Przysposobienie, opieka i kuratela
Mgr Agnieszka Kwiecień-Madej
Przysposobienie (art. 114-127 KRO)
• Przysposobienie (adopcja) – instytucja służąca stworzeniu dziecku zastępczego środowiska
opiekuńczo-wychowawczego, upodobnionego – w zakresie normatywnego funkcjonowania - do naturalnego środowiska rodzinnego,
Przesłanki przysposobienia
a. Wymogi dotyczące przysposabianego dziecka, b. Przesłanki, które powinni spełniać kandydaci
na adoptujących,
c. Zgoda rodziców dziecka oraz innych osób
trzecich, wymagana do skutecznego dokonania przysposobienia,
d. Udział sądu opiekuńczego oraz ośrodków adopcyjnych,
Wymagania dotyczące adoptowanego dziecka:
Przesłanki pozytywne:
1. Małoletność adoptowanego – art. 114 KRO – wymóg spełniony w dniu złożenia kompletnego wniosku o przysposobienie,
2. Celem przysposobienia jest dobro dziecka,
3. Zgoda dziecka, które ukończyło już 13 lat – art. 118 par.1 KRO,
Przesłanka negatywna:
1. Śmierć dziecka – przed uprawomocnieniem się orzeczenia o przysposobieniu,
Przesłanki dotyczące przysposabiającego:
1. Złożenie wniosku o przysposobienie,
2. Pełna zdolność do czynności prawnych – osoba pełnoletnia, nieubezwłasnowolniona,
3. Osobiste kwalifikacje przysposabiającego,
4. Świadectwo ukończenia szkolenia organizowanego przez ośrodek adopcyjny
5. Odpowiednia różnica wieku, Przesłanka negatywna:
Śmierć przysposabiającego – wyjątek: gdy z żądaniem przysposobienia wystąpili małżonkowie, lecz jeden z nich zmarł po wszczęciu
postępowania adopcyjnego i spełnione są wymogi przewidziane w art.
117 KRO.
Zgoda rodziców – art. 119 KRO
Przesłanka zgody pomijana jest gdy:
a. Rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej,
b. Rodzice są nieznani,
c. Porozumienie z rodzicami napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody,
Przesłanki te należy odnosić do każdego z rodziców z osobna.
Rodzaje zgody rodziców
1. Zgoda udzielona w toku postępowania o przysposobienie – dotyczy konkretnych przysposabiających,
2. Zgoda udzielona przed wszczęciem postępowania o przysposobienie- tzw. zgoda blankietowa – dotyczy udzielenia zgody na przysposobienie dziecka w
przyszłości bez wskazania osoby
przysposabiającego. Skutki: utrata ex lege władzy rodzicielskiej, utrata prawa do kontaktów z
dzieckiem,
Odwołanie zgody przez rodziców
1. Zgodę udzieloną w toku postępowania o przysposobienie można cofnąć aż do
prawomocnego zakończenia postępowania, 2. Zgodę blankietową można cofnąć do
momentu wszczęcia postępowania
adopcyjnego (skutecznego złożenia wniosku)
Zgoda innych podmiotów
• Zgoda współmałżonka – w sytuacji
przysposobienia dokonywanego przez osobę pozostającą w związku małżeńskim (art. 116 KRO),
• Zgoda opiekuna dziecka – jeśli dziecko pozostaje pod opieką, opiekun powinien
wyrazić zgodę na adopcję pupila – art. 120 KRO – sąd może orzec przysposobienie mimo braku tej zgody, jeśli wymaga tego dobro dziecka)
Sądy opiekuńcze
• Stosunek adopcji powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia,
• Sąd rejonowy,
• Tryb nieprocesowy,
• Obowiązek zasięgnięcia przez sąd opinii
kwalifikacyjnej ośrodka adopcyjnego, oraz gdy wymaga tego dobro dziecka, innej
specjalistycznej jenostki,
Rodzaje przysposobienia - podmiotowe
1. Adopcja singularna – dokonywana tylko przez jedną osobę
a. Osoba samotna,
b. Osoba pozostająca w związku małżeńskim,
2. Adopcja wspólna małżeńska – nie jest dopuszczalne wspólne przysposobienie przez osoby pozostające w faktycznym pożyciu:
a. Przysposobienie tego samego dziecka w osobnych
postępowaniach, najpierw przez jedną osobę, a potem przez jej współmałżonka,
3. Adopcja zagraniczna polskiego dziecka – zmiana
dotychczasowego miejsca zamieszkania art.114(2)KRO
Rodzaje przysposobienia - przedmiotowe
1. Adopcja pełna zwykła – ustają prawa i obowiązki
przysposabianego wynikające z pokrewieństw, jak również prawa i obowiązki krewnych wobec dziecka – art. 121 par 3 KRO, dokonuje się o niej wzmianki w akcie urodzenia,
2. Przysposobienie całkowite – podstawą orzeczenia jest zgodna blankietowa, ma wszystkie skutki adopcji pełnej a dodatkowo jest nierozwiązywalna – art. 125(1) KRO i wiąże się ze sporządzeniem nowego aktu urodzenia dziecka
3. Adopcja niepełna – skutki adopcji następują wyłącznie między przysposabiającym a dzieckiem, z wyłączeniem innych krewnych adoptującego – art. 124 KRO,
Zniesienie stosunku przysposobienia
• Rozwiązanie adopcji – art. 453-458 KPC
• Orzeczenie sądu rejonowego, na żądanie stron lub prokuratora,
• Przesłanka pozytywna: ważne powody – stan zupełnego i trwałego rozkładu więzi między przysposabiającym a
przysposobionym, Przesłanki negatywne:
a. Ucierpiałoby dobro małoletniego przysposobionego,
b. Przysposobienia dokonano na podstawie zgody blankietowej, c. Po śmierci przysposobionego lub przysposabiającego – chyba,
że przysposabiający zmarł po wszczęciu postępowania.
OPIEKA I KURATELA
Postacie opieki
Małoletni Ubezwłasnowolniony całkowicie
Tryb ustanawiania opieki
1. Tryb nieprocesowy, sąd opiekuńczy działa z urzędu – gdy poweźmie wiadomość, że
zachodzi prawny po temu powód,
a. Gdy żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska,
b. Otrzyma odpis prawomocnego postanowienia o ubezwłasnowolnieniu
2. Forma opieki – sprawowana jednoosobowo albo wspólnie przez małżonków,
Etapy procedury ustanawiania opieki
1. Wytypowanie kandydata na opiekuna, 2. Weryfikacja kandydata,
3. Wydanie postanowienia o ustanowieniu opieki,
4. Złożenie przyrzeczenia,
Rodzice niepozbawieni władzy rodzicielskiej mogą wskazać kandydata na opiekuna.
Prawna treść opieki
Atrybuty opieki:
a. Piecza nad osobą pupila,
- Decyzje kształtujące sytuację prawną pupila, - Miejsce zamieszkania (art. 27 KC),
- Czynności faktyczne,
b. Piecza nad majątkiem pupila, c. Reprezentowanie pupila
Sprawowanie opieki
1. Sprawowana pod nadzorem sądu opiekuńczego,
2. Okresowe sprawozdania opiekuna dotyczące osoby pozostającej pod opieką wraz z rachunkami z zarządu nad jego majątkiem,
3. Nadzór akceptacyjny,
4. Inwentarz majątku podopiecznego,
5. Nadzór doraźny – gdy opiekun nie sprawuje należycie opieki,
6. Możliwość wymierzenia grzywny – do 5 tys. zł. w
wypadku niewykonywania zarządzeń sądu opiekuńczego.
Zwolnienie opiekuna
Obligatoryjnie:
1. Z powodu przeszkód faktycznych lub
prawnych opiekun staje się niezdolny do sprawowania opieki,
Fakultatywnie:
2. Na jego własne żądanie, jeśli przemawiają za tym ważne powody
Zwolnienie na podstawie orzeczenia sądu.
Kuratela
1. Kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo – art. 181 KRO,
2. Kurator dziecka poczętego – art. 182 KRO, 3. Kurator osoby niepełnosprawnej – art. 183
KRO,
4. Kurator osoby nieobecnej – art. 184 KRO,
Kuratela poza KRO
1. Kurator osoby prawnej nieposiadającej powołanych organów – art. 42 KC,
2. Kurator strony postępowania niemającej zdolności procesowej – art. 69 KPC,
3. Kurator spadku – art. 666 KPC,
4. Kuratela w postępowaniu egzekucyjnym np. 802, 818 par 1, 819 par 2 908 par 1, 928 KPC,
5. Kurator osoby przebywającej w szpitalu psychiatrycznym
