. T e je d n a k zag ad n ien ia, k tó re a u to r porusza, s ta n ow ią o ry g in aln y p rzyczynek do p ro b le m a ty k i chrztu.
ks. A n d rze j Ś liw iń sk i, P elplin
Josef M A YER-SCHEU, Seelsorge im K ra n ken h a u s, M ainz 1977, M a tth ia s-G rü n ew ald -V erlag , s. 112.
A u to r urodzony w 1936 roku, d r teologii, je st k ap e la n em zespołu k lin ik przy u n iw ersy te cie w H eid e lb e rg u oraz k ie ro w n ik iem pierw szego k a to lic kiego k u r s u d u szp astersk ieg o dla k ap e la n ó w sz p ita ln y ch w R ep u b lice F ed e r a ln e j N iem iec. K u rs ta k i o trzy m ał a p ro b a tę K o n fe re n cji E p isk o p a tu RFN. K siążk a om aw ia p ro b lem posługi k ap e la n ó w sz p ita li oraz po d aje treść k s z ta ł cenia k u rs u d u szp astersk ieg o i dlatego stan o w i p rzyczynek ciekaw y d la teologii d u sz p aste rsk iej. Choć n a pozór p ro b le m a ty k a je st dość sp ecjalisty czn a, bo o b ejm u je tylk o posługę k a p e la n a k lin ik i czy szpitala, je d n a k zauw ażam y, ja k to je st rozległa dziedzina, k tó ra dom aga się pogłębienia i d opracow ania.
A u to r po om ów ieniu sam ego z jaw isk a choroby, k tó ra doty k a człow ieka, stw ierd za, że d u sz p aste rstw o sz p ita ln e p rzeżyw a swój kryzys i to z w iełu
