P O R Ó W N A N IE W A RU N K Ó W OZNACZANIA NIEKTÓRYCH WSKAŹN IKÓW K W A SO W O S C I GLEBY
Z Praoow ni N aw ożenia IU N G — Pmławy
Najczęściej i najszerzej dla określenia kwasowości gleby, potrzeby w a p n o w an ia i daw ek w apna, stoso w an e są następują ce wskaźniki: p H g le by w roztw orze soli neutralnej — p H «■, kwasow ość w ym ienna — Hw i k w a sowość hydrolityczna — Hh. Mirao, że. wskaźniki te oznaczane są w skali masowej, konw encjonalne w arunki prźy o znaczaniu nie zaw sze są iden tyczne, a w niektórych przypadkach różnią się tak dalece, że m ogą istot nie zaw ażyć na otrzym yw anych wynikach.
W celu ustalenia, w jakim stopniu różnice w w a ru n k a c h oznaczania w p ły w a ją na otrzy m y w a n e wyniki oraz w celu zb a dania możliwości w p ro w adzenia bardziej jednolitej metodyki oznaczeń, przeprow adzono n a s t ę pujące badania:
— wpływ p H roztw oru soli n eutralnej na pHw i Hw,
— wpływ, c z a su i sposobu w sp ółdziała nia gleby z roztw orem na w iel kość pHw, Hw, Hh,
— zależność w zględnych i absolutnych w artości współczynników na określenie całkowitej kwasowości hydrolitycznej gleb od stosow anych ro z tworów.
B ad an ia przeprow adzono na przeszło 500 próbkach gleby, pochodzą* cych z różnych miejscowości kraju. Gleby o różnym typie genetycznym różniły się między sobą składem mechanicznym , kw asow ością i z a w a r to ścią próchnicy. Niektóre bardziej ścisłe bad a n ia teoretyczne prz eprow a dzo no na specjalnie w ty m celu pobranych 36 próbkach gleby.
Gleby tra k to w a n o roztw oram i soli dwu- i jednow artościow ych kationów; w p rzypadku pHw i Hw — roztw oram i KC1 i C aC h, przy kwasowości hydrolitycznej — CHaCOONa i (СНзСОО)гСа. S tosunek gleby do ro z tw o ru w ynosił 1:2,5.
U stalono w y ra źn y wpływ p H stosow anych roztw orów na pHw gleby. Różnice w p H w, w ynikające ze stosow anych roztw orów o p H 5,5 i p H 8,0,
1 7 0 Mendel Kac-Kacas, Teresa Różycka
są najw iększe przy użyciu 1 n C aC h i w ynoszą 1 — 1,5 p H, a s ię g a ją 2; przy użyciu 1 n KC1 w ynoszą średnio 0,3 p H , a dochodzą do 0,6; przy uży ciu 0,1 n KC1 s ię g a ją 0,6— 0,7, a średnio w ynoszą 0,2— 0,3 p H \ przy stoso w a n iu 0,01 n C aC h różnice są najm niejsze i dochodzą do 0,2— 0,3 p H . Różnice p H w w ynikające ze stosow ania roztw orów 1 n KC1 o p H 5,5 i p H 7,0 w sum ie z efektem susp en sy jn y m w ynoszą średnio 0,5 p H . Stanowi to ju ż realny błąd przy pom iarach p H w gleby. Najw iększe różnice w pHw, zależnie od p H stosow ane go roztworu, o trzym a no na piaskach, mniejsze na glebach ciężkich. N a jm n iejszą zależność p H w od p H wyjściowego roz tw o ru stw ierdzono s tosując roztw ór o p H 5— 5,8. W tym sam ym przedziale ustalono najm n iejsze różnice między działaniem, roztw orów różnych soli. W 75% wyniki p H otrzym a ne przy użyciu 1 n KC1 o p H 5,5— 5,6 były z g o d ne z w artościam i otrzym anym i przy zastosow aniu idealnego roztworu KC1, tj. o p H 7,0, wolnego od C O2. Oprócz tego stwierdzono, że w łaśnie 1 n KC1 posiadający przy n orm alnym nasyceniu C O2 p H 5,6 (5,5— 5,8), po usunięciu C O2 ma p H 7,0. N a tom iast roztwory 1 n KC1 o p H 6,8—7,0 przy norm alnym nasyceniu C O2, po usunięciu C O2 w ykazują p H około 8,0 i więcej. Wyniki wyżej wymienionych bad a ń prz em aw iają za celowością stosow ania 1 n 'KC1 o p H 5,6 (5,5— 5,8).
P rzy b ada niu w pływu p H roztworu na w a rtość Hw stw ierdzono dla bardziej kw aśnych gleb tendencję do nieznacznego zm niejszania się Hw w ra z ze zwiększeniem. p H stosow ane go roztw oru, chociaż ilość jonów w o doru w ym iennego w z ra s ta ła przy tym w niewielkim stopniu. *
Przy o znaczaniu PHw w 1 n KC1 w y starcza ją cy je st 15-minutowy okres w y trz ą sa n ia gleby z roztworem. O trz y m a n e wyniki są analogiczne z o z n a czeniami, przeprow adzonym i przy dłuższym okresie w y trz ą s a n ia lub s t a nia. Wyniki p H w otrzym ane przy 15-minutowym okresie w y trz ą sa n ia są porów nyw alne z dość często używ anym w Polsce sposobem oznaczania pHw, polegającym na kilkakrotnym* w strząśnięciu próbki gleby z roztw o rem i pozostaw ieniu jej na noc. W 60% wyniki były między sobą absolutnie zgodne, a w 15% przekraczały gra n ic e błędu oznaczenia. N ajw iększą z g o d ność ustalono w przypadku gleb kwaśnych — 95%, n a jm n iejszą dla obo jętnych — 80 %• W 88% przypadków niezgodności pełniejsze wyniki otrzy m an o przy 15-minutowym okresie w y trz ą s a n ia .
P rz y oznaczeniu H w i Hh 1-godzinny okres w y trz ą s a n ia jest czysto ko n wencjonalny. R ó w n o w ag a dynam iczna między glebą a roztw orem nie u s t a la się naw et po upływie 2 godzin w y trz ą sa n ia i 48-godzinnym okresie s t a nia, szczególnie w przypadku gleb kwaśnych. To sam o zjaw isko ustalono i dla dynamiki w ypierania kationów o ch arakterze zasadow ym z komplek su sorpcyjnego gleby, z tą różnicą, że najwolniej proces ten zachodzi w glebach obojętnych i słabo kwaśnych.
P o ró w n an ie różnych sposobów w y trz ą s a n ia wykazało, że w y trz ą sa n ie n a w ytrz ą sa rc e rotacyjnej powoduje szybsze w spółdziałanie między glebą a roztw orem, aniżeli w przypadku w y trz ą s a rk i o kierunku poziomym. Po jednogodzinnym okresie w y trz ą sa n ia wyniki w pew nym stopniu w y ró w nują się. Wielkości kwasowości hydrolitycznej, oznaczone w roztw orze octanu w a p n ia — Ял (C a ), we w szystkich glebach były większe niż w roz tworze octanu sodu Ял (N a ). P rzy jednorazow ym tra k to w a n iu gleby
roz-H h (Ca)
tw oram i octanu s t o s u n e k --- w aha się od 1 do 1,5 i więcej, a przy H h ( Na)
oznaczeniu całkowitych w artości kwasowości hydrolitycznej od 1 do 2. Wynika z tego, że nie m ożna staw iać znaku równości między w ynikam i Ял, otrzym anym i przy działaniu na glebę octanu w a p n ia i octanu sodu. Inny też powinien być współczynnik na określenie całkowitej kwasowości hydrolitycznej przy stosow aniu (C H z C O O ^ C a , a inny przy użyciu CHsCOONa. Jeżeli dla określenia całkowitej kwasowości hydrolitycznej w octanie w a p n ia stosow any jest średni w spółczynnik 1,5, to w przypadku octanu sodu powinien on mieć śre d n ią w a rtość 1,75— 1,8 albo n a w e t 2.
W ydaje się bardziej celowe p rz eprow adzać oznaczenia Ял w yłącznie w roztw orze octanu w apnia, ponieważ i przy zobojętnieniu gleby stosujem y naw ozy wapniow e. Ze w zględu na to, że em pirycznie oznaczone w sp ó ł czynniki na określenie całkowitej kwasowości hydrolitycznej w a h a ją się zależnie od gleby (w naszych bada nia ch od 1,2 do 3), wynika konieczność stosow ania przy ściślejszych bad a n ia ch zróżnicow anego współczynnika.
ST R E SZ C ZE N IE
W celu określenia, w jakim stopniu niektóre w arunki oznaczania w p ły w a ją na wyniki pom iarów p H , kwasowości wym iennej i hydrolitycznej gleb, oraz w celu ustalenia możliwości w pro w ad ze n ia bardziej jednolitej m eto d y ki tych oznaczeń prz ebada no przeszło 500 próbek glebowych, pochodzących z różnych miejscowości kraju, różniących się między sobą t y p e m -g e n e ty c z nym i swymi właściw ościam i. Gleby tra k to w a n o roztw oram i soli jedno i dw uw artościow ych kationów o różnych koncentarcjach i pH, s tosują c ró ż ne okresy w spółdziałania.
P rz y ozna cza niu kwasowości wym iennej i p H gleby w roztw orze soli obojętnej najbardziej za d o w alające wyniki o trzym a no s tosując roztw ór 1,0 n KC1 o p H = 5,6. P rz y stosow aniu tych sam ych roztw orów o innym p H o trzy m a n e wyniki różnią się czasem dość znacznie.
15-minutowy okres w y trz ą s a n ia gleby jest dostateczny do ustalen ia p H gleby w roztw orze 1,0 n KC1. P rz y oznaczeniu kwasowości wymiennej i
hyd-172 Mendel Kac-Kacas, Teresa Różycka
rolitycznej 1 godzina w y trz ą s a n ia jest okresem niedostatecznym do u s ta le nia ró w now agi dynam icznej w system ie gleba-roztwór.
Wyniki oznaczeń kwasowości hydrolitycznej przy stosow aniu roztw oru octa n u w a p n ia były z re g u ły w yższe niż przy użyciu roztw oru octanu sodu.
W ydaje się bardziej celowe przy oznaczeniu kwasowości hydrolitycznej stosow ać roztw ór o ctan u w a pnia .
М. КЯЦ-КЯЦДС, Т. РУЖИЦКМ С РА В Н Е Н И Е У СЛ О В И Й О П Р Е Д Е Л Е Н И Я ,Н Е К О Т О Р Ы Х ПОКАЗАТЕЛ ЕЙ П О Ч В Е Н Н О Й КИС Л О ТН О С ТИ Л аб о р ато р и я удоб рени я И нститута А гротехники, У д обрен и я и П о ч в о вед ен и я — П улавы . Р е з ю м е В н а с т о я щ е й р а б о т е с р а в н и в а л и с ь для б о л ь ш о г о к о л и ч е с т в а (500) п очв услови я о п р е д е л е н и я p H, о б м ен н о й и ги д р о л и ти ч ес ко й к и с л о т ности, прим еняя р а с т в о р ы р азл и ч н ы х с о л е й с р а з л и ч н о й к о н ц е н т р а цией и р а з л и ч н ы м p H , а т а к ж е р а з л и ч н о е время в заи м о д ей ств и я этих р а с т в о р о в с почвой. При о п р е д е л е н и и о б м е н н о й ки сл отн ости и p H в с о л е в о й в ы т я ж к е н а и б о л е е у д о в л е т в о р и т е л ь н ы е р е зу л ь т а т ы п о л у ч ен ы прим ен яя 1 n KCl 15 с p H 5,6. При п ри м ен ен и и та к о го ж е самого р а с т в о р а но с ины м p H , п о л у ч е н н ы е р е з у л ь т а т ы о тли чаю тся иногда в есь м а су щ е с т в е н н о . В ремя в з б а л т ы в а н и я п очв ы e i n KCl 15 мин. яв л яе тся в п о л н е д о стато ч н ы м , ч то б ы п олуч и ть у д о в л е т в о р и т е л ь н ы е р е з у л ь т а т ы для p H в с о л е в о й в ы т я ж к е . В з б а л т ы в а н и е почвы с р ас т в о р о м в теч ен и и ч аса при о п р е д е л е н и и об м ен н ой и ги дрол и ти ческ ой к и сл о тн о сти не д о во д и т систему до р а в н о в е с н о г о сос тоян и я и является чисто у сл о в н ы м . П р и м ен ен и е р а с т в о р а ук с у сн о к и сл о го кальция о б у с л о в л и в а е т п о л у ч е н и е зн а ч и т е л ь н о б о л е е в ы с о ки х р е з у л ь т ато в ги д рол и ти ч ес кой ки сл отн ости , чем п р и м е н е н и е ук с у сн о к и сл о го натрия. Для о п р е д е л е н и я г и дрол и ти ч ес кой ки сл о тн о сти р е к о м ен д у ется п рим ен ят и с к л ю ч и т е л ь н о у к с у сн о к и сл ы й кальций. М. KAC-KACAS, Т. RÓŻYCKA A C O M P A R IS O N O F T H E C O N D IT IO N S O F D E T E R M IN A T IO N O F S O M E SOIL IN D EX ES
Soil F ertilizin g Dept., In st, of Soil C ulture, F e rtiliz in g and' Soil Science, Pulaw y S u m m a r y
The object of this work w a s to elucidate to w h a t extent the results obtained in determ ination of soil p H exchange and hydrolytic acidity are influenced by different determ inational conditions and to study the possi* bility of developing more uniform defining m ethods.
In v e stig a tio n s w ere carried out on over 500 different soil sam ples, a p p ly in g vario u s solutions of v a r y in g concentration a n d pH, and different tim es of interaction. The m ost satisfactory re su lts in determ in in g p H an d ex c h an g e acidity w e re obtained w ith n o rm al KC1 at p H 5,6. The sam e solution with other p H g av e different results.
S h a k in g soil up in n o rm al KC1 solution d u rin g 15 m in proved sufficient to obtain good p H data, w hereas in d eterm ination of exchange and h y d ro lytic acidity 1 (even 2) hr of sh a k in g does not establish dynam ic soil- -solution equilibrium (this term, besides, is purely conventional).
V alues obtained in d eterm ination of hydrolytic acidity with
(СН зО О О )гСа solution w e re in all soils higher th an those obtained w ith C H îC O O N a solution. The uniform use of (СН зСО О )гСа would seem indicated.
