ODPOWIEDZIALNO ŚĆ PRACOWNICZA

ODPOWIEDZIALNO ŚĆ PRACOWNICZA

Kamila Siejka

materialna

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA

Odpowiedzialność na zasadach

ogólnych

Odpowiedzialność za mienie

powierzone

Odpowiedzialność z winy umyślnej

Odpowiedzialność odszkodowawcza

ODPOWIE- DZIALNOŚĆ

MATERIALN

A

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA

114-121

 ponoszenie przez pracowników negatywnych skutków majątkowych z powodu wyrządzenia szkody wskutek zawinionego naruszenia obowiązków pracowniczych,

 ma charakter osobisty,

 dochodzenie od pracownika rekompensaty poniesionej szkody jest uzależnione od woli pracodawcy,

 uzyskanie odszkodowania wymaga wystąpienia na drogę sądową (o ile strony nie zawrą ugody),

 obowiązki pracowników dotyczą sfery jakościowej pracy – sumienności i staranności, wykonywania poleceń pracodawcy, określają stosunek pracownika do zakładu

pracy oraz

do współpracowników poprzez przestrzeganie zasad współżycia społecznego, dotyczą także przestrzegania czasu i porządku pracy, lecz przy tej ostatniej grupie stosujemy odpowiedzialność porządkową,

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA

PRZESŁANKI

Bezpr awnoś

ć

Wina

Szkod a

Związe przyczk ynowy

Odpowie dzialnoś

ć

Odpowiedzialność materialna dotyczy pracowników, którzy przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie swoich obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządzili pracodawcy szkodę

wszystkie przesłanki muszą być spełnione ŁĄCZNIE a ciężar dowodu spoczywa na pracodawcy

Odpowiedzialność materialna dotyczy pracowników, którzy przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie swoich obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządzili pracodawcy szkodę

wszystkie przesłanki muszą być spełnione ŁĄCZNIE

a ciężar dowodu spoczywa na pracodawcy

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA

PRZESŁANKI

BEZPRAWNOŚĆ



element obiektywny, naruszenie obiektywnych reguł staranności, które powstają automatycznie z nawiązaniem stosunku pracy,



niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku pracowniczego, który wynika z przepisów prawa pracy, bez względu na zakwalifikowanie go jako podstawowego lun innego (SN wyrok z 5.05.1999 r., IPKN 680/99),



okoliczności wyłączające bezprawność:

działanie w granicach dopuszczalneg

o ryzyka

stan wyższej

konieczności stan

psychofizyczny

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA

PRZESŁANKI

WINA



element subiektywny, podmiotowy,



jest wyznacznikiem granic odpowiedzialności,



pracownik odpowiada tylko za swoje czyny, WYJĄTEK przy wspólnym wyrządzeniu szkody przez kilku pracowników, każdy odpowiada za część szkody stosownie do przyczynienia się do niej i stopnia winy, jednak gdy nie można tego ustalić – pracownicy, którzy wyrządzili szkodę odpowiadają w częściach równych



teoria prawa pracy sięga tutaj do teorii prawa karnego – koncepcji winy umyślnej

i nieumyślnej

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA

PRZESŁANKI

wina

umyślna

dolus

directus dolus

eventualis

nieumyślna

lekkomyślnoś

ć niedbalstwo

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA

PRZESŁANKI



wina umyślna – sprawca ma świadomość szkodliwości skutków działania i zmierza do tego bezpośrednio (zamiar bezpośredni) lub co najmniej godzi się na nie (zamiar ewentualny),



wina nieumyślna – sprawca ma świadomość szkodliwości skutków działania, jednak bezpodstawnie przypuszcza, że ich uniknie (lekkomyślność) lub nie przewiduje skutków, choć może i powinien (niedbalstwo),



okoliczności wyłączające winę:

niepoczytalnoś

ć nieudolność stan wyższej

konieczności

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA

PRZESŁANKI

SZKODA



uszczerbek poniesiony przez pracodawcę na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych,



uszczerbek majątkowy może wystąpić w różnych postaciach, np. zniszczenie lub ubytek mienia, zwiększenie zobowiązań pracodawcy, niemożność osiągnięcia korzyści,



nie jest szkodą tzw. ubytek naturalny,

spowodowany procesami biofizycznymi lub

chemicznymi,

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA

PRZESŁANKI

ADEKWATNY ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY



związek między zawinioną bezprawnością a szkodą,



przyjmuje się koncepcję adekwatnego związku przyczynowego, odpowiedzialność jest ograniczona tylko do normalnych następstw działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda,



pracownik nie ponosi odpowiedzialności w zakresie w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do powstania szkody albo zwiększenia,



wyjątek tożsamy jak przy przesłance winy,

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA

ODSZKODOWANIE

Wina nieumyślna Wina umyślna Szkoda wyrządzona osobie trzeciej

• odpowiedzialność tylko za rzeczywistą stratę

•odszkodowanie nie może przewyższać

kwoty trzymiesięcznego wynagrodzenia, kwotę odszkodowania określa wynagrodzenie

przysługujące

pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody

•charakter

wychowawczo- prewencyjny

•możliwość dalszego obniżenia

odszkodowania na podstawie ugody

•odpowiedzialność za rzeczywistą stratę i utracone korzyści (damnum emergens i lucrum cessans)

•brak ograniczenia do kwoty

trzymiesięcznego wynagrodzenia

•szkoda wyrządzona osobie trzeciej

umyślnie również pociąga pełną odpowiedzialność

• szkoda przy wykonywaniu obowiązków

•bezprawność, wina nieumyślna, związek przyczynowy, szkoda

•dotyczy także szkody wyrządzonej innemu pracownikowi lub innemu pracodawcy

•pracodawca odpowiada względem os. trzeciej w pełnej wysokości

•pracodawca ma regres do pracownika

ograniczony do kwoty trzymiesięcznego

wynagrodzenia

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ W MIENIU POWIERZONYM 124-127 KP



dotyczy pracowników, którym powierzono mienie z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się,



surowsza niż odpowiedzialność na zasadach ogólnych, pracownik odpowiada w pełnej wysokości (damnum emergens i lucrum cessans), niezależnie od rodzaju winy,



zaostrzenie wynika z obowiązku szczególnej pieczy nad mieniem,



ciężar dowodu na pracodawcy ciąży tylko w

zakresie wykazania szkody i jej wysokości,

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ

W MIENIU POWIERZONYM

Prawidłow powierze- e nie mienia

Prawidłow powierze- e nie mienia

Naruszeni obowiązku e

zwrotu albo wyliczenia

się

Naruszeni obowiązku e

zwrotu albo wyliczenia

się

Zawiniona bezpra-

wność Zawiniona

bezpra- wność Związek

przyczyno- wy

Związek przyczyno-

wy

PRZESŁANKI

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ

W MIENIU POWIERZONYM



ogólne warunki prawidłowego powierzenia:

1)

zgoda pracownika,

2)

powierzenie mienia w taki sposób, by pracownik mógł sprawdzić jego stan ilościowy i jakościowy, objąć je w posiadanie i sprawować nad nim pieczę,



przedmiot powierzenia:

1)

pieniądze, papiery wartościowe lub kosztowności,

2)

narzędzia i instrumenty lub

podobne przedmioty, a także środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze,

3)

inne powierzone mienie,

Sposób owego prawidłowego powierzenia mienia nie został określony powszechnie

i jednolicie. W praktyce może przybrać rozmaitą formę.

Prawidłowo można pracownikowi powierzyć mienie przez fizyczne, bezpośrednie jego wręczenie - przekazanie (oddanie)

w posiadanie, ale też przez upoważnienie do objęcia go w posiadanie od osób trzecich.

Jedynym wymogiem prawidłowego powierzenia mienia jest to by znany był jego rodzaj i (lub) wartość oraz by pracownik miał możliwość sprawowania nad nim pieczy. 

SN wyrok z dnia 14.05.1998 r. I PKN 129/98

Sposób owego prawidłowego powierzenia mienia nie został określony powszechnie

i jednolicie. W praktyce może przybrać rozmaitą formę.

Prawidłowo można pracownikowi powierzyć mienie przez fizyczne, bezpośrednie jego wręczenie - przekazanie (oddanie)

w posiadanie, ale też przez upoważnienie do objęcia go w posiadanie od osób trzecich.

Jedynym wymogiem prawidłowego powierzenia mienia jest to by znany był jego rodzaj i (lub) wartość oraz by pracownik miał możliwość sprawowania nad nim pieczy. 

SN wyrok z dnia 14.05.1998 r. I PKN 129/98

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ

W MIENIU POWIERZONYM



naruszenie obowiązku zwrotu albo wyliczenia się,



między działaniem (zaniechaniem) pracownika a powstaniem szkody musi wystąpić normalny związek przyczynowy,



winę pracownika się domniemuje ,



od odpowiedzialności pracownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia,

Nie zwraca mienia lub nie wylicza się z mienia tylko taki pracownik, u którego stwierdzono ilościowy brak określonych

przedmiotów lub określonej gotówki. Natomiast pracownik dopełnia obowiązku zwrotu mienia albo obowiązku wyliczenia się

(…) jeśli zwraca lub wylicza się z powierzonego mu mienia pod względem ilościowym, choćby nawet mienie było uszkodzone. 

Uchwała SN z dnia 18.12.1976 r. V PZP6/76

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ

W MIENIU POWIERZONYM



pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej powstania albo zwiększenia,



odstępstwa od kodeksowych zasad przewiduje rozporządzenie Rady

Ministrów w sprawie warunków odpowiedzialnośc i materialnej pracowników za

szkodę w powierzonym mieniu z dnia 10 października 1975 r. (tekst jednolity: Dz.U.

z 1996 r. Nr 143, poz. 662)



liberalizuje odpowiedzialność odszkodowawczą

pracowników zatrudnionych w specyficznych

placówkach handlowych i w związku z tym narażonych

na różnego rodzaju ubytki w powierzonym ich pieczy

mieniu,

WSPÓLNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ

W MIENIU POWIERZONYM

 podstawą łącznego powierzenia mienia jest umowa o współodpowiedzialności materialnej, zawarta przez pracowników z pracodawcą na piśmie pod rygorem nieważności oraz powierzenie mienia łącznie wszystkim pracownikom, którzy mają być objęci tą odpowiedzialnością,

 wspólna odpowiedzialność niesie za sobą duże ryzyko dla pracownika, jeśli chodzi o postępowanie innych osób objętych umową,

 pracownicy odpowiadają w częściach określonych w umowie, chyba, że uda się ustalić, że szkoda w całości lub w części została spowodowana przez niektórych pracowników, wówczas odpowiadają tylko sprawcy szkody,

 zgodnie z delegacją ustawową 4.10.1974 r. Rada Ministrów wydała rozporządzenie:

w sprawie wspólnej odpowiedzialności

materialnej pracowników za powierzone mienie (tekst jednolity: Dz.U. z 1996 r., Nr 143, poz. 663)